Prawo rzymskie 07.04.2014r. prawo osobowe
Zakres zdolności prawnej.
Wpływały 3 rodzaje status:
Status libertatis- stanowisko w zakresie wolności.
Status cyvitatis- stanowisko w zakresie obywatelstwa.
Status familie- stanowisko w rodzinie rzymskiej (agnatyczna)
Capitis deminutio- umniejszenie bądź zmiana pozycji w zakresie status.
Capitium deminutio Maksima- kiedy ktoś tracił wolność.
Capitium deminutio Media- ktoś traci obywatelstwo rzymskie, ale nie traci wolności.
Capitium deminutio minima- zmiana stanowiska prawnego osobowości.
Skąd się brali niewolnicy:
- pozyskiwanie niewolników podczas trwających wojen.
Wojny punickie
- urodzenie w niewoli. Decydował status matki.
Favor libertatis- chociarz przez chwilę gdy kobieta była wolna to dziecko rodziło się wolne.
- niewolnik za długi
- niewolnik na skutek zasądzenia sądu.
Nazywanie niewolników- narzędzia mówiące. Niewolnicy są kategorią rzeczy. Odróżnia się od innych rzeczy, bo mówią. Niewolnik jako rzecz wyczerpuje nasz pogląd na temat pozycji niewolnika w prawie prywatnym. Niewolnik należy do resmancitim. Utrudniony był handel niewolnikami formalnie. Może wynająć, sprzedać, użyczyć. Niewolnik może niewolnika zabić, ponieważ ma właścicielskie uprawnienie.
Właściciel oddaje niewolnikom pekuli (majątek specjalnie wyodrębniony, np. winnica, gospoda.. czy suma pieniędzy) do zarządu. Niewolnik dostawał ku mobilizacji zachęty. Jeśli odłożysz jakąś tam kwotę to wykupisz się. Niewolnik który funkcjonuje odpowiedzialne zadania, np. kapitan statku. Niewolnicy pochodzili z państwa greckich. Wykształcone osoby.
Contuberia- związki wolny mężczyzna- niewolnica kobieta i wolna kobieta – niewolnik mężczyzna.
Polepszyli znacząco rolę niewolników.
Hadrian- zakazał zabijania własnych niewolników. Uzależnił zabicie niewolnika od wyroku sądu państwowego. Jak wyrok był zabić, to sobie zabij.
Antoninus Pius- zakazał się znęcania się nad niewolnikami.
Manumisio- wyzwolenie niewolnika. Instytucja. Dwa typy wyzwoleń: wyzwolenia prawa cywilnego (formalne)- manumisio vindicta- wyzwolenie w postaci pozornego procesu adzertor libertatis (obrońca wolności, zaprzyjaźniony niewolnika) a właściciel w postaci pozwanego i niewolnik. Przysądzenie wolności na rzecz niewolnika. Manumisio testamento- wyzwolenie testamentowe. Dwie wersje directa (właściciel będący spadkodawcą w swoim testamencie mógł zamieszkać o wyzwoleniu na wypadek swojej śmierci. Bezpośrednio stawał się wolny. Nie posiada patrona.) i fideicomisaria ( zapis testamentowy polegający na tym, że spadkodawca zwracał się z prośbą do dokonania jakiś czynności przez spadkobiercę, ale zmusić się go nie dało, by to dokonał. Otrzymywał patrona w postaci spadkobiercy). Manomisio Cenzu- polega na zgłoszeniu niewolnika do corocznego spisu obywateli rzymskich prowadzonego przez Cenzora Rzymskiego w momencie pisania taki niewolnik stawał się wolny, a jednocześnie rzymskim obywatelem. Manomisio Ineklezja- wyzwolenie w kościele.
