Wykład 14 Histologia Układ limfatyczny

Układ limfatyczny- chłonny:

• Stanowi podłoże komórkowo-narządowe układu immunologicznego,

• Komórki tworzące układ chłonny wywodzą się z KKM – komórki macierzystej wszystkich krwinek (homopoetycznej komórki pnia),

KKM – komórka macierzysta (pluripotencjalna) wszystkich krwinek różnicuje się w:

• Macierzystą komórkę szpikową (pozostaje w szpiku) – rozpoczyna procesy powstawania erytrocytów, granulocytów, monocytów i trombocytów,

• Lub w prekursorową komórkę limfoidalną – przemieszcza się do narządów limfatycznych, w obrębie których powstają limfocyty,

Układ limfatyczny składa się z:

• Centralnych narządów limfatycznych (grasica i szpik kostny),

• Obwodowych narządów limfatycznych (śledziona i węzły limfatyczne),

• Limfocytów krwi i limfy, limfocytów rozsianych w tkance łącznej właściwej, (występują jako pojedyncze komórki lub w zgrupowaniach, jako grudki limfatyczne, migdałki, kryptokępki lub kępki Peyera) i w nabłonkach,

• Naczyń limfatycznych i limfy,

Układ limfatyczny jest pochodzenia mezodermalnego z wyjątkiem zrębu grasicy:

• Z mezodermy powstają naczynia limfatyczne oraz zrąb i miąższ narządów limfatycznych,

• Zrąb grasicy powstaje z nabłonka endodermalnego,

Między urodzeniem a 12-14 rokiem życia zwiększa się wielokrotnie liczba limfocytów i masa narządów limfatycznych. Pojawiają się dojrzałe komórki prezentujące antygeny.

Między 20 rokiem życia układ limfatyczny podlega dużej inwolucji, która później w mniejszym stopniu zachodzi stopniowo aż do starości.

Limfocyty tkanki łącznej właściwej i nabłonków

W błonie śluzowej ściany przewodu:

• Pokarmowego,

• Oddechowego,

• Przewodów układu moczowo-płciowego,

Znajdują się limfocyty i komórki plazmatyczne, naciekające tkankę łączną właściwą i nabłonki.

Komórki te tworzą układ czynnościowy, nazywany tkanką limfatyczną błony śluzowej- MALT (ang. Mucose-assiociated lymphoid tissue),

Wśród limfocytów MALT przeważają:

• Limfocyty B,

• Komórki plazmatyczne ( w tkance łącznej błony śluzowej),

• Limfocyty T cytotoksyczne i NK (w nabłonkach),

• Komórki dendrytyczne,

Migdałki (tonsillae) – zgrupowania grudek limfatycznych leżących w tkance łącznej właściwej pokryte nabłonkiem,

Wyróżnia się:

• Migdałek gardłowy i językowy,

• Migdałki podniebienne i trąbkowe,

Niekiedy określa się je jako tkankę limfatyczną nosa – NALT (ang. Nose associated lymphoid tissue),

Migdałki znajdują się w obrębie jamy nosowo-gardłowej i tworzą tzw. pierścień Waldeyera,

• Od światła jamy nosowej lub gardłowej oddziela je nabłonek, który wnika w głąb, tworząc krypty; wzdłuż nich leżą grudki limfatyczne,

W nabłonku znajdują się komórki M (ang. Microfolds – mikrofałdy) – mają na powierzchni małe fały, a nie mikrokosmki.

Komórki M są miejscem przenikania przez nabłonek wirusów (i innych patogenów) (wirusy są endocytowane przez komórki M transportowane do tkanki łącznej gdzie są uwalniane).

