Marta Kowalówka

Joanna Stasiak

DYNAMIKA WEWNĘTRZNA SLD

1. Teoria podmiotowości politycznej

   1. Kto jest uczestnikiem sytuacji politycznej?

      1. Struktury statutowe:

         • Grzegorz Napieralski – Przewodniczący SLD

         • Katarzyna Piekarska – Wiceprzewodnicząca SLD nie weszła do Sejmu!

         • Longin Pastusiak – Wiceprzewodniczący SLD

         • Członkowie Zarządu – Grzegorz Napieralski, Marek Nawrot, Longin Pastusiak, Katarzyna Piekarska, Leszek Aleksandrzak, Tomasz Garbowski, Grzegorz Gondek ,Tadeusz Iwiński, Kazimiera  Jakubowska ,Janusz Krasoń, Bogusław Liberadzki, Krzysztof Makowski, Henryk Milcarz, Paweł Obermeyer, Tomasz Sybilski, Bogusław Wontor, Paulina Piechna-Więckiewicz, Zbyszek Zaborowski, Ryszard Zbrzyzny, Janusz Zemke

         • Krajowy Sąd Partyjny – Przewodniczący Krzysztof Pater

         • Krajowa Komisja Rewizyjna – przewodniczący Tadeusz Tomaszewski

         • Komisja etyki – przewodniczący Jerzy Wiatr

         • Sekretarz Generalny – Marek Nawrot

         • Skarbnik – Kazimierz Karolczak

         • Przewodniczący klubu parlamentarnego – Leszek Miller

         • Rzecznik klubu – Dariusz Joński

      2. frakcje

         • „młodzi” – Napieralski, Olejniczak, Piekarska, Joński

         • „starzy” – Miller, Pastusiak

   2. Jakie są cechy charakteryzujące głównych aktorów?

      1. Grzegorz Napieralski – nie jest postrzegany jako silny lider; pozbawiony charyzmy; nie potrafi zjednoczyć ludzi lewicy np. stracił Cimoszewicza na rzecz Komorowskiego; w ostatnich wyborach nie wykorzystał potencjału zdobytego w wyborach prezydenckich (dobry wynik na poziomie 13,68% dał mu trzecie miejsce); obarczany odpowiedzialnością za klęskę wyborczą (SLD zdobyło jedynie 8% - najgorszy wynik w historii); czasem jest wyśmiewany w środowisku; nie posiada realnego autorytetu w partii; nie błyszczy inteligencją w debatach; z drugiej strony na horyzoncie nie widać jakiegoś konkretnego rywala, który mógłby go zastąpić i zreformować lewicę; oświadczył, że zrezygnuje ze stanowiska przewodniczącego, jednak jeździ po Polsce i przekonuje do siebie ludzi; Napieralski często podkreśla, że jego politycznym autorytetem jest przywódca lewicy hiszpańskiej Jose Luis Rodriguez Zapatero.

      2. Katarzyna Piekarska – nie dostała się do Sejmu; z jednej strony jest wiceprzewodniczącą, ale nie cieszy się w partii ogromnym autorytetem; można stwierdzić, że znalazła się na tym stanowisku jedynie z powodu swojej płci, gdyż SLD jako partia lewicowa chce udowodnić, że kobiety liczą się w polityce, chociaż nie posiada wiele znaczących działaczek (zwłaszcza po katastrofie Smoleńskiej gdzie zginęły I. Jaruga – Nowacka i J. Szymanek – Deresz); człowiek Napieralskiego; jako osoba młoda miała „odmłodzić” wizerunek partii.

      3. Longin Pastusiak - skądinąd wielce pracowity autor dziesiątków książek z tematyki zagranicznej, dobry znawca problematyki amerykańskiej, był niestety zawsze i konsekwentnie typem komunistycznego naukowca-propagandysty.

      4. Leszek Miller – pokonał Kalisza w wyborach na przewodniczącego klubu parlamentarnego; powrócił do polityki po długiej przerwie (po aferze Rywina praktycznie przestał się liczyć na scenie politycznej); powrót zaufania społecznego.

