FINANSE PUBLICZNE (22.10) – WYKŁAD
Ogólne zasady finansów publicznych mają swoje odbicie w przepisach konstytucji bądź w innych ustawach, które wyznaczają ogólne zasady postępowania w sprawach finansów publicznych i regulują system finansowy w Polsce.
Konstytucja najwyższym aktem prawnym w Polsce.
Rozdział 10 Konstytucji to rozdział, w którym możemy znaleźć najwięcej przepisów konstytucyjnych określających zasady finansów.
Wśród konstytucyjnych zasad ogólnych dotyczących finansów publicznych trzeba zwrócić uwagę na 4 zasady:
zasada zapewnienia ochrony interesów finansowych państwa
zasada zagwarantowania określonej zasobności dochodowej i majątkowej jednostkom samorządu terytorialnego (JST)
zasada zagwarantowania ochrony własności majątkowej oraz podstawowych interesów finansowych obywatela
zasada wyłącznej regulacji ustawowej najważniejszych problemów i zjawisk z zakresu finansów publicznych (zasada, która określa zakres finansów publicznych, które muszą być w pewien sposób regulowane)
Ad. 1)
Cały system finansowy powinien być tak skonstruowany, żeby zabezpieczał stabilność finansową państwa. Przepisy konstytucji które służą temu celowi: art. 84 (powszechny obowiązek płacenia świadczeń, w tym podatków na rzecz budżetu państwa – w ten sposób następuje zapewnienie stałych dochodów do budżetu; wyróżniamy takie podatki, które wpływają do budżetu ale i takie, które zasilają budżety samorządowe – oba tworzą część systemu finansowego państwa;
Inny przejaw chroniący finanse państwa to przepis nakazujący prezydentowi uzyskać zgodę Sejmu na ratyfikację takich umów międzynarodowych, których realizacja może przynieść w przyszłości bardzo poważne obciążenie naszego kraju; prezydent ma prawo ratyfikowania umów m-narodowych, JEST jednak pewien WYJĄTEK - jeżeli umowa m-narodowa, którą ma ratyfikować może w swojej treści spowodować takie zobowiązania finansowe państwa, że mogą one doprowadzić do „kłopotów’’ w budżecie, to wtedy odpowiedzialność prezydenta jest wspólnie ponoszona z Sejmem.
Kolejnym przejawem chroniącym interesy finansowe państwa są przepisy dotyczące specjalnej procedury uchwalania i wykonywania budżetu państwa; tu odnaleźć można dużo przejawów które chronią interes fin. Państwa – po pierwsze inicjatywę ustawodawcza co do przygotowania projektu budżetu ma wyłącznie Rada Ministrów (dygresja – normalnie jest wpisana zasada, że z inicjatywą ustawodawczą może wystąpić nie tylko Prezydent, Premier ale również grupa posłów; przy przygotowywaniu projektu ustawy budżetowej ten projekt może wyłącznie opracować i przygotować minister finansów, który następnie uchwala Rada Ministrów) „Jak to wygląda w praktyce?” – jeżeli są przygotowania do budżetu na przyszły rok, to w marcu/kwietniu minister rozpoczyna wstępne prace. Projekt ten jest przekazywany na posiedzenie Rady Ministrów i to ona w drodze uchwały uchwala projekt budżetu. Następnie ten projekt, który przeszedł dopiero staje się przedmiotem obrad Sejmu. Sam projekt uchwala Sejm. Jeżeli Sejm debatuje nad projektem budżetu państwa to nie wolno mu podjąć uchwały w tak zwanym trybie pilnym/przyspieszonym. Podobnie jest z ustawami podatkowymi. Jeżeli mamy uchwalony budżet i jest on realizowany (cały rok), następuje później kolejny etap procedury. Rada Ministrów jest zobowiązana przedstawić Sejmowi sprawozdanie z wykonania budżetu. I obok niego na sesji plenarnej sejmu, który debatuje nad przyjęciem sprawozdania z wykonania budżetu, zabiera głos prezes NIK (Najwyższa Izba Kontroli - nie podlega rządowi, organ Sejmu). Na podstawie kontroli sprawdzających i uzupełniających, kolegium NIK-u podejmuje głosowanie w sprawie zaproponowania absolutorium wykonania dla Sejmu.
Nie ma w UE kraju, który podawałby granicę długu publicznego. W Polsce jest przepis określający, iż dopuszczalny dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB.
W ustawie o finansach publicznych zostały stworzone czynności i postępowanie ostrzegawcze i sankcyjne.
Konstytucja RP Art 216 ustęp 5. określa maksymalną wielkość relacji długu publicznego do PKB – 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Zaś artykuł 86 ustawy o finansach publicznych określa trzy progi ostrożnościowe: 50%, 55% i 60% PKB.
Kolejnym przejawem ochrony interesów finansów państwa jest sytuacja, w której NBP jest powiązany z budżetem wpłatami z zysku.
Ad. 2)
Ma na celu zapewnić odpowiednią stabilność dochodową i majątkową JST. W Polsce jest system dwuwładzy (nie PiS i PO ; z jednej strony są organy władzy rządowej, a z drugiej samorządowej);
Na przełomie lat 80. i 90. był postulat dążący do umocnienia finansowego gmin.; od 97r. kiedy wprowadzono powiaty, (niepotrzebne, bo nie mają własnych podatków, a są na garnuszku budżetu państwa, wypełniają takie zadania, które można przekazać województwom bądź gminom)
Na czym ma polegać usamodzielnienie finansowe gmin? Chodziło o to, aby zapewnić gminom, a później kiedy wprowadzono powiaty, stabilność dochodów. Budżet państwa podzielił się źródłami dochodów z gminami już w 1991 r. Przekazano gminom wpływy z podatków lokalnych i tylko do gmin wpływają niektóre podatki tj. wpływy z podatku od nieruchomości, podatku rolnego, leśnego, od spadków i darowizn, od środków transportowych, a także wpływy z tzw. Karty podatkowej pochodzące od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Ponadto wszystkie jednostki sektora finansów publicznych w Polsce maja zapewnione procentowe udziały we wpływach z obu podatków dochodowych. (Polska – 2 podstawowe podatki dochodowe – od osób fizycznych i prawnych). Obok dochodów z podatków wszystkim JST zapewniono określone dochody z majątku w formie pobieranego czynszu z najmu, dzierżawy. Konstytucja w przepisach podkreśla, ze dochodami JST są: (3 źródła)
Dochody własne (głównie dochody z podatków oraz z opłat lokalnych, a także z udziałów i dochody z majątku)
Subwencje ogólne
Dotacje celowe
Subwencje ogólne wraz z dotacjami celowymi, to 2 rodzaje transferów z budżetu państwa.
Różnice między subwencją a dotacją:
2 podstawowe różnice.
Subwencja ogólna jest transferem obligatoryjnym. Każda JST ma uprawnienie do uzyskania takiej subwencji i nie powinna mieć ona przeznaczenia ściśle określonego; ma służyć na uzupełnienie brakujących środków własnych. Dotacje celowe mają zaś charakter fakultatywny, tu dana jednostka samorządowa musi wystąpić z wnioskiem do MINISTRA FINANSÓW BĄDŹ INNEGO MINISTRA, prosząc o dotacje celowe. Przy dotacjach, środki które uzyskała dana jedn. samorządowa musi je bezwzględnie przeznaczyć na ten cel, na który się ubiegała – w przypadku wykorzystania na inny cel, dana jednostka musi zwrócić tę dotację w całości.
Drugim aspektem samodzielności jest zakres ich władztwa podatkowego. Ustawowe stawki mogą ulec obniżeniu (np. obniżanie podatku od nieruchomości na terenie gmin). Wszystkie JST maja zapewnioną pewną stabilność finansową.
Ad. 3)
W Konstytucji jest specjalny przepis chroniący prawo własności: art. 64.3
Konstytucja chroni interesy podatkowe obywateli, czyli nie możemy znaleźć przepisu, który by nie chronił interesów finansowych, jednak istnieją przepisy, które maja na celu ochronę podatnika; artykuł 217.; wprowadzenie jakiegokolwiek podatku wymaga ustawy Sejmu. Wszystkie aktualne podatki mają swoje osobne ustawy. Polski odpowiednik VAT – podatek od towarów i usług. Ustawa w swojej treści musi określać kto ma ten podatek płacić, co jest przedmiotem opodatkowania, jaka jest wysokość stawek, muszą się też znaleźć zasady przyznawania ulg i umorzeń oraz zasady zwalniania określonych podmiotów w ogóle z podatku. Obok Konstytucji podatnika chronią przepisy ordynacji podatkowych, to swego rodzaju konstytucja postępowania podatkowego/zbiór uprawnień podatnika w postępowaniu podatkowym, żeby móc się bronić przed samowolą urzędników (np. zasada uczestnictwa podatnika nie we wszystkich zasadach postępowania)
Ad. 4)
W systemie finansów publicznych wyróżnia się bardziej i mniej istotne zagadnienia i ta zasada określa/wymaga, by najważniejsze sprawy z dziedziny finansów były wyłącznie uregulowane ustawą.
Sprawy z zakresu finansów uregulowane ustawą: uchwalanie budżetu na dany
rok - gdyby sejm nie zdążył na ten okres, może uchwalić prowizorium budżetowe.
W drodze ustawy regulowane są też zasady przyznawania, nabywania, zbywania nieruchomości skarbu państwa jak też emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, zaciąganie przez Skarb Państwa pożyczek oraz udzielanie poręczeń i gwarancji przez państwo.