Tkanka łączna właściwa okolicy grudek limfatycznych i nabłonek są obfite w limfocyty – większość komórek migdałków to limfocyty B,

Znajdują się tu także:

• Limfocyty T,

• Komórki plazmatyczne,

• Tuczne,

• Granulocyty,

• Makrofagi,

Migdałki podniebienne (tonsillae pallatinae):

• Narząd parzysty między podniebieniem miękkim a łukami podniebienno-gardłowymi,

• Pokryte wielowarstwowym nabłonkiem płaskim nierogowaciejącym,

• Nabłonek tworzy 10-20 głębokich wgłobień – krypt (w obrębie ich jest nieciągły, obfity w limfocyty),

• Światło krypt zawiera złuszczone komórki nabłonka, limfocyty, granulocyty i bakterie,

Migdałki językowe (tonsillae linguales):

• U nasady języka,

• Są mniejsze niż inne migdałki i jest ich zazwyczaj kilka,

• Pokryte są wielowarstwowym nabłonkiem płaskim, który tworzy jedną kryptę,

• Wzdłuż krypty układają się grudki chłonne,

Migdałek gardłowy (tonsilla pharyngealis):

• Znajduje się w tylno-górnej części gardła jako pojedyncza struktura,

• Pokryty jest nabłonkiem wielorzędowym walcowatym urzęsionym oraz częściowo nabłonkiem wielowarstwowym płaskim,

• Nie ma krypt,

• Jego miąższ składa się z grudek limfatycznych i licznych limfocytów leżących między nimi,

Kępki Peyera:

• Grudki limfatyczne skupione grupami (od kilku do 25),

• Znajdują się w błonie śluzowej i podśluzowej jelita krętego i grubego,

• Zrąb stanowi tkanka łączna właściwa luźna,

• Miąższ składa się z limfocytów B, niewielkiej liczby limfocytów T, komórek plazmatycznych, dendrytycznych, makrofagów i innych,

• Od strony światła jelita kępki pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym (układa się on w charakterystyczną kopułę),

• W skład nabłonka kopuły wchodzą komórki M,

Kryptokępki:

• Występują w ścianie jelita i przewodu oddechowego,

• W ich skład wchodzą limfotyty Tγδ – uczestniczą w odpowiedzi przeciwzakaźnej (przeciw wirusom, bakteriom i pierwotniakom) oraz w odpowiedzi przeciwnowotworowej, rozpoznają białka szoku cieplnego,

• Prekursory limfocytów Tγδ powstają w szpiku kostnym stąd przedostają się do grasicy – później do ściany przewodu pokarmowego, oddechowego, naskórka gdzie różnicują się i stają się limfocytami Tγδ (w życiu embrionalnym pojawiają się wcześniej niż limfocyty Tαβ cytotoksyczne),

Grasica (thymus):

• Centralny narząd limfatyczny – w którym różnicują się limfocyty Tαβ – rozwija się z mezodermy i endodermy,

• Masa jej wzrasta od urodzenia do pokwitania, od 20 do ,

• Największy stopień rozwoju osiąga w okresie pokwitania,

• Ulega inwolucji (u osób 25-letnich jej masa – , u 70letnich – ) – zanika miąższ gruczołu, szczególnie kora, zastępuje ją tłuszcz,

• Otoczona jest torebką łącznotkankową,

• Pod która się znajdują nie w pełni oddzielone od siebie zraziki,

• Zrąb zrazików jest zbudowany z nabłonka,

• Komórki nabłonkowe zrębu grasicy charakteryzują się dużą różnorodnością (wielkością, kształtem, liczbą struktur cytoplazmatycznych), mają jasną cytoplazmę, wiele wypustek, zawierają filamenty cytokeratynowe,

• Miąższ grasicy wykazuje budowę zrazikową,

W zrazikach wyróżnia się:

• Korę (cortex) leżącą obwodowo – podzieloną na zraziki przegrodami łącznotkankowymi,

• Rdzeń (medulla) – wspólny dla wszystkich zrazików kory,

Kora zrazików (w preparatach histologicznych ma wygląd ciemny),

• Limfocyty (tymocyty) – mocno wybarwiające się.

• Komórki nabłonkowe zrębu, nazywane komórkami pielęgnującymi (ang. Nurse cells) słabo wybarwiające się,

Komórki nabłonkowe zrębu biorą udział w różnicowaniu i selekcji limfocytów T zapewniają izolację od otoczenia i stanowią część bariery krew-grasica.

