Patrycja Szmeterowicz

Gr. dziekańska 10/ Gr. stażowa 20

Rok szkolny 2009/2010

Nr albumu: 110555

Inwazje pierwotniacze przewodu pokarmowego koni

eimerioza, kryptosporidioza, giardioza

Wstęp

U koniowatych, w przebiegu różnych badań odkryto występowanie pasożytów jelitowych z grupy Protozoa. Na dzień dzisiejszy, są to mało istotne parazytozy, ze względu na ich niewielką chorobotwórczość. Sprawić one mogą jednak problemy u osobników, które mają obniżoną odporność immunologiczną. Na taką sytuację narażone są przede wszystkim źrebięta. W obiegu jest bardzo niewiele informacji na temat zakażenia tymi organizmami, a co za tym idzie sposobem postępowania w razie ich wykrycia.

Do głównych pierwotniaków jelitowych u koni należą: Eimeria leuckarti, Cryptosporidium parvum, Giardia lamblia.

Występowanie i znaczenie

Eimeria leuckarti

Obecność Eimeria leuckarti u koni została odnotowana w różnych rejonach świata. Ekstensywność kokcydiozy u koni jest różna i waha się od 2% do 80%. Taka rozbieżność jest prawdopodobnie związana z różnym wiekiem badanych zwierząt i stosowaniem różnych technik badawczych. Jest to zakażenie dotyczące głównie źrebiąt, aczkolwiek przypadki kokcydiozy obserwowano również u dorosłych koni.

Według dotychczasowych badań przeprowadzonych w Polsce, poziom inwazji tego pierwotniaka wśród źrebiąt wynosi ok. 10%.

E.leuckarti

Giardia lamblia

Pierwotniak ten jest dość powszechny w środowisku. Pierwsza wzmianka o koniowatych zainfekowanych tym patogenem dotyczyła południowej Afryki. Od tego czasu przypadki giardiozy końskiej są opisywane w różnych zakątkach świata. Prace badawcze przedstawiają prewalencję na poziomie 17 – 35 % (chociaż są też takie, opisujące 0,66% zainfekowanych zwierząt). Poziom zatem jest zróżnicowany i dotyka zarówno źrebiąt jak i koni dorosłych.

Na terenie Polski do tej pory nie było badań szacujących procent koni u których pierwotniak jest obecny.

Cryptosporidium parvum

Dane o występowaniu kryptosporidiozy pochodzą m.in. z USA, Kanady, Brazylii, Francji, Hiszpanii, Włoch. W literaturze przedstawione są dane mówiące o wyizolowaniu pierwotniaka od 80% źrebiąt, oraz u dorosłych koni od 0,33% do 9 %. Na wahania pomiędzy różnymi badaniami wpływ ma wiele czynników, ale wszędzie podkreślana jest znacznie większa częstotliwość występowania Cryptosporidium parvum u koni do ok. 6 miesiąca życia.

W Polsce ekstensywność tego pierwotniaka wynosi do 11,5% wśród badanych koni w różnym wieku.

C.parvum

Cykl rozwojowy

Eimeria leuckarti

Eimeria leuckarti umiejscawia się w komórkach nabłonka jelita cienkiego. Zarażenie następuje drogą alimentarną poprzez połknięcie inwazyjnych oocyst (A). Uwolnione w przewodzie pokarmowym z oocyst sporozoity (B) wnikają do komórek nabłonka jelita cienkiego, gdzie odbywa się schizogonia(2-6). Następnie w wyniku rozwoju płciowego (gamogonii(7-11)) tworzą się oocysty, wydalane do środowiska(12). Sporulacja przebiega poza organizmem konia i trwa około 2–3 tygodni, prowadząc do wykształcenia inwazyjnych oocyst, zawierających sporocysty i sporozoity. Okres prepatentny inwazji wynosi 30–37 dni (chociaż wg innych badań oocyty znajdowano już od 17, 28 dniowych źrebiąt), natomiast okres wydalania oocyst 12 – 14 dni (wg niektórych badań nawet 16 tygodni!). Wydalane z kałem oocysty tego pierwotniaka o wymiarach 71–85´51–63 μm są zaopatrzone w dobrze widoczne mikroskopowo mikropyle. Ściana oocyst jest zbudowana z dwóch warstw: zewnętrznej, grubej, barwy ciemnobrązowej, i wewnętrznej, cienkiej, bezbarwnej. W momencie wydalenia znajduje się w nich zygota, po sporulacji w środowisku wykształcają się 4 sporocysty, zawierające po 2 sporozoity.

