Wykład 1

Literatura:

1) Głąbicka K., „Polityka społeczna państwa polskiego u progu członkostwa w UE”, 2004

2) Głąbicka K., „Diagnoza socjalna regionu radomskiego”, 2004

3) Auleytner J., „Polska polityka społeczna”, 2004

4) Auleytner J., „Polityka Sołeczna czyli ujarzmianie chaosu socjalnego”, 2002

5) Kurzynowski A., „Polityka społeczna”, 2002

Polityka społeczna ma dwa znaczenia:

* Działalność państwa, samorządów i organizacji samorządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych

* Dyscyplina naukowa, która diagnozuje bieżącą sytuację socjalną, pokazuje ona mapę kwestii socjalnych, wyjaśnia ich genezę, wskazuje perspektywy i warianty rozwiązań

Cele polityki społecznej:

* wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb ludności w różnym wieku

* tworzenie równego dostępu w korzystaniu z obywatelskich praw

* usuwanie nierówności społecznych

* kształtowanie stosunków społecznych

* asekurowanie przed ryzykami społecznymi

Polityka społeczna - jest celową działalnością państwa i innych podmiotów na istniejący układ stosunków społecznych zmierzająca do poprawy warunków życia i pracy ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia. Jeżeli chodzi o poprawę warunków bytowych polityka społeczna zajmuje się kwestią wyżywienia, mieszkania, pomocy społecznej, pomocy w przypadku zdarzeń losowych i kwestią niezdolności do pracy.

Na potrzeby sfery pozamaterialnej składają się: * ochrona zdrowia, * edukacja, * usługi, * działalność kulturalna, * uznanie i satysfakcja z pracy, * poczucie bezpieczeństwa socjalnego

Polityka społeczna dotyczy więc warunków życia społeczeństwa oraz stosunków międzyludzkich w środowisku pracy i w środowisku zamieszkania.

Polityka społeczna posiada subdyscypliny tzn., że w zakres szeroko rozumianej polityki społecznej należą różnego rodzaju polityki szczegółowe: *ludnościowa, *rodzinna, *rynku pracy i bezrobocia, *migracyjna, *edukacyjna, *zabezpieczenia społecznego, *ochrony zdrowia, *kwestia starości, *kwestia niepełnosprawności, *polityka mieszkaniowa, *polityka czasu wolnego (kulturalna, wypoczynkowa), *polityka ochrony środowiska, *prognozowanie społeczne, *polityka warunków życia ludności.

Polityka społeczna jest nauką interdyscyplinarną: (związek z:) *socjologia, *psychologia, *filozofia, *geografia, *demoskopia (badanie opinii publicznej), *statystyka, *politologia, *demografia, *pedagogika, *prawo, *ekonomia, *historia

WYKŁAD 2

Podwójne znaczenie pojęcia: *polityka społeczna jako działanie, *polityka społeczna jako nazwa dyscypliny naukowej, *idea socjalna a działanie, *filantropia czy pomoc ku samopomocy, *opiekuńczość państwa czy jego pomocniczość

Polityka społeczna jako działalność: definicje polityki społecznej jako działalności z punktu widzenia:

* państwa

* jednostki

Polityka społeczna państwa:

* za pomocą ustawodawstwa i administracji zwalcza niedomagania w dziedzinie procesu dystrybucji

* wyrażone w ustawodawstwie i administracji stanowisko wobec sprzeczności (antagonizmów) społecznych

* całość środków mających na celu wspieranie dobra wspólnego

* istotą jest dążenie do równowagi między wymogami etycznymi (szczególnie ze strony sprawiedliwości) i politycznymi roszczeniami władzy

* celowy wpływ władzy publicznej na kształtowanie położenia różnych warstw społecznych

* środki i wysiłki, które powinny chronić równowagę społeczną

* właściwe uporządkowania sieci relacji między mężczyznami i kobietami żyjącymi razem w społeczeństwie

* reformowanie społeczeństwa, aby wyeliminować słabości jednostek lub grup w społeczeństwie

* eliminacja ubóstwa, maksymalizacja dobrobytu i osiąganie równości

* planowanie sprawiedliwego podziału korzyści

* publiczne zarządzanie społecznymi ryzykami

* zarządzanie konfliktami

* przeciwdziałanie procesom społecznej marginalizacji

* wyrównywanie drastycznych różnic socjalnych między obywatelami, dawanie im równych szans i asekurowanie ich przed skutkami ryzyk socjalnych

Polityka społeczna z punktu widzenia jednostki:

* dopomóc człowiekowi pracy, aby realizował prawo do godności ludzkiej i stał się indywidualnością

* kształtowanie godnych warunków życia ludności i poprawnych stosunków międzyludzkich

* zapewnienia każdemu członkowi wspólnoty minimalnych standardów i możliwości rozwoju

* budowanie tożsamości osoby w ramach pewnej wspólnoty

* zorganizowane wysiłki społeczeństwa, aby zaspokoić możliwe do zidentyfikowania potrzeby osobiste grup lub jednostek

* obrona człowieka przed niezaspokojeniem jego potrzeb, początkowo najbardziej elementarnych, niezbędnych dla fizycznego przetrwania, a następnie także potrzeb rozwojowych

Polityka społeczna jako nauka:

* dostrzec, ocenić i proponować działania

* refleksja naukowa o warunkach bytu ludności

* metoda i teoria przezwyciężania niedostatku

* kierowanie procesem rozwoju potrzeb

* celowe przekształcanie struktur społecznych

Spór o rolę nauki: Czy tylko badać i opisywać rzeczywistość? Czy proponować rozwiązania socjalne?

Horyzont czasowy nauki jest wieloletni, a polityki krótkoterminowy.

Konkluzja: Naukowiec i działacz to dwie różne funkcje społeczne.

Geneza polityki społecznej:

* uprzemysłowienie w XIX w. masowo wciągało do pracy rzesze ludzkie

* migracje ze wsi do miast

* wyzysk w postaci: niskich zarobków (na poziomie minimum egzystencji), wydłużonego czasu pracy, ciężkich warunków pracy, pracy dzieci od 6 roku życia

* krótka średnia życia

* analfabetyzm

Siły napędowe rozwoju społecznego

I. Prekursorzy

A. Socjalni reformatorzy: * przedsiębiorcy, * przedstawiciele kościołów, * profesorowie, * parlamentarzyści, * urzędnicy.

B. Socjalni rewolucjoniści

II. Ruchy socjalne

A. Ruchy socjalistyczne: * partie, *związki zawodowe

B. Ruchy chrześcijańskie: *partie, *związki zawodowe

C. Ruchy liberalne: *partie, *pracodawcy

D. Organizacje pozarządowe: * stowarzyszenia, *fundacje, *organizacje religijne

WYKŁAD 3

KWESTIA SPOŁECZNA:

* „kwestia” uwydatnia rangę przypisywaną danemu zjawisku

* „społeczna” wskazuje z kolei na jego szeroki zasięg i znaczenie dla współżycia zbiorowego

Definicja kwestii społecznej:

Stanisław Rychliński: Kwestia społeczna - utrata równowagi we współżyciu wszelkich grup społecznych.

Ludwik Krzywicki: „Kwestia dzisiejsza społeczna tkwi w rozdźwięku, jaki istnieje pomiędzy wymaganiami nowoczesnych sił wytwórczych a obowiązującą z przeszłości ustawą prawną społeczności; rozdźwięk ten zniknie lub osłabnie, kiedy ustawa ta będzie przystosowana do rozmachu tych sił wytwórczych.”