FINANSE PUBLICZNE – 29.10.2013 r.
W treści ustawy o FP z 2009 r. możemy wydobyć kilka zasad ogólnych które dotyczą funkcjonowania systemu finansów publicznych w Polsce. Generalnie nie ma sprecyzowanej ilości zasad, prof. Pomorska podaje 6 podstawowych:
1) Dwie łącznie ze sobą związane; zasada jawności finansów publicznych i zasada przejrzystości. Rozdział 4 ustawy o FP „Jawność i przejrzystość finansów publicznych’’
2) Zasada jedności materialnej FP, inaczej zasada wspólnego kotła finansowego.
3) Zasada zapewnienia ogółowi podmiotów prawa do realizacji zadań publicznych finansowanych ze środków publicznych
4) Grupa zasad ogólnych dotyczących wydatkowania środków publicznych.
5) Zasada objęcia wszystkich jednostek sektora FP kontrolą zarządczą oraz audytem wewnętrznym.
Ad. 1)
Musi być omówiona poprzez KONKRETNE PRZEJAWY tej jawności, a nie pisanie ogółu!
Art. 33. Określa na ile gospodarka FP w Polsce jest jawna.
Generalny przejaw, że finanse publiczne są jawne, są jawne obrady Sejmu i Senatu. One debatują nad ustawą budżetową. Na posiedzeniu, które ma na celu uchwalenie budżetu państwa na dany rok jak tez jawne są debaty nad przyjęciem sprawozdania z realizacji budżetu w danym roku. W Polsce budżet uchwala Sejm i TYLKO ON MOŻE PRZYJĄC SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI BUDŻETU. Jednocześnie jest szeroka publikacja w prasie, rozpoczyna ją najczęściej expose ministra finansów;
Inne przejawy jawności; szerokie obowiązki wynikające z ustawy o FP, KTÓRE nakazują ministrowi finansów podawać do publicznej wiadomości wiele danych odnośnie finansów publicznych. Jawne są też obrady JST.
Minister finansów jest zobligowany podawać do publicznej wiadomości dane dotyczące wykonania budżetu za miesiąc poprzedni, co miesiąc w drodze obwieszczenia, które jest publikowane w MONITORZE POLSKIM. W szczególności musi podać wielkość dochodów i wydatków oraz wysokość nadwyżki bądź deficytu. Taka informacja pozwala śledzić wykonanie budżetu (wprowadzone w 2009, do tej pory minister finansów był zobowiązany do publicznej wiadomości podać 2x w roku, co pół roku).
Kolejne informacje, które minister finansów musi podać, to informacje dotyczące zakresu i wielkości oraz rodzajów dotacji, które przekazane zostały z budżetu państwa, jak też wykaz różnego rodzaju pożyczek i gwarancji poręczeń, które budżet państwa przekazał/udzielił osobom prawnym i fizycznym, a także tzw. jednostkom nie posiadającym osobowości prawnej. Spośród tych informacji, które udostępnia się ogółowi społeczeństwa, oprócz nich jest zobowiązany jeszcze podać relacje państwowego długu publicznego w stosunku do PKB, jak i wielkość i relacje tylko Skarbu Państwa w stosunku do PKB. ISTOTNE jest to pierwsze, czyli relacja długu do PKB.
Poza ministrem finansów, inne podmioty też są zobowiązane do udzielania informacji ogółowi społeczeństwa. Dyrektorzy Izb Skarbowych – poprzez zamieszczenie w wojewódzkim dzienniku urzędowym danych dotyczących wykazu osób, którym umorzono zaległości podatkowe w kwocie wyższej niż 5000zł (Organy skarbowe mogą umorzyć zaległości podatkowe pod warunkiem, że przemawia za tym ważny interes publiczny lub interes podatnika)
Obowiązek informowania ogółu społeczeństwa dotyczy też NFZ; ma on obowiązek przekazać do publicznej wiadomości i udostępnić informacje o przychodach i kosztach, a także ma podać listę świadczeniodawców, którzy realizują świadczenia z zakresu opieki zdrowotnej i musi podać nie tylko zakres przedmiotowy tych umów ale również sposób ustalenia ceny za zamówione świadczenia.
Wyróżniamy 2 urzędowe dzienniki, najwyższą rangę ma Dziennik Ustaw. Tam są zawarte ustawy, umowy międzynarodowe oraz niektóre rozporządzenia, natomiast informacje w formie zarządzenia poszczególnych ministrów są publikowane w niższych rangom dziennikach.
Monitor Polski – dziennik urzędowy, w którym publikuje się przepisy mniejszej wagi.
Wyłączone spod zasady jawności są środki publiczne, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało uznane za informację niejawną (uznane na podstawie polskich przepisów prawnych albo przepisów zawartych umów międzynarodowych);
Trzy ostatnie artykuły rozdziału 4, czyli art. 39,40,41 dotyczą zasady przejrzystości.
Przejawy zasady przejrzystości w zakresie gosp. FP zostały ograniczone do głównych trzech:
świadczenie obowiązków narzuconych na jednostki sektora FP w zakresie stosowania tzw. klasyfikacji budżetowej.
stosowanie przez wszystkie jednostki sektora FP zasad ustawy o rachunkowości.
obowiązek składania przez każdą jednostkę sektora FP sprawozdania w odpowiednim, ustalonym przez ministra finansów terminie.
Ad. 2)
Gospodarkę środkami publicznymi można prowadzić w dwojaki sposób, albo metodą funduszowania albo metodą wspólnego kotła.
Zasada funduszowania: „koperty” z imiennie określonymi celami (wydatkami)
Wada: usztywnienie gospodarowania (np. niemożliwość skorzystania z przeceny)
Zaleta: gwarancja, że wszystkie wydatki zostaną zrealizowane w określonym czasie
Metoda wspólnego kotła: wszystkie dochody stanowią wspólny ‘’kocioł’’
Wada: obawa przed tym, że nie zrealizuje się wszystkich celów
Zaleta: elastyczność gospodarowania
Ad. 4)
Grupa zasad dotyczących wydatkowania środków publicznych:
Tylko na takie cele i w takiej wysokości, które wynikają albo z ustawy budżetowej (art. 44) albo z uchwały budżetowej JST bądź wynikające z planu finansowego jednostki sektora FP. Dochody publiczne w Polsce planowane i zawarte w ustawie budżetowej mają charakter prognozy, tzn. jeżeli ministrowi finansów nie uda się zrealizować zaplanowanych celów, to nie będzie on pociągnięty do odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny.
Jest odgórna ustalona kwota wydatków, nie może być ona przekroczona.
Wydatki powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania jak najlepszych efektów z danych nakładów.
Wydatki publiczne powinny być dokonywane w wysokości takiej w taki sposób, który umożliwiałby terminowe wykonanie zadania.
Finanse publiczne – 05.11.2013
Ad.5)
Ostatnią jest zasada objęcia wszystkich jednostek sektora FP kontrolą zarządczą oraz audytem wewnętrznym. W zasadzie wszystkich, ponieważ ustawa przewiduje ograniczenia w jednostkach, w których planowane dochody i wydatki nie przekraczają 40 mln złotych.
Kontrolą zarządczą określamy ogół działań podejmowanych dla zapewnienia i realizacji tych zadań w sposób zgodny z prawem, efektywny ekonomicznie (jak największe efekty z poniesionych środków), oszczędny i terminowy. Jej celem jest w szczególności wiarygodność sporządzanych sprawozdań, przestrzeganie i promowanie etycznych zasad postępowania oraz zapewnienie skuteczności przepływu informacji. Szczególne zadania w zakresie koordynacji kontroli zarządczej przypadają ministrowi finansów. Co roku wydaje on zarządzenia, w których określa przyjęte standardy działania jak też wskazuje na współpracę z różnymi zagranicznymi i krajowymi ośrodkami kontroli zarządczej.
Poza kontrolą zarządczą, wprowadzono też audyt do jednostek (wszystko od 1.01.2010).
Audyt ogółem stanowi działanie niezależne, obiektywne, najczęściej podejmowane przez jednostkę zewnętrzną, która ma na celu sprawdzenie/zbadanie funkcjonowania systemu kontroli. („tak jakby kontrola nad kontrolą”); w Polsce pojawił się wraz z prywatyzacją polskich banków. (art. 272)
Istotą audytu wewnętrznego jest wspieranie ministra kierującego działem administracji państwowej lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań poprzez systematyczną ocenę kontroli zarządczej.
Wewnętrzny, ponieważ audytorem są osoby, które pracują wewnątrz/te które są zatrudnione w tejże jednostce; podlegają tylko kierownikowi jednostki.
Minister finansów w formie komunikatów ogłasza standardy audytu (w Polsce akcja wprowadzenia audytu w wielu jednostkach była powolna, ponieważ nie były przygotowane komisje, które miały sprawdzić i dopuścić do egzaminu osoby, które miały by być audytorami; zamierzenia o audycie (2010) nie zostały zrealizowane, zaś w kolejnych latach je przedłużano i dzisiaj we wszystkich jednostkach gdzie audyt powinien obowiązywać tam już jest zrealizowany)
Audytor musi działać w:
Kancelarii Premiera, ministerstwach, urzędach wojewódzkich, izbach skarbowych, izbach celnych, ZUS oraz w funduszach, którymi zarządza ten zakład, w KRUS oraz w zarządzanych przez Prezesa tej kasy funduszach, NFZ; ponadto audyt prowadzi się w państwowych jednostkach budżetowych, uczelniach publicznych, samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej , pod warunkiem, że kwota wydatków/kosztów lub przychodów przekracza kwotę 40 mln złotych.
