Magdalena Jaszczyszyn
Przyszłość polityczna Ruchu Palikota
Teoria podmiotowości politycznej:
Kto jest uczestnikiem sytuacji politycznej?
Janusz Palikot – Przewodniczący RP
Łukasz Piłasiewicz – Wiceprzewodniczący Zarządu RP
Artur Dębski - Wiceprzewodniczący Zarządu RP
Anna Kubica – Sekretarz Zarządu Krajowego
Danuta Wójcik – Skarbnik Zarządu Krajowego
Andrzej Rozenek – rzecznik prasowy Klubu Ruchu Palikota
Piotr Oleksy – Członek Komitetu Krajowego
Jolanta Reichert – Członek Komitetu Krajowego
Zbigniew Kaczmarek – Członek Zarządu OW 35
Paula Bejnarowicz – Sekretarz OW 35 RP
Tomasz Makowski – Przewodniczący OW 35 Olsztyn – Ełk
Jacek Skóra – Przewodniczący OW 33
Marek Baćkowski – Sekretarz OW 33
Dobrosława Sojka-Głuszak – Skarbnik OW 33
Robert Kałka – Członek Zarządu OW 33
Henryk Kmiecik – Przewodniczący Zarządu Okręgu nr 1 – Jelenia Góra
Mariusz Wojciechowski – Przewodniczący Krajowej Komisji Rewizyjnej
Lech Kraśniański – Wiceprzewodniczący Krajowej Komisji Rewizyjnej
Marek Jakubowski – Sekretarz Krajowej Komisji Rewizyjnej
Wanda Nowicka – posłanka, Wicemarszałek Sejmu,
Robert Biedroń – poseł
Anna Grodzka – posłanka
Roman Kotliński – poseł
Jakie są cechy charakteryzujące aktorów?
Janusz Palikot – założyciel i przewodniczący Ruchu, były członek i poseł PO, były przedsiębiorca, znany z kontrowersyjnych wypowiedzi i zachowań, skandalista, inteligentny, bogaty, pewny siebie, lubi skupiać na sobie uwagę, charyzmatyczny, wyrazisty lider.
Łukasz Piłasiewicz – wiceprzewodniczący Zarządu RP, prawnik, od lat związany z Januszem Palikotem – był jego asystentem kiedy Janusz Palikot był jeszcze członkiem PO.
Artur Dębski – wiceprzewodniczący Zarządu RP, przedsiębiorca,
Anna Kubica – sekretarz partii, adwokat, wygłaszała prelekcję na Kongresie Kobiet
Robert Biedroń – były członek SLD, znany działacz na rzecz równouprawnienia osób LGBT (lesbijek, gejów, biseksualistów i transgenderycznych) , na rzecz równego statusu kobiet i mężczyzn, a także obrony praw człowieka, kontrowersyjny, medialny.
Anna Grodzka - była członkini SLD, znana głównie z tego, że jest pierwszą w Polsce i Europie osobą publicznie ujawniającą swój transseksualizm, którą wybrano do parlamentu na szczeblu krajowy, jest również założycielką i prezesem fundacji Tras-Fuzja, która działa na rzecz osób transseksualnych i transwestytycznych .
Wanda Nowicka – działaczka społeczna, feministka, przewodnicząca Federacji na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, była członkini NSZZ „Solidarność”, współzałożycielka Stowarzyszenia na rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo Neutrum, potępiana przez środowiska prawicowe
Roman Kotliński – były ksiądz, Redaktor Naczelny ‘Faktów i Mitów’, kontrowersyjny, skandalista.
Kto podejmuje decyzje w imieniu aktorów?
W partii widoczny jest samodzielny lider (nawet jej nazwa wskazuje na jego centralną pozycję), który wchodzi w skład wszystkich organów partii i ma duże kompetencje, które nie kończą się zapewne na tych wypisanych w statucie – choć już one są szerokie, ale ze względu na jego charyzmę, zdolności przywódcze i pozycję w partii może on wpływać na członków organów tak aby przeforsować swoje zdanie. Reszta działaczy partyjnych jest nieznana lub mało znana, nie ma więc dla niego żadnej konkurencji.
Behawioryzm:
Jakie są najważniejsze powody uczestniczenia aktorów w sytuacji politycznej?