Ludwik Krzywicki podkreśla więc dysfunkcjonalność ustroju polityczno- prawnego w stosunku do potrzeb społecznych, kształtujących się głównie pod wpływem przemian ekonomicznych, wskazuje, że ustrój prawny, będący dawniej warunkiem rozwoju społecznego, ochraniający ten rozwój, staje się na pewnym etapie jego hamulcem. W wyniku tego, w społeczeństwie powstają liczne niedomagania i rozdźwięki, będące istotą kwestii społecznej.

Antoni Szymański: Jego zdaniem istniały trzy źródła kwestii społecznej:

1) rozdział kapitału i pracy (wpływa na to stan trwałego najemnictwa i zależności w pracy, niepewność egzystencji, płynąca z niepewności znalezienia i utrzymania pracy, gorsza pozycja robotnika w chwili zawierania umowy)

2) produkcja maszynowa (łączą się z nią szkodliwe warunki pracy, koncentracja ludności w miastach powoduje trudności mieszkaniowe)

3) zmiany natury etyczno - moralnej (rezultatem jest upadek obyczajowości chrześcijańskiej, rozluźnienie więzów społecznych, narastanie egoistycznych postaw)

Jan Paweł II: Kwestia społeczna to brak zaangażowania na rzecz dobra wspólnego, rozumianego w kategoriach uniwersalnych. Należy tu przypomnieć, że na przełomie XIX i XX w. Za kwestię społeczną uważano „żądanie zapewnienia nowożytnemu społeczeństwu równowagi i rozwoju wśród nowych warunków życia społecznego.”

S. Głąbiński: Kwestia społeczna jest to zadanie zapewnienia nowożytnemu społeczeństwu równowagi i rozwoju wśród nowych warunków życia.

Współczesne definicje: kwestia społeczna jest definiowana jako:

a) zjawiska i okoliczności tworzące stan napięcia społecznego, wywołujące powszechne zaniepokojenie i dążenie do rozwiązania nabrzmiałego problemu. Definicja ta zwraca uwagę na subiektywne odczucia społeczne, którymi często można manipulować,

b) kwestie społeczne to takie problemy życiowe, wspólne dla całych grup i zbiorowości, które:

* wynikają z niedostosowania organizacji życia zbiorowego do specyficznych potrzeb społecznych i indywidualnych ich członków

* na skutek kumulacji różnych czynników stwarzają dla tych grup i zbiorowości sytuacje szczególnie trudne

* wprowadzają zakłócenia w rozwoju społeczeństwa

c) problemy społeczne o najwyższym stopniu dolegliwości- takie mianowicie, które generują sytuacje krytyczne w życiu szerokich zbiorowości i powodują zarazem poważne zakłócenia w funkcjonowaniu społeczeństwa. Istnienie, zasięg i dynamika kwestii społecznych jest podstawowym miernikiem kondycji społeczeństwa i jakości zorganizowania życia społecznego.

Fazy powstania kwestii społecznej:

* faza identyfikacji przez społeczność jakiegoś stanu jako zagrażającego realizacji istotnych społecznych wartości

* faza ustalania sposobu rozwiązywania tej kwestii społecznej

* faza instytucjonalizacji problemu społecznego

Teorie tłumaczące powstanie kwestii społecznej:

1) ewolucjonizm kwestii socjalnej. Kwestię socjalną postrzega się w jej historycznym rozwoju, a nie jako problem wyrwany z kontekstu czasowo- przestrzennego. W ewolucyjnym traktowaniu kwestii socjalnej dadzą się wyraźnie wyodrębnić dwa podejścia:

* od starej do nowej kwestii socjalnej

* od kwestii robotniczej do ekokwestii

Oba ujęcia mają charakter zarówno historyczno- socjologiczny jak i politologiczny.

2) teoria asymetrii. Pomiędzy organizacjami społecznymi, poprzez które wyrażane są interesy, nie ma równowagi siły, lecz przeciwnie, istnieje asymetria. Asymetria ta dotyczy zarówno spraw, które chcą rozwiązać istniejące organizacje jak i siły (przebicia), które one sobą reprezentują. Kwestia społeczna wyraża się więc poprzez asymetrię stosunków społecznych, asymetrię interesów i sił, które chcą je realizować.

3) teoria nierówności. Zorganizowane interesy oraz konflikty stworzone przez grupy interesów mają większą szansę uwzględnienia w systemie politycznym od interesów jednostek. Organizowane są tylko takie interesy, które dadzą się interpretować jako specjalne potrzeby grup społecznych. Jest to przechwytywanie socjalnych korzyści przez silniejszych kosztem słabszych i niezorganizowanych grup.

4) teoria sprzeczności społecznych. W każdym społeczeństwie istnieją sprzeczności społeczne, które dowodzą istnienia zmieniających się jakościowo problemów grupowych i indywidualnych. Sprzeczności te dadzą się zasadniczo sprowadzić do następujących problemów:

* sprzeczność pomiędzy wzrastającym dobrobytem społeczeństwa i spadającym zadowoleniem ludzi. Pomiędzy obiektywnie ocenianymi, zwiększającymi się socjalnymi wydatkami państwa a subiektywnym odbiorem rzeczywistości przez ludzi istnieją rozwierające się „nożyce” niezadowolenia

* sprzeczność pomiędzy likwidacją starego i powstawaniem nowego ubóstwa, którego cechą charakterystyczną nie jest dawny status proletariusza lecz istnienie ubogich, ludzi starych, niedołężnych, uzależnionych

* sprzeczność pomiędzy zamierzeniami i działaniami polityki społecznej a rezultatem wyrażającym się w tym, że systemy bezpieczeństwa socjalnego same z siebie stają się źródłem niepewności

* sprzeczność pomiędzy wkładem a uzyskanym efektem, co wyraża się w stwierdzeniu, iż za coraz większą sumę pieniędzy kupuje się coraz mniej społecznej pewności i poczucia sprawiedliwości

Elementy kwestii społecznej:

* dotyczą większych grup i zbiorowości społecznych

* polegają na kumulacji negatywnych cech położenia materialnego, społecznego lub politycznego

* odbierane są przez grupę jako niesprawiedliwe, przy czym kryterium stanowi porównanie własnego położenia do aprobowanego społecznie systemu wartości bądź do położenia innych grup

* zakłócają prawidłowy rozwój grup(y)

* wywołują społeczny niepokój, wzburzenie

* są źródłem napięć społecznych, niekiedy nawet ostrych konfliktów, przez co wpływają destrukcyjnie na rozwój całego społeczeństwa

* nie mogą być w pełni rozwiązane w ramach grupy, przy wykorzystaniu dostępnych grupie metod i możliwości

* mogą być rozwiązane tylko drogą podjęcia działań przez państwo lub inne podmioty polityki społecznej

Wymiary kwestii społecznej:

* lokalny (gminy, parafii, okręgu, powiatu, regionu)

* narodowy

* ponadnarodowy

WYKŁAD 4

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

Definicje podmiotów:

* ze względu na interes państwa

* ze względu na interes obywatela

-- definicje te dotyczą definicji polityki społecznej z pkt. widzenia jednostki

Podmioty polityki społecznej: Osoby prawne, które w swoim obszarze kompetencji działają na rzecz wyrównania szans życiowych ludzi potrzebujących lub/i na rzecz poprawy ich położenia materialnego.

