2. Dynamika przejścia (obiektywna – subiektywna) sytuacja wychowawcza

SYTUACJE WYCHOWAWCZE

Sytuacja (Gurycka) – układ ludzi, rzeczy, treści, który występuje na tle środowiska jako jego element wyodrębniony poprzez czas i miejsce. Jedność czasu i miejsca jest podstawą wydzielania sytuacji ze złożonego tła, którym jest środowisko człowieka.

Sytuacje wychowawcze (Gurycka) – układy rzeczy, ludzi oraz zadań związanych z jednością miejsca i czasu, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę – reżysera tych sytuacji.
Sytuacja wychowawcza jest szczególnym przypadkiem sytuacji społecznej. Każda sytuacja wychowawcza jest sytuacja społeczną, ale nie każda sytuacja społeczna jest wychowawczą.

Właściwości sytuacji wychowawczych:
- ukierunkowanie na cel i osobę
- właściwości osobowościowo – twórcze
- wielość sytuacji w procesie wychowania
- ich osobisty i niepowtarzalny wymiar dla jej uczestników
- każda sytuacja pełni rolę źródła doświadczeń dla osób w niej uczestniczących

Obiektywna strona sytuacji wychowawczych – wszystko to co jest w sytuacji obserwowalne i co daje się bezpośrednio modelować. Zaliczamy tu: wychowawcę, wychowanka, grupę, .
Obiektywne sytuacje wychowawcze:
interakcja pełna bezpośrednia:
- wychowawca – wychowanek
interakcja pełna pośrednia:
- wychowawca – grupa – wychowanek
- wychowawca – – wychowanek
- wychowawca – zadanie – grupa – wychowanek
interakcja niepełna zawsze pośrednia:
- wychowawca – grupa (wychowanek jest tylko elementem grupy)
- grupa – wychowanek (wychowawca nie uczestniczy w sytuacji – można tylko przewidywać jego wpływ na grupę)
- grupa – zadanie – wychowanek (wychowawca nie uczestniczy w sytuacji – można tylko przewidywać jego wpływ na grupę)
- zadanie – grupa (zadanie pochodzi od wychowawcy, który w sytuacji nie uczestniczy, a wychowanek jest tylko elementem grupy)
- zadanie – wychowanek (zadanie pochodzi od wychowawcy, który w sytuacji nie uczestniczy)

Subiektywna strona sytuacji wychowawczych – osobisty odbiór sytuacji obiektywnej przez wychowanka. Stanowi sytuację psychologiczną każdego wychowanka. Uzależniona jest od wielu czynników: dotychczasowe doświadczenia wychowanka, natężenie związku emocjonalnego między wychowawcą a wychowankiem, stan psychofizyczny ucznia.

Sytuacje wychowawcze (Cichoń) – splot warunków, rzeczywistych faktów i całokształt towarzyszących im okoliczności, na podłożu których dokonuje się proces wychowawczy.

Dla Cichonia sytuacja wychowawcza zajmuje nadrzędną pozycję w stosunku do procesu wychowawczego, natomiast dla Guryckiej proces wychowawczy jest nadrzędny w stosunku do sytuacji wychowawczej.

5. Definicja pseudowychowania

Pseudowychowanie wg Tchorzewskiego – zjawiska, które uzurpują sobie prawo bycia wychowaniem, a które w swej istocie są jemu przeciwne, - z pseudowychowaniem mamy do czynienia, kiedy następuje przekraczanie przestrzeni międzypodmiotowej między podmiotem działającym ( wychowującym), a podmiotem doznającym (wychowywanym), brak jest przenikania podmiotu działającego z doznawaniem podmiotu doznającego. W praktyce pseudowychowanie jest najczęściej powiązane z innymi procesami społecznymi tzn. nie przyjmuje czystej postaci.

Pseudowychowanie wg Śliwerskiego – wszystko co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania , czy pozorności wychowania : wychowanie błędne, wychowanie dewiacyjne, wychowanie toksyczne, wychowanie negatywne, antywychowanie.

Śliwierski proponuje ująć pseudowychowanie w dwóch wymiarach:

• Wymiar negatywny – występuje w sytuacji, gdy pseudowychowanie staje się przedmiotem mozolnej krytyki i potępienia ( przyjmuje charakter przeciwieństwa wychowania)

• Wymiar pozytywny – pojawia się w sytuacji, w której dzięki niemu można uwydatnić pożądane stany rzeczy.

Pseudowychowanie wg Tchorzewskiego – zjawiska, które uzurpują sobie prawo bycia wychowaniem, a które w swej istocie są jemu przeciwne,

- z pseudowychowaniem mamy do czynienia, kiedy następuje przekraczanie przestrzeni międzypodmiotowej między podmiotem działającym ( wychowującym), a podmiotem doznającym (wychowywanym), brak jest przenikania podmiotu działającego z doznawaniem podmiotu doznającego. W praktyce pseudowychowanie jest najczęściej powiązane z innymi procesami społecznymi tzn. nie przyjmuje czystej postaci.