Audyt jest prowadzony przez audytora wewnętrznego, który jest zatrudniony w jednostce bądź przez usługodawcę (organ bądź instytucja). Takim audytorem może być osoba , która:
Ma obywatelstwo państwa członkowskiego UE lub innego państwa, którego obywatelom, na podst. Umów m-narodowych lub przepisów prawa wspólnotowego, przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium RP
Ma pełną zdolność do czynności prawnych
Nie był karany za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe
Posiada wyższe wykształcenie
Posiada kwalifikacje do przeprowadzania audytu (art. 286 ustawy o FP)
Obowiązkiem audytora jest przygotowanie planu audytu w danej jednostce, a następnie jego przeprowadzenie. Efektem jest sprawozdanie z tego audytu. Nie ogranicza się ono tylko do dokładnego opisu, systemu kontroli jak działa, ale w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości jego obowiązkiem jest też zaproponowanie czynności doradczych - wskazanie środków, możliwości i sposobów wyeliminowania nieprawidłowości. Protokół jest podstawą rozliczenia pracy audytora.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa
Od 2010 r. w Polsce zostało wprowadzone wieloletnie planowanie finansowe, obok budżetu państwa, obok ustawy budżetowej która obowiązuje na dany rok; funkcjonuje tzn. projektuje i uchwala się wieloletni plan finansowy państwa, a także wieloletnią prognozę finansową, która dotyczy jednostek samorządu terytorialnego.
Plan wieloletni finansowy jest wieloletnim budżetem państwa. To plan dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów państwa sporządzany na kolejne 4 lata budżetowe (art.103).
Miał być sporządzony do 1.07.2010. Odpowiednikiem tego wieloletniego planu budżetowego jest wieloletnia prognoza finansowa, którą zobowiązana jest uchwalić każda JST też na okres 4 lat budżetowych.
Wieloletni plan finansowy państwa obejmuje swoim zakresem bardzo wiele pozycji trudnych do prognozowania. Musi objąć prognozę wielkości podstawowych wskaźników makroekonomicznych na kolejne lata m.in. wielkość inflacji, wielkość wzrostu dochodu narodowego, wskaźnik wzrostu PKB, a także kwota planowanego deficytu na koniec każdego roku, podstawowe kursy walut, wskaźnik bezrobocia.
Powinien też zawrzeć kierunki polityki fiskalnej państwa, a ponadto musi zawierać prognozy wielkości dochodów i wydatków budżetu państwa na poszczególne, kolejne lata budżetowe, a także kwoty deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, źródła ich finansowania, wielkość długu oraz prognozowaną kwotę bilansu całego sektora FP.
Podanie prognozy tych dochodów podaje się z rozbiciem na dochody podatkowe, w tym dochody z podatków pośrednich i bezpośrednich oraz dochody niepodatkowe. A przy prognozie wydatków, musi być też dalsze wyspecyfikowanie wielkości wydatków, z podziałem na wydatki na administrację, wydatki na obsługę długu publicznego, kwotę dotacji do ZUS i KRUS.
Wieloletni plan finansowy stanowi podstawę corocznego przygotowania ustawy budżetowej na dany rok. W projekcie ustawy budżetowej na dany rok budżetowy, który przedstawia Rada Ministrów Sejmowi, poziom deficytu przewidzianego na dany rok nie może być wyższy niż przewidziany w tym czteroletnim planie. Jednak w uzasadnionych przypadkach możliwe jest zwiększenie tego deficytu, ale w tym przypadku Rada Ministrów musi przedstawić Sejmowi szczegółowe uzasadnienie.
Od strony prawnej tej wieloletni plan finansowy jest tylko uchwałą Rady Ministrów, a nie ustawą. Minister Finansów przedstawia projekt Radzie Ministrów i ona uchwala ten plan, a następnie ogłasza go w Monitorze Polskim i Biuletynie Informacji Publicznej. W ciągu dwóch miesięcy od uchwalenia przez Sejm ustawy budżetowej na dany rok wieloletni plan finansowy jest aktualizowany przez Radę Ministrów. Aktualizacja polega na doprowadzeniu do zgodności danych zawartych w wieloletnim planie do danych zawartych w ustawie budżetowej.
Ustawa budżetowa
Obejmuje budżet państwa i załączniki do ustawy. Jest ona podstawą gospodarki finansowej państwa w danym roku budżetowym. Budżet państwa będący zestawieniem planowanych wydatków, dochodów, przychodów i rozchodów jest planem bardzo szczegółowym, musi objąć swoim zakresem i zaplanować na dany rok wielkość dochodów i wydatków itd. W Polsce system budżetowy składa się z 2 części. Z jednej strony są to budżety JST a z drugiej budżet państwa (zjawisko dwuwładzy).
Struktura dochodów budżetu państwa:
Wśród nich odróżniamy dochody podatkowe i niepodatkowe.
Do dochodów podatkowych wchodzą wpływy z:
Podatku od towarów i usług (polski odpowiednik VAT)
Podatku akcyzowego; oba podatki to podatki pośrednie, podatki typu konsumpcyjnego. Podatek obciążający każdego nabywcę, stanowią ponad 70% ogółu dochodów z podatków.
Podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT)
Podatku dochodowego od osób prawnych (CIT)
Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Podatku tonażowego
Podatku zryczałtowanego od przychodów osób duchownych
Wszystkie inne podatki wpływają do JST.
Poza dochodami z podatków, które są najsilniejszym i najwydajniejszym źródłem dochodów, trzeba wyliczyć inne źródła tj.:
Cła,
Wpłaty z zysku do budżetu przedsiębiorstw państwowych, z zysku NBP oraz z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa (bank PKO BP).
Dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa
Odsetki, które są uzyskiwane przez budżet państwa z tytułu pozostawiania na rachunkach bankowych na tzw. centralnym rachunku rozliczeniowym państwa. (Obsługę kasową budżetu w Polsce pełni NBP)
Odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych.
Mandaty, grzywny i kary, o ile te nie należą do przychodów jednostek samorządowych.
Spadki, zapisy i darowizny na rzecz budżetu.
Środki europejskie, ale tylko te, które służą na realizacje projektów pomocy technicznej.
Głównym źródłem utrzymania państwa są podatki.
W Polsce nie pobiera się żadnych ceł, pobieramy tylko cła przywozowe (importowe) ale od tych państw, które nie są członkami UE.
Głównym celem ceł jest ochrona własnego rynku i własnej produkcji.
Wyróżniamy cła retorsyjne (odwetowe), które powszechnie stosuje się w wielu państwach.
Przykład: W lutym/marcu 1990 r. w USA odczuwało się ogromny napływ samochodów japońskich, które okazywały się bardzo oszczędne. Ich napływ i sprzedaż zagrażał produkcji fabrykom amerykańskim do tego stopnia, że musiały one zwalniać ludzi. Wówczas prezydent USA R. Reagan podwyższył cło na sprowadzone samochody z Japonii. Odwetem cesarza japońskiego było nałożenie cła na odzież amerykańską w Japonii.
Cła prohibicyjne – cła, których wysokość jest tak ogromna, że prawie uniemożliwia wywóz/przywóz określonych towarów.
Cło antydumpingowe - rodzaj cła nakładanego na importowane towary, których cena jest wyraźnie niższa od takich samych towarów pochodzących od producentów krajowych.
„ZNOWU CYFROWY POLSAT”
Wydatki budżetu państwa:
Ujęte w budżecie są podzielone z uwagi na cele tych wydatków, w szczególności:
Wydatki na funkcjonowanie org. władzy publicznej
Wydatki na zadania na subwencje ogólne dla JST, jak też wydatki na dotacje dla JST
Podział wydatków z uwagi na cel:
Subwencje dla partii politycznych jak też wydatki na obsługę długu publicznego
Wydatki na wkład krajowy do UE
Różnica między dochodami budżetu a jego wydatkami stanowi odpowiednio albo nadwyżkę albo deficyt budżetowy. Jeżeli dochody budżetu przewyższają wydatki mówimy wtedy o nadwyżce, natomiast gdy dochody są mniejsze od wydatków, wtedy mamy do czynienia z deficytem.
Deficyt budżetowy
Problem deficytu w państwach współczesnych to problem powszechny. Wskazuje to na to, że musza istnieć obiektywne, niezależne przyczyny/przesłanki że obecnie jest bardzo trudno go uniknąć.
Przyczyny występowania deficytu budżetowego:
Jest ich wiele, ale opieramy się na klasyfikacji przesłanek. Francuscy autorzy wymieniają, że istnieją 3 grupy przyczyn powstawania deficytu/ów.
1 gr. Przyczyny natury politycznej
2 gr. Przyczyny natury historycznej
3 gr. Przyczyny natury społeczno-ekonomicznej
Ostatnia (czwarta) grupa przyczyn o charakterze socjologiczno-psychologicznym.