Klasyfikacja podmiotów polityki społecznej:

* państwowe - mają za zadanie porządkowanie życia społecznego, tworzenie osłon socjalnych na poziomie ekonomicznych możliwości budżetu państwa. Ich zadaniem jest także wyrównywanie szans życiowych zgodnie z zasadą konstytucyjnej sprawiedliwości.

* pozarządowe - mają na celu wszechstronne uzupełnianie działań państwa na rzecz jednostek i grup socjalnie najsłabszych

Podział ze względu na zasięg działania:

* globalne - są to organizacje międzynarodowe, które w swoim zasięgu działania realizują zadania polityki społecznej występujące w skali globalnej

* regionalne - obejmujące swoim obszarem działania dany region

* krajowe - instytucje realizujące politykę społeczną w skali danego kraju

* lokalne - działające na obszarze określonego terytorium, wsi, powiatu. Jest to zazwyczaj samorząd terytorialny

Podział na podmioty:

a) pierwotne: *rodzina

b) wtórne: *samorząd, * państwo

Państwowe podmioty polityki społecznej - podział ze względu na kompetencje:

* ustawodawcze - Sejm, Senat

* wykonawcze - Premier, Ministrowie

* kontrolne - NIK (Najwyższa Izba Kontroli), RPO (Rzecznik Praw Obywatelskich), RPD (Rzecznik Praw Dziecka), PIP (Państwowa Inspekcja Pracy)

* sądownicze - Trybunał Konstytucyjny, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Sądy Rodzinne i Opiekuńcze

Z punktu widzenia polityki społecznej są 2 podstawowe ministerstwa:

* Ministerstwo Gospodarki i Pracy

* Ministerstwo Polityki Społecznej

Podmioty globalne:

1) Organizacja Narodów Zjednoczonych

a) organizacje wyspecjalizowane - ILO, FAO, WHO, UNESCO, Fundusz Walutowy

b) programy - UNICEF, UNDP (UNV i UNIFEM)

c) agencje - WFP, UNHCR

Podmioty kontynentalne:

* Rada Europy

* Unia Europejska

- Rada Unii Europejskiej (ustawodawcze)

- Parlament Europejski

- Komisja Europejska (wykonawcze)

- Trybunał Sprawiedliwości

GLOBALIZM:

* od glob = kula ziemska

* doktryna dążąca do zapewnienia jedności politycznej świata postrzeganego jako jedna wielka wspólnota ludzka

* uwzględnianie problemów w skali globalnej

* koncepcja filozoficzna głosząca, że zbiór złożony z elementów posiada właściwości, których nie mają jego części składowe

* całościowe postrzeganie przedmiotów i zjawisk

* wzrost podatności społeczeństw, gospodarek i państw narodowych na oddziaływanie ze strony środowiska międzynarodowego

Globalizacja

* forma umiędzynarodowienia życia społecznego

* proces, który polega na zagęszczaniu się różnorodnych związków i współzależności- ekonomicznych, politycznych, kulturowych, w skali ogólnoświatowej

* proces zagęszczania się różnorodnych związków w skali światowej

* intensyfikacja przepływów w obrocie kapitałowym, towarowym, ludzkim, informacyjnym, itd.

Definicje pejoratywne „globalizacji”:

* smok pożerający miejsca pracy i nadzieje na sprawiedliwy podział tego, co wytwarza ludzkość

* ciemna, ślepa i bezduszna siła podmywająca suwerenność tradycyjnych organizmów państwowych

* wehikuł makdonaldyzacji i bezmyślnej unifikacji lokalnych kultur

* zagrożenie dla narodowych tożsamości

* wyrafinowane narzędzie amerykańskiego panowania nad światem

Definicje pozytywne „globalizacji”:

* główny motor postępu technologicznego i rozwoju gospodarczego

* katalizator awansu cywilizacyjnego w skali narodów i całego świata

* gwarant otwartych rynków oraz swobodnego przepływu informacji, idei, ludzi

* wszechogarniający zwiastun jednej, zintegrowanej, ogólnoludzkiej wspólnoty

Podwójne znaczenie globalizacji:

* tendencje i procesy wzajemnie się wykluczające

* przeciwstawne, sprzeczne wobec siebie

* łączy i dzieli

* integruje i dezintegruje

* eksponuje głęboką linię podziału między tymi, którzy posiadają odpowiednie kwalifikacje i doskonale sobie radzą na światowych rynkach a tymi, którzy nie posiadają odpowiednich umiejętności i postrzegają ekspansję światowego rynku jako zagrożenie dla ich bezpieczeństwa socjalnego oraz głęboko zakorzenionych norm

Konsekwencje globalizacji:

* postępująca polaryzacja na globalne elity i globalną podklasę

* powoduje społeczną frustrację, narastanie poczucia krzywdy i niesprawiedliwości, coraz większe niezadowolenie, bunt, protest, niestabilność

* zagrożenie dla pokoju społecznego, międzynarodowej stabilności i bezpieczeństwa

Aspekty pozytywne globalizacji:

* wspiera procesy integracyjne, scala świat

* różnorodność globalizującego się świata uświadamia, że jest on wielokulturowy, wieloreligijny, wielorasowy

* silne tendencje integracyjne

* regionalizacja i globalizacja wzajemnie się wspierają

* ujednolicanie norm, standardów

* napędza postęp technologiczny

* dynamizuje wzrost gospodarczy

* przyspiesza rozwój na wielu obszarach świata

* korzyści dla nielicznych

* szybszy i intensywniejszy rozwój gospodarczy

* globalizacja stwarza zapotrzebowanie na coraz lepsze, jakościowo sprawniejsze i skuteczniej funkcjonujące państwo

* wzrost liczby państw o demokratycznym ustroju

* liberalizacja przepływu czynników produkcji

* postępująca specjalizacja

* wzmożona konkurencja

* transfer nowoczesnych technologii, sposobów zarządzania i organizacji pracy

* otwarcie na świat

* mieszanie się języków i kultur

* wyodrębnienie ekskluzywnego społeczeństwa (20% ogółu)

Aspekty negatywne:

* stymuluje tendencje ośrodkowe, dezintegracyjne (np. parcelacja świata na mniejsze fragmenty poprzez wzrost liczby państw narodowych)

* odrodzenie nacjonalizmów, fundamentalizmów

* potrzeba poszukiwania i ochrony przez dane społeczeństwo i jednostki własnych korzeni, własnej tożsamości i autonomii

* doprowadzenie do różnicowania się, postępującej różnorodności

* jest czynnikiem konfliktogennym

* polaryzacja technologiczna, dochodowa i socjalna

* marginalizowana większość mieszkańców Ziemi

* asymetria społeczno - ekonomiczna

* redukuje funkcje, kompetencje i pole działania poszczególnych rządów (potrzeba uzgodnień działań międzynarodowych)

* demokratyczny deficyt (mniejsza rola obywatela, a uwzględnienie aspektów międzynarodowych)

* coraz tańsza siła robocza

* tańsze artykuły pochodzące z krajów uboższych

* wzrost importu nad eksportem

* odpływ kapitału inwestycyjnego za granicę

* imigracja zarobkowa z biednego Południa na Północ

* stagnacja płac robotników

* wzrost bezrobocia

* wielkie ruchy migracyjne

* wzrost postaw ksenofobicznych

* 80% społeczeństwa Ziemi marginalizowana

* nasilające się różnice w poziomie rozwoju gospodarczego i standardach życia w układzie geograficzno- kontynentalnym