wedle prawa pretorskiego (nieformalne). Wykształciły się w praktyce orzeczniczej przez pretorów Rzymskich. Manomisio Interamikos- wyzwolenie miedzy przyjaciółmi (właściciel oświadczał niewolnikowi wole wyzwolenia jego w obecności świadka- spośród przyjaciół spadkodawcy). Manomisio per ekustulam- w liście. yWłaściciel oświadczał swoja wolę na piśmie, wręczał, czy wysyłał list do niewolnika. Manomisio permensa- wyzwolenie przez dopuszczenie niewolnika do stołu biesiadnego. Pan który ze swoją rodziną wieczerzę mógł dopuścić do stołu niewolnika i wtedy mógł się uważać za wyzwoleńca. Lex junia normana- wyzwoleńców pretorskich określiła jako latynów junianskich i zrównała ich z wyzwoleńcami prawa pretorskiego za różnicą za majątek jaką zgromadził niewolnik przypada patronowi, a nie jego rodzinie. Żyli jak wolni, a umierali jak niewolnicy.
U Gajusa podział społeczeństwa:
Wolni
Wolni od urodzenia
wyzwoleńcy
Niewolnicy
Osoby półwolne- formalnie osoby w pełni wolne. Jednak doznają faktycznych ograniczeń. Klienci względem swoich patronów. Słabszy ekonomicznie obywatele rzymscy wolni. Koloni-…
Adicti- osoby zasądzone wyrokiem sądowym
Neksi- dłużnicy starożytnej pożyczki
Laista- kto się trudni organizacją szkoleń jakiś tam..
Persone im macitio- dzieci oddawane pod władze innego ojca rodziny : na zasadzie odpowiedzialności nocarnej- dziecko wyrządziło szkodę, przyuczanie do zawodu przez oddanie dziecka.
Status civitatis
Cives romani- obywatele rzymscy. Uprawnienia: prawa publicznego (jusiu fragi-prawo do głosowania na zgromadzeniach ludowych, tzw. Czynne prawo wyborcze. Ius honorum-prawo do dzierżenia urzędów rzymskich, bierne prawo wyborcze. Prawo do służby w legionach rzymskich. Prawo do noszenia rzymskiego nazwiska rodowego.) i prawa prywatnego (ius commerci- handel, obrót cywilno prawny do zawierania umow. Ius comubis- prawna możność zawarcia ważnych rzymskich małżeństw. Prawo do własności rzymskiej priopietas. Testamenti factio activa- prawo do sporządzania ważnego testamentu, a pasiva- do otrzymania spadku. Prawo do legis actio- skarga na podstawie ustawy dwunastu tablic. Prawo do patria potestats- władza ojcowska w rodzinie agnatycznej.)
Latini: latini vederes (dawni latynowie. Mogli osiągnąć zwykłe uprawnienia rzymian przez zasiedzenie), latini kolonani( mieszkańcy obcych państw, zakładane kolonie w których było prawo rzymskie), latini juniani.
Perigini- cudzoziemcy. Pererini certecivitatis (poddali się bez walki. Jeśli nie stawicie oporu będzie mogli mieć własne prawo rodzime), pererini deditici ( w boju ulegli Rzymowi. Rzymianie likwidowali wszystkie oznaki prawa rodzimego.)
Status familie.
Rodzina agnatyczna- rodzina do której przynależność następuje poprzez kryterium władzy ojcowskiej. Pater familias- ojciec rodziny.
Suiuris- jest nie podlegający żadnej władzy
Arierieuris- podlegająca władzy ojcowskiej
Rodzina kognatyczna- rodzina zbudowana w oparciu więzy krwi, pokrewieństwo.
Kwot generationes top gradus- ile urodzeń tyle stopni.
Wytyczanie linii pokrewieństwa:
Linia prosta- łącząca osoby pochodzące jedna od drugiej. Ojca- syn, dziadek-wnuk
Linia boczna- łącząca osoby mające wspólnego przodka, ale nie pochodzące jedna od drugiej.