Najważniejsze są przyczyny natury politycznej; powstawanie deficytu wynika przede wszystkim ze zmiany ogólnej koncepcji państwa nowoczesnego. Wiek XVIII-XIX charakteryzował się tym, że wszędzie realizowano koncepcję państwa „stróża nocnego”, którego głównym zadaniem było chronienie obywatela przed wrogiem zewnętrznym i złym sąsiadem. Z biegiem czasu społeczeństwa stawały się co raz bardziej wykształcone oraz zorganizowane w partie polityczne, grupy/związki zawodowe/branżowe. W związku z tym zaczęło domagać się od państwa opieki nad obywatelem. Państwo współczesne zakłada zapewnienia 3 celów:
Ochrony zdrowia
Godziwej starości
Ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem go przez postęp cywilizacyjny.
Przykładem państw opiekuńczych są państwa skandynawskie.
FINANSE PUBLICZNE – 12.11.2013
2 gr. Przyczyny natury historycznej
Jest to zaciąganie długów przez państwo; permanentne zaciąganie długów w przeszłości, a także kontynuowanie tego procederu dla współczesnych pokoleń. Te długi, których spłata ciąży na obecnym pokoleniu, podobnie jak nieustannie zaciągane nowe kredyty i pożyczki, doprowadzają do zadłużania się państwa na zewnątrz i wewnątrz, co z kolei prowadzi do deficytu budżetowego.
Koszty obsługi długu publicznego są ogromne; zwraca się kredyt + odsetki + inne opłaty z nimi związane;
3 gr. Przyczyny natury społeczno-ekonomicznej
W tej grupie przyczyn wyróżnić należy 3 istotne zjawiska:
Inflacja,
Postęp techniczny,
Postęp cywilizacyjny
Samo zjawisko inflacji polega na podwyższaniu cen, stąd też państwo, które chce zakupić wiele dóbr i usług musi wydać więcej środków. Powiększają się wydatki związane z tym, że ceny rosną, a one rosną głównie na te produkty, które są najbardziej nowoczesne.
Inflacja jest powiązana z postępem technicznym; charakterystyczne jest dla niego to, że urządzenia tj. komputery maja wysokie ceny, także postęp techniczny i potrzeba zakupu przez państwo produktów nowoczesnych powoduje wzrost wydatków, które często nie maja pokrycia w dochodach, co wiąże się z powstaniem deficytu
Postęp cywilizacyjny – te społeczeństwa, które mają pewne piętno mocarstwowości wymuszają na rządzących również pewne zadania cywilizacyjne; wyróżniamy dwa rodzaje takowych zadań; z jednej strony są to zadania związane z domaganiem się w warunkach XX-XXI w. wyścigu w podbijaniu kosmosu, a z drugiej strony wymusza też potrzeby sygnalizowane przez społeczeństwo w celu zapewnienia ochrony środowiska.
Autorzy francuscy wyróżniają 4. grupę przyczyn o charakterze psychologiczno-socjologicznym; uważają oni, że społeczeństwo jako organizm żywy/materia żywa, porównywana jest do świata roślin, które dla swojego rozwoju/przetrwania, wymagają co raz większych
wydatków/trosk.
Główne źródła pokrycia deficytu:
(Nie mogą nimi być podatki, bo wszystkie dochody z podatków nie wystarczają na jego pokrycie.)
Zaliczamy do nich:
Sprzedaż i emisję papierów wartościowych Skarbu Państwa; wchodzą tu w grę - sprzedaż obligacji Skarbu Państwa jako długoterminowych papierów wartościowych, jak też sprzedaż bonów skarbowych jako krótkoterminowych papierów wartościowych i przychody z tejże sprzedaży (zaletą papierów wartościowych Skarbu Państwa jest ich wiarygodność - państwo nie upadnie; mówiąc o lokatach w różnych instytucjach finansowych może dojść do drastycznego zmniejszenia dochodów, a skończywszy na ich upadłości).
Zaciągane pożyczki i kredyty, zarówno kredyty zagraniczne oraz kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy), a także zaciągane w bankach krajowych oraz w polskich instytucjach finansowych, które nie mają tak dobrej koniunktury, aby mogły udzielać pożyczek budżetowych
Przychody z prywatyzacji majątku skarbu państwa bądź majątku komunalnego;
Nadwyżka budżetu z lat ubiegłych (najbardziej oczekiwane i najbardziej pożądane); chodzi o to, że w warunkach wzrastających potrzeb i wydatków na gospodarkę, trudno jest państwu wygospodarować nadwyżki w kolejnych latach, a zamiast tego istotnym problemem staje się zapewnienie starań o zmniejszenie deficytu, aby go już nie zwiększać.
Jeżeli chodzi o budżety JST, każda JST uchwala swój własny budżet (uchwała budżetowa na dany rok); Sytuacja po 1989 r. wyglądała bardzo różnie. Niektóre budżety gmin zamykały się nadwyżką, jednak generalnie sytuacja wszystkich JST pogorszyła się; przede wszystkim można zaobserwować spowolnienie gospodarcze, więc wpływy z podatków lokalnych są też mniejsze, również co raz mniejsze są dotacje z budżetu państwa. Jedyne co ratuje obecnie budżety samorządowe, to pomoc z Unii Europejskiej.
DŁUG PUBLICZNY
Powiększające się z roku na rok wielkości deficytu budżetowego są głównym powodem wzrastającego zadłużenia państwa.
Ustawa o FP formułuje pojecie państwowego długu publicznego i długu Skarbu Państwa.
Przez państwowy dług publiczny rozumiemy ogół zobowiązań sektora FP wynikających z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych (z tytułu sprzedaży dodatkowo, błąd w ustawie), zaciągniętych kredytów i pożyczek, wymagalnych zobowiązań, które wynikają z odrębnych ustaw, a także z prawomocnych wyroków sądów bądź ostatecznych decyzji administracyjnych, oraz z wymagalnych zobowiązań uznanych za bezsporne przez dłużnika, którym jest jednostka sektora FP.
Dług publiczny jest spowodowany deficytem. Nie jest to jednak jedyna przyczyna. Może to wynikać z prawomocnych wyroków sądu, które zasądzają określone odszkodowania z prywatyzacji, czy też za represje jakich doznała osoba w określonych latach (z reguły były to represje natury politycznej); odszkodowania za szkody poniesione przez właściciela przedsiębiorstwa, na terenie czy w otoczeniu którego było zorganizowane polowanie.
Jeżeli chodzi o państwowy dług publiczny jest maksymalny limit tego zadłużenia wyrażony w Konstytucji. Polska stanowi jedyny przykład w ramach UE, gdzie państwo członkowskie w konstytucji umieściło maksymalny próg zadłużenia. W relacji do PKB, państwo nie może zaciągać dalszych pożyczek i kredytów, poręczeń i gwarancji, jeżeli dług państwowy przekracza 60% PKB.
Minister Finansów jest odpowiedzialny za kontrolę nad stanem długu publicznego.
W ramach tej kontroli ma prawo żądania od jednostek sektora FP dodatkowych informacji o bieżącym jak i o planowanym zadłużeniu tych jednostek. Kiedy stwierdza taką nieprawidłowość w realizacji obowiązków jednostki, informuje o nich organy nadzoru nad działalnością jednostek sektora FP. Do obowiązków Ministra Finansów należy też przygotowanie czteroletniej strategii zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny. Następnie przedstawia ją Radzie Ministrów, ta zaś po jej uchwaleniu przekazuje ją dalej Sejmowi, a ten musi ją otrzymać wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa
Przez potrzeby pożyczkowe budżetu państwa rozumie się zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do sfinansowania:
deficytu
budżetu państwa,
budżetu środków europejskich
rozchodów budżetu państwa
Uwagi dotyczące długu publicznego: trzeba powiedzieć, ze jeżeli chodzi o kredyty i pożyczki, które zaciąga państwo, to w imieniu Skarbu Państwa występuje Minister Finansów. Znowelizowana ustawa pozwala na ich zaciąganie na wniosek Rady Polityki Pieniężnej. Może zaciągać średnioterminowe pożyczki i kredyty od wspólnoty europejskiej oraz od poszczególnych jej członków. Na wniosek Rady Unii Europejskiej Skarb Państwa może uczestniczyć w udzieleniu pożyczki na wsparcie bilansu płatniczego innego państwa członkowskiego.
Dla zapewnienia stabilności finansowej państwa i dla zapobiegania nadmiernemu państwowemu długowi publicznemu w rozdziale 3. Ustawy o FP określa się procedury ostrożnościowe i sanacyjne (uzdrawiające).
Istotą tychże procedur jest wcześniejsze już zapobieżenie wzrastającego długu publicznego.
Ustawa o FP wprowadza 3 progi ostrożnościowe.
50% < dług publiczny < 55%; Rada Ministrów zobowiązana jest do uchwalenia projektu ustawy budżetowej na następny rok, w takiej relacji, która nie będzie wyższa niż relacja z roku bieżącego.
55% < dług publiczny < 60%; Rada Ministrów ma już więcej obowiązków; przede wszystkim, na przyszły rok budżetowy nie może przewidzieć w budżecie w ogóle deficytu (ma ograniczyć wydatki); w takiej sytuacji nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, waloryzacja rent i emerytur nie może być wyższa niż wskaźnik inflacji; wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa i wreszcie nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, które mają „specjalne przywileje budżetowe” – np. Kancelaria Sejmu, Senatu, Premiera, Prezydenta RP, etc. (art.139.) - one przygotowują swoje własne projekty budżetowe.
Rada Ministrów dokonywać też musi przeglądów wydatków budżetu finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz przeglądu programów wieloletnich, musi przygotować i przedłożyć Sejmowi program sanacyjny, który ma na celu obniżenie relacji przekraczającej 55%. Pojawiają się też ograniczenia do uchwał budżetów samorządowych, mianowicie wydatki budżetów jednostek samorządowych określone na kolejny rok mogą być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetowa z lat ubiegłych i wolne środki, jeśli chodzi o pewne zadania wyjątkowe.