E.leuckarti 100x, oocysta, strzałka wskazuje mikropyle

Giardia lamblia

Giardia lamblia ma postać trofozoitu i cysty. Trofozoit – dwubocznie symetryczny, gruszkowaty, o długości 9–21 μm i szerokości 5–15 μm. Ma 6 wici, tarczę czepną oraz dwa jądra komórkowe. Tarcza czepna służy do przyczepienia do enterocytu. Trofozoit jest to forma żyjąca wewnątrz organizmu konia. Natomiast cysta, jest to odporna na warunki środowiskowe forma, która znajduje się poza organizmem konia. Owalna, o wymiarach 8–18´7–10 μm, z widocznymi zwykle 4 jądrami, zawiązkami wici i zawartością odstającą od jej ścianki.

Ze zjedzonych przez konia cyst, na terenie dwunastnicy uwalniają się trofozoity. Oprócz jelit cienkich mogą dostać się również do dróg żółciowych lub też przewodów wyprowadzających trzustki. Pierwotniak namnaża się przez podział podłużny. Cysty wydalane są z kałem przez 6–16 tygodni lub dłużej.

G. lamblia, x100, trofozoit

Cryptosporidium parvum

Pierwotniak ten umiejscawia się również w jelicie cienkim, jego dalszych odcinkach. Jego rozwój przypomina przebieg u Eimerii. Ze zjedzonych oocyst(a), w jelicie uwalniają się sporozoity(b) (w każdej oocyście są 4 sporozoity). Wnikają one do komórek nabłonka jelitowego(c), gdzie dochodzi do schizogonii(d-f). Następnie w wyniku gamogonii powstaje zygota(i), która wydziela otoczkę, przekształcając się w oocystę. W przewodzie pokarmowym następuje sporogonia (sporulacja), podczas której wykształcają się sporozoity.

Wykazano, że około 20% oocyst ma bardzo cienkie ścianki, co powoduje uwalnianie się sporozoitów w obrębie jelita, które natychmiast przyklejają się do enterocytów. Zjawisko to ma charakter autoinwazji. Pozostałe oocyty, o grubszej otoczce, są wydalane z kałem do środowiska zewnętrznego, gdzie mogą przeżyć nawet 6 miesięcy.

C. parvum, x100, oocysty

Chorobotwórczość i objawy

Działanie chorobotwórcze wymienionych pierwotniaków polega przede wszystkim na uszkadzaniu komórek nabłonka jelitowego. Bardziej niszczycielskie działanie obserwuje się przy Eimerii, gdyż zachodzą tam pasaże wewnątrzkomórkowe. W rezultacie dochodzić może do biegunek spowodowanych przez same pierwotniaki, lub pochodzenia bakteryjnego czy wirusowego (wtórne infekcje), wyniszczenia organizmu, wodobrzusza. Zaburzenia funkcjonalne wynikają przede wszystkim z odwodnienia i ze spadku aktywności enzymów trawiennych i związanych z tym zaburzeń we wchłanianiu jelitowym.

Generalnie zakażenie tymi pierwotniakami przebiega bezobjawowo lub z lekką biegunką. Inwazja E.leuckarti wywołuje reakcję immunologiczną, powodującą redukcję liczby wydalanych oocyst i w ograniczonym stopniu chroniącą chore zwierzęta przed zwiększeniem liczebności pierwotniaków. Jednakże, gdy do czynienia mamy ze źrebiętami o niskiej odporności, objawy mogą być poważniejsze i wymagać interwencji lekarza weterynarii. Na kokcydiozę najbardziej narażone są źrebięta w drugiej połowie okresu ssania i krótko po odsadzeniu, a na kryptosporidiozę między 2 a 4 tygodniem życia. Giardioza dotyka koni w różnym wieku.

Rozpoznawanie

Wykrywanie E.leuckarti wbrew pozorom nie jest bardzo proste. Do tej pory badacze przedstawiają rozbieżne dane dot. długości okresów prepatentnych czy patentnych. Dodatkowo opisano, iż wydalanie oocyst jest okresowe. Trzeba też brać pod uwagę, że zazwyczaj do czynienia mamy z niewielkiego stopnia inwazją tych pierwotniaków.

Rozpoznawanie przyżyciowe kokcydiozy polega na poszukiwaniu charakterystycznych oocyst w kale badanym metodą flotacji, zwykle nie występują one jednak zbyt licznie. Ze względu na budowę oocyst, konieczne jest używanie płynów o znacznym ciężarze właściwym, np. roztwór NaCl + ZnCl2, NaCl + sacharoza lub stosowanie metody flotacyjnej z wirowaniem. Niektórzy badacze polecają, aby 50 g próbki kału oczyścić wstępnie posługując się metodą sedymentacji, a następnie wykonać flotację z wirowaniem. Taka metoda jest wg jej autorów najefektywniejsza.

