Nie tkankowym,

Wykład 9 Histologia Układ moczowy

Nerki

Czynność nerki:

• Filtrują osocze krwi,

• Eliminują szkodliwe produkty metabolizmu – ksenobiotyki,

• Wytwarzają i zagęszczają mocz pierwotny,

• Wydalają mocz pierwotny w postaci hipertonicznego moczu ostatecznego,

• Wydzielają erytropoetynę oraz prostaglandyny,

• Biorą udział w utrzymaniu homeostazy elektrolitów we krwi i płynie tkankowym,

• Regulują objętość krwi,

Budowa nerki:

• Kształt fasoli,

• W części wklęsłej znajduje się wnęka (hilus renalis),

• W obrębie wnęki nerki znajdują się:

  • Tętnica nerkowa,

  • Żyła nerkowa,

  • Moczowód

• Otoczona jest torebką łącznotkankową zawierającą nieliczne miocyty gładkie,

• Kora nerkowa (cortex renalis), rdzeń nerkowy (medulla renalis),

• Brak kory we wnęce nerki,

• Kora wnika do wnętrza rdzenia w postaci słupów (kolumn) nerkowych (Bertina),

• Rdzeń nerkowy ukształtowany jest w postaci 8-18 piramid zwane brodawkami nerkowymi znajdują się w świetle kielichów mniejszych,

• Ujścia przewodów brodawkowych tworzą pole sitowe na powierzchni brodawki,

• W nerce płodu i niemowląt wyróżnia się:

  • Płaciki nerki – płat składa się z:

    • Piramidy,

    • fragmentów kolumn,

    • Kory nerkowej przylegającej do kolumny,

Zrąb nerki:

Zbudowany z:

• Tkanki łącznej właściwej luźnej – podtrzymuje naczynia krwionośne, limfatyczne, miąższ nerki, komórki śródmiąższowe,

• Zrąb rdzenia jest obfitszy niż kory,

• W zrębie rdzenia utrzymywany jest gradient hipertonii – przyczynia się do powstania zagęszczonego, hipertonicznego moczu ostatecznego,

Miąższ nerki (parenchyma) składa się z:

• Nefronów (6 cm długości; w obu nerkach około 2,5 mln) jednostka strukturalna i funkcjonalna nerki,

  • Ciałko nerkowe (Malpighiego),

  • Kanalik kręty I rzędu,

  • Części cienkiej zstępującej pętli nefronu (Henlego),

  • Części cienkiej i grubej wstępującej pętli nefronu (Henlego),

  • Kanalik II rzędu,

• Z nefronów mocz zbierany jest w kanalikach zbiorczych przechodzących w przewody brodawkowe,

• 2 rodzaje nefronów:

  • Korowe (ok. 80 %),

  • Przyrdzeniowe (20%) – ciałka nerkowe nieco większe od nefronów korowych,

Ciałko nerkowe (corpusculum renalis)

• Składa się z:

  • Kłębuszka nerkowego (głównie naczynia krwionośne włosowate) otoczonego torebką kłębuszka (Bowmana),

• Wyróżnia się w nim:

  • Biegun naczyniowe – tętniczka doprowadzająca i tętniczka odprowadzająca, między nimi znajdują się komórki mezangium zewnętrznego,

  • Biegun kanalikowy – kanalik I rzędu,

Kłębuszek nerkowy (glomerulus):

• Wspólnie z torebką kłębuszka buduje ciałko nerkowe,

• Utworzony jest przez naczynia krwionośne, które tworzą tutaj tzw. sieć (układ) dziwną tętniczo-tętniczą,

• Jest to swoisty układ tętniczo-tętniczy (tętnica łączy się z tętnicą za pomocą naczyń włosowatych,

• Wyróżnić możemy:

  • Naczynie odprowadzające (o mniejszej średnicy),

  • Doprowadzające (o większej średnicy),

• W wyniku różnicy w wielkości tętniczek – zwiększenie ciśnienia krwi w kłębuszku:

  • Proces filtracji krwi,

  • Powstanie moczu pierwotnego,

Torebka kłębuszka:

• Zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego,

• Składa się z:

  • Dwóch listków (warstw):

    • Listek ścienny torebki –nabłonek jednowarstwowy płaski, na biegunie kanalikowym przechodzi on w nabłonek kanalika proksymalnego nerki (I rzędu),

    • Listek trzewny torebki – zbudowany z podocytów, które charakteryzują się licznymi wypustkami,

      • Podocyty leżą na błonie podstawnej naczyń włosowatych kłębuszka – jest wytworem śródbłonka i podocytów

  • Przestrzeni zwanej światłem (jamą) torebki filtrowany do niej jest mocz pierwotny (przestrzeń moczowa),

Błona podstawna:

Składa się z:

• Blaszki wewnętrznej jasnej,

• Blaszki gęstej – główny składnik to kolagen typu IV,

• Blaszki zewnętrznej jasnej (od strony podocytów),

  • Laminy, fibronektyny, siarczan heparanu – składniki blaszki wewnętrznej i zewnętrznej

Podocyty:

• Wysoko wyspecjalizowane komórki – w selektywnej filtracji osocza i powstawania moczu pierwotnego,

• Posiadają wypustki cytoplazmatyczne pierwszorzędowe (grubsze) i drugorzędowe (cieńsze),

• Między wypustkami znajdują się szczeliny filtracyjne, do których filtrowane jest osocze krwi,