60% < dług publiczny; Stosuje się wszystkie dotychczasowe w dwóch poprzednich progach działania, a ponadto Rada Ministrów w ciągu miesiąca od ogłoszenia relacji, że przekraczającej 60% musi przedstawić program sanacyjny do poziomu poniżej 60%. Ponadto wydatki budżetów samorządowych nie mogą być wyższe niż dochody do tego budżetu. Równocześnie poczynając od 7.dnia po dniu ogłoszenia takiej niekorzystnej relacji, jednostki sektora FP nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji.
Program sanacyjny (uzdrowienie gospodarki budżetowej) winien obejmować wskazanie przyczyn kształtowania się tak niebezpiecznej relacji, a oprócz tego zawierać także program konkretnych doprowadzających do ograniczenia tych relacji. Jest też obowiązek przygotowania trzyletniej prognozy dotyczącej relacji państwowego długu do PKB na podstawie przewidywanego stanu ekonomicznego gospodarki.
Ustawa wyłącza obowiązki sanacyjne i ostrożnościowe w 3 przypadkach:
Wprowadzenia stanu wojennego
Stanu wyjątkowego na całym terytorium RP
Stanu klęski żywiołowej na terenie całej RP
Istotnym problemem jest sposób liczenia długu publicznego w Polsce. Różni się on od norm i standardów przyjętych w Unii. Mamy często do czynienia z zaciemnieniem faktycznej wysokości długu poprzez różne możliwości innego wyłączenia pewnych wydatków, przerzucenia na różne fundusze; mamy do czynienia z tzw. księgowością kreatywną, która nie ukazuje faktycznego poziomu długu.
PODATKI, DOCHODY BUDŻETU.
Do budżetu państwa wpływają różne rodzaju dochody, które dzielimy na 2 grupy:
Dochody zasadnicze budżetu państwa
Dochody uboczne
Dochodami zasadniczymi nazywamy te dochody, które mają na celu funkcje fiskalną czyli są pobierane po to, aby przynieść jak największe środki finansowe do budżetu, natomiast dochodami ubocznymi są te dochody, których głównym celem nie jest cel fiskalny; państwo nawet nie jest nimi zainteresowane, ponieważ tymi dochodami są kary, grzywny i mandaty.
Podstawowym dochodem o charakterze zasadniczym są podatki. W ramach dochodów zasadniczych wyróżniamy:
dochody zwrotne
dochody bezzwrotne
Dochodami bezzwrotnymi są podatki, są opłaty, natomiast dochodami zwrotnymi są pożyczki i kredyty. Kredyt od podatku różni się tym, że raz pobrany podatek nie podlega zwrotowi, zaś istotą kredytu jest jego zwrotność.
Dochody budżetowe dzielą się też na:
dochody odpłatne
dochody nieodpłatne
Dochodami nieodpłatnymi są takie dochody, przy których uiszczający dochód na rzecz państwa bądź na rzecz jednostki samorządowej nie ma żadnych uprawnień do żądania jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego ze strony państwa za ten wpłacony dochód. Tutaj trzeba podatki wyróżnić i odrębnie je ustalić; Opłata także jest dochodem, jednak jej istotą jest wzajemny ekwiwalent po jej uiszczeniu.
FINANSE PUBLICZNE – 19.11.2013
Dochodami odpłatnymi są dochody, które tworzą obowiązek państwa do wzajemnego świadczenia za wpłacony dochód. Charakter dochodów odpłatnych maja opłaty - uiszczając opłatę coś w zamian otrzymujemy.
Podatek nie zawiera wzajemnego ekwiwalentu, świadczenia ze strony państwa/organu państwowego. W podatkach nie ma mowy o żadnej odpłatności!
Opłaty.
W Polsce system opłat jest bardzo rozległy i zróżnicowany. Wśród opłat wyliczymy opłaty pobierane za czynności urzędowe organów władzy i administracji publicznej oraz opłaty za usługi. Do tych pierwszych zaliczymy opłaty administracyjne, sądowe i parasądowe oraz konsularne, zaś do drugich opłaty gospodarcze, socjalne i kulturalne. Najszerszy zakres w Polsce posiada opłata skarbowa, pobierana od dokumentów czy od potwierdzenia pewnych czynności; płacimy jeśli chcemy uzyskać potwierdzenie pewnej umowy. Płaci się też za różne zezwolenia. Opłata skarbowa jest opłatą ogólną. Obok niej występują różne opłaty specjalne administracyjne tj. opłaty celne, probiercze, patentowe, legalizacyjne.
Wartość wzajemnego ekwiwalentu jest czasem trudna do obliczenia. Niektóre gminy z uwagi na swoje walory klimatyczne mogą pobierać specjalna opłatę administracyjną. Wyróżniamy także opłatę sądową – trudno jest wychwycić jakąkolwiek korzyść. Jest wiele opłat, które nie są karami - np. grzywna – rodzaj opłaty za nieprzestrzeganie przepisów prawa
Podatek.
Podatek jest świadczeniem zasadniczym, nieodpłatnym i bezzwrotnym o charakterze przymusowym w zasadzie pieniężnym, przekazywanym na rzecz państwa bądź samorządu.
Nieodpłatne – płacimy podatki za nic – tzn. podatnik nie ma prawa żądać czegokolwiek
Bezzwrotne – raz pobrany nie zostaje zwracany; występuje możliwość ‘’obowiązku zwrotu nadpłaty’’
Płatnik – pracodawca; oblicza nam i potrąca od co miesięcznej pensji zaliczkę na podatek i czyni tak przez cały rok. Większość osób chce skorzystać z ulg, zatem otrzymujemy od niego zestawienie środków, które przekazał do Urzędu Skarbowego. Suma zapłaconych zaliczek może być większa niż obliczony przez nas podatek => wtedy następuje zwrot nadpłaty podatku. (więcej o tym później).
Przymusowe – świadczenie jednostronne; państwo nakłada obowiązek jego płacenia; korzysta z ‘’imperium władztwa’’ nad obywatelem, określa wysokość i zasady jego uiszczania.
W konstrukcji każdego podatku występują pewne stałe elementy:
podmiot podatku,
przedmiot podatku
podstawa opodatkowania,
stawka i skala podatkowa oraz
tzw. warunki płatności podatku (tryb płatności, sposób zapłaty)
Ad. 1)
Wyróżniamy podmiot bierny i czynny podatku. Podmiotem czynnym jest państwo, bądź gmina tzn. organ samorządowy; ten kto ustanawia podatek i go pobiera. Podmiotem biernym jest natomiast podatnik, zobowiązany do uiszczania podatku. Od pojęcia podatnika należy wyróżnić 2 inne pojęcia: płatnik podatku i inkasent podatkowy.
Podatnik – osoba fizyczna lub prawna zobowiązana do uiszczana podatku
Płatnik – osoba na której ciążą 3 obowiązki:
Zobowiązana jest ustalić wysokość podatku dla podatnika
Pobrać całą kwotę ustalonego podatku w określonym terminie
Przekazać niezwłocznie tę pobraną kwotę na rzecz kasy właściwego urzędu skarbowego bądź urzędu gminy w podatkach niektórych lokali.
Płatnikiem jest najczęściej pracodawca w zakresie dochodu od osób fizycznych, a także notariusz w przypadku podatku od spadków i darowizn.
Podatek jest płacony zaliczkowo co miesiąc, aby zapewnić stałe dochody do budżetu.
Notariusz – darowizna rzeczy nieruchomej tj. plac itd.; formą przeniesienia własności nieruchomości ma być akt notarialny.
Obok płatnika występuje trzecia osoba tzw. inkasent podatkowy.
Najczęściej występuje w podatkach lokalnych, ma 2 obowiązki:
Pobranie we właściwym terminie przypadającego podatku
Wpłacenie kwoty pobranej od podatnika na rzecz urzędu gminy.
Nie jest podmiotem, który obowiązkowo musi występować przy poborze podatku leśnego czy rolnego. Rada gminy może w drodze uchwały powołać inkasenta; najczęściej jest nim sołtys.
Wśród podatników wyróżnia się podatników formalnych i rzeczywistych. Formalnym jest podatnik, na którego z mocy prawa przypada obowiązek podatkowy, ale ten podatnik formalny może przerzucić ciężar swojego obciążenia na inny podmiot.
Ad. 2)
Przedmiot opodatkowania określa od czego płacimy ten podatek, co podlega obciążeniu. Przedmiotem podatku może być osiągany dochód z różnych źródeł, obrót czyli utarg za różne towary i usługi, ale przedmiotem może tez być posiadany majątek.
Ad. 3)
Konsekwencją przedmiotu opodatkowania jest podstawa opodatkowania czyli konkretna wielkość dochodu.
Podstawa opodatkowania musi mieć szczegółowo określoną wielkość, stad też powstaje problem w jaki sposób można ustalić wymiary w niektórych podatkach. W tym celu stosowane są metody szacunkowego ustalania dochodu i metody ustalania dochodu rzeczywistego na podstawie prowadzonych ksiąg podatkowych/rachunkowych prowadzonych w sposób odpowiadający wymogom prawa.
