Nie tkankowym,
Wykład 9 Histologia Układ moczowy
Nerki
Czynność nerki:
Filtrują osocze krwi,
Eliminują szkodliwe produkty metabolizmu – ksenobiotyki,
Wytwarzają i zagęszczają mocz pierwotny,
Wydalają mocz pierwotny w postaci hipertonicznego moczu ostatecznego,
Wydzielają erytropoetynę oraz prostaglandyny,
Biorą udział w utrzymaniu homeostazy elektrolitów we krwi i płynie tkankowym,
Regulują objętość krwi,
Budowa nerki:
Kształt fasoli,
W części wklęsłej znajduje się wnęka (hilus renalis),
W obrębie wnęki nerki znajdują się:
Tętnica nerkowa,
Żyła nerkowa,
Moczowód
Otoczona jest torebką łącznotkankową zawierającą nieliczne miocyty gładkie,
Kora nerkowa (cortex renalis), rdzeń nerkowy (medulla renalis),
Brak kory we wnęce nerki,
Kora wnika do wnętrza rdzenia w postaci słupów (kolumn) nerkowych (Bertina),
Rdzeń nerkowy ukształtowany jest w postaci 8-18 piramid zwane brodawkami nerkowymi znajdują się w świetle kielichów mniejszych,
Ujścia przewodów brodawkowych tworzą pole sitowe na powierzchni brodawki,
W nerce płodu i niemowląt wyróżnia się:
Płaciki nerki – płat składa się z:
Piramidy,
fragmentów kolumn,
Kory nerkowej przylegającej do kolumny,
Zrąb nerki:
Zbudowany z:
Tkanki łącznej właściwej luźnej – podtrzymuje naczynia krwionośne, limfatyczne, miąższ nerki, komórki śródmiąższowe,
Zrąb rdzenia jest obfitszy niż kory,
W zrębie rdzenia utrzymywany jest gradient hipertonii – przyczynia się do powstania zagęszczonego, hipertonicznego moczu ostatecznego,
Miąższ nerki (parenchyma) składa się z:
Nefronów (6 cm długości; w obu nerkach około 2,5 mln) jednostka strukturalna i funkcjonalna nerki,
Ciałko nerkowe (Malpighiego),
Kanalik kręty I rzędu,
Części cienkiej zstępującej pętli nefronu (Henlego),
Części cienkiej i grubej wstępującej pętli nefronu (Henlego),
Kanalik II rzędu,
Z nefronów mocz zbierany jest w kanalikach zbiorczych przechodzących w przewody brodawkowe,
2 rodzaje nefronów:
Korowe (ok. 80 %),
Przyrdzeniowe (20%) – ciałka nerkowe nieco większe od nefronów korowych,
Ciałko nerkowe (corpusculum renalis)
Składa się z:
Kłębuszka nerkowego (głównie naczynia krwionośne włosowate) otoczonego torebką kłębuszka (Bowmana),
Wyróżnia się w nim:
Biegun naczyniowe – tętniczka doprowadzająca i tętniczka odprowadzająca, między nimi znajdują się komórki mezangium zewnętrznego,
Biegun kanalikowy – kanalik I rzędu,
Kłębuszek nerkowy (glomerulus):
Wspólnie z torebką kłębuszka buduje ciałko nerkowe,
Utworzony jest przez naczynia krwionośne, które tworzą tutaj tzw. sieć (układ) dziwną tętniczo-tętniczą,
Jest to swoisty układ tętniczo-tętniczy (tętnica łączy się z tętnicą za pomocą naczyń włosowatych,
Wyróżnić możemy:
Naczynie odprowadzające (o mniejszej średnicy),
Doprowadzające (o większej średnicy),
W wyniku różnicy w wielkości tętniczek – zwiększenie ciśnienia krwi w kłębuszku:
Proces filtracji krwi,
Powstanie moczu pierwotnego,
Torebka kłębuszka:
Zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego,
Składa się z:
Dwóch listków (warstw):
Listek ścienny torebki –nabłonek jednowarstwowy płaski, na biegunie kanalikowym przechodzi on w nabłonek kanalika proksymalnego nerki (I rzędu),
Listek trzewny torebki – zbudowany z podocytów, które charakteryzują się licznymi wypustkami,
Podocyty leżą na błonie podstawnej naczyń włosowatych kłębuszka – jest wytworem śródbłonka i podocytów
Przestrzeni zwanej światłem (jamą) torebki filtrowany do niej jest mocz pierwotny (przestrzeń moczowa),
Błona podstawna:
Składa się z:
Blaszki wewnętrznej jasnej,
Blaszki gęstej – główny składnik to kolagen typu IV,
Blaszki zewnętrznej jasnej (od strony podocytów),
Laminy, fibronektyny, siarczan heparanu – składniki blaszki wewnętrznej i zewnętrznej
Podocyty:
Wysoko wyspecjalizowane komórki – w selektywnej filtracji osocza i powstawania moczu pierwotnego,
Posiadają wypustki cytoplazmatyczne pierwszorzędowe (grubsze) i drugorzędowe (cieńsze),
Między wypustkami znajdują się szczeliny filtracyjne, do których filtrowane jest osocze krwi,
Między II-rzędowymi wypustkami podocytów rozpięta jest błona (6 nm) – przepona szczeliny – zbudowana z nefryny (białka strukturalne szczeliny) i CD2ap (białko transbłonowe podocytów),
Oba białka tworzą stukturalne zamka błyskawicznego – przepuszcza małe cząsteczki, zatrzymuje większe,