      5. Ryszard Kalisz - jest wykształcony, odpowiedzialny, lubiany; należy obecnie do czołówki najpopularniejszych polityków lewicy; W tegorocznych wyborach parlamentarnych, startując z warszawskiej "jedynki", dostał 53 tys. głosów, Ponad dwa razy więcej niż Napieralski; Ma on wsparcie m.in. byłego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego, europosła Wojciecha Olejniczaka; Kalisz nie potrafił budować pozycji w partii, nie jest działaczem partyjnym, nie rozumie struktur.

         • Frakcja młodych – jest skłócona (konflikt Napieralski – Olejniczak; Piekarska sama nie wie kogo popiera w tym konflikcie, gdyż teoretycznie jest bliską współpracownicą Napieralskiego, ale raczej bliżej jej do Olejniczaka); zawiodła pokładane w niej nadzieje; brak doświadczenia w polityce.

         • Frakcja starych – mają doświadczenie w polityce, jednak w dalszym ciągu są źle odbierani przez ogół społeczeństwa; powolna odbudowa pozycji w partii – Miller przewodniczącym klubu; nie wykazują szczególnego zainteresowania odnową partii;

   3. Kto podejmuje decyzje w imieniu aktorów?

Bardzo słaba pozycja Napieralskiego w partii; w zasadzie działacze robią i mówią co chcą, bez większej kontroli ze strony Przewodniczącego – Janik otwarcie wyśmiewa się z lidera SLD w TVN24, Kalisz cieszy się autonomią i występuje na Kongresie Palikota, Oleksy nawet nie ma ochoty startować w wyborach i „łaskawie” rezygnuje z propozycji Napieralskiego by wystartował z jedynki na Podkarpaciu, B. Arłukowicz i D. Rosati transferują się do PO.

1. Behawioryzm

   1. Jakie są najważniejsze powody uczestniczenia aktorów w sytuacji politycznej?

      1. Grzegorz Napieralski –właściwie walczy o przetrwanie w partii; budowa swojej pozycji w oparciu o struktury działaczy regionalnych, którzy zapewnili mu stanowisko przewodniczącego w wyborach z 2008r. (np. teraz jeździ po kraju i walczy o ich poparcie), chociaż teoretycznie oświadczył, że nie będzie się ubiegać o reelekcje; chce być medialny (chociaż słabo mu to wychodzi); wybrany na przewodniczącego z powodu strategii odmładzania partii

      2. Leszek Miller – powrót do Sejmu; chęć odbudowy swojego wizerunku i zaufania w partii, jednak robiąc małe i ostrożne kroki, gdyż nie chciał kandydować na przewodniczącego partii, tylko na przewodniczącego klubu parlamentarnego; chęć odbudowy wpływów grupy starych; zniszczenie Napieralskiego; po wyborach wypowiada się o potrzebie powstania „okrągłego stołu” lewicy

      3. Ryszard Kalisz – kocha politykę, to jego żywioł; lubi chodzić na wiece, marsze, demonstracje; cieszy się wysokim autorytetem, dlatego czuje się pewnie w partii, chociaż nie próbuje w niej budować pozycji; bardzo medialny

   2. Jakie bodźce z otoczenia oddziałują na aktorów?

      1. Media – Przegląd, Krytyka Polityczna – chociaż są mediami o ściśle lewicowym profilu, SLD nie potrafi nawiązać z tym środowiskiem bliższej współpracy; jedyną gazetą, która jawnie wspierała SLD było czasopismo Trybuna, które upadło w 2009 r.

      2. Ruch Palikota – przejął sporą część elektoratu SLD, zwłaszcza ludzi młodych; nieporównywalnie bardziej wyrazisty lider; to on uzyskał poparcie Zielonych i Partii Kobiet; przejął Biedronia i Nowicką

      3. PO – poparło M. Belkę; ma poparcie W. Cimoszewicza; przejęło B. Arłukowicza

      4. Instytut europejski – sprzyja SLD

      5. Pojawiła się koncepcja utworzenia przez SLD think-tanku o nazwie Centrum Daszyńskiego, w skład którego mieli by wchodzić naukowcy (np. prof. Jan Hartman) oraz politycy (Katarzyna Piekarska, Jan Kalita, Marek Balicki), jednak ciężko ocenić na ile będzie to twór realny a na ile przechowalnia dla przegranych polityków

      6. SLD jest członkiem Międzynarodówki Socjalistycznej oraz Grupy Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów w Parlamencie Europejskim, składającą się z 184 eurodeputowanych. Z ramienia SLD zasiada w niej 7 europosłów (Bogusław Liberadzki, Lidia Geringer de Oedenberg, Adam Gierek, Wojciech Olejniczak, Joanna Senyszyn, Marek Siwiec, Janusz Zemke).