Dojrzewanie limfocytów w kierunku rdzenia:

• Duże i średnie limfocyty (limfoblasty) – w części podtorebkowej kory zrazików (także prekursory limfocytów T dostające się do grasicy),

• Limfocyty małe przeważają w częściach głębszych zrazików, bliżej rdzenia,

• Znajdują się tutaj także liczne komórki dendrytyczne i makrofagi – biorą one udział w niszczeniu około 95% limfocytów grasicy,

• W rdzeniu – dojrzałe tymocyty z antygenem CD44,

Rdzeń zrazików:

• Ma jasny wygląd – w jego skład wchodzą komórki nabłonkowe zrębu (duże, słabo wybarwiające się),

• Komórki te cechuje:

  • Różnorodność kształtu i wielkości,

  • Rozbudowana siateczka śródplazmatyczna szorstka,

  • Obecność pęcherzyków wydzielniczych,

  • Wydzielają one peptydowe hormony grasicy – głównie tymozynę,

• W rdzeniu znajdują się:

  • Ciałka grasicze – ciałka Hassala (średnica do 100 um),

  • Limfocyty – przeważają małe i średnie otaczają one krwionośne naczynia włosowate,

  • Włosowate i większe naczynia limfatyczne odprowadzające – limfocyty mogą opuszczać grasicę także z limfą,

  • Nie ma naczyń limfatycznych doprowadzających,

Bariera krew-grasica:

Zapewnia, że:

• Limfocyty T kory zrazików grasicy dojrzewają i proliferują w warunkach braku kontaktu z antygenami z krwi lub limfy,

• Barierę stanowią naczynia włosowate o specjalnej budowie ściany – otoczone są szczelnie komórkami nabłonka zrębu (zapobiega to przedostawaniu się antygenów z krwi do kory grasicy i ich kontaktowi z różnicującymi się limfocytami T),

Komórki nabłonkowe rdzenia grasicy:

• Wydzielają liczne hormony peptydowe m.in.

  • Tymozynę,

  • Tymopoetynę,

  • Grasiczy czynnik humoralny,

Pobudzają one:

• Przekształcenie prekursorów limfocytów T w komórki immunologicznie kompetentne – zróżnicowane limfocyty T,

Śledziona:

• U człowieka jest największym narządem limfatycznym – bierze udział w zwalczaniu infekcji,

• Usuwa defektywne erytrocyty, krwinki białe oraz trombocyty,

• W życiu płodowym jest miejscem namnażania się erytrocytów,

Posiada powierzchnie:

• Przeponową – wypukłą, przylegającą do przepony,

• Trzewną – składającą się z powierzchni żołądkowej, nerkowej i okrężniczej,

• Na powierzchni trzewnej znajduje się zagłębienie, w którym rozgałęziają się naczynia śledzionowe, tzw. wnęka śledziony,

Śledziona:

• Otoczona jest błoną surowiczą (tunica serosa) i torebką włóknistą (tunica fibrosa),

• Od torebki łącznotkankowej odchodzą liczne beleczki do miąższu narządu),

• Beleczki zbudowane są ze sprężystych włókien i komórek mięśni gładkich, zawierają naczynia krwionośne (tętnice i żyły beleczkowe),

• Zrąb śledziony stanowi tkanka łączna właściwa luźna, złożona z włókien siateczkowych i nielicznych fibroblastów,

• Miąższ zbudowany z miazgi:

  • Białej,

  • Czerwonej,

• Na przekroju poprzecznym widać wysepki miazgi białej – skupiska limfocytów wokół naczyń krwionośnych,

Miazga biała składa się z:

• Grudek limfatycznych (chłonnych złożone są z lmfocytów B,

• Strefy okołotętniczej – limfocyty T otaczające tętnice,

• W części obwodowej miazgi białej występuje wiele zatok śledzionowych (strefa brzeżna),

• Funkcja miazgi białej są reakcje immunologiczne,

• Białe wysepki otacza miazga czerwona,

Miazga czerwona zbudowana jest z:

• Tkanki łącznej siateczkowatej (sznury śledzionowe),

• Zatok śledzionowych – liczne cienkościenne naczynia włosowate,

• Komórek, które układają się dookoła zatok – monocyty, makrofagi, limfocyty, fibroblasty oraz bardzo liczne erytrocyty,