Rozpoznawanie giardiozy polega na znalezieniu w kale cyst G. lamblia metodami flotacji z płynami o dużym ciężarze właściwym j.w. lub też roztwóru ZnSO4 o c.wł. 1,2. Jednakże roztwory te zniekształcają często pierwotniaki uniemożliwiając prawidłową identyfikację. Inną metodą jest barwienie preparatów bezpośrednich płynem Lugola, jednakże przy niskich poziomach inwazji, również łatwo o wyniki fałszywie ujemne. Przydatne mogą być diagnostyczne testy komercyjne jak np. SNAP test Giardia.

Wykrywanie C.parvum polega na poszukiwaniu bardzo drobnych (4´6 μm), sporulowanych (zawierających 4 sporozoity) oocyst w rozmazach kału barwionych metodą Ziehl – Neelsena, lub jedynie fuksyną karbolową. W przypadkach wątpliwych lub we wczesnych stadiach chorobowych gdy kontaminacja kału oocystami jest niewielka, stosuje się testy immunologiczne (ELISA, IFAT) .

Zapobieganie i leczenie

Skutecznymi lekami w ograniczaniu inwazji Eimerii leuckarti są sulfonamidy (sulfadimidyna, sulfametazyna, sulfadimetoksyna). W zapobieganiu najważniejszym czynnikiem jest higiena, zwłaszcza w obsłudze nowonarodzonych źrebiąt. Profilaktycznie, w zagrożonych stadninach należy regularnie przeprowadzać dezynfekcję z zastosowaniem preparatów na bazie krezolu, o potwierdzonej skuteczności w zwalczaniu kokcydiów.

Jeżeli chodzi o Cryptosporidium parvum i Giardia lamblia, to pierwotniaki te są tak rozpowszechnione w środowisku, iż zapobieganie jest niezmiernie trudne. Najważniejsza w tym przypadku jest również higiena wychowu. Z racji znikomej chorobotwórczości leczenia koni nie prowadzi się w praktyce i jest ono nie opracowane. Niektórzy autorzy przy kryptosporidiozie proponują podanie halofuginonu w dawce 100 mikrogramów/ kg p.o. przez 7 dni, jednakże brak jest na rynku preparatu przeznaczonego dla koni. Podobnie rzecz się ma z giardiozy, na którą skutecznie działa metronidazol.

Przy biegunce ponadto wskazane jest podanie płynów wieloelektrolitowych we wlewie dożylnym. Źrebięta bardzo szybko ulegają bowiem odwodnieniu.

Bibliografia:

• Praktyka kliniczna konie, O. Dietz, B. Huskamp

• Eimeria Organisms Develop in the Epithelial Cells of Equine Small Intestine, K. Hirayama, M. Okamoto, T. Sako, K. Kihara, K. Okai, S. Taharaguchi, T. Yoshino and H. Taniyama

• Inwazje pierwotniaków u koni, J. Gundłach, A. Sadzikowski, M. Studzińska

• Prevalence of E. leuckarti in Young Horsens and usefullness of some coproscopical methods for its detection, M. Studzińska, K. Tomczuk, A. Sadzikowski

• Field studies on endoparasites of Thoroughbred foals on seven farms in central Kentucky in 2004, E. T. Lyons . S. C. Tolliver . S. S. Collins

• Endoparasites in Icelandic Horses, M. Eydal

• A survey on the prevalence of internal parasites of equine in Macedonia and Thessalia-Greece, S.T. Sotiraki, A.G. Badouvas, C.A. Himonas

• Natural infection by Cryptosporidium sp., Giardia sp. and Eimeria leuckarti in three groups of equines with different handlings in Rio de Janeiro, Brazil, P.N.B. De Souzaa, T.C.B. Bomfimb, F. Huberc, L.C.S. Abbouda,  and R.S. Gomesb

• Eimeria leuckarti infections in foals and their mothers in upper Bavaria, Beelitz P; Rieder N; Gothe R

• Spectrum of species and incidence of endoparasites in foals and their mother mares from breeding farms with and without anthelmintic prophylaxis in upper Bavaria, Beelitz P; Göbel E; Gothe R

• Parasite field study in central Kentucky on thoroughbred foals (born in 2004) treated with pyrantel tartrate daily and other parasiticides periodically, E. T. Lyons , S. C. Tolliver, R. A. Rathgeber and S. S. Collins

• http://www.msgpp.org/cryptosporidium.shtml

• http://www.cdfound.to.it/html/gia1c.htm

• http://attra.ncat.org/attra-pub/coccidiosis.html

• http://www.epa.gov/microbes/cpt_gda.html