Wypustki pokrywa glikokaliks, składnikiem jego jest podokaliksyna – zatrzymuje ujemnie naładowane cząsteczki np. albuminy,
Filtracja osocza krwi:
Odbywa się przez filtr składający się z:
Porowatych komórek śródbłonka – większość porów nie ma przepony,
Błony podstawnej – wytwór komórek śródbłonka i podocytów,
Szczelin filtracyjnych i ich przepon,
Filtr kłębuszkowy (zatrzymuje w większości białka krwi):
Działa nie tylko mechanicznie – w zależności od wielkości cząsteczek i średnicy porów ale także:
Zależnie od ich ładunku elektrycznego
Silne polianiony (podokaliksyna, siarczan heparanu, kolagen IV) w filtrze nie przepuszczają nawet niewielkich cząsteczek o ujemnym ładunku elektrycznym np. albumin,
Mezangium:
Tkanka łączna:
Występuje między tętniczkami doprowadzającymi i odprowadzającymi (mezangium zewnętrzne) oraz naczyniami włosowatymi kłębuszka (mezangium wewnętrzne),
Składa się z komórek i istoty podstawowej
Ze względu na lokalizację wyróżniamy dwa rodzaje mezangium:
Mezaniugm zewnętrzne zlokalizowane pomiędzy tętniczką doprowadzającą a odprowadzającą, będące częścią aparatu przykłębuszkowego,
Mezangium wewnętrzne znajdujące się pomiędzy naczyniami włosowatymi kłębuszka; funkcje:
Mają zdolność fagocytozy – pochłaniają cząsteczki i makrocząsteczki pozostające w wyniku filtracji w kłębuszku,
Odgrywają rolę błony podstawnej – na części obwodu naczynia włosowatego kłębuszka,
Mogą się kurczyć – zmieniają światło naczyń włosowatych kłębuszka,
Kanalik I rzędu (proksymalny):
Nazywany także bliższym (głównym),
Powstał ze zwężenia torebki,
Jego nabłonek (jednowarstwowy sześcienny) posiada charakterystyczne mikrokosmki – rąbek szczoteczkowy,
Dochodzi w nim do resorpcji zwrotnej obowiązkowej (obligatoryjnej) oraz sekrecji kanalikowej,
Do krwi powraca:
Woda,
Jony (np. Na, K, Ca, Mg, Cl),
Związki organiczne (glukoza, kwasy organiczne, aminokwasy),
Do światła kanalika wydzielane są niektóre substancje (np. kwas moczowy),
Pętla nefronu (pętla Henlego),
Przyrdzeniowego jest dobrze rozwinięta i drąży w głąb rdzenia, gdzie na wysokości browadek lub wyżej zakręca o 180 stopni i wraca w kierunku kory,
Składa się z: ramienia zstępującego i wstępującego,
Nabłonek (jednowarstwowy płaski) ramienia zstępującego jest przepuszczalny dla wody,
Wstępujący dla jonów soli (czynnie resorbuje jony i biernie mocznik),
W tej części nefronu dochodzi do zagęszczenia moczu (im pętla dłuższa tym mocz bardziej zagęszczony),
Mechanizm ten jest nazywany wzmacniaczem przeciwprądowym,
W nefronach korowych prawie wcale nie ma części zstępującej, dlatego są one krótsze,
Średnica pętli wynosi 150 um, długość waha się między 4-8 mm,
Kanalik kręty II rzędu (kanalik dystalny):
Ostatnia część nefronu wysłana nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym,
Ma długość około 5 mm, średnicę do 30 um i kręty przebieg,
Dochodzi w niej do resorpcji zwrotnej nadobowiązkowej (fakultatywnej),
Powstaje mocz ostateczny (około 1,5 litra na dobę),
Uchodzi do większego kanału zbiorczego, który dostarcza mocz do miedniczki nerkowej,
Grupa komórek nabłonkowa kanalika w pobliżu ciałka nerkowego przybiera cechy jednowarstwowego nabłonka walcowatego i nosi nazwę plamki gęstej (macula densa),
Komórki plamki odgrywają rolę osmoreceptorów odbierających sygnały o stężeniu jonów w moczu przepływającym przez kanalik II rzędu,
Kanaliki zbiorcze i przewody brodawkowe:
Kanaliki II rzędu uchodzą do kanalików zbiorczych biegnących w promieniach rdzenia,
Drążą w głąb rdzenia i uchodzą na powierzchni brodawek,
W końcowych odcinkach nazwanych przewodami brodawkowymi – średnica kanalików zbiorczych zwiększa się od około 40 um do około 200 um,
Całkowita długość kanalików zbiorczych i przewodów brodawkowych wynosi ok. 20 mm,
Kanaliki zbiorcze wysłane są prawie na całym przebiegu nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym,
Przewody brodawkowe – nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym,
Nabłonek kanalików zbiorczych promieni w korze nerki składa się z komórek jasnych i ciemnych,
W nabłonku kanalików zbiorczych rdzenia są tylko komórki jasne – mają one na wolnej powierzchni mikrokosmki i 1 rzęskę (takie pytanie na egzaminie może być),