Te księgi musza być prowadzone w sposób przejrzysty(„nie można robić kleksów”) i zgodny z rzeczywistością, muszą odzwierciedlać faktyczną wysokość poniesionych kosztów i osiągniętych przychodów oraz prowadzone w sposób zgodny z ustawą o rachunkowości i księgowości.
Tzw. uproszczone formy opodatkowania; w polskich warunkach takim rodzajem podatku przy którym nie ustala się wysokości dochodu jest karta podatkowa.
Ad. 4)
Stawki i skala podatkowa.
Stawka różni się od skali. To nie jest pojecie równoznaczne. Szersze pojecie to skala podatkowa, stawka natomiast obrazuje relację (stosunek) wysokości podatku do podstawy opodatkowania. 2000 zł podatku od dochodu 20000zł; Stawka => 10%.
Stawki mogą być bardzo różne, kwotowe, najczęściej procentowe; nie występują również stawki ułamkowe. W Polsce była stawka 1/3 w podatku dochodu od przedsiębiorstw spółdzielczych
Skala podatkowa jest to odpowiedni zbiór stawek w danym podatku i ich wzajemne zachowanie się; taki zbiór określający układ/relacje wysokości stawek do zmieniającej się podstawy opodatkowania. Wśród skal wyróżniamy:
Progresywna
Proporcjonalna
Regresywna
Ad. 1) Charakteryzuje się tym, że w miarę wzrostu podstawy opodatkowania stawki rosną. Jeżeli zmienia się podstawa opodatkowania to wraz ze wzrostem dochodów zmienia się wysokość stawki i dużo szybciej rośnie podatek;
Ad. 2) stawka stała, niezmienna; (taka stawka w podatku dochodowym od osób prawnych)
Ad. 3) odwrotność progresji; jeżeli stawki w podatku maleją w miarę wzrostu podstawy opodatkowania.
W systemie podatkowym przeważa zdecydowanie skala proporcjonalna. Tylko w dwóch przypadkach obowiązuje skala progresywna. W podatku dochodowym od osób fizycznych oraz w podatkach od spadku i darowizn.
Progresja globalna i szczeblowana.
Skala progresji globalnej – polega na tym, że do danej podstawa opodatkowania stosuje się jedną wynikająca z wysokości stawek progresji jedną stawkę.
Progresja szczeblowana – podstawę opodatkowania dzieli się na szczeble i od każdego z nich pobiera się inną stawkę wynikającą z tych stawek progresywnych, dodaje się te cząstkowe podatki. Progresja szczeblowana występuje w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ad. 5)
Przez warunki płatności podatku rozumiemy tryb płatności, termin płatności i sposób zapłaty podatku.
Tryb płatności: podatek może być płacony jednorazowo lub periodycznie (okresowo).; może być jednorazowy tryb płatności podatku, podatek od spadek i darowizn, bardzo dużo podatków płacimy w trybie periodycznym (okresowym); trzeba tu odróżnić tryb zaliczkowy płatności podatku od trybu ratalnej płatności podatku. Przy trybie zaliczkowym płatności na podatek wysokość podatku jeszcze nie jest znana, my płacimy już zaliczki na poczet przyszłego wymiaru podatku. Jest bardzo wygodny i korzystny dla państwa ponieważ w ciągu roku jest stały dopływ środków finansowych. Zaliczki płaci się też przy karcie podatkowej. Ratalny sposób płatności, konkretna wysokość podatku jest już znana, a tylko dla ułatwienia jego spłaty, państwo pozwala na uiszczenie spłaty w 4 ratach bądź więcej. Przykłady 2 podatków w Polsce, które mogą tak być płacone, podatek od nieruchomości i podatek rolny.
Terminy płatności są bardzo różne. Nie ma zasad, które by je określały; przy podatkach dochodowych terminem zapłaty musi być jakiś dzień następnego roku; po zakończeniu roku podatkowego można żądać od podatnika aby ustalił swój dochód i ostateczne rozliczenie jest najczęściej w I kwartale danego roku bądź półroczu; termin 14 dni na zapłacenie podatków, które powstają z chwilą doręczenia nakazu płatniczego
Sposób zapłaty: bezpośredni przez podatnika bądź przez inkasenta lub płatnika; bezpośredni, kiedy sam podatnik obowiązany jest podatek uiścić albo w sposób pośredni poprzez płatnika, inkasenta który go wyręcza w tej czynności
Środek płatności – podatki płaci się w danej walucie mającej obieg w danym kraju.
Zasady podatkowe:
Od XVII w. począwszy do dziś w doktrynie prawa finansowego i podatkowego wysnuwane są różne zasady podatkowe, a wiec pewne postulaty, którym powinien odpowiadać prawidłowo skonstruowany system podatkowy.
Adam Smith – XVIII w. sformułował 4 zasady podatkowe; pewne zasady na jakich powinien opierać się system podatkowy; skrótowo: RTPD
równości
taniości
pewności opodatkowania
dogodności opodatkowania
Jego postulaty odzwierciedlały nowe poglądy ekonomistów i prawników.
Ad. 1) w ujęciu Smitha zasada równości wymagała, aby podatki były powszechne i proporcjonalne do zdolności płatniczej podatników. Głosił potrzebę opodatkowania również majątków kościelnych, szlacheckich i feudalnych. Podatek powinien płacić każdy, nieważne od zajmowanej pozycji w hierarchii świeckiej lub duchownej.
Ad. 2) tani podatek to jest podatek przy wymiarze którego i poborze są jak najniższe koszty, dbał o wydajność fiskalną podatku.
Ad. 3) pewność podatku realizuje zasada praworządności podatku; podatnik musi mieć pewność, że podatek należy się od niego i w ciągu roku nie będzie mu zmieniony przez widzimisię poborcy podatkowego.
Ad. 4) podatek i tak jest zawsze obciążeniem fiskalnym dla podatnika, jednak państwo powinno uczynić wszystko, aby ten ciężar był jak najbardziej dogodny i najmniej szkodliwy dla podatnika.
Adolph Wagner – ekonomista, przełom XVIII/XIX w. reprezentował socjalizm państwowy (ex catedra), wokół niego zgromadziła się grupa profesorów wykładających na uniwersytetach niemieckich.
Wagner wymienił 4 grupy zasad podatkowych:
Zasady o charakterze fiskalnym
Zasady o charakterze ekonomiczno-społecznym
Zasady nawiązujące do pojęcia sprawiedliwości społecznej
Zasady techniki podatkowej
Ad. 1) Wagner postulował, że w państwach powinny funkcjonować tylko takie podatki, które są wydajnie fiskalnie. Przeciwstawiał się nadmiernej ilości podatków fiskalnych, których koszty poboru są wysokie, a ich wpływy przynoszą niewielkie efekty. Głosił też, że podatek powinien być elastycznym instrumentem polityki fiskalnej państwa. Państwo nie powinno się przyzwyczajać do wysokości podatku. Nie powinny też stanowić stałego źródła dochodów , jeśli państwo ma mniejsze zadania.
Ad. 2) Wagner podkreślał, że przy ustalaniu podatku trzeba wziąć pod uwagę bardzo istotny problem nienaruszalności własności prywatnej; państwo powinno ją chronić, żeby nie nakładać tak wysokich podatków, które zmusiłyby podatnika do sprzedaży domu czy pozbycia się jakiejś majętności. Był zwolennikiem umiarkowanego opodatkowania, nie drastycznego, które niszczyłoby społeczeństwo.
Socjalizm – szczęście; słownik etymologiczny.
Ad. 3) Podatki nie powinny wszystkich obciążać; jeżeli są osoby bardzo biedne to trzeba zwolnić te grupy osób, które maja niewielkie dochody, natomiast ciężej obciążyć tych, którzy uzyskują dochody niezapracowane – darowizny, spadki (mowa nawet o stawce 80%);
Ad. 4) Wagner powtórzył za Smithem: zasada taniości, pewności i dogodności podatku oraz dodał jeszcze swoja jedną, mianowicie mówił, że podatek powinien być prosty w konstrukcji.
FINANSE PUBLICZNE – 26.11.2013
W Polsce tak jak w innych państwach ustroju socjalistycznego obowiązywała zasada klasowości podatkowej/nierówności podatkowej. Podatki były traktowane jako instrument walki klasowej.
Co raz częściej w państwach demokratycznych o rozwiniętej gospodarce rynkowej wśród zasad podatkowych przeważa jako główna: zasada sprawiedliwości podatkowej, ale traktowana jako sprawiedliwość w sensie subiektywnym – zasada koronna.
Objaśnienie: podatki nie mają być równe; dostosowanie wysokości podatku i różnicuje się te wysokość w zależności od zdolności płatniczej podatnika. Nie wszyscy płacą jednakową wysokość, a stosowną, odpowiednią, adekwatną do możliwości płatniczych. Jest mocno podkreślana w konstrukcjach podatków dochodowych.
Klasyfikacja podatków:
Historycznie rzecz ujmując znany był podzial podatkow na zwyczajne i nadzwyczajne. Nadzwyczajne w szczególnych okolicznościach, np. w celu odparcia ataku wroga, w przypadku dużego zadłużenia państwa i obawy o jego pogłębienie. Może też być on wprowadzony dla złagodzenia nierównowagi pieniężno-rynkowej na rynku. Zwyczajne, pobierane przez państwo w normalnych, pokojowych warunkach/czasach.
