Uwaga -

proces redukcji nadmiaru informacji, proces skupiania się świadomości

na określonych przedmiotach poznania, uczuć, działania, cecha znamienna dla

wszystkich procesów psychicznych

Podstawowe rodzaje:

-uwaga mimowolna – wywołana właściwościami danego obiektu lub zainteresowania,

bez udziału woli. Najprostszą formą spontanicznej uwagi mimowolnej jest odruch

orientacji, który stanowi wrodzoną reakcję organizmu na bodźce nieznane i nowe.

Czynnikiem wywołującym uwagę mimowolną jest reaktywna siła bodźca. Źródłem

uwagi mimowolnej są rozmaite zmiany w środowisku, zwłaszcza jeśli następują

szybko lub nagle.

-uwaga dowolna – kierowana celowym, aktywnym zamiarem. To proces świadomego

koncentrowania uwagi na określonym przedmiocie, wymagający wysiłku. Zwana jest

uwagą kognitywną.

- uwaga wtórna – zwana też dowolną jest specjalnym rodzajem uwagi, zawiera

zarówno cechy dowolności, jak i mimowolności.

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA KANAŁ PRZECHODZENIA INFORMACJI

wzrokowa, słuchowa, dotykowo-ruchowa

PODZIAŁ UWAGI ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB PRZEKAZYWANIA

INFORMACJIRecepcyjna(odtwórcza), percepcyjna

PODZIAŁ UWAGI ZE WZGLĘDU NA RODZAJ REGULACJI CZYNNOŚCI

ruchowe(wymagające precyzji),umysłowe (regulujące proces myślenia)

FUNKCJE UWAGI:

-selektywność- polega na możliwości dokonywania wyboru czynności, jaką chcemy

wykonać lub zjawiska, na którym chcemy się skupić

-ukierunkowanie aktywności człowieka, doprowadzenie czynności do celu

-unikanie błędów i pomyłek

-czujność – zdolność do długiego oczekiwania na bodziec, ignorowanie innych

-przeszukiwanie – badanie systematycznego pola percepcji w celu wykrycia obiektów

spełniających założone kryteria

-kontrola czynności jednoczesnych

CECHY UWAGI:

-zakres-pojemność zależy od własności spostrzegania przedmiotu, ale też od właściwości

rozwojowych i indywidualnych, wzrasta wraz z wiekiem

-natężenie-siła czy intensywność uwagi warunkuje skoncentrowanie się na określonym

przedmiocie i utrzymanie go w polu uwagi

-trwałość-jak długo jesteśmy w stanie skupiać uwagę na jednym przedmiocie

-podzielność-oznacza możliwość jednoczesnego skupiania uwagi na dwu lub więcej

obiektach. Zależy od stopnia opanowania

-przerzutność- szybkie przechodzenie od jednego przedmiotu lub czynności do innego

*pełna-zakończone zagadnienie, nie powracamy potem

*niepełna – niezakończone, istnieje tendencja do powrotu do wcześniejszego zagadnienia

-plastyczność- przystosowanie do zmieniających się warunków

-koncentracja-zdolność do skupiania uwagi

-rozproszenie

ROZTARGNIENIE-przeciwieństwo sprawnej uwagi, pomocnej w procesie uczenia się

WRAŻENIA:

Podział:

-eksteroreceptory – stan podniecenia odbierają z pewnej odległości(telereceptory)

bądź też przy bezpośrednim kontakcie(kontaktoreceptory)

-interoreceptory-dostarczają informacji o tym, co dzieje się w naszych narządach

wewnętrznych, a także orientują nas w zmianie położenia ciała, ruchach itp.

EKSTERORECEPTORY:

Telereceptory: wrażenia wzrokowe, słuchowe, węchowe, bólowe

Kontaktoreceptory: wrażenia dotykowe, smakowe, ciepła i zimna, bólowe

INTERORECEPTORY: wrażenia organiczne, równowagi, mięśniowo-ruchowe, bólowe

TEORIA WIDZENIA BARW: Teoria trzech składników

Michał W.Łomonosow, poł.XVIIIW.

W siatkówce występują trzy rodzaje elementów odbiorczych, wrażliwe na trzy barwy

podstawowe: czerwoną, zieloną i niebieską. Podstawą tej teorii jest prawo mieszania się barw.

Zaburzenia: DALTONIZM: ślepota na odcienie barw czerwonych i zielonych

ACHROMATOPSJA: całkowita ślepota na barwy

WRAŻENIA SŁUCHOWE:

Bodźcami są fale dźwiękowe. Powstają one wskutek drgań w powietrzu lub w innych substancjach

przewodzących drgania. Fale dźwiękowe mają różną częstotliwość i intensywność(siłę)

TEORIE SŁYSZENIA:

-teoria rezonansowa- Herman von Helmholtz. Błona podstawowa działa jak szereg rezonatorów

-teoria wędrującej fali- G.V.Bekesy 1960r., drgania błony podstawnej ucha wewnętrznego

osiągają w określonym miejscu tej błony swój punkt szczytowy zależnie od częstotliwości fali.