      7. Sytuacja międzynarodowa – SLD jako partia lewicowa teoretycznie powinna podnosić głos w debacie na temat kryzysu gospodarczego, lub powolnego rozpadu modelu społeczeństwa multikulti w Europie Zachodniej, jednak zupełnie pomija te kwestie

      8. Sojusz może liczyć na wyborców w północno-zachodniej Polsce. Pod tym względem mapa poparcia dla SLD przypomina te dla PO i RP. Północy zachód to region o średnim bezrobociu, wysokim PKB i, częściowo, bardzo wysokim bezrobociu wśród młodzieży do lat 25. Prawdziwym bastionem lewicy jest jeden ze wschodnich powiatów, gdzie SLD wygrało wybory w jako jedynym w Polsce.

      9. A. Kwaśniewski – coraz słabiej okazuje swoje poparcie dla SLD, ma duży autorytet, jako przywódca partii, bronił ludzi lewicy przed atakami politycznymi, po zakończeniu prezydentury nie zaangażował się aktywnie w działalność SLD, mimo, że ze strony pozbawionej silnego przywódctwa partii było to oczekiwane, jednak dzięki swemu autorytetowi wpływał na partię poprzez udzielanie rad i wsparcia pewnym przedsięwzięciom (poparcie dla zmiany pokoleniowej w 2005 r., w 2007 r.), w sytuacji poczucia zagrożenia rządami PiS dla demokracji Kwasniewski był jednym z architektów szerokiego porozumienia politycznego LiD.

2. Instytucjonalizm

   1. Jakie są instytucjonalne – formalne i nieformalne – uwarunkowania sytuacji politycznej?

      1. Formalne:

         • Struktura organizacyjna dostosowana do podziału administracyjnego państwa (gminna, powiatowa, wojewódzka organizacja partyjna)

         • Organy uchwałodawcze partii na szczeblu krajowym

           • Kongres – nie rzadziej niż na co 4 lata

           • Konwencja – co najmniej raz pomiędzy Kongresami

           • Rada Krajowa – co najmniej raz na 6 miesięcy

         • Organy wykonawcze

           • Zarząd Krajowy – minimum raz w miesiącu

           • Krajowy Komitet Wykonawczy

         • Organy kontrolne

           • Krajowa Komisja Rewizyjna (również na innych szczeblach) – zajmują się problemami majątkowymi

           • Krajowy Sąd Partyjny oraz wojewódzkie sądy partyjne

           • Rzecznik Dysypliny Partyjnej

           • Komisja Etyki SLD – czuwa nad przestrzeganiem przez członków partii obowiązujących w partii zasad

         • Istnieje także organizacja młodzieżowa i Rada Polityczno-Programowa (organ doradczy Krajowej Rady w sprawach oceny sytuacji społecznej, gospodarczej i politycznej państwa)

         • Rola tych instytucji

           • Duże znaczenie Kongresu – uchwala podstawowe dokumenty statutowe i programowe, ustala liczebność innych organów i obsadza szereg stanowisk (przewodniczący, sekretarz generalny partii)

           • Konwencja krajowa uchwala programy wyborcze i ma funkcje organotwórcze, poza tym udziela poparcia kandydatowi na urząd Prezydenta i zwołuje Nadzwyczajny Kongres

           • Rada Krajowa – podejmowanie uchwał w sprawach bieżącej działalności (decydowanie o zawarciu koalicji wyborczej, ustalanie kształtu list wyborczych do Sejmu, Senatu i PE)

           • Zarząd Krajowy – decyduje w kwestiach bieżących

           • KKW – kieruje działalnością organizacyjną partii

           • Hierarchiczna zależność między kolejnymi szczeblami – władza wyższego szczebla w drodze uchwały powołuje i odwołuje władzę niższego szczebla

           • Kongres i zjazdy wybierają osoby na określone stanowiska w partii, zjazd niższego szczebla wybiera lub akceptuje delegatów na zjazd wyższego szczebla

