Histologia Wykład 9
Układ nerwowy:
Integruje działalność organizmu,
Rejestruje bodźcem
Przetwarza zawartą w nich informację,
Steruje czynnościami organizmu: ruchem mięśni oraz wydzielaniem hormonów,
Centralny układ nerwowy,
Obwodowy układ nerwowy.
Podział czynnościowy:
Układ nerwowy somatyczny,
Autonomiczny układ nerwowy.
Obwodowy układ nerwowy:
Odbiera za pomocą receptorów, narządów zmysłów sygnały z zewnątrz,
Przekazuje je za pośrednictwem włókien nerwowych dośrodkowych (aferentnych) do ośrodkowego układu nerwowego,
Impulsy z ośrodkowego układu nerwowego przekazuje do narządów efektorowych,
Układ nerwowy somatyczny:
Zarządza aparatem ruchowym - umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w sposób celowy na bodźce zewnętrzne,
Układ nerwowy autonomiczny (wegetatywny):
Sprawuje kontrolę nad przemianą materii oraz prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych,
Przyjmuje za pomocą receptorów sygnały z narządów wewnętrznych i przekazuje je przez włókna nerwowe dośrodkowe do ośrodkowego układu nerwowego,
Centralny układ nerwowy – zlokalizowany z jamie czaszki i w kanale kręgowym, składa się z 2 części:
Mózgowia (encephalon): mózg (cerebrum) pień mózgowia (truncus cerebri), móżdżek (cerebellum),
Rdzenia kręgowego (medulla spinalis)
Układ nerwowy ośrodkowy zbudowany jest z elementów: istoty szarej i istoty białej.
Istota szara składa się z:
Komórek nerwowych (ciał komórek nerwowych „szare komórki”),
W ośrodkowym układzie nerwowym znajduje się na powierzchni – w mózgu i móżdżku (tworzy korę),
W głębi, otoczona istotą białą – tworzy wyspy zwane jądrami nerwowymi,
W rdzeniu kręgowym substancja szara skupia się w środkowej części rdzenia – tworzy literę H,
W rdzeniu kręgowym (na przekroju) wyróżnia się:
Rogi przednie, z nich biorą początek włókna ruchowe przednich korzeni ruchowych,
Rogi tylne, do których wnikają włókna czuciowe korzeni tylnych,
Istota biała zbudowana z:
Włókien nerwowych – najczęściej zmielinizowanych,
Położonych między nimi komórek glejowych:
Astrocytów (głównie włóknistych),
Oligodendrocytów,
Mikrogleju,
Stanowią zrąb istoty białej,
Włókna nerwowy istoty białej tworzą pęczki zawierające:
Włókna projekcyjne (łączą odległe części ośrodkowego układu nerwowego),
Kojarzeniowe (łączą neurony tych samych struktur),
Spoidłowe (łączą między sobą neurony symetrycznych struktur ośrodkowe układu nerwowego np. obie półkule mózgu)
Mózg składa się z:
istoty szarej (większość pokrywa półkule mózgu – kora (płaszcz),
istoty białej,
we wnętrzu półkul mózgu znajduje się:
kora amonalna (stanowi ścianę komór bocznych),
jądra podstawne – liczne wyspy istoty szarej,
Kora mózgu:
istota szara grubość 2-4,5 mm, w większości pokrywa półkule móżgu,
w skłąd jej wchodzi 5 typów neuronów:
piramidalne,
ziarniste,
wrzecionowate,
poziome i różnokształtne,
neurony leżą w zrębie – pilśni nerwowej, utworzonych przez komórki tkanki glejowej,
komórki piramidalne, ziarniste, wrzcionowate – składniki stałe kory różnych okolic mózgu,
95% objętości ludzkiej kory mózgowej pokrywa istotę białą i nosi nazwę kory nowej,
Pozostałe 5% objętości kory mózgu znajduje się m. in. wewnątrz półkul mózgu i nosi nazwę kory dawnej i kory starej,
Kora nowa: w jej skład wchodzą:
Liczne neurony, których ciała komórkowe układają się w 6 warstw równoległych do powierzchni:
Warstwa drobinowa (brzeżna),
Zbudowana głównie z wypustek astrocytów,
Oddziela oponę miękką od kory,
Warstwa ziarnista zewnętrzna,
Warstwa piramidalna,
Ciała komórek nerwowych są średniej wielkości,
Mają kształt piramidalny,
Warstwa ziarnista wewnętrzna,
Zawiera małe komórki piramidalne i ziarniste,
Warstwa zwojowa,
Zawiera duże komórki piramidalne,
Warstwa komórek wielokształtnych,
komórki wrzecionowate (główne komórki tej warstwy),
Oraz komórki leżące powierzchownie komórki piramidalne,
Liczba neuronów w poszczególnych warstwach kory nowej jest różna,
Najliczniejsze są neurony warstwy 2 i 4,
W zależności od okolicy kory mózgu mogą w niej dominować komórki ziarniste lub piramidalne,
Kora w której dominują:
Komórki ziarniste nosi nazwę kory ziarnistej np. w okolicy węchowej,
Komórki piramidalne – kory piramidalne, w okolicy kory ruchowej,
Kora dawna: wchodzi w skład:
Opuszki węchowej,
Okolicy pozaopuszkoej,
Guzka opuszkowego,
Kory płata gruszkowatego
Komórki tej warstwy biorą udział:
Odczuwaniu zapachów,
W tworzeniu stereotypów zachowań płciowych,
Kora stara:
Składa się głównie z formacji hipokampa – znajduje się w środkowej płata skroniowego, granicząc z dnem komory bocznej,
We fragmencie pozaspoidłowym formacji hipokampa wyróżnia się:
Róg amona czyli hipokamp,
Zakręt zębaty,
Podporę hipokampa,
Komórki nerwowe formacji hipokampa biorą udział w mechanizmach uczenia się i zapamiętywania.