Globalny podmiot polityki społecznej - ONZ

* założona 26.06.1948 r. w San Francisco

* promuje rozwój społeczny w skali ogólnoświatowej

* zapewnia jednakowe standardy socjalne

* promuje sprawiedliwość między państwami

* patronuje inicjatywom, które rozdzielają pomoc biednym państwom

* zwalcza dyskryminację poprzez: zagwarantowanie i przestrzeganie równych praw dla wszystkich ludzi bez względu na płeć, rasę, religię, poglądy polityczne, przynależność państwową

Dokumenty ONZ:

* Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948)

* Pakty Praw Człowieka (1966)

* Deklaracje o Postępie Społecznym i Rozwoju (1969)

* Międzynarodowa Konkurencja o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (1969)

* Konwencje o Eliminacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (1979)

* Konwencja o Prawach Dziecka (1989)

Organizacja Narodów Zjednoczonych

* ustawodawcza - Zgromadzenie Ogólne (uchwala deklaracje, rezolucje, programy)

* wykonawcza - Rada Bezpieczeństwa, Rada Gospodarczo- Społeczna

* kontrolna - Rada Powiernicza

* sądownicza - Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

WYKŁAD 5

Organizacje wyspecjalizowane:

* ILO - Międzynarodowa Organizacja Pracy – Genewa

- realizuje międzynarodową politykę rynku pracy, dostęp do szkolenia zawodowego, walka z wypadkami przy pracy, z chorobami zawodowymi, czas pracy, prawo pracy, równość szans w dostępie do rynku pracy

* FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa – Rzym

- zwalcza kwestię głodu w skali lokalnej, pomaga w regionach gdzie jest klęska

* WHO - Światowa Organizacja Zdrowia – Genewa

* zwalcza choroby cywilizacyjne, zwalcza epidemie na całym świecie

* UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury – Paryż

- zwalcza analfabetyzm, chroni zabytki dziedzictwa narodowego, prowadzi szkolenia, kursy nauki czytania i pisania

* Fundusz Walutowy (Bank Światowy) – Waszyngton

- współfinansuje projekty na rzecz wsparcia regionów najsłabszych

Agencje ONZ:

* WFP - Światowy Program Żywnościowy – Rzym

- udziela pomocy żywnościowej w naturze i środkach finansowych dla krajów cierpiących na niedobór żywności

* UNHCR - Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców – Genewa

- pomoc uchodźcom poprzez ich repatriację i asymilację w nowym środowisku

Programy:

* UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom - Nowy Jork

* UNDP - Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju - Nowy Jork

* UNV - Wolontariat Narodów Zjednoczonych - Bonn

* UNIFEM - Fundusz Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Kobiet - Nowy Jork

Globalizacja - zjawiska pozytywne

* wzrost długości życia obywateli świata o 16 lat

* spadek umieralności niemowląt o 50%

* spadek liczby analfabetów o 2/3

* wzrost poziomu życia, w tym wyżywienia z 2500 kcal do 2750

* wzrost dostępu do wody pitnej z 40% do 72%

* wzrost PKB o 1% rocznie

* wzrost aktywności zawodowej kobiet o 6%

* redukcja zanieczyszczenia środowiska o 2/5

* wzrost państw demokratycznych

Globalizacja - zjawiska negatywne

* widmo społeczeństwa rozczłonkowanego, rozwarstwionego i podzielonego na biednych i bogatych

* nierównomiernie rozmieszczony wzrost dochodów

* zagrożenie instytucji rodziny (coraz więcej samotnych rodziców)

* osłabienie więzi społecznych (efekt urbanizacji)

* rozwój gospodarczy nie kompatybilny ze wzrostem społecznym

* spadek przeciętnych dochodów

* liczne kryzysy gospodarcze i finansowe

* „globalizacyjna pułapka”

Świat - ludność:

* Świat - 6 mld 78 mln

* Afryka – 800 mln

* Ameryka Płd. - 345 mln

* Ameryka Płn. – Śr. - 481 mln

* Azja - 3mld 734 mln

* Europa – 729 mln

* Oceania – 30 mln

* Polska – 38 mln 460 tys.

Globalne kwestie społeczne:

* ubóstwo

* 1,3 mld ludzi żyje w absolutnej nędzy (poniżej 1 $ dziennie), w tym 600mln dzieci

* 3mld ludzi żyje w biedzie mając na utrzymanie 1-2 $ dziennie

* 12% ludności państw najbogatszych żyje w biedzie

* za 1 USD dziennie utrzymuje się przy życiu 522mln mieszkańców Azji Płd, 291mln Afryki Subsaharyjskiej, 278mln Azji Wschodniej, 78mln Ameryki Łacińskiej, 24mln w Europie Środkowo- Wschodniej

* 2/3 osób żyjących w absolutnej nędzy, to osoby poniżej 15 roku życia

* 70% osób żyjących w absolutnej nędzy to kobiety i dzieci

Głód, niedożywienie:

* ponad 800mln ludzi cierpi z głodu lub niedożywienia, w tym 160 mln dzieci

* 3mld ludności ma niedobór żywności

* ponad 1,4mld osób nie ma bezpośredniego dostępu do wody pitnej

* 5 najbogatszych społeczeństw świata konsumuje 16 razy więcej niż 5 najbiedniejszych społeczeństw świata

Zdrowie:

* ponad 1mld osób nie ma dostępu do opieki zdrowotnej

* 1,5mld ludzi żyje średnio poniżej 60 lat

* 340mln kobiet żyje średnio poniżej 40 lat

* dwukrotny wzrost osób chorych na AIDS/HIV z 15mln na ponad 33mln

* 50% kobiet jest wyzyskiwana seksualnie przez swoich partnerów

* co roku 3mln ludzi umiera z powodu zanieczyszczonego środowiska, zaś 5mln zapada na nieuleczalne choroby

Edukacja:

* 880mln osób to analfabeci, z czego 866mln zamieszkuje w państwach rozwijających się

* 260mln dzieci nie ma dostępu do szkoły podstawowej lub średniej

* ponad 250mln dzieci pracuje na utrzymanie

Warunki mieszkaniowe:

* 2mld osób zamieszkuje pomieszczenia bez elektryczności

* 4,5mld (80% globu) nie ma dostępu do usług telekomunikacyjnych

Kraje bogate: *Kanada (1), * Norwegia, * USA, * Japonia, * Belgia, * Szwecja, * Australia, * Holandia, * Islandia, * Wielka Brytania,

Kraje biedne: * Republika Środkowej Afryki, * Mali, * Erytrea, * Gwinea – Bissau, * Mozambik, *Burundi, * Burkina Faso, * Etiopia, * Niger, * Sierra Leone (188)

WYKŁAD 6

SOCJALNA NAUKA KOŚCIOŁA:

* 8 encyklik, wydanych w latach 1891 - 1991

* Konstytucja duszpasterska „Gaudium at Spes” - o Kościele w świecie współczesnym z 7.12.1965

* Doktryny tematyczne (adhortacje), np. o rodzinie lub apostolstwie świeckich

Encykliki papieskie:

* Rerum novarum (1891) Leona XIII

* Quadragesimo Anno (1931) Piusa XI

* Mater et magistra (1961) Jana XXIII

* Pacem in terris (1963) Jana XXIII

* Populorum progressio (1967) Pawła VI

* Laborem exercens (1981) Jana Pawła II

* Sollicitudo rei socialis (1987) Jana Pawła II

* Centesimus annus (1991) Jana Pawła II

1) Rerum novarum – O kwestii robotniczej

* ideą przewodnią Rerum novarum jest chrześcijańska idea własności prywatnej

* dla każdego robotnika własność prywatna jest celem pracy, owocem oszczędności i sposobem rozwoju siebie i swojej rodziny