Podział podatków na bezpośrednie i pośrednie. Podatkami bezpośrednimi są podatki, które obciążają dochody ludności osób fizycznych lub osób prawnych. Podatkami pośrednimi są podatki, które pośrednio obciążają dochód. W gruncie rzeczy obciążają przychód czyli przyrost, utarg towarowy, obrót. Podatkiem pośrednim jest podatek VAT w Polsce - podatek od towarów i usług, obciąża on utarg/obrót właściciela, który zyskuje ze sprzedaży towarów/usług. Podatki pośrednie charakteryzuje kilka istotnych cech: są to podatki przerzucalne tzn. podatnikiem formalnym, który z mocy prawa obciążony jest tym podatkiem jest przedsiębiorca, ale ciężar ekonomiczny podatku przerzuca on na konsumenta/na klienta/na nabywcę sprzedawanych przez siebie produktów poprzez narzut podatków na swoje produkty.
Podatki dochodowe nie są przerzucalne, ponieważ obciążają nasz dochód. Drugą cechą podatków pośrednich jest ich duża wydajność fiskalna dla budżetów krajowych. W Polsce dochody z obu podatków od VAT i akcyzowego stanowią ponad 70% ogółu wpływów podatków. Są łatwe w wymiarze i poborze.
Inny podział podatków to podatki państwowe i samorządowe. Podatkami państwowymi nazywamy najczęściej podatki, które wpływają do budżetu państwa.
Podatek od towarów i usług
Podatek akcyzowy
Podatek dochodowy od osób fizycznych
Podatek dochodowy od osób prawnych
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Podatek tonażowy
Podatek od gier i zakładów wzajemnych
Podatek od przychodów osób duchownych.
Wśród tych podatków państwowych, budżet państwa musiał podzielić się wpływami z budżetami samorządowymi. Wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych i osób prawnych nie zasilają budżetu państwa w 100%, ponieważ każda jednostka samorządu terytorialnego ma przyznany udział w dochodach we wpływach z obu podatków.
Podatki rzeczowe i osobiste. Podatkami rzeczowymi nazywamy podatki, w których w konstrukcji nie są uwzględnione istotne okoliczności sytuacji osobistej podatnika tj. wiek podatnika, jego stan cywilny, stan zdrowia, zdolność do pracy oraz obciążenia jego dochodu z tytułu pozostawania na utrzymaniu określonej ilości osób. Klasyczny podatek - podatek od nieruchomości. Podatki osobiste, to takie w konstrukcji których ustawodawca uwzględni ilość osób na utrzymaniu podatnika, jego wiek, jego stan cywilny/zdrowia, jego niepełnosprawność, jego zdolność do pracy, a także nadzwyczajne okoliczności, które dotknęły jego osobę lub osoby z rodziny bądź dotknęły jego majątek – różnego rodzaju zdarzenia losowe.
Personalizacja podatku (XX w.) polega , że w konstrukcjach wielu podatków w danym państwie obowiązujących, uwzględnia się elementy sytuacji osobistej podatnika. Uwzględnia się jego zdolność płatniczą.
Ordynacja podatkowa
Ustawa z 97r. zwana ordynacją podatkową są to przepisy, które określają zasady postępowania podatkowego, w których również zapewnione są środki ochrony podatkowej przed urzędami. Są zdefiniowane 2 pojęcia:
Obowiązek podatkowy – ogólna powinność płacenia podatku, ale obowiązek podatkowy nie rodzi jeszcze obowiązku zapłacenia podatku, taki obowiązek na nas ciąży;
Zobowiązanie podatkowe – konkretyzacja obowiązku podatkowego; jest określony podmiot, osoba podatnika kto ma płacić; najczęściej mówi się o osobach, które uzyskują wynagrodzenie.
Po drugie, określa wysokość podatku i nazwę/rodzaj podatku, termin zapłaty i miejsce zapłaty.
Zobowiązania powstają w dwojaki sposób: albo niejako automatycznie albo poprzez doręczenie nakazu płatniczego.
FINANSE PUBLICZNE – 10.12.2013
Najistotniejszy podział podatków jest to podział dokonywany według źródła podatkowego.
Źródło podatkowe – substancja z której płaci/uiszcza się podatek; 2 źródła albo dochód albo majątek
Podatki sięgające do dochodu:
W toku powstawania – PIT, CIT (sposób ostateczny)
W toku wydatkowania – konsumpcyjne (przy zakupie rzeczy), np. akcyza, VAT
Podatki sięgające do majątku:
w stopniu statycznym – sam fakt posiadania majątku jest już opodatkowany; np. podatek od nieruchomości
W stopniu dynamicznym – np. podatek od spadków i darowizn, od czynności cywilnoprawnych nabycie prawa własności (samochodu), w tym:
*Przyrost substancji - podatek od spadków i darowizn
*Przyrost wartości – podatki związane z budową autostrad i działek w ich pobliżu; (nie ma takiego odrębnego podatku, pod uwagę bierze się aktualne ceny rynkowe)
Zobowiązania podatkowe mogą powstawać w sposób automatyczny bądź wskutek doręczenia nakazu. Dużo więcej jest sposobów wygasania zobowiązań podatkowych. Zobowiązanie podatkowe może wygasnąć w sposób efektywny lub nieefektywny. Wygasanie efektywne (napływ w postaci środków) polega na zapłacie tego podatku. Wygasanie nieefektywne - zobowiązanie wygasa bez efektu finansowego (Skarb Państwa pozostaje niezaspokojony).
Nieefektywne wygasanie następuje w drodze przedawnienia albo w drodze umorzenia zobowiązania podatkowego. Jeśli chodzi o umorzenia zobowiązań podatkowych, to generalnie te umorzenia mogą być przyznane przez odpowiednie władze skarbowe, m.in. naczelnika urzędu skarbowego;
Ordynacja podatkowa wskazuje, że mogą być 2 powody umarzania zobowiązań podatkowych/zaległości.
1) ważny interes publiczny
2) ważny interes podatnika.
Ważny interes podatnika – organ skarbowy I instancji; jeżeli nie uzyska ma prawo podatnik wystąpić do wyższych organów – II instancji. Jeżeli i te nie będą łaskawe wtedy występuję do Sądu Najwyższego.
Umorzenia dużych zaległości podatkowych to są umorzenia, które różne przedsiębiorstwa miały. Przedawnienie – zobowiązanie podatkowe przedawnia się na skutek upływu czasu. Najczęściej po pięciu latach (Urząd Skarbowy ma 5 lat na ściąganie zobowiązań – jeśli nie uda mu się przez 5 lat ściągnąć podatku, zobowiązanie przedawnia się; trzyletni termin przedawnienia – jeśli po 3 latach od wyliczenia podstawy opodatkowania do należności podatkowych Urząd Skarbowy zapomni naliczyć podatku, następuje przedawnienie)
Efektywne sposoby wygasania zobowiązań podatkowych:
1) zapłata podatku
2) potracenie wzajemnych należność Skarbu Państwa względem podatnika i odwrotnie (cesja należności podatkowych)
3) przejęcie majątku dłużnika podatkowego
Podatek dochodowy od osób fizycznych. (3 uproszczone formy)
Podatek dochodowy od osób prawnych
Mamy 2 formy opodatkowania na zasadach ogólnych. Jest to podatek dochodowy od osób fizycznych i od osób prawnych. Wyjątkowo w Polsce, podatnicy będący osobami fizycznymi, którzy prowadzą działalność mogą wybrać w zakresie obciążenia dochodu uzyskiwanego z niej, formę najbardziej dla siebie odpowiednią spośród 4 możliwości:
Podatek dochodowy od os. fizycznych
Stawka proporcjonalna 19%
Tzw. Karta podatkowa
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Piątą formą uproszczoną jest podatek dochodowy od przychodów osób duchownych.
Ad.1)
Podatek dochodowy od osób fizycznych został wprowadzony (ustawa przy końcu 1991 r.) 1/01/1992. Wprowadzenie tego podatku zastąpiło 5 dotychczas obowiązujących w okresie socjalizmu podatków. Był to już podatek w konstrukcji opartej na zasadzie triady podatkowej. Oznacza ona, że system podatkowy składa się z 3 podatków, które stanowią podstawę całego systemu podatkowego państwa (podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych oraz podatek VAT).
W konstrukcji tego podatku znalazło się wiele rozwiązań podobnych do państw unijnych. Podatek dochodowy od os. fizycznych jest podatkiem powszechnym podmiotowy i przedmiotowy. Powszechny podmiotowy – obejmuje w zasadzie wszystkie osoby fizyczne uzyskujące dochód z określonych w ustawie źródeł. Powszechny przedmiotowy – przedmiotem opodatkowania jest dochód uzyskiwany przez osobę fizyczną, który uzyskuje z 4 grup dochodów.
FINANSE PUBLICZNE – 17/12/2013
Istota dwóch pojęć: ograniczony i nieograniczony obowiązek podatkowy. Oba nie maja nic wspólnego z obywatelstwem. Z punktu widzenia podatku, nieograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych, które mają stałe miejsce zamieszkania w Polsce niezależnie od tego czy jest np. obywatelem francuskim czy innym. Decyduje tu tzw. miejsce zamieszkania (zasada rezydencji podatkowej). Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym. Dla takiej osoby/rezydenta oznacza, że będzie on opodatkowany od wszystkich dochodów jakie uzyskuje nie tylko na terenie Polski ale i za granicą (chyba, że są przewidziane umowy przeciwdziałające podwójnemu opodatkowaniu).
Ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób, które nie mają rezydencji na terenie Polski i płacą polski podatek dochodowy tylko od dochodów, które osiągnęli na terenie Polski. (np. doradcy, biznesmeni – od ich wynagrodzeń fiskus pobierze pieniądze).