Janusz Palikot – powrót do polityki, rozwój kariery politycznej, rozbudowa struktur partii, zdobycie wpływu na władzę poprzez oddziaływanie na koalicję rządzącą (wspieranie jej w niektórych projektach), oraz wprowadzenie do debaty publicznej problemów światopoglądowych, a także przedstawienie projektów ustaw, mających te problemy rozwiązywać. W dalszej perspektywie możliwość wejścia RP w skład kolacji rządzącej jako mniejszy koalicjant. Realizacja programu ‘nowoczesne państwo’ – rozdział Kościoła od Państwa, legalizacja związków partnerskich, miękkich narkotyków i aborcji, finansowanie In-vitro z budżetu państwa, darmowe środki antykoncepcyjne itd.
Reszta członków partii – członkowie są na tyle mało znani, że ciężko powiedzieć konkretnie o ich prywatnych powodach uczestnictwa w sytuacji politycznej. Myślę, że dla większości z nich ważne jest zaistnienie w świecie polityki (większość z nich nigdy z tym środowiskiem związana nie była), a w dalszej perspektywie liczą na rozwój kariery politycznej, a także realizację programu ‘nowoczesne państwo’ - głównie w sprawach legalizacji związków partnerskich, równego status kobiet i mężczyzn, liberalizacji prawa aborcyjnego i narkotykowego (członkami partii są bowiem społeczni działacze walczący w różnych organizacjach i fundacjach o realizację tych właśnie postulatów).
Jakie bodźce z otoczenia oddziaływają na aktorów?
poparcie grup związanych z nowymi ruchami społecznymi tj. Zieloni 2004, Partia Kobiet, Fundacja Trans-Fuzja, Racja Polskiej Lewicy, Kampania Przeciw Homofobii, Instytut Podkarpacki, Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, a także inne środowiska działające na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn, mniejszości seksualnych, przestrzegania praw człowieka, liberalizacji prawa aborcyjnego i narkotykowego, finansowania In-vitro i ograniczenia roli Kościoła.
RP popierany jest także przez środowisko przedsiębiorców, z którymi sam J. Palikot, a także wielu członków jego partii (aż 21 posłów na 40 wywodzi się ze środowiska przedsiębiorców), jest z nim związanych.
Media: i to zarówno te przychylne – jak ,Krytyka Polityczna’, ‘Fakty i Mity’, czy ‘Nie’, jak i te krytyczne, związane z prawicą – Gazeta Polska, Rzeczpospolita.
Krytycznie nastawione są wszelkie środowiska prawicowe, konserwatywne i katolickie, włącznie z partiami politycznymi – dobrze obrazuje to fakt iż po ukonstytuowaniu się nowego Sejmu, przy wyborze Wicemarszałków, pierwszy raz została złamana niepisana reguła, że każda partia reprezentowana w Sejmie oddelegowuje jedną osobę na stanowisko Wicemarszałka – i w pierwszym głosowaniu kandydatka Ruchu Palikota – Wanda Nowicka - nie uzyskała koniecznej większości, nastąpiło to dopiero w drugim głosowaniu, dzięki poparciu PO.
Instytucjonalizm:
Jakie są instytucjonalne – formalne i nieformalne – uwarunkowania sytuacji politycznej?
Formalne:
Statut:
Członkowstwo – aby zostać członkiem potrzebna jest rekomendacja dwóch członków partii, a decyzję podejmuje Zarząd Klubu. O pozbawianiu członkowstwa również decyduje Zarząd, a wnioskować może Zarząd Klubu, Zarząd Okręgu i Przewodniczący Ruchu.
Proces decyzyjny – uchwały podejmowane są zwykłą większością głosów, w przypadku takiej samej ilości głosów za jak i przeciw decyduje Przewodniczący Ruchu.
Wybór władz – wybór członków organów następuje zwykłą większością głosów, przy obecności co najmniej połowy osób uprawnionych do głosowania.
Organy – 4-letnia kadencja, każda urząd może być sprawowany przez jedną osobę tylko przez dwie kadencje. Na szczeblu krajowym organami Ruchu są: Krajowy Kongres Ruchu, Komitet Krajowy Ruch, Zarząd Krajowy Ruchu, Przewodniczący Ruchu, Krajowy Sąd Koleżeński, Krajowa Komisja Rewizyjna.