Pseudowychowanie wg Śliwerskiego – wszystko co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania , czy pozorności wychowania : wychowanie błędne, wychowanie dewiacyjne, wychowanie toksyczne, wychowanie negatywne, antywychowanie.

Śliwierski proponuje ująć pseudowychowanie w dwóch wymiarach:

1. Wymiar negatywny – występuje w sytuacji, gdy pseudowychowanie staje się przedmiotem mozolnej krytyki i potępienia ( przyjmuje charakter przeciwieństwa wychowania)

2. Wymiar pozytywny – pojawia się w sytuacji, w której dzięki niemu można uwydatnić pożądane stany rzeczy.

11. Normy klasy szkolnej jako środowiska wychowawczego

• normy klasy są wypracowane przez samych uczniów zasady i wartości obowiązujące w klasie; stanowią ważny układ odniesienia, regulujący ich zachowanie w różnych sytuacjach.

• Normy te są rzadko werbalizowane lub uświadomione, nie są oficjalne

• stanowią podzielany pogląd uczniów danej klasy na temat pożądanych zachowań tak by uzyskać aprobatę rówieśników, dotyczą:

1. regulacji metod i sposobów postępowania potrzebnych do osiągnięcia grupowego celu

2. regulacji interakcji w grupie

3. postaw i przekonań, określając, jakie postawy są pożądane

4. zewnętrznych zachowań np. sposobu ubierania się

• normy te bywają sprzeczne z oficjalnym obowiązującym regulaminem

• różnice między wymaganiami nauczyciela a normami klasowymi nie koniecznie implikują że te normy klasowe są szkodliwe – mogą być sygnałem że nauczyciel powinien krytycznie spojrzeć na swoje wymagania

• Cechy norm klasowych:

- siła oddziaływania nauczyciela na uczniów jest wprost proporcjonalna do znaczenia jakie przywiązują do niej uczniowie

- wysoko cenione są te normy, które ułatwiają osiąganie wspólnych celów i zapewniają podstawowe potrzeby

- zróżnicowany poziom przestrzegania przez uczniów ich norm (lubianym uczniom częściej uchodzi na sucho nie stosowanie się do norm o ile nie chodzi o zdradę lojalności wobec grupy)

- normy stanowią układ odniesienia w ocenie różnych zachowań i zdarzeń na terenie klasy i szkoły – wzór postępowania

- normy klasowe nie wymagają akceptacji przez wszystkich uczniów danej klasy – normy ukonstytuowane w podrgupach.

• Funkcjonujące w klasie normy mogą wpływać na sposób postępowania uczniów ale też zabezpieczają klasę przed naciskami z zewnątrz

18. Warunki nabywania doświadczeń w procesie wychowania

Doświadczenie człowieka jest informacją którą wynosi on z własnego działania i przeżyć z określonymi sytuacjami. Informacja ta ma potencjalną moc wpływania na dalsze zachowanie się człowieka

Czynniki powstawania doświadczenia:

*aktywne działanie wobec zjawisk które mają się zdarzyć

*przeżycie emocjonalne

*intelektualne opracowanie konkluzji

*wnioskowanie, pamięć

Doświadczenie jest trwałe gdy zdobyta informacja da się zastosować w dalszym, konkretnym działaniu

*o tym czy zdobyta informacja jest doświadczeniem decyduje jej stosowalność, moc regulacyjna w stosunku do zachowania człowieka. Treść doświadczenia = treść informacji, którą wyniósł człowiek z określonej sytuacji i którą może wykorzystać w dalszych działaniach (ważne jest dostarczenie wychowankowi takich doświadczeń, które już w toku dadzą się zastosować w różnych sytuacjach)

48. Znaczenia warunków życia w procesie wychowania w koncepcji psychospołeczne

Warunki te mogą sprzyjać procesowi wychowania, bądź wyraźnie go ograniczać, wręcz wpływać na niego destruktywnie, jak ma to miejsce np. w sytuacji współzawodnictwa . Dlatego nie jest obojętne w jakim środowisku odbywa się proces wychowania. Jeśli załóżmy uczeń sprawia kłopoty w szkole funkcjonującej poprawnie z punktu widzenia pedagogicznego to prawdopodobnie przyczyny sprawianych tam trudności wychowawczych tkwią w środowisku pozaszkolnym najczęściej w rodzinie. Dlatego też nierzadko procesowi wychowania należałoby poddać – poza uczniem społecznie nieprzystosowanym – także jego rodziców.