         • System władz partyjnych na poziomie województwa, powiatu i gmiany odpowiada systemowi na poziomie krajowym

         • Podstawową jednostką organizacyjną partii jest koło

         • Żeby zostać członkiem partii należy przedsatwić rekomendację wydaną przez członka, będącego w partii co najmniej 2 lata

         • Kadencja władz wykonawczych i uchwałodawczych to 4 lata

         • Rozbudowane struktury partii, sięgające najniższych szczebli podziału administracyjnego państwa, stosunkowo duża sprawność ich działania, wykazują one pewną autonomię wobec struktru centralnych

      2. Nieformalne:

         • Hierarchiczna demokracja pośrednia – teoretycznie w partii istnieje demokracja partyjna – np. doły wybierają organy wojewódzkie, województwa wybierają delegatów na Kongres, a Kongres wybiera Przewodniczącego (na zasadzie zjazd niższego szczebla wybiera delegatów na zjazd wyższego szczebla), jednakże w takiej sytuacji odległość pomiędzy szeregowym członkiem partii a górą jest bardzo duża.

         • Przepisy statutu stanowią teoretycznie, że partia jest zdecentralizowana zważywszy na fakt istnienia bardzo rozbudowanej struktury terenowej - jednostki organizacyjne partii tworzy się w oparciu o podział terytorialny kraju, a zjazd niższego szczebla wybiera delegatów na zjazd wyższego szczebla – jednakże po głębszej analizie okazuje się, że „góra” ma bardzo duży wpływ na to co się dzieje na dole np. Zarząd Krajowy może podjąć decyzję o zawieszeniu członkostwa członka na niższym szczeblu, może zawiesić lub rozwiązać organ władzy uchwałodawczej lub wykonawczej niższych szczebli, uchyla uchwały organów partii szczebla wojewódzkiego.

         • Przewodniczący zasiada w Konwencji, Radzie Krajowej, Zarządzie oraz Komitecie Wykonawczym, jednak nie zasiada w Kongresie, który wybiera przewodniczącego – tu decydujący głos mają delegaci województw. Konwencja ma możliwość zwołania Kongresu Nadzwyczajnego – tak, więc wpływ na wybór przewodniczącego mogą w tej sytuacji mieć także członkowie Rady Krajowej (przewodniczący, sekretarz generalny, wiceprzewodniczący, delegaci), członkowie Rady Krajowej, członkowie Komitetu Wykonawczego, Krajowego Sądu Partyjnego, Krajowy Rzecznik Dyscypliny partyjnej oraz delegaci wybrani przez zjazdy wojewódzkie. Można również stwierdzić, że Przewodniczący nie ma szczególnie mocnej pozycji w partii – sam statut wyraźnie nie wymienia go jako odrębnego organu władzy wykonawczej. Władzę wykonawczą sprawuje Zarząd oraz Komitet Wykonawczy jako ciała kolegialne.

         • Teoretycznie mamy organy uchwałodawcze (Rada Krajowa) i wykonawcze (Zarząd Krajowy). W satucie jest mowa, że Rada wybiera Zarząd, ale w praktyce wygląda to tak, że te same osoby wchodzą w skład zarówno Rady jak i Zarządu (chodzi tu o przewodniczącego SLD, sekretarza generalnego SLD, wiceprzewodniczących SLD), dodatkowo obligatoryjnie w skład Zarządu wchodzą przewodniczący Klubu Parlamentarnego SLD, przewodniczący Zespołu Parlamentarzystów Europejskich SLD oraz przewodniczący organizacji młodzieżowej szczebla krajowego

   2. Jak podobny problem był rozwiązywany wcześniej?

Próbą rozbicia skostniałych struktur było utworzenie LiDu – porozumienia pomiędzy SLD a Unią Pracy, Socjaldemokracją Polską i Partią Demokratyczną demokraci.pl, tak aby dać szansę młodym i pracowitym sympatykom lewicy; jednak koncepcja LiDu nie przetrwała zbyt dugo.