* krytyka własności wspólnej (państwowa albo społeczna), która jest szkodliwa dla robotnika, sprzeciwia się prawu natury i zagraża rodzinie

* państwo ma obowiązki, dla których w pierwszej kolejności zalicza się troskę o dobrobyt ogółu, co w szczególności oznaczało opiekę nad warstwami najsłabszymi ekonomicznie

* państwo nie może być bierne wobec ubóstwa, ponieważ ma zabezpieczać ideę sprawiedliwości

* ochrona własności prywatnej

* ochrona pracy (w sensie warunków jej wykonywania oraz interwencji w sytuacji bezrobocia i konfliktów pomiędzy pracodawcami a pracobiorcami prowadzącymi do strajków)

* ochrona kobiet i dzieci przed wyzyskiem pracodawców

* sprawiedliwa (słuszna) płaca, zawierająca wynagrodzenie umożliwiające godziwe życie robotnikowi i jego całej rodzinie

* uwłaszczenie mas, np. poprzez nadawanie ziemi

2) Quadragesimo Anno – O odnowieniu ustroju społeczno - gospodarczego

* postulat odnowienia ustroju społecznego definiowanego jako jedność powstałą z dobrego założenia wielości ( Św. Tomasz)

* państwo jako podmiot reform ma kierować się zasadą pomocniczości. Jej istotą jest uznanie pierwszeństwa inicjatywy oddolnej i wspomagający charakter interwencji państwa

3) Mater et magistra – O przemianach w świecie współczesnym

* dostrzega zachodzące zmiany w rozwoju ludności

* dokonuje moralnych ocen rzeczywistości

* pierwszeństwo prywatnej inicjatywy poszczególnych ludzi

* poparcie dla zasady pomocniczości

* państwo ma za zadanie realizację dobra wspólnego

* zatrudnienie jak największej liczby pracowników

* przeciwdziałanie tworzeniu się uprzywilejowanych grup społecznych

* odpowiednie dostosowanie płac do cen towarów

* likwidacja lub ograniczenie dysproporcji pomiędzy rolnictwem, przemysłem i usługami

* troska o to, aby osiągnięty dobrobyt służył także następnym pokoleniom

4) Pacem in terris – O pokoju na ziemi

* prawo do życia i prawo do godnej człowieka stopy życiowej

* prawo do wolnego wyboru stanu cywilnego i swobody życia rodzinnego

* prawo do godziwych warunków pracy

* prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia

* prawo do własności prywatnej

* prawo do zrzeszania się

* prawo do emigracji i imigracji

* prawo do udziału w życiu publicznym

5) Populorum progressio – O rozwoju ludów

* traktuje ona o kwestii społecznej w wymiarze światowym

* program przezwyciężania niedorozwoju, ubóstwa, przeludnienia, głodu w skali światowej

* całość działań społeczności międzynarodowej ma być podporządkowana rozwojowi ludzkiemu

* rozwój jest nowym imieniem pokoju - stwierdza papież - i oznacza przejście od warunków życia mniej ludzkich do warunków bardziej godnych człowieka

* encyklika proponuje realizację międzynarodowego programu pomocy dla rozwoju w takich dziedzinach jak oświata, zdrowie, kultura, rozbudowa infrastruktury

* Paweł VI popiera interwencjonizm międzynarodowy na rzecz walki z nędzą w krajach niedorozwiniętych

6) Laborem exercens – O pracy ludzkiej

* praca ludzka stanowi klucz do rozwiązania kwestii społecznej

* zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości i pokoju

* praca rozumiana jest w dwojakim znaczeniu:

- przedmiotowym - jako technika panowania nad ziemią

- podmiotowym - jako człowiek, stanowiący ostateczny cel pracy

* Jan Paweł II uważa, że istnieje zagrożenie porządku wartości w istniejących systemach pracy. Człowiek jest bowiem traktowany w nich bądź jako towar, bądź jako siła robocza. Efektem tego zagrożenia jest powstanie solidarności rozumianej jako zbiorowa i słuszna reakcja przeciwko degradacji człowieka jako podmiotu pracy

* encyklika podkreśliła podmiotowe znaczenie związków zawodowych w konflikcie praca- kapitał

* związki zawodowe są wykładnikiem walki o sprawiedliwość społeczną, mają one jednak pokojowymi metodami przeprowadzać swoje postulaty

* działanie związków zawodowych to roztropna troska o dobro wspólne

7) Sollicitudo rei socialis – O społecznej trosce Kościoła

* prezentuje panoramę współczesnych kwestii społecznych

* zalicza do nich rosnący dystans pomiędzy bogata Północą a biednym Południem. Wyraża się on w różnicach ekonomicznych, kulturowych, w ograniczeniach praw jednostki

* niedorozwój charakteryzuje się kryzysem mieszkaniowym, bezrobociem, zadłużeniem, zbrojeniami, handlem bronią

* encyklika krytykuje cywilizację konsumpcji

* rozwój oznacza poszanowanie i realizację praw człowieka

* istotną rolę w rozwoju odgrywa zasada solidarności- czyli mocna i trwała wola angażowania się na rzecz dobra wspólnego

* określenia z encykliki Laborem rei socialis (solidarność to protest przeciwko degradacji człowieka jako podmiotu pracy)

* encyklika sugeruje konieczność prowadzenia międzynarodowej polityki społecznej, której celem byłaby realizacja praw człowieka

8) Centesimus Annus – W 100. Rocznicę Rerum Novarum

* Jan Paweł II zauważa upadek socjalizmu realnego jako stosunek błędnej koncepcji osoby ludzkiej

* w encyklice dokonano także krytyki społeczeństwa konsumpcyjnego jako modelu rozwoju, pomijającego wartości duchowe

* priorytet zasady rozsądku przed zasadą pierwszeństwa siły

* encyklika opowiada się za budową nowego modelu społeczeństwa, w którym miałyby istnieć wolność pracy, uczestnictwo i przedsiębiorczość

* taki model społeczeństwa mógłby zabezpieczać przed absolutną dominacją kapitału

* dlatego potrzebna jest współpraca międzynarodowa oraz pomoc narodów bogatych na rzecz słabszych i biednych

* podmiotem takich obowiązków jest państwo. Ma ono zabezpieczać dobra zbiorowe takie jak: środowisko naturalne i ludzkie

* państwo powinno gwarantować bezpieczeństwo w działalności gospodarczej oraz stosować zasadę pomocniczości poprzez tworzenie warunków dla inicjatyw oddolnych

* interwencja państwa powinna być ściśle ograniczona, gdyż inaczej rozrasta się biurokracja, która pozbawia społeczeństwo i jednostki odpowiedzialności za własny rozwój

WYKŁAD 7

EUROPEJSKIE PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

1) Rada Europy:

* została powołana 05.05.1949 r. w Paryżu przez 10 państw Europy Zachodniej

* posiada siedzibę w Strassburgu we wschodniej Francji

* w 2005 r. w jej skład wchodzi 46 państw europejskich

Główna działalność Rady Europy polega na:

* ochronie praw człowieka i podstawowych wartości

* rozszerzaniu idei integracji europejskiej na całym kontynencie europejskim

* wydawaniu dokumentów, kart, które zobowiązują do przestrzegania jednakowych standardów

Podstawowe instytucje Rady Europy:

* Parlament (jako podmiot ustawodawczy) - zasiada w nim 12 przedstawicieli z Polski