• Między II-rzędowymi wypustkami podocytów rozpięta jest błona (6 nm) – przepona szczeliny – zbudowana z nefryny (białka strukturalne szczeliny) i CD2ap (białko transbłonowe podocytów),

• Oba białka tworzą stukturalne zamka błyskawicznego – przepuszcza małe cząsteczki, zatrzymuje większe,

• Wypustki pokrywa glikokaliks, składnikiem jego jest podokaliksyna – zatrzymuje ujemnie naładowane cząsteczki np. albuminy,

Filtracja osocza krwi:

Odbywa się przez filtr składający się z:

• Porowatych komórek śródbłonka – większość porów nie ma przepony,

• Błony podstawnej – wytwór komórek śródbłonka i podocytów,

• Szczelin filtracyjnych i ich przepon,

Filtr kłębuszkowy (zatrzymuje w większości białka krwi):

• Działa nie tylko mechanicznie – w zależności od wielkości cząsteczek i średnicy porów ale także:

• Zależnie od ich ładunku elektrycznego

  • Silne polianiony (podokaliksyna, siarczan heparanu, kolagen IV) w filtrze nie przepuszczają nawet niewielkich cząsteczek o ujemnym ładunku elektrycznym np. albumin,

Mezangium:

Tkanka łączna:

• Występuje między tętniczkami doprowadzającymi i odprowadzającymi (mezangium zewnętrzne) oraz naczyniami włosowatymi kłębuszka (mezangium wewnętrzne),

  • Składa się z komórek i istoty podstawowej

• Ze względu na lokalizację wyróżniamy dwa rodzaje mezangium:

  • Mezaniugm zewnętrzne zlokalizowane pomiędzy tętniczką doprowadzającą a odprowadzającą, będące częścią aparatu przykłębuszkowego,

  • Mezangium wewnętrzne znajdujące się pomiędzy naczyniami włosowatymi kłębuszka; funkcje:

    • Mają zdolność fagocytozy – pochłaniają cząsteczki i makrocząsteczki pozostające w wyniku filtracji w kłębuszku,

    • Odgrywają rolę błony podstawnej – na części obwodu naczynia włosowatego kłębuszka,

    • Mogą się kurczyć – zmieniają światło naczyń włosowatych kłębuszka,

Kanalik I rzędu (proksymalny):

• Nazywany także bliższym (głównym),

• Powstał ze zwężenia torebki,

• Jego nabłonek (jednowarstwowy sześcienny) posiada charakterystyczne mikrokosmki – rąbek szczoteczkowy,

• Dochodzi w nim do resorpcji zwrotnej obowiązkowej (obligatoryjnej) oraz sekrecji kanalikowej,

• Do krwi powraca:

  • Woda,

  • Jony (np. Na, K, Ca, Mg, Cl),

  • Związki organiczne (glukoza, kwasy organiczne, aminokwasy),

• Do światła kanalika wydzielane są niektóre substancje (np. kwas moczowy),

Pętla nefronu (pętla Henlego),

• Przyrdzeniowego jest dobrze rozwinięta i drąży w głąb rdzenia, gdzie na wysokości browadek lub wyżej zakręca o 180 stopni i wraca w kierunku kory,

• Składa się z: ramienia zstępującego i wstępującego,

• Nabłonek (jednowarstwowy płaski) ramienia zstępującego jest przepuszczalny dla wody,

• Wstępujący dla jonów soli (czynnie resorbuje jony i biernie mocznik),

• W tej części nefronu dochodzi do zagęszczenia moczu (im pętla dłuższa tym mocz bardziej zagęszczony),

• Mechanizm ten jest nazywany wzmacniaczem przeciwprądowym,

• W nefronach korowych prawie wcale nie ma części zstępującej, dlatego są one krótsze,

• Średnica pętli wynosi 150 um, długość waha się między 4-8 mm,

Kanalik kręty II rzędu (kanalik dystalny):

• Ostatnia część nefronu wysłana nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym,

• Ma długość około 5 mm, średnicę do 30 um i kręty przebieg,

• Dochodzi w niej do resorpcji zwrotnej nadobowiązkowej (fakultatywnej),

• Powstaje mocz ostateczny (około 1,5 litra na dobę),

• Uchodzi do większego kanału zbiorczego, który dostarcza mocz do miedniczki nerkowej,

• Grupa komórek nabłonkowa kanalika w pobliżu ciałka nerkowego przybiera cechy jednowarstwowego nabłonka walcowatego i nosi nazwę plamki gęstej (macula densa),

• Komórki plamki odgrywają rolę osmoreceptorów odbierających sygnały o stężeniu jonów w moczu przepływającym przez kanalik II rzędu,

Kanaliki zbiorcze i przewody brodawkowe:

• Kanaliki II rzędu uchodzą do kanalików zbiorczych biegnących w promieniach rdzenia,

• Drążą w głąb rdzenia i uchodzą na powierzchni brodawek,

• W końcowych odcinkach nazwanych przewodami brodawkowymi – średnica kanalików zbiorczych zwiększa się od około 40 um do około 200 um,

• Całkowita długość kanalików zbiorczych i przewodów brodawkowych wynosi ok. 20 mm,

• Kanaliki zbiorcze wysłane są prawie na całym przebiegu nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym,

• Przewody brodawkowe – nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym,

• Nabłonek kanalików zbiorczych promieni w korze nerki składa się z komórek jasnych i ciemnych,

• W nabłonku kanalików zbiorczych rdzenia są tylko komórki jasne – mają one na wolnej powierzchni mikrokosmki i 1 rzęskę (takie pytanie na egzaminie może być),