Przewodniczący – wybierany jest przez Krajowy Kongres Ruchu (delegaci na Kongres wybierani są przez Okręgowe Kongresy Ruchu) większością bezwzględną. Tylko on może wnioskować o uchwalenie lub wprowadzenie zmian do statutu oraz zwołać Krajowy Kongres Ruchu (główny organ decyzyjny) z własnej inicjatywy lub na wniosek Zarządu Krajowego, Krajowej Komisji Rewizyjnej i co najmniej 1/2 członków Komitetu Krajowego. Tylko Przewodniczący Ruchu, który jest również Przewodniczącym Zarządu może zgłaszać kandydatów na członków Zarządu, którzy są następnie wybierani przez Krajowy Komitet Ruchu, na którego czele stoi Przewodniczący i który może być zwołany tylko przez niego. Przewodniczący wraz z Komitetem mają wyłączną inicjatywę w sprawie kształtu list wyborczych do Sejmu, Senatu i Parlamentu Europejskiej. Ponadto wszystkie uprawnienia nie zastrzeżone dla Zarządu są uprawnieniami Przewodniczącego – domniemanie kompetencyjne.
ustawa o partiach politycznych;
TK kontroluje zgodność z konstytucją celów lub działalności partii;
PKW sprawdza czy partia prawidłowo wykorzystała uzyskaną subwencję oraz kontroluje sprawozdanie z wykorzystania funduszu wyborczego.
Nieformalne:
młoda partia, która pierwszy raz weszła do Sejmu
brak doświadczonych i znanych polityków
niska zdolność koalicyjna – zbyt radykalny program dla, wciąż konserwatywnej Polski, brak zaplecza politycznego, RP jest niepewnym partnerem – niewiadomo czy uda mu się utrzymać poparcie przy następnych wyborach i czy znów wejdą so Sejmu
słabo rozbudowane struktury
Janusz Palikot jest silnym i tak naprawdę jedynym możliwym liderem partii (chyba, że stanowisko po nim obejmie jeden z jego synów – Emil lub Aleksander PALIKOT)
Jak podobny problem był rozwiązywany wcześniej?
Problem nie był rozwiązywany wcześniej, ponieważ partia ta powstała dopiero 1.06.2011 roku i wszystkie problemy przez jakie będzie przechodzić, będzie przechodzić po raz pierwszy
Teoria racjonalnego wyboru:
Jakie scenariusze wydarzeń są preferowane przez poszczególnych aktorów?
Janusz Palikot – umocnienie partii i rozbudowa jest struktur, budowa zaufania wśród wyborców i innych partii politycznych, pokazanie się jako konstruktywna opozycja, stabilna partia, która może z powodzeniem uczestniczyć w budowie koalicji rządzącej. Zwiększenie lub utrzymanie poparcia w następnych wyborach parlamentarnych.
Reszta członków partii jest mało znana i ciężko powiedzieć konkretnie o preferowanych przez nich scenariuszach. Można powiedzieć ogólnie, że praktycznie dla wszystkich korzystny by był rozwój, wzmocnienie partii i ustabilizowanie jej pozycji w systemie politycznym i partyjnym, co przyczyniłoby się do rozwoju ich karier politycznych, a być może dałoby również możliwość usamodzielnienia się i wyjścia z cienia Prezesa RP. Korzystne by było również zmniejszenie roli Janusza Palikota i podział władzy w partii.
Realizm:
Kto dysponuje i jakimi instrumentami w sytuacji polityczne?
Ruch Palikota jako całość:
Klub Parlamentarny: 41 posłów
Poparcie społeczne: w wyborach do Sejmu w 2011 RP uzyskał: 10,02% - 1 439 490 głosów
Majątek: Partia otrzyma ok. 30 mln złotych subwencji. Majątek Janusza Palikota wynosi ok. 8 mln złotych. Należy również pamiętać, że wielu członków partii to dobrze prosperujący przedsiębiorcy, już sam Roman Kotliński posiada majątek wart ok. 16 mln złotych.
Jaki jest stosunek sił poszczególnych uczestników?
Ciężko napisać coś o stosunku sił skoro w partii mamy ujawnionego tylko jednego silnego gracza, są członkowie, którzy odgrywają ważniejszą rolę niż inni jak na przykład: Wanda Nowicka, która została Wicemarszałkiem Sejmu, czy Robert Biedroń, który jest wiceprzewodniczącym Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (możliwe, że już niedługo), ale nie jest to pozycja zagrażająca Przewodniczącemu. Można także przypuszczać, że pewną rolę odgrywają przedsiębiorcy, będący członkami partii, jeżeli w jakiś sposób finansują działalność partii, mogą żądać czegoś w zamian – uproszczeń w prawie gospodarczym, obniżenia podatków, legalizacji miękkich narkotyków itd. Potencjalnie ważnym graczem może być Roman Kotliński, który nie dość, że dysponuje ogromnym majątkiem to do tego jeszcze jest Redaktorem Naczelnym tygodnika ‘Fakty i Mity’ – ma więc co najmniej dwa instrumenty, którymi może wpływać na linię partii.
Postmodernizm
Jakimi pojęciami operują poszczególni aktorzy?
