Podwójny rodowód polityki społecznej: analiza teoretyczna i historyczna

Politykę społeczną można rozumować w dwojaki sposób:

- praktyczny – czyli jako praktykę polityki społecznej

- teoretyczny – jako wiedzę, naukę o polityce

Polityka społeczna w rozumowaniu naukowym opiera się o 2 zasadnicze pojęcia:

- kwestie społeczne

- problemy społeczne

Wg Daneckiego rdzeniem polityki społecznej jest wiedza o kwestiach społecznych, ich przyczynach i sposobach rozwiązywania

Wg Mark, Henry, Julnes politykę społeczną można oceniać po zakresie w jakim ograniczają lub eliminują problemy społeczne

Kwestie społeczne – wg Auleytnera – to zbiór kwestii socjalnych powiązanych ze sobą.

Wg Steinmetza –są to zjawiska społeczne spełnające 2 cechy

- muszą być nieredukowalne ani do jednostki ani do państwa

- muszą mieć potencjał niebezpieczny, konfliktowy, wywrotowy, zagrażający integracji społecznej

Jolanta Słupińska wyróżnia 2 rodzaje cech kwestii społecznych:

- kwestie pierwotne biorące się z natury, z kultury

- kwestie wtórne biorące się z cech pierwotnych

Kwestie pierwotne:

- budzą niepokój, napięcie, poczucie nienormalności

- Wywołują różne działania u ludzi dotkniętych niepokojem – panika, ucieczka, protest

- kumulują się w pewnych grupach społecznych

- są długotrwałe, o szerokim i rosnącym potencjale

- związane są z niedostosowaniem instytucji państwowych

- ograniczają rozwój społeczny

- nie mogą być rozwiązywane przez jednostki indywidualnie

Kwestie wtórne spowodowane są:

- wadliwym zdefiniowaniem

- ukrywaniem

- wadliwym zapobieganiem

- Brakiem działania

Problem społeczny – wg Millsa jest czymś co znajduje się pomiędzy problemem osobistym, indywidualnym jednostki a sprawami publicznymi i nie może być rozwiązany samodzielnie przez jednostkę.

Wg Durkheima problem społeczny jest ściśle związany z normami i powstaje, gdy:

- te normy są naruszane – nazywa to patologią społeczną

- lub gdy te normy ulegają radykalnym zmianom, anomii, wówczas następuje zupełna dezorganizacja społeczeństwa.

Krytyka Millsa

Mills skrytykował podejście Durkheima, w którym wiązał on problemy społeczne z normami. Mills twierdzi, że przywiązanie do norm spowodowało na przestrzeni lat wyodrębnienie się profesjonalnej ideologii patologii społecznej. Twierdzi, że normy społeczne są respektowane w małomiasteczkowej klasie średnie i że normy respektowane przez jedną grupę społeczną mogą naruszać interesy innej grupy. Stwierdził, że źródłem problemów społecznych nie są ani defekty jednostek, ani system norm tylko uświadomiony konflikt interesów i wartości innych grup.

Wg Goffmana źródłem problemów społecznych nie są ani defekty jednostek, ani normy społeczne, ani też fakt, że jednostka wypada z różnych ról społecznych ale reakcja na takie wydarzenie – jeżeli jakiś problem nie wywołuje reakcji w społeczeństwie to znaczy, że tego problemu nie ma.

Perspektywa funkcjonalna (reformatorsko – korekcyjna)

Społeczeństwo to organizm, który uniemożliwia wykonywanie podstawowych funkcji w społeczeństwie. Źródłem problemów jest nieprawidłowe lub dysfunkcjonalne funkcjonowanie instytucji społecznych.

Narzędzia polityki społecznej:

- podatki

- prawo

- system zabezpieczeń społecznych

Podatki, rola:

- fiskalna – równa

- redystrybucyjna – progresywna, proporcjonalna do zarobków

- Pro (rodzinna, konsumpcyjna, zatrudnieniowa, budowlana) pełni funkcję wspierająca dany problem społeczny

Prawo – jest najstarszym narzędziem polityki społecznej i najważniejszym. Żadne podatki nie wejdą w życie jeżeli prawo ich nie ustanowi.

Rola prawa:

- prawo socjalne – ochrona słabszych gospodarczo

- zabezpieczanie interesów mniejszości lub grup statusowo pokrzywdzonych

- Instytucje wentyle – zabezpieczające lub wyładowujące napięcie społeczne w niekontrolowany sposób.

System zabezpieczeń, rola:

- ubezpieczenia społeczne – rentowe, emerytalne, zdrowotne

- pomoc społeczna – materialna – zasiłki

- pomoc społeczna – niematerialna – praca socjalna – terapie, poradnictwo

Modele polityki społecznej:

- rezydualny

- korporacyjny

- opiekuńczy

Rezydualny model polityki społecznej zakłada, że:

- większość ludzi poradzi sobie w życiu – samodzielne zaspokojenie potrzeb socjalnych

- działalność państwa sprowadza się do złagodzenia biedy, państwo jest ostatnią deską ratunku

- na rynku istnieje niewidzialna ręka, wg której egoizmy indywidualne czy rodzinne ścierają się na rynku

- państwo nie ingeruje w politykę społeczną, minimalizuje ją by nie naruszać równości

- sprawiedliwością społeczną jest podatek pogłówny, wg którego podatnik płaci określoną wartość nominalną podatku

- problemy społeczne równają się z problemami indywidualnymi w myśl – twoje nieszczęście twój problem

- zabezpieczenia społeczne mają w większości charakter prywatny – charytatywność, fundacje

Korporacyjny model polityki społecznej oparty jest na:

- istnieniu wielu związków zawodowych

- polityka społeczna opiera się na Steniu nacisku różnych grup społecznych

- zróżnicowanie społeczne opiera się na zróżnicowaniu siły grup społecznych

- kościół jest instytucja o silnym nacisku

- polityka społeczna skierowana jest na rodzinę, nie na jednostkę

- ubezpieczenia mają charakter raczej państwowy

Opiekuńczy model polityki społecznej zakłada, że:

- za dobrobyt jednostki odpowiada społeczeństwo

- państwo przejmuje funkcję zaspakajania potrzeb jednostki

- państwo zabiera bogatym a daje biednym poprzez podatki progresywne

- prawo socjalne istnieje nie tylko dla biednych ale również i dla klasy średniej

- polityka społeczna realizowana jest przez instytucja państwowe a nie przez instytucje pozarządowe NGO