Błona reaguje tylko w określonych miejscach, na daną częstotliwość dźwięku.

WRAŻENIA WĘCHOWE:

narządy odbiorcze –komórki węchowe

WRAŻENIA SMAKOWE:

Poszczególne kubki smakowe są wrażliwe na określone smaki. Koniec języka-słodki, koniec

i boki-słony, boki-kwaśny, tył-gorzki

WRAŻENIA DOTYKOWE:

Ciepło, zimno, ból, receptory w skórze, wrażenia odbierane za pośrednictwem analizatorów

skórnych mają duże znaczenie przystosowawcze

WRAŻENIA ORGANICZNE(ustrojowe):

Odbierane przez komórki nerwowe, znajdujące się w układach wewnętrznych- trawiennym,

oddechowym, wydalniczym, płciowym.

WRAŻENIA RÓWNOWAGI(statyczne):

Odzwierciedlają położenie ciała w przestrzeni

WRAŻENIA MIĘŚNIOWO-RUCHOWE(kinestetyczne):

Zmiana położenia i wykonywanie rozmaitych ruchów. Odbieramy je za pośrednictwem

proprioreceptorów umieszczonych w tkance mięśniowej, ścięgnach, wiązadłach i stawach.

Regulują one nasze ruchy. Sygnalizują też położenie kończyn i palców.

WYOBRAŻENIA-obrazy polegające na odzwierciedlaniu w świadomości spostrzeganych

poprzednio składników rzeczywistości.

CECHY WYOBRAŻEŃ:

-brak wyrazistości- blade i mało szczegółowe

-fragmentaryczność- tylko fragmenty całości obiektu potrafimy sobie wyobrazić wyraźnie

-nietrwałość- raz jedne a raz inne cechy wysuwają się w świadomości na pierwszy plan

-ogólność- oprócz jednostkowych cech danego przedmiotu wyobrażamy sobie typowe cechy

PODZIAŁ WYOBRAŻEŃ: Ze względu na:

Łatwość odtwarzania spostrzeżeń określonego rodzaju

Wzrokowe, słuchowe, dotykowe

Związek z treścią poprzednich spostrzeżeń

-odtwórcze- łączą się z doświadczeniem jednostki. Odzwierciedlają w sposób mniej lub

bardziej wierny przedmioty, zjawiska i zdarzenia rzeczywiste, dawniej spostrzegane

-wytwórcze- oparte na doświadczeniu, ale ulegające przekształceniu,

wskutek czego powstają nowe obrazy

SPOSTRZEŻNIA

Cechy: charakter konkretny i obrazowy, wyrazistość, trwałość

WYOBRAŹNIA:

Jej procesy prowadzą do tworzenia w świadomości obrazów będących nie tylko

przekształceniem minionych spostrzeżeń, lecz także stanowiącym coś nowego

w stosunku do uprzedniego doświadczenia

RODZAJE WYOBRAŹNI:

W zależności od tego jak dalece obrazy odbiegają od rzeczywistości i doświadczenia

-odtwórcza-nieznaczne przekształcenie obrazów percepcyjnych

-twórcza- obrazy nowe i oryginalne

W zależności od tego, w jakiej mierze wytwory wyobraźni powstają pod wpływem

świadomego zamiaru

-mimowolna-wyobrażenia na jawie i marzenia senne

-dowolna-kierowana, twórcza, marzenia

WYOBRAŹNIA MIMOWOLNA- cechuje ją swobodny bieg wyobrażeń. W naszej świadomości

przesuwają się wówczas rozmaite obrazy, dość luźno ze sobą powiązane

MARZENIA SENNE-ich treść bywa zupełnie oderwana od rzeczywistości, a sytuacje i zdarzenia,

jakie sobie wyobrażamy we śnie-nieprawdopodobne

WYOBRAŹNIA DOWOLNA- wytwarzanie wyobrażeń w sposób świadomy i celowy

WYOBRAŹNIA KIEROWANA- jest gdy nasze wyobrażenia wytwórcze powstają pod wpływem

określonych bodźców i sytuacji, prowokujących powstawanie obrazów z danej dziedziny

WYOBRAŹNIA TWÓRCZA- w jej wyniku powstają obrazy nowe, oryginalne, samodzielne.

Uzupełniają one i poszerzają granice rzeczywistości

MARZENIA- stanowią one zespół wyobrażeń samodzielnych i twórczych, rzutowanych w przyszłość

i związanych z pragnieniami i dążeniami człowieka

MRZONKI- marzenia nierealne, które nigdy nie zostaną wprowadzone w czyn

WYOBRAŻENIA EJDETYCZNE-zdolność do wyobrażania sobie czegoś z niezwykłą wiernością

rzeczywistości, z dokładnymi szczegółami. Zdolność do wyobrażeń ejdetycznych ma niewielu ludzi.