Przedmiot opodatkowania
Przedmiotem opodatkowania jest dochód, zaś podstawą konkretna wysokość podatku.
Definicja dochodu: różnica miedzy przychodami a poniesionymi kosztami.
Źródła przychodów objęte podatkiem, inaczej mówiąc z jakich źródeł pochodzące przychody podlegają opodatkowaniu. Mowa tu o 4 grupach:
przychody uzyskane z własnej pracy podatnika (z tytułu zatrudnienia na podstawy umowy o prace/zlecenie/dzieło, spółdzielczego stosunku pracy)
subwencje (świadczenia, które osoby fizyczne uzyskują z tytułu ubezpieczeń)
dochody ze spraw majątkowych bądź majątku; przy sprzedaży nieruchomości nie tylko podatek od czynności cywilnoprawnych, ale też dodatkowo podatek dochodowy.
inne przychody nieujawnione(działalność niezarejestrowana)
Podstawą opodatkowania jest konkretna wysokość dochodu osiągnięta przez osobę fizyczną w danym roku podatkowym. W Polsce przyjęty jest system „samoobliczenia podatku” => tzn. sam podatnik wypełnia PIT, wskazuje ile osiągnął przychodu, jakie poniósł koszty jego uzyskania (ustawodawca przy prowadzeniu działalności gospodarczej bardzo często w sposób nieprecyzyjny określa rodzaje kosztów, które można potrącić)
Dochód który obliczamy (od przychodów potrącamy koszty), jeszcze nie jest dochodem do opodatkowania, ponieważ od podstawy opodatkowania (do wstępnie ustalonego dochodu) podatnik może dokonać sobie pewnych odliczeń.
Jakie są odliczenia od dochodu?
zapłacone/uiszczone składki na ZUS
darowizny przekazane na rzecz organizacji pożytku publicznego, czyli do wysokości równowartości 6% dochodu(np. jak ktoś miał 150000, to może 6% z 150000 = 9000; wyjątek jest dla kościelnych działalności, dla organizacji prowadzących kościelną działalność charytatywna – wtedy cała kwotę można odliczyć, nie ma żadnych ograniczeń; wynika to z umowy konkordatowej – miedzy rządem polskim a episkopatem polskim
dotyczy osób niepełnosprawnych bądź osób, na których utrzymaniu jest osoba niepełnosprawna;
Osoby niepełnosprawne mogą sobie odliczyć wydatki, które zostały przez nich poniesione na cele rehabilitacji, np. wydatki na psa przewodnika przy osobach niewidomych (ustalona górna granica), wydatki ponoszone na lekarstwa, zakup samochodu odpowiednio przystosowanego do ich kalectwa (określony pułap), wydatki na kupno lodówki czy też innych urządzeń, które ułatwią takiej osobie życie.
Osoba utrzymująca osobę niepełnosprawną, może odliczyć pewna kwotę wydatków pod warunkiem, że nie będzie miała zbyt wysokich dochodów, ale tylko wtedy, gdy roczne dochody tego niepełnosprawnego są niższe niż 9120 zł na rok.
kolejnym rodzajem odliczenia jest ulga technologiczna; ulga, z której w Polsce nikt prawie nie korzysta (3 osoby w zeszłym roku); chodzi tu o wydatki poniesione przez osobę prowadząca działalność gospodarczą; może sobie odliczyć maksymalnie 50% na zakup nowych technologii - zakup wiedzy w postaci niematerialnej, w postaci patentów. Wiedza ta ma być nie stosowana dłużej niż 5 lat, a o tym czy tyle była stosowana musi zadecydować i podać dokładnie na piśmie jednostka naukowa, która potwierdzi, że ta wiedza jest najnowsza.
Nie mogą skorzystać z niej osoby fizyczne, które prowadzą działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej (SSE). Jeżeli przedsiębiorca zakupił taką wiedzę i otrzyma 50% zwrot, to straci prawo do ulgi jeżeli w ciągu 3 lat sprzeda/przekaże prawa do nich innym podmiotom.
ulga odsetkowa, z której mogą korzystać osoby zaciągające kredyt mieszkaniowy w latach 2002-2006. W ramach ulgi przysługuje mu prawo do odliczania od dochodu wydatków na spłatę odsetek od tego kredytu (pożyczki). Spłata może odbywać się do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt (pożyczkę) zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r.
Mamy do czynienia ze stawka progresywna, w miarę wzrostu dochodu rośnie stawka podatkowa.
W podatku PIT występują tylko 2 stawki:
Progresja globalna – polega na tym, że do danej podstawa opodatkowania stosuje się jedną wynikająca z wysokości stawek progresji jedną stawkę.
Progresja szczeblowana – podstawę opodatkowania dzieli się na szczeble i od każdego z nich pobiera się inną stawkę wynikającą z tych stawek progresywnych, dodaje się te cząstkowe podatki. Progresja szczeblowana występuje w podatku dochodowym od osób fizycznych.
Progresja szczeblowana jest łagodniejsza dla podatnika, natomiast globalna ostrzejsza.
Progresja w PIT dla podatnika o dochodzie 200000:
Jakie są ulgi podatkowe?
Odliczenia rodzinne z tytułu posiadania dzieci;
Rozliczenie ulgi w przypadku posiadania jednego dziecka, które jest wychowywane przez:
1) dwoje rodziców pozostających przez cały rok w związku małżeńskim
Jeżeli łączne dochody rodziców nie przekroczą limitu 112 000 zł, rodzicom tym będzie przysługiwać ulga w wysokości 92,67 zł za każdy miesiąc (tj. 1112,04 zł za rok). W razie wyższych dochodów ulga nie będzie się należała.
2) rodzica niepozostającego w związku małżeńskim
Sytuacja ta ma zastosowanie do rodzica, który nie pozostawał w związku małżeńskim zarówno przez cały, jak i część roku podatkowego, ale jednocześnie nie jest podatnikiem samotnie wychowującym dziecko. Ulga w wysokości 92,67 zł za każdy miesiąc (tj. 1112,04 zł za rok) będzie mu przysługiwała pod warunkiem, że jego dochody nie przekroczą kwoty 56 000 zł
3) przez samotnego rodzica
Ulga w wysokości 92,67 zł za każdy miesiąc (tj. 1112,04 zł za rok) będzie przysługiwała takiemu rodzicowi pod warunkiem, że jego dochody nie przekroczą kwoty 112 000 zł.
Rozliczenie ulgi w przypadku posiadania dwojga dzieci
Ulga będzie przysługiwała bez względu na wysokość dochodów oraz bez względu na stan cywilny rodzica. Nadal będzie to kwota 92,67 zł za każdy miesiąc (tj. 1112,04 zł za rok).
Rozliczenie ulgi w przypadku posiadania trójki i więcej dzieci
Rodzice co najmniej trójki dzieci także nie będą brali pod uwagę wysokości swoich dochodów. Na pierwsze i drugie dziecko odliczą po 92,67 zł za każdy miesiąc (tj. 1112,04 zł za rok), natomiast na trzecie dziecko kwota ta będzie wyższa o 50% i wyniesie 139,01 zł za każdy miesiąc (tj. 1668,12 zł za rok). Na czwarte i kolejne dziecko ulga będzie o 100% wyższa niż na pierwsze i drugie dziecko i wyniesie 185,34 zł za każdy miesiąc (tj. 2224,08 zł za rok).
Istnieje zasada odrębnego opodatkowania każdej osoby fizycznej. Są 2 wyjątki na skorzystanie z możliwości wspólnego opodatkowania się. Małżonkowie mogą to robić wspólnie – jest to korzystne wtedy, gdy mają zróżnicowaną wysokość dochodów albo gdy jedno z nich nie pracuje – wtedy dochód dzieli się przez 2.
Osoby fizyczne w Polsce prowadzące działalność gospodarczą mogą dokonać wyboru jednej z 4 form opodatkowania swego dochodu. Mogą opodatkować się według PIT i wtedy mogą skorzystać z ulg z tytułu rehabilitacji, z ulg rodzinnych , natomiast jeśli „nie są tak nieszczęśliwi ze nie są niepełnosprawni”, to mogą skorzystać z podatku 19%, podatku liniowego od osób fizycznych; charakteryzuje się jednolitą stawką, brak ulg o charakterze personalnym.
Natomiast gdy osoby fizyczne prowadzą określone rodzaje działalności, które wymienia ustawa o zryczałtowanych formach opodatkowania, to najwygodniej i najlepiej byłoby wybrać kartę podatkową.
Takie opodatkowanie niesie wielkie korzyści, mianowicie:
Nie ustala się podstawy opodatkowania,
Podatnik jest zwolniony z prowadzenia księgowości, ewidencji,
Nie ustala się przychodu, podatnik nie musi składać żadnych zeznań/oświadczeń,
Jeśli podatnik zgłosi wniosek o takie opodatkowanie do naczelnika Urzędu Skarbowego do 20.01 każdego roku podatkowego, to wtedy czeka na jego decyzję, która określi wysokość miesięcznych zaliczek na podatek kwotowo ustalonych. Wysokości kwot podatku karty podatkowej zależy od: rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników (nie może skorzystać ta osoba fizyczna jeżeli zatrudnia więcej niż 5 pracowników najemnych, a w niektórych przypadkach nie więcej niż 3.), miejscowości stanowiącej siedzibę firmy.