Budowa nowoczesnego państwa, świecka Polska, rozdział Kościoła od Państwa, budowa tolerancyjnego społeczeństwa obywatelskiego, równe prawa dla wszystkich ludzi – kobiet, mężczyzn, mniejszości seksualnych, liberalizacja prawa aborcyjnego i narkotykowego, skupienie się na przyszłości i koniec z roztrząsaniem przeszłości.
Jakie są linie argumentacyjne?
Ruch Palikota stara się przedstawić siebie jako nowoczesną, otwartą partie, inną niż inne, które znamy z przeszłości, które już rządziły i wg Palikota robiły to nieudolnie. Rozdział Kościoła od Państwa ma przynieść po pierwsze oszczędności, związane z zaprzestaniem finansowania go z publicznych pieniędzy, a po drugie unowocześnienie państwa, które dzięki temu lepiej odnajdzie się w europejskiej rzeczywistości. Rozwój gospodarczy osiągnąć można poprzez wprowadzenie pakietu ustaw deregulacyjnych, mających na celu ułatwienie działalności gospodarczej. To wszystko sprzyjać ma budowie społeczeństwa obywatelskiego, mobilizacji i wspieraniu ludzi z pozytywnymi inicjatywami.
Probabilizm
Jaki jest możliwy rozwój wypadków?
Ruch Palikota odgrywa rolę konstruktywnej opozycji. Wspiera koalicję rządzącą przy uchwalaniu ustaw zbieżnych z jego programem. Idzie na pewne ustępstwa, rezygnuje z kilku najbardziej radykalnych punktów programu (jak zrobił to teraz: z legalizacji miękkich narkotyków przeszedł na depenalizację posiadania marihuany na własny użytek), rozwija swe struktury, pozwala się rozwijać i zdobywać doświadczenie członkom, zdobywa zaufanie wyborców i innych partii politycznych, stabilizuje swoją pozycję na scenie politycznej. W efekcie tych wszystkich działań w wyborach w 2015 roku utrzymuje lub nawet zwiększa poparcie i być może wchodzi w skład koalicji rządzącej jako mniejszy koalicjant (możliwe jest, że PSL, które od lat balansuje na granicy progu wyborczego, w przyszłych wyborach nie wjedzie do Parlamentu).
Partia nadal prowadzi populistyczną i hałaśliwą politykę, głosząc radykalne hasła, podejmuje próby realizacji swego programu i współpracy z innymi partiami, ale jej antyklerykalny i liberalny program stanowi barierę dla głębszej kooperacji. W wyborach w 2015 roku ponownie otrzymuje ok. 10% głosów i wchodzi do parlamentu, jednak bez szans na uczestniczenie w rządzie. Partia będzie utrzymywać się na scenie politycznej głosami stałego elektoratu przez kilka, lub kilkanaście lat, do czasu aż jakaś bardziej odpowiedzialna partia przejmie część ich programu w mniej radykalnej wersji, wtedy zabierze im umiarkowany elektorat, a radykalnego nie starczy na przekroczenie progu wyborczego.
Ruch Palikota pójdzie drogą Samoobrony i po jednej lub dwóch kadencjach spędzonych w Parlamencie zniknie bezpowrotnie. Wyborcy przestaną wierzyć w możliwość realizacji głoszonych przez partię haseł.
Jakie jest prawdopodobieństwo poszczególnych scenariuszy?
Moim zdaniem najbardziej prawdopodobny jest scenariusz nr 2.
Mało prawdopodobny wydaje się scenariusz nr 1, ciężko bowiem uwierzyć w diametralną przemianę Janusza Palikota w godnego zaufania, statecznego polityka, idącego na kompromisy z partią, z której odszedł. Ponad to radykalni członkowie partii, którzy tak naprawdę stanowią jej podstawę, nie zrezygnują ze swych często kontrowersyjnych haseł, które tak na dobrą sprawę przyciągnęły dużą część wyborców RP. Nie wydaje się również, żeby PSL miało nie wejść do Parlamentu (skoro od 20 lat z powodzeniem balansuje na granicy progu wyborczego, ma stały elektorat, który od lat na nie głosuje). Jeśli PSL ponownie w nim się znajdzie, to z pewnością będzie wygodniejszym kandydatem na koalicjanta zarówno dla PO jak i dla PiS.
Scenariusz nr 3 jest najmniej prawdopodobny, ponieważ Ruch Palikota raczej nie dostąpi zaszczytu budowania koalicji rządowej, a właśnie uczestnictwo w niej mogłoby obnażyć populistyczny charakter haseł jego partii (taki los spotkał Samoobronę, która w warunkach koalicyjnego rządu musiała wyrzec się radykalnych punktów zawartych w programie wyborczym).