TEORIE WIDZENIA< PRAWA SPOSTRZEGANIA

-domykania-system percepcyjny dodaje brakujące elementy i zamyka kształt niedomkniętej figury

-bliskości-stwierdza, że elementy położone blisko siebie tworzą figury

-podobieństwa- elementy podobne są odbierane jako całość

-„dobra figury”- tzw. Dobra figura odpowiada prostocie postrzegania figur

-„wspólnej drogi”- elementy poruszające się w tym samym kierunku postrzegane są jako całość

i tworzą jedną figurę

-figury i tła- pozwala wyodrębnić figurę z tła

PAMIĘĆ:

Pamięć- właściwość psychiczna umożliwiająca kształtowanie się i funkcjonowanie doświadczenia

człowieka. Dzięki niej przyswajamy wiedzę o świecie oraz umiejętności i sprawności

Podstawą fizjologiczną pamięci trwałej są tzw. Związki czasowe, połączenia wytworzone w układzie

nerwowym na zasadzie odruchowo-warunkowej.

Pamięć zapewnia człowiekowi poczucie ciągłości własnego rozwoju i biegu swego życia, mimo że

w środowisku zachodzą nieustanne zmiany i wciąż nowe sytuacje.

FAZY PAMIĘCI: zapamiętywanie, przechowywanie, przypominanie

ZAPAMIĘTYWANIE: może trwać bardzo krótko i ograniczać się do jednorazowego

spostrzeżenia jakiegoś bodźca, pozostawiającego ślad w komórkach nerwowych albo też

stanowi złożoną czynność człowieka.

-mimowolne- proces samorzutnego zapamiętywania informacji, bez wysiłku

-dowolne- proces świadomy i celowy, skierowany na to by utrwalić w pamięci jakieś zjawisko itp.

PRZECHOWYWANIE: jej czas trwania waha się również od krótkiego momentu do wielu lat,

a pamięć niektórych faktów i zdarzeń zachowujemy przez całe życie

PRZYPOMINANIE: polega na aktualizowaniu nabytego doświadczenia w rozmaitej formie.

RODZAJE PAMIĘCI:

Gatunkowa-jest podłożem wrodzonych zachowań instynktowych zwierząt i ludzi. Czynności

przekazywane za pośrednictwem kodu dziedzicznego cechuje stereotypowość.

Osobnicza-odgrywa decydującą rolę w nabywaniu doświadczenia przez człowieka.

TYPY PAMIĘCI:

obrazowa- przejawia się w zapamiętywaniu i odtwarzaniu bodźców oddziałujących na nasze analizatory.

Jej główne rodzaje to pamięć wzrokowa i słuchowa

słowno-logiczna- polega na zdolności do zapamiętywania i odtwarzania myśli wypowiedzianych

w słowach do ujmowania związków i stosunków logicznych wyrażonych w mowie ustnej i pisanej,

jak również w języku nauk ścisłych, posługujących się odrębnymi symbolami

ruchowa- dobrze rozwinięta ułatwia osiąganie wyników w sporcie i w czynnościach manipulacyjno

-technicznych. Jej podstawą jest sprawne funkcjonowanie analizatorów ruchowych i kinestetycznych.

Uczuciowa- jej przejawem jest łatwość zapamiętywania i przypominania tych zdarzeń, które są szczególnie

silnie zabarwione emocjonalnie.

ZE WZGLĘDU NA RÓŻNICE:

*Epizodyczna- dotyczy jednostkowych faktów i zdarzeń, które wystąpiły w określonym miejscu i czasie.

Cechuje je zmienność i sytuacyjne uwarunkowanie.

Semantyczna- opiera się na systemie słowno-pojęciowym i znaczeniowym, jej przedmiotem są uogólnione

kategorie, formuły i prawa

*Mechaniczna- uczenie się na pamięć

Logiczna- uczenie się przez zrozumienie materiału

*Dowolna-świadoma i celowa

Mimowolna-samorzutna

*Bezpośrednia- ma charakter chwilowy i niewielki zakres

Odroczona- ma dużą trwałość i nieograniczony zakres

*Krótkotrwała- ma ograniczony zakres i czas trwania

Długotrwała- pojemność i czas trwania są nieograniczone

*Rozpoznawcza- rozpoznajemy zakodowany w pamięci materiał

Odtwórcza- zakodowany w pamięci materiał mamy odtworzyć

CECHY PAMIĘCI:

Trwałość- zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia

Szybkość zapamiętywania-

Gotowość- polega na zdolności do szybkiego odtwarzania doświadczenia

Wierność- jej przejawem jest dokładne odtwarzanie zapamiętanych treści