Odmienność- najbliższy stopień. Jest pierwszy stopień. Ojciec-syn (1 stopień w linii prostej), dziadek-wnuk (2 stopień). W linii bocznej najbliższy stopień rodzeństwo i jest to 2 stopień.
Agnaci- członkowie rodziny agnatycznej którzy podlegają władzy ojcowskiej (patria potestas),….., jak też osoby które podlegały by tej władzy gdyby ojciec rodziny jeszcze żył.
Skargi służące przez właścicieli niewolnika.. które pozaciągał z różnych tytułów, ale z korzyścią dla pana. Znaleźć sobie.
Powództwa o charakterze dodatkowym.
Świat czynności prawnych rzymskich.
Zdolność do czynności prawnych- zdolność aby przy pomocy czynności prawnych (oświadczeń woli) wpływać na sytuacje prawną własną i innych osób. Mogła być pełna, mogła być ograniczona zdolność do czynności prawnych i można nie mieć zdolności do czynności prawnych.
Kryteria wpływające na zakres zdolności do czynności prawnej: wiek ( infantes- dzieci do 7 lat nie miały zdolności. Impuberes- niedojrzali od 7 do dziewczynki do 12, a chłopcy do 14 ograniczona zdolność. Mogli samodzielnie dokonywać tylko wyłącznie czynności przysparzających im majątku, a dla niekorzystnych musieli mieć zgodę opiekuna. Negotium klaudicas. Na drodze kupna jest okej, ale kosztowo nie okej. Nie było środka by zmusić do zapłacenia. Można było iść do zwierzchnika i poprosić o autoryzację. Puberes- pełna zdolność. Dojrzali. Ukończone 25 podkategoria pełnoletni, po miedzy 14-25 małoletni są chronieni dodatkowo przez prawo prywatne.) płeć( mężczyźni, kobiety. Na czas małżeństwa żona nie miała swojego odrębnego majątku. Musiała mieć opiekuna. Opiekun sprawował piecze nad kobietą i także zarząd jej majątku. Ograniczona zdolność do czynności prawnej. ), choroba umysłowa (curiozus- chora psychicznie osoba. Nie mieli zdolności do czynności prawnej. Lucida interwalda- jasne przerwy przebłyski świadomości. Ozdrowienie- uznają, że w czasie tego przysługuje pełna zdolność do czynności prawnej. ) , marnotractwo (kategoria prawa. Osoba która trwoni majątek rodziny rodowy i naraża w ten sposób rodzinę na niedostatek. Miałem legitymację czynną, aby wnieść do pretora o wydanie interdytu- rządanie aby uznał daną osobę za marnotractwę-prodidi i przydzielił kuratora- kurator prodid. Miał ograniczoną zdolność do czynności prawnej.)
Negotium klaudicas- kulejąca. Czynność ze swej natury jest korzystna i obciążająca jednocześnie.
Czynności prawne- współczesna def. Jest to oświadczenie woli zmierzające do wywołania skutków prawnych w postaci: powstania, zmiany, uznania stosunku prawnego.
Czynność prawna= uzewnętrzniony akt woli.
Akt woli (coś chcemy zrobić)+ przejawić (przekazać innym)= oświadczenie woli.
Wady- niezgodność po między tym co w głowie, a tym co się przełożyło.
Sposoby składania oświadczeń woli:
- formalnie- to takie które prawo przewiduje obowiązkową formę pod rygorem nieważności. W innej formie nie ważna.
- nieformalne- złożone w sposób nieformalny: wyraźne (tak przejawić swoją wole, żeby nie potrzebna była u adresata jakakolwiek interpretacja), albo dorozumiane ( oświadczenie złożone w ten sposób wymaga od adresata wymuszenie interpretacji).
Cretio- przyjęcie spadku uroczyście.
Per nuda voluntas- przykład oświadczenia woli nieformalnego wyraźnego. Oświadcza spadkobierca, że przyjmuje spadek.
Pro heredegestio- przez czynności dorozumiane.