* Rada Ministrów - składa się z przedstawicieli ambasadorów akredytowanych przez Radę Europy

* Europejski Trybunał Praw Człowieka (w Strassburgu)

* Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych

Dokumenty:

a) Europejska Karta Społeczna 16.10.1961 w Turynie - zawiera katalog podstawowych praw socjalnych dla pracowników i członków jego rodziny

Prawa pracownicze:

* prawo do pracy i godziwego wynagrodzenia

* prawa związkowe

* ochrona socjalna w przypadku niezdolności do pracy (choroba, kalectwo, macierzyństwo, bezrobocie)

* prawa pracowników migrujących

* prawo do pracy dla osób niepełnosprawnych

* prawo do mieszkania

* prawo do edukacji i szkolenia zawodowego

b) Europejski Kodeks Zabezpieczenia Społecznego z 1964 - koordynuje system zabezpieczenia społecznego w państwach RE w dostępie doświadczeń emerytalnych, rent rodzinnych i inwalidzkich, świadczeń chorobowych, świadczeń macierzyńskich, z tytułu bezrobocia, z tytułu śmierci jedynego żywiciela

c) Europejska Konwencja Zabezpieczenia Społecznego z 1972

d) Europejska Konwencja o Pomocy Społecznej i Medycznej z 1975 - gwarantuje prawo obywatelom państw członkowskich RE do wzajemności w korzystaniu z usług medycznych i socjalnych w państwie drugim

e) Europejska Konwencja Pracowników Migrujących z 1957 - reguluje zasady wjazdu, pobytu, zatrudnienia, równych praw pracowników pochodzących z innych państw europejskich. Konwencja ta w swoich zapisach zrównuje w prawach wszystkich pracowników

f) Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1959 - została wydana w rocznicę 05.05.1850

Obszary działalności Rady Europy z problematyki społecznej:

1) spójność społeczno – gospodarcza - wraz z ożywieniem gospodarczym poprawia się dobrobyt całego społeczeństwa

2) walka z wykluczeniem społecznym - trzeba walczyć o równe prawa osób niepełnosprawnych, uchodźców, cudzoziemców, mniejszości narodowych, ludzi starych, osoby ze środowisk patologicznych, walka z uzależnieniami

3) prawa pracownicze

4) zwalczanie nierówności między społecznością wiejską i miejską

5) rozwijanie solidarności europejskiej, rozwijanie poczucia wspólnoty europejskiej

6) rozwijanie tolerancji w podejściu do różnych kultur, tradycji, religii

7) spójność społeczna - zrozumienie między pokoleniami, zabezpieczenie wszystkim pracy i godziwego wynagrodzenia za pracę

8) rozwój zasobów ludzkich - wzrost umiejętności

9) walka z ubóstwem, zwalczanie patologii społecznych, rozwijanie postaw przedsiębiorczości, samo zaradności i niezależności finansowej od pomocy społecznej państwa

10) szkolenia zawodowe

Proces integracji europejskiej rozpoczął się w 1949 od powołania Rady Europy i był kontynuowany w latach 50-tych poprzez ustanowienie 3 wspólnot europejskich. W 1951 powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali, w 1957 Europejska Wspólnota Gospodarcza oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej. Traktaty ustanawiające te 3 wspólnoty podpisało 6 państw: Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Włochy, RFN. W 1973 do trzech wspólnot przystąpiła Dania, Irlandia i Wielka Brytania. W 1981 – Grecja, w 1986 - Hiszpania i Portugalia, w 1995 - Austria, Finlandia, Szwecja, w 2004 - Czechy, Cypr, Słowacja, Słowenia, Litwa, Łotwa, Estonia, Malta, Polska i Węgry. Państwem członkowskim UE są państwa, które wcześniej otrzymały status członkowski Rady Europy. W 1992r. w Maastricht został podpisany traktat o UE, który nie zlikwidował trzech wspólnot, ale urzeczywistnił polityczną współpracę i integrację w Europie i ta polityczna nadbudowa nosi nazwę UE.

WYKŁAD 8.

EUROPEJSKA POLITYKA SPOŁECZNA:

Działalność podmiotów Wspólnoty Europejskiej, państw członkowskich, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest:

* poprawa warunków pracy i życia obywateli Unii

* asekuracja przed ryzykami życiowymi

* wyrównywanie różnic i szans osób będących w gorszej sytuacji socjalnej lub ekonomicznej

Działalność UE w obszarze socjalnym:

* zintegrowane działanie polityki społecznej na szczeblu UE przedkładają się na ustawodawstwo socjalne oraz wspólnotowe instrumenty finansowe i organizacyjne

* zintegrowane działania na rzecz aktywnego zwalczania bezrobocia, ubóstwa, ekskluzji socjalnej, zagrożeń współczesnej rodziny, przeciwdziałania starzeniu się społeczeństw, budowania poczucia bezpieczeństwa socjalnego obywateli UE oraz zagwarantowanie na wysokim poziomie zabezpieczenia społecznego (włączając w to kwestie starości, niepełnosprawności, zdrowia i ochrony socjalnej)

Specyfika polityki społecznej UE:

* wysokie standardy socjalne uchwalane na szczeblu wspólnotowym

* rozbudowane prawo socjalne dla wszystkich pracobiorców

* wysoki poziom ochrony pracy i zdrowia w miejscu pracy

* wysokie standardy mieszkaniowe

* duża rola związków zawodowych

* przestrzeganie równości szans dla kobiet i mężczyzn

* uchwalane programy socjalne

* wspólne środki finansowe

* wartości i idee socjalne przyznawane wszystkim obywatelom UE

* cztery zasady jednolitego rynku - swobodny przepływ osób, dóbr, usług i kapitału (swobodny przepływ osób oznacza prawo każdego obywatela każdego państwa członkowskiego do swobodnego przemieszczania się, wyboru miejsca zamieszkania i zatrudnienia na dowolnym obszarze UE, bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na pobyt i pracę, pod warunkiem, że nie będzie się obciążeniem finansowym dla systemu socjalnego państwa pobytu.)

* zasada subsydiarności (pomocniczości - jest to decentralizacja władzy, czyli oddanie wielu uprawnień na szczebel samorządu terytorialnego. Jest to zaspokajanie potrzeb społecznych społeczności lokalnej.)

Socjalne komponenty w zintegrowanej Europie:

* prawa socjalne

* socjalne funkcje

* instrumenty organizacyjne

* instrumenty finansowe

Prawa socjalne:

* swoboda poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania

* swoboda zrzeszania się i negocjowania umów zbiorowych

* ochrona zdrowia i bezpieczeństwo w miejscu pracy

* prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia

* równe traktowanie kobiet i mężczyzn

* kształcenie zawodowe/ ustawiczne

* prawo do poprawy warunków życia i pracy

* dialog socjalny

* zabezpieczenie społeczne

* ochrona pracy dzieci i młodzieży

Na szczeblu UE jest koordynacja systemu zabezpieczenia społecznego. Oznacza wzajemne uznawanie i sumowanie okresów ubezpieczenia, pracy we wszystkich państwach członkowskich UE.

Prawo do określonego świadczenia z tyt. zabezpieczenia społecznego przysługuje zgodnie z ustawodawstwem państwo, w którym nas dane ryzyko niezdolności do pracy spotkało.