1. Teoria racjonalnego wyboru

   1. Jakie scenariusze wydarzeń są preferowane przez poszczególnych aktorów?

      1. Grzegorz Napieralski – z jednej strony widać, że czuje się (co nie dziwi) przegranym i zapowiada, że nie będzie się ponownie ubiegał o stanowisko przewodniczącego; z drugiej strony jeździ i przekonuje delegatów wojewódzkich do swojej osoby co oznacza, że chciałby utrzymać się przy władzy, lub dostać jakikolwiek nieobsadzony stołek

      2. Leszek Miller – chciałby powrotu do lat świetności lewicy, ale nie zabardzo wie jak to zrobić; chce umocnic swoją pozycję, dlatego dla niego najlepszym scenariuszem jest zdobycie fotela przewodniczącego przez kogoś z zaufanych mu ludzi

2. Realizm

   1. Kto dysponuje i jakimi instrumentami w sytuacji politycznej?

      1. SLD w katastrofie smoleńskiej poniosło dotkliwe straty – zginął m.in. kandydat na prezydenta – Jerzy Szmajdziński, Jolanta Szymanek-Deresz, Izabela Jaruga-Nowacka – były to wyraziste postacie kojarzone z lewicą, których w chwili obecnej brak

      2. Klub parlamentarny liczący 26 posłów – drugi najmniejszy pod względem liczby członków, zaraz po Solidarnej Polsce

      3. SLD nie posiada klubu ani koła w Senacie, gdyż najzwyczajniej w świecie nie udało się wprowadzić do Senatu nikogo z ramienia SLD

      4. W wyborach parlamentarnych zdobyło 1 184 303 głosów tj. 8,24%, czyli 4,91% mniej niż w poprzednich wyborach

      5. Dziś SLD ma formalnie 58,5 tys. członków (przykładowo siedem lat temu miał ich blisko 90 tys.), co i tak jest dużą liczbą (jedynie PSL ma więcej członków)

      6. Subwencja wynosi 14 388 733, 69 zł

      7. rozbudowana organizacja terenowa, po PZPR odziedziczyła siedziby, mogła się rozwijać także dzięki pożyczce moskiewskiej – kwocie ponad 1 mln dolarów, którą w 1990 roku PZPR otrzymało od KPZR w formie nieoprocentowanego kredytu

   2. Jaki jest stosunek sił poszczególnych uczestników sytuacji?

      1. Przewodniczący – słaba pozycja w partii; statut nie oddziela go jako osobnego organu władzy wykonawczej; jest uzależniony od poparcia delegatów wojewódzkich; jego siłą jest jedynie brak widocznych konkurentów, którzy chcieliby przejąć władze w SLD; partia boi się ponownie stawiać na młodych, a starzy nie kwapią się do odbudowy SLD

      2. Zarząd – ma ważną pozycję w partii, gdyż może kontrolować decyzje podejmowane na niższym szczeblu

      3. Jeżeli chodzi o frakcje – młodzi i starzy – młodzi są skłóceni; pamiętny konflikt Napieralski vs. Olejniczak, który jest ciągle żywy; powolne odbudowywanie wpływów starych – Miller zostaje przewodniczącym klubu parlamentarnego; starzy w porównaniu do młodych są doświadczonymi politykami, jednak z drugiej strony często mają nieciekawą historię sięgającą PRL-u lub afer (np. Rywina), co z pewnością wpływa na ich negatywny odbiór społeczny

3. Postmodernizm

   1. Jakimi pojęciami operują poszczególni aktorzy?

      1. Grzegorz Napieralski:

Nie chce mówić o własnej porażce. Mówiąc o kierunku rozwoju partii powtarza hasła: nowoczesna, europejska partia lewicowa, walka z nierównościami, polityka otwarta, dialog. Posługuje się pojęciami silnie wartościującymi: lewica jest po stronie dobra, tą która broni słabych przed uciskiem. Za wszelką cenę chce być postrzegany jako sympatyczny i miły, wystrzega się dyskursu agresywnego, krytykuje politykę ciągłej konfrontacji i podziałów.

Napieralski mówi o sobie „kapitan drużyny”. Podkreśla wagę pracy zespołowej kierwonictwa Sojuszu. Często mówi w formie liczby mnogiej: „chcieliśmy, próbowaliśmy”. Winą za przegrane wybory również obarcza całą drużynę („Zawiedliśmy”).

