Demografia- jest nauka o prawidłowościach rozwoju ludzkości w konkretnych warunkach społecznych gospodarczych badanego przedmiotu. Demografia zajmuję się statystyczno-analitycznym opisem stanu struktury ludzkości oraz badaniem i oceną wszelkich zmian wynikających z ruchu naturalnego i wędrówkowego.

Ruch naturalny- obejmuję zmiany takich fundamentalnych zjawisk demograficznych jak urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody te zdarzenia wpływają na ukształtowanie populacji ludności oraz jej struktury wg wieku i stanu cywilnego.

Ruch wędrówkowy- to ruch ludności wynikający ze zmian miejsc zamieszkania.

Statystyka- dostarcza demografii wzorów za pomocą których można opisywać te zjawiska.

Jednostki badania demografii – a) jednostki ludzkie- osoba ,która charakteryzuje się pewnymi cechami- wiek, płeć, wykształcenie, stan cywilny, cechy społeczno-zawodowe. b) rodzina – zbiór osób połączonych więzami reprodukcji usankcjonowanymi przez prawo. podział na: rodziny jednopokoleniowe rodzice- dzieci; rodziny wielopokoleniowe: dziadkowie + rodzice + dzieci + inne. C)gospodarstwo domowe – to zespół ludzi wspólnie zamieszkujących i wspólnie utrzymujących się. Podział:- indywidualne i zbiorowe.

Źródła demograficzne- a) spis powszechny co 10 lat ,b) ewidencja bieżąca ludności wg nr PESEL, c)badania reprezentacyjne, prowadzenie na części ludności, -> 1996r. – badanie stanu zdrowia społeczeństwa, - budżet rodzinny, d) badania monograficzne, e) wtórne źródła informacji- sprawozdania np. urzędy stanu cywilnego.

Metody stos. w badaniach dem.- a) metody statystyczne służące do analizy demograficznej, b) badanie pełne- np. rejestr, c) badanie niepełne np. ankiety ->badania monograficzne , ->badania reprezentacyjne, d)szacunek statystyczny, e)metody oparte na współczynnikach demograficznych ogólnych, cząstkowych, jednostkowych, agregatowych, d)metoda standaryzacji czynników demograficznych, g) siatka statystyczna

Podstawowe kat.demograf. – przedmiotem badań demograficznych sa zdarzenia dem.,zjawiska i procesy dem. Oraz cechy populacji , które umożliwiają identyfikację struktury demograficznej pod różnym kątem a następnie badania jej oddziaływania na zdarzenia i procesy demograficzne zdarzenia ludnościowe wywołują zmiany bezpośrednie w stanie populacji i jej struktury demograficznej. Ważne dla procesów dem. Są następujące cechy i kategorie: a) wiek – oznacza czas jaki upłynął od momentu urodzenia osoby do momentu zgonu, b) płeć- wiąże się z cechą biologiczna org. Człowieka warunkujących jego zdolność do prokreacji, czyli zdolność do wytwarzania gamet żeńskich lub męskich, kategoria płci ma istotne znaczenie w rozrodczości i umieralności oraz małżeństwa, c) stan cywilny – oznacza cechę demograficzną wyróżniającą członków populacji zdolnych do prokreacji, określa rodzaj związków jaki łączy dorosłej osoby z osobą dorosłą płci przeciwnej oraz związki kochabitacyjne. d) przynależność do kohorty- jest cechą członków populacji, którzy doświadczają określonych zdarzeń inicjujących proces ludnościowy, e) przynależność terytorialna- cecha jednostek przypisująca im określone miejsce zamieszkania na podstawie kryterium administracyjnego czy ekonomicznego. Populacja dzieli się na mieszkańców danych państw na elementy struktury różnych zborowości, f)zawarcie małżeństwa- akt utworzenia rodziny przez kobietę i mężczyznę w celu prokreacji i wychowania potomstwa we wspólnym gospodarstwie domowym. Jest to instytucja sankcjonowana prawem lub coś tam obyczajowymi, g)rozwiązanie małżeństwa- ustanie zw. Małżeńskiego np. zgon , rozwód.lub separacja czyli zawieszenie zw.małżeńskiego g) ciąża- jest skutkiem poczęcia zapłodnienia kobiety przez mężczyznę, h)poronienie- samonośne i sztuczne, i)poród- żywe lub martwe wydobycie z ustroju matki noworodka, j) zgony- jest to nieodwracale ustanie czynności całego ustroju człowiek w wyniku trwałego zatrzymania czynności narządów niezbędnych do życia, k) ruch wędrówkowy- przybycie migranta oznacza zwiększenie populacji o 1 osobę powyżej 3 ms pobytu mówimy o przybyciu emigranta. Wyjazd emigranta = zmniejszenie populacji. Saldo wędrówkowe różnica między przyjazdami a wyjazdami emigrantów. Mobilność społeczna ruch przestrzeni społecznej oznacza ruch w obrębie grup społecznych, terytorialnych. Cyrkulacja oznacza czasowe przemieszczanie się ludzi .Emigracja studencka. L)salodo zmian ludnościowych m) reprodukcja ludzkości n)stabilność terytorialna.