Istota biała mózgu:
Leży pod korą mózgu,
Zrąb jej stanowi tkanka glejowa – wniej leżą włókna nerwowe zmienilizowane i bezosłonkowe, układające się w pęczki,
Wyróżnia się wśród włókien nerwowych:
Włókna projekcyjne – łączą odległe części ośrodkowego układu nerwowego,
Krótkie włókna kojarzeniowe – łączą bliskie neurony,
Włókna spoidłowe – łączą parzyste struktury mózgu np. obie półkule,
Jądra podstawne (podkorowe) są wyspami istoty szarej wewnątrz półkul mózgu:
Ciało prążkowane – w skład jego wchodzi:
Prążkowie
Jądro ogoniaste,
Ciało migdałowate – bierze istotny udział w przetwarzaniu emocji,
Przedmurze,
Wzgórze:
Największa część międzymózgowia (ośrodek podkorowy dla różnych rodzajów czucia i niższej uczuciowości instynktownej – dochodzą do niego informacje czuciowe od wszystkich zmysłów oprócz węchu),
Komórki jego modyfikują i przełączają impulsy nerwowe płynące z obwodu do kory mózgu i jąder podstawnych,
W jego skład wchodzą:
Jądra przedni i tylne,
Grzbietowe i brzuszne,
Boczne i przyśrodkowe,
Wzgórze pełni kluczową rolę w:
Integracji informacji czuciowych i ruchowych,
Procesach uwagi i kontrolowania dostępu do danych czuciowych poprzez pętle korowo-wzgórzowe,
Część wzgórza zaliczana jest do układu limbicznego,
Na niższym poziomie ośrodkowego układu nerwowego w śródmózgowiu i tyłomóżgowiu znajdują się także zgrupowania neuronów w postaci jąder:
Jądro czerwienne – reguluje napięcie mięśniowe,
Istota czarna – reguluje napięcie mięśniowe, oddychanie i wydzielanie. Spadek liczby neuronów tej formacji oraz ich pigmentacja są charakterystycznymi zmianami w chorobie Parkinsona.
Jądra szwu,
Znajdują się w rdzeniu przedłużonym,
Są to zgrupowania komórek nerwowych, które intensywnie produkują neurotransmiter – serotoninę – odpowiada ona za: dobre samopoczucie, optymizm, chęć do pracy,
Zmniejszenie stężenia serotoniny w synapsach prowadzi do:
Złego samopoczucia,
Depresji,
Agresji,
Oliwka dolna rdzenia przedłużonego,
Zgrupowanie licznych komórek nerwowych,
Przybiera kształt pofałdowanej wstęgi,
W pniu mózgowia znajduje się szereg jąder nerwów czaszkowych:
Ruchowych,
Czuciowych,
Przywspółczulnych,
Podwzgórza (zajmuje brzuszną i dolną część ściany komory bocznej oraz komory trzeciej) – należy także do międzymózgowia:
Jest siedzibą ośrodków wegetatywnych i poprzez przysadkę dominuje w regulacji układu wewnątrzwydzielniczego,
Znajduje się w nim ponad 20 jąder klasyfikowanych jako:
Przednie,
Środkowe,
Tylne,
Grzbietowe,
Najważniejsze jądra przednie to:
Przykomorowe,
Nadwzrokowe,
Nadskrzyżowaniowe – zegar biologiczny,
(pole) przedwzrokowe,
Najważniejsze jądra środkowe:
Jądro łukowate – czucie głodu i sytości,
Jądro grzbietowo-przyśrodkowe,
Jądro brzuszno-przyśrodkowe,
Jądra tylne:
Jądro podwzgórzowe tylne,
Jądro ciała suteczkowego,
Móżdżek:
Odpowiedzialny jest za regulowanie postawy i ruchów ciała,
Składa się z półkul móżdżku i łączącego je robaka,
Kora móżdżku (istota szara) pokrywa półkule,
Wnętrze móżdżku wypełnia istota biała – rdzeń móżdżku – znajdują się w nim wyspy istoty szarej – jądra móżdżku,
Kora móżdżku składa się z 3 warstw:
Drobinowa,
Zwojowa,
Ziarnista.
Warstwa drobinowa,
2 rodzaje komórek:
Komórki gwiaździste małe:
Leżą w powierzchniowej części kory móżdżku,
Są komórkami wielowypustkowymi
Mają charakterystyczne ciemne jądra, wyraźne ciałka Nissla, akson ich tworzą liczne synapsy z komórkami zwojowymi,
Komórki gwiaździste duże (komórki koszyczkowe),
Są duże,
Mają wiele wypustek,
Leżą w wewnętrznej części warstwy drobinowej,
Warstwa zwojowa:
Składa się z:
Komórek zwanych zwojowymi (Purkiniego) również gruszkowatymi,
Pomiędzy nim leżą astrocyty,
Warstwa ziarnista:
Wyróżnia się:
Komórki ziarniste małe
Najmniejsze komórki w organizmie człowieka (4-5 um),
Komórki ziarniste duże (Golgiego),
Do nich zalicza się także komórki dwubiegunowe (Lugaro),
W warstwie tej jest wiele bezkomórkowych przestrzeni, które składają się z synaps,
Jądra móżdżku:
Jądro zębate