VIII FAZA ROZWOJOWA
PATOLOGIA
Katarzyna Kąkol SPS niestacjonarne
PATOLOGIA
Nieprzystosowanie społeczne człowieka starego w VIII fazie Erika H. Eriksona.
Każdy człowiek, niezależnie od wieku przeżywa wewnętrzne konflikty. Związane z pracą, trybem życia, wyzwaniami stawianymi przez obecną rzeczywistość. Ludzi starszych dotyczy przede wszystkim nieprzystosowanie do tej nowej rzeczywistości. Nieprzystosowanie
„zawiera dwa człony: przedimek nie-, sugerujący negację, zaprzeczenie istnienia czegoś oraz przymiotnik przystosowany, dostosowany. W języku polskim znalazł on miejsce za sprawą M. Grzegorzewskiej - twórczyni polskiej pedagogiki specjalnej”1. Omawiając powyższy temat umieszczamy nieprzystosowanie społeczne w sferę patologii. Patologia to „nieprawidłowe warunki lub stan biologiczny, w którym uniemożliwione zostało prawidłowe funkcjonowanie”2 Patologia to również: „Nauka o przyczynach, mechanizmach, formach, objawach i skutkach chorób fizycznych i psychicznych. Swoistą odmianę patologii stanowi patologia społeczna, tj. nauka o przyczynach, objawach i zwalczaniu takich „chorób” społecznych, jak przestępczość, pijaństwo, lekomania i inne.”3
Ludziom starszym często brakuje sił, aby sprostać nowym, dotychczas nieznanym wyzwaniom. „Okres starości jako zwieńczenie i bilansowanie wysiłków życiowych jednostki – w obliczu ostatniego wyzwania egzystencjalnego w ujęciu Eriksona odnosi się logicznie do najwyższego poziomu rozwojów potencjałów witalności człowieka”4. Osoby starsze przeżywają wewnętrzne rozterki dotyczące ich aktualnego życia. Chodzi tu np. o coraz słabszą sprawność psychiczną czy fizyczną. Muszą oni nauczyć się żyć w nowych warunkach, „w których skala trudności może być wręcz nieporównywalna, a przynajmniej nieadekwatna automatycznie wcześniejszymi dokonaniami życiowymi”.5 Jednostka przeżywa rozterkę, bo nie chce być problemem czy obciążeniem dla swoich bliskich jednak z biegiem czasu okazuje się, że coraz trudniej jest jej samodzielnie funkcjonować. Na pewno jest to duży problem wewnętrzny, gdyż osoba taka dotychczas sama była w stanie kierować swoim życiem, podejmować własne decyzje, a teraz musi nauczyć się żyć w świecie, który coraz trudniej jest jej zrozumieć. Erikson uważa, że „najczęstszym motywem rozpaczy ludzi starszych jest w istocie powracające i przedłużone poczucie stagnacji, życiowej martwoty”.6
Wielu ludzi starszych nie może pogodzić się z taką rzeczywistością. Mimo iż nadal próbują żyć jak kiedyś, przed kilkoma laty, to już samo zdrowie im na to nie pozwala. Wszystkie te trudności sprawiają, że osoba starsza czuje się zagubiona i bezradna. Próbuje uporać się z tymi problemami i jak pisze Erikson „jest to przejaw usiłowania rozwiązania specyficznego konfliktu tego wieku”.7
Ostatnia z faz opisanych przez L. Witkowskiego w jego książce „Rozwój i tożsamośc w cyklu życia Erika Eriskona” to faza integralności, „mądrości egzystencjalnej, którą stanowi rodzaj świadomego, i oderwanego zainteresowania życiem, również w obliczu samej śmierci”8. Integracja w przeciwieństwie do rozpaczy. Człowiek dokonuje oceny własnego życia. Głównym zadaniem jest zdobycie uznania dla swoich osiągnięć, zaakceptowanie siebie. Pomyślne rozwiązanie konfliktu: poczucie satysfakcji z własnego życia, pogodzenie ze śmiercią. Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed śmiercią.
Przyjrzyjmy się bliżej przedstawionej poniżej postacie pani Marii. Doskonale obrazuje poruszany przeze mnie problem człowieka starego.
Pani Marysia jako dziecko była bardzo energiczną, sympatyczną osobą. Szybko nawiązywała kontakty z rówieśnikami, ale też odnajdywała się w świecie dorosłych. Dla każdego znajdywała indywidualny język, który łamał wszelkie bariery, pozwalał na bliższe poznanie. Odznaczała się szybkim przyswajaniem wiadomości, toteż w szkole nie miała najmniejszych problemów. Miała normalnych rodziców, którzy dbali o ciepło ogniska domowego. Byli dumni ze swej córki i dwójki pozostałych dzieci. Mała dorastała w bardzo szybkim tempie. Jej marzeniem było zostanie tancerką. Gdy się wierzy w założony cel, z czasem staje się on nam coraz bliższy i osiągalny. Marysia go osiągnęła. Zaczynała w szkolnym zespole tanecznym, później już brała udział w przeróżnych konkursach, nie tylko ogólnopolskich. Jej kariera zawodowa bardzo szybko się rozwijała. Jednak nadszedł czas by pozwolic wyjśc na scenę innym, młodym artystą. Decyzje o zakończeniu kariery podęła nagle. Po latach intensywnego treningu wystąpiły pewne komplikacje. Złamanie w kolanie, oraz gromadzona w nim woda nie pozwoliła jej na dalsze cwiczenia, treningi. Podjęła się roli trenera. Organizowała kursy tańca towarzyskiego, dla wszystkich zdolnych zainteresowanych. Ponadto prowadziła dodatkowe zajęcia tańca w szkole. Miała nadzieję, że to uśmierzy jej ból związany z wykonywanym dawniej zawodem. Jednak zmiany, które w sobie zauważała, związane z procesem starzenia się, coraz bardziej wprowadzały ją stan depresyjny. Traciła cały zapał do pracy i życia. Czuła się niedołężna, z czasem niesamodzielna. Irytowało ją wszystko wokół.
Myślę, że nieprzystosowanie społeczne przeżywa każda osoba starsza. Według mnie jest to rzecz nieunikniona, która przychodzi w każdym okresie naszego życia. My powinniśmy jednak zrobić wszystko by nasza babcia, czy nasz dziadek nigdy nie zostali sami z tymi problemami. Powinniśmy pomóc im w tym ciężkim dla nich okresie. Zrobić wszystko co w naszej mocy, aby czuli się kochani i potrzebni, gdyż tylko wtedy będą mogli godnie dożyć swoich dni.
Pospiszyl K., Żabczyńska E.: “Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie”, PWN, Warszawa 1985, s. 135↩
A. S. Reber, Słownik psychologii, wyd. Naukowe SCHOLAR Sp. z o. o., Warszawa 2002, str. 489↩
W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, wyd. Akademickie „Żak”, wyd. 10 uzupełnione i poprawione, Warszawa 2007, str. 299↩
L. Witkowski; Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona, Toruń 2000 s. 157↩
L. Witkowski; Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona, Toruń 2000 s. 157↩
L. Witkowski; Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona Toruń 2000 s. 158↩
L. Witkowski; Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona Toruń 2000 s. 158↩
L. Witkowski; Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona Toruń 2000 s. 151↩