Biologiczne podstawy zachowań demograficznych- * Socojobiologia- bada biologiczne podstawy zachowań społecznych ,większość procesów społ. maja Położenie biologiczne. * Propagacja genów – przekazywanie genów innym pokoleniom. * Redukcjona;istyczne podejście – bycie człowieka sprowadza się do przedłużenia gatunków. Predyspozycje i skłonności mają pewien potencjał określony jako wartość przystosowawcza tj. takie cechy osobnika ,które zwiększają jego szanse na sukces życiowy wg Darwina jest to dobór naturalny słabsze jednostki giną w przyrodzie jedynie silne maja szanse przetrwania. *Mechanizm selekcji krewniaczej i odwzajemnionej -kształtują potencjał wartości przystosowawczej człowieka.* selekcja krewniacza- oznacza altruizm w stosunku do jednostek o tych samych genach*Selekcja odwajemniona – altruizm kierowanych do jednostek obcych w celu uzyskania rewanżu.

Reprodukcja ludności i struktura wieku społeczeństwa

Reprodukcja ludności- jest odtworzeniem w czasie liczby i struktury ludności pod wpływem ruchu naturalnego. Społeczeństwa różnią się pod względem poziomu reprodukcji dlatego opisuje się proces reprodukcji wykorzystując różnice modele społeczne pod tym względem modele to progresywne regresywne i zastojowe.

Poziom przyrostu naturalnego- jest wykładnikiem procesu reprodukcji można wyznaczyć za pomocą współczynnika przyrostu naturalnego który opisuje stosunek przyrostu naturalnego w ciągu roku do średniej w tym roku ludności na danym terenie.

Współczynnik demografii- jest miara syntetyczna przyjmująca postać obrazu który okazuje stosunek miedzy ogolna liczbą badanych zdarzeń demograficznych , które zaszły w badanej populacji w okresie „t” do ogólnej luczby badanej populacji w okresie ”t”

W = F/L x C

Gdzie: F- l. badanych / L- l. ludności / C- wartość stała służąca do prezentacji wartości zdarzenia np.1000 tzn. 1000 mieszkańców

Średnia liczba ludności L z daszkiem

L z daszkiem = Lpt + Lkt /2

Gdzie: Lpt – początek okreu „t” Lkt- koniec okresu „t”

Współczynnik urodzeń Wu

Wu = Ut /Lt x C [1000]

Gdzie; Ut- to l.urodzeń w okresie „t” Lt – l. ludności w okresie „t”

Współczynnik płodności ogólnej - Wp

Wp = Ut / Lk(15-49) x C [1000]

Gdzie; Ut – liczba urodzeń w czasie „t”

Lk (15-49) – liczba kobiet w wieku 15-49 (wiek płodny)

Współczynnik płodności cząstkowej Wpcz

Wpcz= Ut/ Kl x C [1000]

Gdzie: Ut – l. urodzeń w roku „t” przez matki będące w wieku „x” lub w wieku z przedziału „x”

Kl – l. kobiet w wieku „x” lub w wieku z przedziału „x”

Współczynnik zgonów Wz

Wz = Zt / Lt x C[1000]

Gdzie: Zt- liczba zgonów w roku „t”

Lt – l. ludności w roku „t”

Współczynnik przyrostu naturalnego Wpn

Wpn= Lut – Lzt/Lt x C [1000]

Lub Wpn = Wu – Wz

Gdzie: Lut –l. urodzeń w roku „t”

Lzt – l. zgonów w roku „t”

Lt – l. ludności w roku „t”

Wu – współczynnik urodzeń

Wz – współczynnik zgonów

Współczynnik dynamiki demograficznej Wd

Wd = Ut/ Zt x C[1000]

Gdzie: Ut – l. urodzeń w roku „t”

Zt- l.zgonów w roku „t”

Współczynnik dzietności Wdz

Wdz = ∑ Wdzt współczynnik płodności dla kobiet w wieku „x”

Współczynnik reprodukcji brutto Wr brutto

Wr brutto = Uż / Ut x Wdz

Gdzie: Uż –urodzenia żeńskie Ut – wszytskie urodzenia Wdz w. dzietności

Współczynnik reprodukcji netto Wr netto

Wr netto = Uz / Ut x ∑wpt x Lx / Lo

Gdzie: Uz- ur.żeńskie

Ut-wszytskie urodzenia

Lx & Lo – l. kobiet urodzonych w roku „o” i dożywających wieku „x”

Współczynnik reprodukcji netto – jest miarą hipotetyczną i wyraża średnia zywo urodzonych córek , które dożywają wieku w jakim były ich matki gdy je urodziły przypadająca na 1 hipotetyczną matke (kobiete wieku 15-49). Określa poziom zastępowalności pokoleń jeśli równy jest jedności to występuje prosta zastępowalności pokoleń jeśli jest większy od jednostki to mamy do czynienia z reprodukcją rozszerzoną, jeśli jest miejszy reprodukcja zawężone.

Mechanizm reprodukcji uzależniony jest od szeregu czynników:

*Adaptacyjność względem otoczenia- jakoś genu człowieka ,stan przyrody, warunki ekonomiczne, ogólny poziom cywilizacji , porządek społeczny. Mechanizmy te mogą mieć charakter wymuszony , spontaniczny, mieszany. Jeżeli umieralnośc stanowi podstawowy regulator produkcji ludzkości (eksplozja umieralności) to mech.