Socjalne funkcje:

* dążenie do pełnego zatrudnienia

* podnoszenie poziomu życia i pracy

* równość szans

* umożliwienie wszystkim opieki zdrowotnej

* wysoki poziom ochrony socjalnej

* edukacja dla wszystkich

* rozwój budownictwa mieszkaniowego

* zwalczanie zagrożeń współczesnej rodziny

* zagwarantowanie odpowiedniego minimum socjalnego dla wszystkich osób

* inkluzja socjalna - łączenie socjalne (osoby niepełnosprawne, osoby, które opuściły zakłady karne, osoby samotnie wychowujące dzieci, osoby leczące się z uzależnień, środowiska patologiczne, wsparcie dla nieletnich przestępców, klienci pomocy społecznej)

* przeciwdziałanie starzeniu się społeczeństw

Wartości socjalne: *godność, *wolność, *równość, *solidarność, *sprawiedliwość, *subsydiarność/ pomocniczość

Godność: * prawo do życia, które interpretuje się jako zakaz stosowania i wykonywania kary śmierci, * integralność fizyczna i psychiczna osoby ludzkiej, czyli zakaz klonowania istot ludzkich, * zakaz handlu żywym towarem, * zakaz pracy przymusowej, nieludzkiego traktowania, * zakaz molestowania seksualnego

Wolność: * myśli, * słowa, * sumienia, * prawo do własności, * prawo do nauki, * prawo do migracji, * prawo do wyboru stanu cywilnego, * prawo do ochrony prywatności (ochrona danych osobowych), * prawo do przynależności do organizacji politycznych, * prawo do własnych poglądów religijnych

Równość - zakaz wszelkiej dyskryminacji

Solidarność - wszystkie prawa pracownicze (do pracy, do zabezpieczenia socjalnego, do ochrony zdrowia, do działalności gospodarczej, do ochrony konsumenta, do ochrony środowiska)

Sprawiedliwość - jednakowy dostęp do dóbr i usług

Czynniki sprzyjające kreowaniu wspólnotowej polityki społecznej:

* wędrówka idei socjalnych

* ewolucja kwestii socjalnej i jej ponadnarodowy wymiar

* powołanie do życia międzynarodowych organizacji

* uchwalenie międzynarodowego, wspólnotowego ustawodawstwa socjalnego

* uchwalenie ponadnarodowych środków finansowych

* zniesienie granic wewnętrznych między państwami członkowskimi WE

* obowiązujące swobody jednolitego rynku, w tym swobodny przepływ osób

* postępujące procesy demokratyzacji życia społeczno- gospodarczego

* logika procesu integracji europejskiej obejmującej stopniowo nowe obszary

* klimat polityczny w państwach członkowskich WE- rządy partii socjaldemokratycznych w państwach

Podmioty wspólnotowej polityki społecznej:

* ustawodawcze - Parlament Europejski, Rada UE, Rada Europejska

* wykonawcze - Komisja Europejska

* finansowe - Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Centralny

* opiniodawczo – doradcze - Komitet Ekonomiczno - Społeczny, Komitet Regionów, Komitet ds. Zatrudnienia

* kontrolne - Ombudsman/ Rzecznik Praw Obywatelskich

* sądownicze - Europejski Trybunał Sprawiedliwości

WYKŁAD 9

POLITYKA SPOŁECZNA UE

Instrumenty finansowe:

* Europejski Fundusz Społeczny

* Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

* Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej

* Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa

* Fundusz Spójności

Główna rola Europejskich Funduszy Strukturalnych:

* harmonijny rozwój

* zmniejszanie różnic pomiędzy poszczególnymi obszarami i regionami zintegrowanej Europy

Przeznaczanie środków na fundusze strukturalne odbywa się na 6 okresów.

Kryteria przyznania środków:

1) PKB per capita poniżej 75% średniej wartości UE 25 (Polska na dzień dzisiejszy wykazuje PKB per capita 40%)

- najbogatszy region - mazowiecki 67% średniej wartości UE

- najbiedniejszy region - lubelski 28% średniej wartości UE

2) stopa bezrobocia powyżej średniej stopy bezrobocia w UE (9,1%) - najwyższa stopa bezrobocia jest w Polsce 18,7%, na Słowacji 15,6%, na Litwie, Łotwie i w Hiszpanii 11%.

3) wskaźnik zatrudnienia poniżej 70% - w Polsce ten wskaźnik wynosi 50%.

4) dofinansowanie do 75% wnioskowanej kwoty

W latach 2000-2006 fundusze strukturalne są przyznawane w ramach 3 celów:

Cel nr 1: * obszary zacofane gospodarczo z wysoką stopą bezrobocia, * szczególna koncentracja środków na regionach z problemami zatrudnienia, słabnącym systemem produkcji i złą infrastrukturą przemysłową. Środki te przyznawane są z dwóch funduszy: *Europejski Fundusz Społeczny, *Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Cel nr 2: * wspieranie regionów poszkodowanych w wyniku zmniejszenia produkcji przemysłowej oraz dotyczących problemów rolnictwa, wsi i gospodarki rybnej. Środki te przyznawane są z trzech funduszy: * Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, * Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, * Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa

Cel nr 3: * rozwój zasobów ludzkich, * dostosowanie i modernizacja systemów kształcenia, szkolenia zawodowego, programów zatrudnienia i zwalczania bezrobocia poprzez aktywną politykę rynku pracy, * wspieranie grup zwiększonego ryzyka. Środki te przyznawane są z: * Europejskiego Funduszu Strukturalnego

EUROPEJSKI FUNDUSZ SPOŁECZNY. Został powołany na mocy traktatu o EWG w 1958r. jako aktywny instrument finansowy wspierania europejskiego rynku pracy.

1) Aktywne formy zwalczania bezrobocia:

* zwalczanie bezrobocia młodzieży (w Polsce 44%, w UE 18% - 19%)

* zwalczanie bezrobocia długoterminowego

* wspieranie osób zagrożonych bezrobociem

* wspieranie osób powracających na rynek pracy po dłuższej nieobecności

* ułatwianie powrotu na rynek pracy

2) Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu

* wspieranie niepełnosprawnych (fizycznie i psychicznie)

* wspieranie imigrantów i uchodźców, mniejszości kulturowych, narodowych i etnicznych

* działanie w celu ponownej integracji byłych więźniów i recydywistów

* pomoc dla narkomanów i alkoholików

* wspieranie osób bezdomnych, żebraków

* pomoc rodzicom samotnie wychowującym dzieci

* wspieranie młodzieży patologicznej i grup wykluczonych społecznie

3) Promowanie i poprawa kształcenia ustawicznego

* ukierunkowanie systemów kształcenia na potrzeby rynku pracy

* rozwój sieci kształcenia, lokalnych ośrodków szkoleniowych

* dostosowywanie siły roboczej do zmieniających się potrzeb rynkowych

* permanentne szkolenia, kursy, doskonalenie się

* wzmacnianie mobilności i elastyczności zawodowej

* wzmacnianie powiązań między instytucjami oświaty i kształcenia a rynkami pracy

4) Doskonalenie kadr gospodarki i rozwój przedsiębiorczości

* promowanie wysoko wykwalifikowanych i wyszkolonych kadr

* ulepszanie zdolności przystosowawczych i adaptacyjnych

* rozwój innowacji w organizacji pracy i zarządzania ludźmi

* wsparcie dla przedsiębiorczości

* wspieranie inicjatyw oddolnych

* wspieranie rozpoczynających działalność gospodarczą

* wdrażanie nowych technologii w małych o średnich firmach

* rozwój wiedzy i dostępu w zakresie informatyki, telekomunikacji, przekazywania informacji

5) Aktywizacja zawodowa kobiet

* poprawa dostępu kobietom do zatrudnienia i edukacji

* rozwój zawodowy i dostęp do karier, stanowisk kierowniczych

* zwalczanie segregacji i dyskryminacji kobiet na rynku pracy ze względu na płeć

* wspieranie inicjatyw o rozpoczęciu działalności gospodarczej przez kobiety

* pomoc w łączeniu zajęć zawodowych z obowiązkami domowymi, szczególnie opieką i wychowywaniem dzieci

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO. Został powołany w 1975r. Jest ukierunkowany na rozwój regionalny. Wspiera inwestycje na tworzenie nowych miejsc pracy.

