Unieruchomienie i odleżyny

Definicja

Unieruchomieniem nazywa sie fizyczne ograniczenie całego ciała lub jego poszczególnych części w zakresie obracania się, siedzenia i chodzenia.

Unieruchomienie może być następstwem:

• chorób lub uszkodzeń układu nerwowo–mięśniowo- szkieletowego (np. porażenie, udar mózgowy, itp.)

• ciężkich chorób wymagających pozostania w łóżku

• długotrwałego pozostawania w pozycji zmniejszającej siłę ciążenia (siedzenie, pozycja leżąca)

• nałożenia opatrunków ortopedycznych (np. gorsetów)

• utraty siły ciążenia w przestrzeni i kosmicznej

Cechy kliniczne unieruchomienia

1. Ośrodkowy układ nerwowy:

– osłabienie aktywności ruchowej

– labilność wegetatywna

– zaburzenia czucia

– zaburzenia emocjonalne i

behawioralne

– ubytki intelektualne

2. Układ mięśniowy:

– zmniejszenie siły mięśni

– zmniejszona wytrzymałość

– zaniki mięśniowe

– zaburzenia koordynacji

3. Układ szkieletowy:

– osteopenia i osteoporoza

– zwłóknienie i zesztywnienie stawów

(przykurcze)

4. Układ krążenia:

– przyśpieszenie czynności serca (stan

adrenergiczny)

– zmniejszona rezerwa sercowa

– hipotensja ortostatyczna

– zmiany zakrzepowe w żyłach

5. Układ oddechowy:

– zmniejszona pojemność życiowa

(zmiany restrykcyjne)

– obniżona maksymalna wentylacja

dowolna

– odcinkowe zaburzenia stosunku

wentylacji do perfuzji

– zaburzenia mechanizmu

kaszlowego

6. Układ pokarmowy:

– utrata łaknienia

– zaburzenia perystaltyki jelit

– zaparcia

7. Zmiany hormonalne i nerkowe:

– zwiększona diureza

– przesunięcie płynów do przestrzeni

pozanaczyniowej

– wzmożone wydalanie sodu

– nadmierne wydalanie wapnia z

moczem

– kamica nerkowa

– zaburzenia cyklu miesiączkowego u

kobiet

8. Powłoki ciała:

– zaniki skóry

– odleżyny

Zapobieganie powikłaniom

1. Właściwie dobrane i przygotowane podłoże (materac, podkład)

2. Opieka pielęgniarska

1. odpowiednia pozycja ciała

2. zmiana pozycji co 2 godziny u osób nieprzytomnych, z tetraplegią i pozbawionych czucia

3. elastyczne pończochy bądź opaski elastyczne na kończyny dolne

4. cewnik pęcherzowy lub regularne cewnikowanie

5. środki rozwalniające lub lewatywy

1. Postępowanie farmakologiczne

1. uzupełnianie niedoborów elektrolitowych i białkowych

2. heparyny drobnocząsteczkowe

3. antybiotykoterapia wg posiewów

4. leki wg zaleceń lekarskich

1. Postępowanie fizjoterapeutyczne:

1. kinezyterapia przy łóżku pacjenta (co najmniej 1 x dz.)

• ruchy bierne wszystkich stawów w pełnym zakresie

• ruchy czynne wspomagane

• ruchy czynne

1. ćwiczenia oddechowe

– ćwiczenia głębokiego oddychania

– ćwiczenia ze spirometrią

– ćwiczenia wspomagające kaszel

– oklepywanie klatki piersiowej

3. pionizacja:

– pionizacja z użyciem stołu

pionizacyjnego (1 x dz.):

– sadzanie w łóżku

– sadzanie ze spuszczonymi nogami

– samodzielne siadanie

– stawianie przy łóżku

– nauka chodzenia z pomocą

chodzika i kul

– nauka chodzenia po schodach i

korzystania z windy

1. zapobieganie psychicznej

deprywacji pacjenta:

• integracja psychosocjalna

• kontakt z rodziną , znajomymi, duchownym

Definicja

Odleżyny są miejscowymi obszarami martwicy

komórkowej i tkankowej. Na ogół prowadzą one do

powstania trudno gojących sie i zakażonych ran w miejscu martwicy.

Odleżyny umiejscawiają się zwykle nad wyniosłościami kostnymi ciała i powstają wskutek ucisku z zewnątrz.

KLASYFIKACJA:

STOPIEŃ I – nie blednący rumień nieuszkodzonej skóry, zwiastujący powstanie

owrzodzenia.

STOPIEŃ II – zajęcie niepełnej warstwy grubości skóry, z uszkodzeniem naskórka i warstwy właściwej skóry

STOPIEŃ III – uszkodzenie lub martwica całej grubości skóry łącznie z tkanką

podskórna. Martwica może się poszerzać aż do powięzi, ale nie sięga pod nią.