 

74. Warunki skuteczności zastosowania metody perswazji:

• ogółem skuteczność jest niewielka jeśli nie stosuje się wraz z nią modelowania i metody zadaniowej (zgodność postępowania modela z treściami przekazywanymi wychowankowi)

• ogromną rolę ma realna możliwość przestrzegania tych wartości i ograniczeń

• ujemnie na skuteczność wpływa dydaktyzm, górnolotność wypowiedzi, deklaratywność

• rozmowa niekierowana – najbardziej skuteczna, liczy się z osobistymi zainteresowaniami rozmówców, charakteryzuje się samorzutnością i szczerością wypowiedzi i prowadzeniem rozmowy w atmosferze zaufania i zrozumienia, np. narady rodzinne

• rozmowa niekierowana w postaci dyskusji uczestniczącej – np. lekcja wychowawcza

• korzystnie wpływa gdy komunikat przekazuje osoba znana, szanowana, powołująca się na osobiste doświadczenia, przywołująca prawdziwe historie

• największy pożytek wychowawczy z dyskusji na temat złotych myśli czy aforyzmów, jest gdy stanowi to rodzaj debaty

86. Spoistość struktury procesu wychowania- współzależność i charakter zależności pomiędzy elementami spoistości.

Rys.21 Spoistość struktury skutecznego procesu wychowawczego. ( Gurycka)

Cztery ściśle ze sobą powiązane czynniki:

Wychowawca, wychowanek, cel, sytuacje wychowawcze. Zachodzą między nimi zależności takie jak.

cel-wychowawca: przesłanki psychologiczne, preferowanie celu przez wychowawcę, internalizacja celu przez wychowawcę

Wychowawca- sytuacja: wiedza i umiejętności wychowawcze, funkcjonowanie wychowawcze

Sytuacja-wychowanek: aktywność i emocje wychowanka, oczekiwania sytuacyjne

Wychowanek- cel: nowe doświadczenie wychowanka. Odległość wychowanka od celu: posiadane właściwości i ubiegłe doświadczenia.

wychowawca <-> wychowanek- zbliżenie subiektywnych obrazów sytuacji

cel <-> sytuacja- izomorficzna zależność sytuacji i celu

92. Wizja wychowanka w koncepcji humanistycznej.

Wyklucza wszelkiego rodzaju narzucanie dzieciom i młodzieży czegokolwiek, celowo rezygnując z jakiegokolwiek przymusu. (postępowanie niedyrektywne) Samorealizacja wychowanków, wspomaganie wychowanków w ich naturalnym rozwoju. Wychowanek powinien się stać osobą otwartą na nowe doświadczenia, posiadającą poczucie własnej wartości, niezależna, samosterowna, niepoddającą się mechanizmom obronnym i kierująca się rozumem i emocjami.

94. Zależność między współczesnym modelem edukacji i wychowania.

Edukacja jest ogółem wpływów na człowieka. Celem edukacji jest dokonywanie zmian w sobie, w otoczeniu- z zachowaniem wolności. Należy tutaj zwrócić uwagę na Dziesięciościan edukacji wg Kwiecińskiego: globalizacja, etatyzacja, nacjonalizacja, kolektywizacja, socjalizacja, polityzacja, inkulturacja i personalizacja, wychowanie i jurydyfikacja, kształcenie i humanizacja, hominizacja. Każda edukacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest edukacją. Wychowanie w ujęciu szerokim jest nadrzędne w stosunku do edukacji. Natomiast wychowanie w ujęciu wąskim jest podrzędne w stosunku do edukacji.

107.Definicja samowychowania- istota, cele

Samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości stosownie do założonych kryteriów, celów i ideałów. Aktywność własna jednostki, praca człowieka nad samym sobą, doskonalenie, kształtowanie siebie i samorealizacja.

Istota:

*czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu własnego rozwoju

*regulowanie swojego postępowania

*świadome i celowe kierowanie sobą

*dążenie jednostki do doskonałości

*wyrabianie w sobie cech pozytywnych

*Likwidacja skłonności negatywnych

*motywacja do działania

*aktywność samowychowawcza

-wybór wzoru(cel)

-analiza sytuacji

-poznawanie i ocena siebie

-podjęcie decyzji

-kierowanie sobą w dążeniu do osiągnięcia celu

-autokontrola

*ja ‘idealne’ (wzór osobowy)

*kształtowanie systemu wartości

*porównanie osiągnięć z zamiarami „ja realne”- „ja idealne”

*samodoskonalenie

*dążenie do perfekcjonizmu

* człowiek wychowując samego siebie staje się podmiotem wychowania

Cel:

*wybór wzoru osobowego

*poznawanie i ocena siebie

*kierowanie sobą w dążeniu do osiągnięcia celu

*autokontrola

*samopoznanie

*„ja realne”- „ja idealne”

108. Wizja wychowanka w koncepcji J. Korczaka

Dziecko to też człowiek-tak samo ważny jak osoba dorosła. Wychowanek ma niezbywalne prawa-prawa każdego dziecka (do: szacunku, szczęśliwego dzieciństwa, współdecydowania o swoim losie, łez, posiadania rzeczy i tajemnic itp.), których należy przestrzegać. Wychowanek jest podmiotem. Koncepcja ta jest antyautorytarna. Wypływa z niej troska o rozwój samorządności wychowanka. Korczak dbał, aby dzieci nauczyły się właściwego osądzania co jest dobre, a co złe (sądy, koleżeńskie, rada samorządowa, sejm dziecięcy). Plebiscyt życzliwości i niechęci- uczył oceniania i przyjmowania krytyki; „Zakłady”, dyżury- nauka obowiązkowości.