1. Leszek Miller:

Nie unika ostrej krytyki przeciwników politycznych, zwłaszcza PiS, do którego odnosi się z lekceważeniem (o J. Kaczyńskim: „Ukochany wymarzony ‘zięć i wnuczek’ większości słuchaczek Radia Maryja”). Otwarcie mówi o kryzysie swojej formacji („Sojusz jest palony na stosie”) i o potrzebie odnowieniu lewicy poprzez otwarcie się na nowe środowiska i oparciu się na elektoracie utożsamiającym się z wartościami lewicowymi. Podkreśla znaczenie członków partii w procesie jej odnowy (proponuje wybór władz poprzez jej członków w prawyborach).

1. Ryszard Kalisz:

Jego zdaniem nikt w partii nie powinien zapominać o katastrofalnym wyniku wyborczym SLD („SLD jest w dryfie”, „do SLD nie przychodzą ludzie”). Widzi konieczność poważnych zmian zarówno strukturalnych i personalnych. Nie krył, że bardzo zabolała go przegrana w wyborach na przewodniczącego klubu SLD. Właśnie to zdecydowało, że Kalisz zrezygnował ze startu w wyborach na przewodniczącego Sojuszu. Używa mocnych słów zarówno pod adresem opozycji („Palikot jest fałszerzem”) jak i władz Sojuszu („Uważam, że lewica powinna zajmować się innymi rzeczami, niż rozdawanie jabłek”).

1. Probabilizm

   1. Jaki jest możliwy rozwój wypadków?

      1. Napieralski pozostaje przewodniczącym - SLD nic ze sobą nie robi; do końca świata oscyluje na krawędzi progu wyborczego, dostaje się do Sejmu, ale nie odgrywa większej roli zgodnie z zasadą, że SLD jest zbyt silne aby upaść i za słabe by iść do przodu; o dziwo całkiem prawdopodobny scenariusz, gdyż oprócz Napieralskiego na horyzoncie nie ma nikogo chętnego do porządkowania chaosu i beznadziei jakie panują w partii

      2. Przewodniczącym zostaje ktoś z betonu partyjnego – sytuacja paradoksalnie jak wyżej; na SLD głosuje jedynie twardy elektorat; nie jest w stanie przyciągnąć nowych wyborców; starzy odsuwają na dalszy plan Napieralskiego;

      3. Zdobywa zdolność koalicyjną – w przypadku gdy Napieralski pozostaje na stanowisku jest to niemożliwe, gdyż Napieralski nie nadaje się na do żadnego ministerstwa; w porównaniu do Olejniczaka przegrywa na tym polu, gdyż Olejniczak w przeszłości był chociażby ministrem rolnictwa

      4. Przewodniczącym zostaje ktoś z młodych np. Joński – mało prawdopodobne, gdyż „młodych” jest nie wielu w SLD; poza tym partia będzie bała się zaryzykować ponownym wyłonieniem nikomu nieznanemu trzydziestolatka, który oprócz młodej metryki nie posiada odpowiednich przymiotów cechujących lidera: inteligencji, doświadczenia, charyzmy, zaufania społecznego itd.

      5. Próba stworzenia nowej formacji – na wzór LiDu, której celem byłoby przyciągnięcie środowisk z lewicy, większa demokratyzacja powstałych struktur, szukanie możliwie spójnego programu i próba wyłonienia leadera np. drogą prawyborów

      6. Przewodniczącym zostaje ktoś popularny, ale nie mający wpływów w partii np. Kalisz – bardzo mało prawdopodobne, bo Kalisz nie cieszy się poparciem, co było widoczne chociażby przy porażce z Millerem

      7. W przyszłych wyborach SLD nie dostaje się do Sejmu; partia się rozpada

   2. Jakie jest prawdopodobieństwo poszczególnych scenariuszy?

      1. Od najmniej do najbardziej prawdopodobnego

         • Próba stworzenia nowej formacji

         • Przewodniczącym zostaje ktoś popularny, ale nie mający wpływów w partii np. Kalisz

         • Zdobywa zdolność koalicyjną

         • W przyszłych wyborach SLD nie dostaje się do Sejmu

         • Przewodniczącym zostaje ktoś z młodych np. Joński

         • Przewodniczącym zostaje ktoś z betonu partyjnego

         • Napieralski pozostaje przewodniczącym