STOPIEŃ IV – rozległe zniszczenie całej grubości skóry. Martwica tkanek, a

także uszkodzenie w tej okolicy mięśni, kości lub innych struktur anatomicznych

STOPIEŃ V – owrzodzenie obejmuje duże kaletki stawowe, dotyczy stawu lub

szerzy sie do jam ciała (odbytnica, pochwa, pęcherz moczowy)

Czynniki ryzyka:

• unieruchomienie i pogorszenie aktywności fizycznej

• niedobory pokarmowe

• zaburzenia lub utrata czucia

• nietrzymanie moczu i stolca

• zmiana stanu przytomności

• zmiana stanu psychicznego

• stres psychiczny i depresja

Najbardziej zagrożone są osoby:

• z urazami rdzenia kręgowego,

• ludzie w podeszłym wieku z ograniczeniami fizycznymi,

• pacjenci hospitalizowani z powodu udaru mózgowego, złamań kości i po operacjach

Etiologia – czynniki biomechaniczne:

długotrwały ucisk nadmierna potliwość podrażnienie chemiczne

(mocz, kał, inne)

mechaniczne odkształcenia tkanek maceracja skóry

Miejscowe niedokrwienie tkanek

Niedobór tlenu i substancji odżywczych

Uszkodzenie tkanek

Etiologia – czynniki biochemiczne:

1. stan odżywienia hipoproteinemia

2. stan krążenia

3. niedokrwistość upośledzenie utlenowania

4. wadliwy metabolizm zmniejszenie masy ciała

Zmiana metabolizmu tkanek (przewaga procesów katabolicznych)

Uszkodzenie tkanek

Etiologia – czynniki medyczne:

1. utrata elastyczności skóry w wieku podeszłym

2. unieruchomienie z powodu choroby obłożnej

3. współistniejące choroby przewlekłe

4. ubytki sprawności związane z istotą schorzenia (np. udary mózgowe,

uszkodzenia rdzenia kręgowego, AIDS,

spastyczność

1. nieprawidłowa praca personelu medycznego (pielęgniarek, fizjoterapeutów, lekarzy)

2. zła organizacja opieki nad pacjentami zagrożonymi bądź obciążonymi

odleżynami.

Postepowanie medyczne:

1. Zapobieganie ! ! ! ! ! !

– regularna zmiana pozycji ciała

pacjenta co 2 godziny

– oglądanie skóry rano, wieczorem i

przy każdej zmianie pozycji ciała

– miejsca zagrożone odleżynami

należy odciążyć

– poinstruowanie rodziny o znaczeniu

regularnej kontroli stanu skóry

Potencjalne objawy uszkodzenia tkanek

zagrażające powstaniem odleżyn:

• zmiana zabarwienia skóry

• pęcherze

• osutka

• obrzmienie

• krostki lub wrastanie włosów w skórę

• obrzmienie i zasinienie

• pękanie skóry

• suchość

2. Bieżąca pielegnacja skóry:

– czyszczenie i osuszanie skóry

(obmywanie wodą z mydłem,

talkowanie, nawilżanie kremami)

– usuniecie ucisku na zagrożonych

obszarach skóry (zmiana pozycji

ciała, właściwa technika

przenoszenia pacjenta i zmiany

pościeli)

– stosowanie podkładów i materaców

terapeutycznych (piankowych,

żelowo–piankowych, „łóżek

wodnych”, itp.)

3. Usuwanie czynników

predysponujacych – tj.

uzupełnianie niedoborów:

• białka – 1,2–2,0 g/kg m.c.- rozpocząć suplementację przy spadku stężenia albumin < 3,1 g/dl i liczby limfocytów < 1200/ mm3

– witaminy C i cynku (Zn) oraz

innych mikro– elementów (np.

Cu)

– żelaza, kwasu foliowego,

witaminy B12 i B6 sie skóry

Pielęgnacja ran:

1. Oczyszczenie –usunięcie tkanek martwiczych:

• mechaniczne – wraz z opatrunkiem

• chemiczne – substancje enzymatyczne: kolagenaza, papaina, mocznik, chlorofilina, streptokinaza, fibrynolizyna

• chirurgiczne – wycięcie „na ostro”

Zwykle stosuje sie kombinacje wszystkich sposobów w zależności od głębokości rany i stopnia jej gojenia.

Pielęgnacja ran:

2. Opatrywanie – stosowanie środków przemywających,

dezynfekujących i opatrunków:

• przemywanie: sól fizjologiczna, 10% roztwór soli, roztwory chlorheksydyny, woda utleniona, kwas borny. Stosowanie miejscowe antybiotyków i środków na bazie jodu jest przeciwwskazane

• dezynfekcja (tylko okolicy rany): benzyna apteczna, spirytus 70%, inne roztwory niebarwnikowe. Stosowanie barwników (jodyna, Rivanol, Pyoctanina, itp.) utrudnia ocenę brzegów rany

• opatrunki jałowe: gaza, role, bandaż

• opatrunki okluzyjne: hydrokoloidowy, poliuretanowy, żelowy, itp.

Leczenie chirurgiczne:

• wyciecie tkanek martwiczych (debridement)

• chirurgiczne zamkniecie rany:

  • pierwotne zamkniecie rany

  • wtórne zamknięcie rany

• wolny przeszczep skóry:

• cienkowarstwowy: naskórek i część skóry właściwej

• pełnowarstwowy: naskórek i cała skóra właściwa)

• uszypułowany przeszczep skóry (tzw. „płat przesunięty”

– skóra, powięź, mięśnie).

• amputacje i wyłuszczenia