FINANSE PUBLICZNE – 26.11.2013
W Polsce tak jak w innych państwach ustroju socjalistycznego obowiązywała zasada klasowości podatkowej/nierówności podatkowej. Podatki były traktowane jako instrument walki klasowej.
Co raz częściej w państwach demokratycznych o rozwiniętej gospodarce rynkowej wśród zasad podatkowych przeważa jako główna: zasada sprawiedliwości podatkowej, ale traktowana jako sprawiedliwość w sensie subiektywnym – zasada koronna.
Objaśnienie: podatki nie mają być równe; dostosowanie wysokości podatku i różnicuje się te wysokość w zależności od zdolności płatniczej podatnika. Nie wszyscy płacą jednakową wysokość, a stosowną, odpowiednią, adekwatną do możliwości płatniczych. Jest mocno podkreślana w konstrukcjach podatków dochodowych.
Klasyfikacja podatków:
Historycznie rzecz ujmując znany był podzial podatkow na zwyczajne i nadzwyczajne. Nadzwyczajne w szczególnych okolicznościach, np. w celu odparcia ataku wroga, w przypadku dużego zadłużenia państwa i obawy o jego pogłębienie. Może też być on wprowadzony dla złagodzenia nierównowagi pieniężno-rynkowej na rynku. Zwyczajne, pobierane przez państwo w normalnych, pokojowych warunkach/czasach.
Podział podatków na bezpośrednie i pośrednie. Podatkami bezpośrednimi są podatki, które obciążają dochody ludności osób fizycznych lub osób prawnych. Podatkami pośrednimi są podatki, które pośrednio obciążają dochód. W gruncie rzeczy obciążają przychód czyli przyrost, utarg towarowy, obrót. Podatkiem pośrednim jest podatek VAT w Polsce - podatek od towarów i usług, obciąża on utarg/obrót właściciela, który zyskuje ze sprzedaży towarów/usług. Podatki pośrednie charakteryzuje kilka istotnych cech: są to podatki przerzucalne tzn. podatnikiem formalnym, który z mocy prawa obciążony jest tym podatkiem jest przedsiębiorca, ale ciężar ekonomiczny podatku przerzuca on na konsumenta/na klienta/na nabywcę sprzedawanych przez siebie produktów poprzez narzut podatków na swoje produkty.
Podatki dochodowe nie są przerzucalne, ponieważ obciążają nasz dochód. Drugą cechą podatków pośrednich jest ich duża wydajność fiskalna dla budżetów krajowych. W Polsce dochody z obu podatków od VAT i akcyzowego stanowią ponad 70% ogółu wpływów podatków. Są łatwe w wymiarze i poborze.
Inny podział podatków to podatki państwowe i samorządowe. Podatkami państwowymi nazywamy najczęściej podatki, które wpływają do budżetu państwa.
Podatek od towarów i usług
Podatek akcyzowy
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatek dochodowy od osób prawnych
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Podatek tonażowy
Podatek od gier i zakładów wzajemnych
Podatek od przychodów osób duchownych.
Wśród tych podatków państwowych, budżet państwa musiał podzielić się wpływami z budżetami samorządowymi. Wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych i osób prawnych nie zasilają budżetu państwa w 100%, ponieważ każda jednostka samorządu terytorialnego ma przyznany udział w dochodach we wpływach z obu podatków.
Podatki rzeczowe i osobiste. Podatkami rzeczowymi nazywamy podatki, w których w konstrukcji nie są uwzględnione istotne okoliczności sytuacji osobistej podatnika tj. wiek podatnika, jego stan cywilny, stan zdrowia, zdolność do pracy oraz obciążenia jego dochodu z tytułu pozostawania na utrzymaniu określonej ilości osób. Klasyczny podatek - podatek od nieruchomości. Podatki osobiste, to takie w konstrukcji których ustawodawca uwzględni ilość osób na utrzymaniu podatnika, jego wiek, jego stan cywilny/zdrowia, jego niepełnosprawność, jego zdolność do pracy, a także nadzwyczajne okoliczności, które dotknęły jego osobę lub osoby z rodziny bądź dotknęły jego majątek – różnego rodzaju zdarzenia losowe.
Personalizacja podatku (XX w.) polega , że w konstrukcjach wielu podatków w danym państwie obowiązujących, uwzględnia się elementy sytuacji osobistej podatnika. Uwzględnia się jego zdolność płatniczą.
Ordynacja podatkowa
Ustawa z 97r. zwana ordynacją podatkową są to przepisy, które określają zasady postępowania podatkowego, w których również zapewnione są środki ochrony podatkowej przed urzędami. Są zdefiniowane 2 pojęcia:
Obowiązek podatkowy – ogólna powinność płacenia podatku, ale obowiązek podatkowy nie rodzi jeszcze obowiązku zapłacenia podatku, taki obowiązek na nas ciąży;
Zobowiązanie podatkowe – konkretyzacja obowiązku podatkowego; jest określony podmiot, osoba podatnika kto ma płacić; najczęściej mówi się o osobach, które uzyskują wynagrodzenie.
Po drugie, określa wysokość podatku i nazwę/rodzaj podatku, termin zapłaty i miejsce zapłaty.
Zobowiązania powstają w dwojaki sposób: albo niejako automatycznie albo poprzez doręczenie nakazu płatniczego.