* produktywna inwestycja wspomagająca utworzenie lub utrzymanie trwałego zatrudnienia

* inwestycja dla celów infrastruktury, z zakresem różniącym się w zależności od celu, łącznie z transeuropejskimi sieciami

* inwestycja związana z edukacją i ochroną zdrowia

* rozwój potencjału miejscowego, rozwój lokalny małych i średnich przedsiębiorstw

* środki na cele badawczo - rozwojowe

EUROPEJSKI FUNDUSZ ORIENTACJI I GWARANCJI ROLNEJ

* powstał w 1964r.

* dochody pochodzą przede wszystkim z opłat nakładanych na importowane produkty rolne spoza UE

Sekcja Gwarancji:

* finansuje zakupy interwencyjne, aby stabilizować ceny i zapewnić wzrost dochodów rolników

* finansuje dopłaty bezpośrednie do dochodów

* wyrównuje różnice między ceną uzyskiwaną w eksporcie poza Unią a wyższą ceną unijną

Sekcja Orientacji:

* unowocześnienie rolnictwa UE

* tworzenie miejsc pracy na terenach wiejskich

* ochrona środowiska

Obszary finansowane z EFOiGR:

* ulepszanie struktur wewnętrznych gospodarstw rolnych oraz struktur przemysłu i handlu rolnego

* pobudzanie produkcji nieżywnościowej

* trwały rozwój lasów

* dywersyfikacja działalności gospodarczej w kierunku rozwoju działów uzupełniających lub alternatywnych

* polepszanie warunków pracy

* utrzymanie i promocja ekstensywnych systemów gospodarki rolnej

* rozwój działalności gospodarczej i zwiększanie zatrudnienia w celu lepszej eksploatacji lokalnych zasobów

* doskonalenie przetwórstwa i handlu rolnego

* pomoc dla młodych rolników (do 40. lat)

* pomoc w szkoleniu zawodowym (zarządzanie gospodarstwem)

* usuwanie nierówności społecznych, związanych z różnicą płci, w tym w szczególności dyskryminacji kobiet

* pomoc inwestycyjna dla wybranych gospodarstw rolnych

FINANSOWY INSTRUMENT UKIERUNKOWANIA RYBOŁÓWSTWA

* powstał w 1993r.

* wspiera ludność UE mieszkającą w regionach nadbrzeżnych (nadmorskich)........................................

* koordynacja zadań w sektorze rybołówstwa

* modernizacja floty

* rozwój hodowli ryb

* ochrona określonych obszarów morskich

* rozwój portów rybackich

* wspieranie przetwórstwa i sprzedaży produktów rybnych

FUNDUSZ SPÓJNOŚCI

* powstał w 1994r.

* finansuje transport i ochronę środowiska

* poprawia jakości wód powierzchniowych

* polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia

* poprawa jakości powietrza

* racjonalizacja gospodarki odpadami

* ochrona powierzchni Ziemi

* zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego

- wsparcie finansowe dla krajów UE, których PNB na mieszkańca nie przekracza 90% średniej wartości unijnej

- wsparcie dla realizacji zadań inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikających z wdrażania prawa UE

- krajowy, a nie regionalny zasięg pomocy

Polskie dokumenty strategiczne a fundusze strukturalne UE:

* SPO „Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw” (EFRR)

* SPO „Rozwój zasobów ludzkich” (EFS)

* SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich” (EFOiGR)

* SPO „Rybołówstwo i przetwórstwo ryb” (FIUR)

* SPO „Transport” (FS)

2007-2013

CEL 1: Konwergencja i konkurencyjność (FS, EFRR, EFS)

CEL 2: Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach

* na poziomie regionalnym (EFRR)

* na poziomie ogólnokrajowym (Europejska Strategia Zatrudnienia, EFS)

CEL 3: Europejska współpraca terytorialna (EFRR)

WYKŁAD 10.

ORGANIZACJA POLSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ:

- instrumenty prawne

- instrumenty instytucjonalne

- instrumenty finansowe

- instrumenty programowe

Instrumenty prawne:

* Konstytucja RP z 2.04.1997r.

* Ustawodawstwo socjalne - kodeksy, ustawy, rozporządzenia

* Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

Prawa socjalne w Konstytucji RP:

* zapis o przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka

* Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasadę sprawiedliwości

* referendum jako sposób wyrażania woli wspólnot samorządowych

* zasada pomocniczości państwa - pierwszeństwo inicjatyw oddolnych i wyraża się w sentencji „tyle społeczeństwa, ile można, tyle państwa, ile konieczne”

* równość praw bez względu na płeć, urodzenie, wykształcenie, zawód, narodowość, rasę, wyznanie, pochodzenie i położenie społeczne

* praca pozostaje pod ochroną Rzeczypospolitej (art. 24)

* państwo zobowiązane jest prowadzić politykę zmierzającą do pełnego i produktywnego zatrudnienia

* ubezpieczenia socjalne na wypadek zaistnienia ryzyka choroby, starości, niezdolności do pracy itp.

* zapewnienie równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych

* prawo do korzystania z wartości środowiska naturalnego, a także obowiązek jego ochrony (art. 68)

* prawo do nauki (art. 70) realizowane w systemie szkolnictwa publicznego zasadniczo bezpłatnie, choć na uczelniach państwowych tylko w odniesieniu do studiów dziennych

* weterani, grupa (art. 19) szczególnie chroniona przez państwo

* państwo w swojej polityce społecznej uwzględnia dobro rodziny. Małżeństwo, macierzyństwo i rodzina, zwłaszcza wielodzietną, znajduje się pod opieką i ochroną państwa (art. 71)

* w trosce o dobro rodziny państwo ma konstytucyjnie dążyć do poprawy sytuacji mieszkaniowej rozwijając różne formy budownictwa mieszkaniowego

* bezdomni maja prawo do państwowej opieki

* prawo zrzeszania się w celu rozwoju jednostkowej i zbiorowej aktywności obywatelskiej

Ustawy socjalne:

1) Samorząd terytorialny jako lokalny podmiot polityki społecznej

* ustawa o samorządzie województwa

* ustawa o samorządzie powiatowym

* ustawa o samorządzie gminnym

2) pomoc społeczna

* ustawa o pomocy społecznej

* ustawa o zatrudnieniu socjalnym

* ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie

3) Zabezpieczenie społeczne obywateli polskich

* ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych

* ustawa o zmianie ustawy, o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

* ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

4) Rodzina

* Kodeks rodzinny i opiekuńczy

* ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży

* ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich

5) Praca i bezrobocie

* kodeks pracy

* ustawa o promocji zatrudnienia i o instytucjach rynku pracy

6) Edukacja

* ustawa o systemie oświaty

7) Zdrowie

* ustawa o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia

* ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

* ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii

8) Mieszkalnictwo

* ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego

* ustawa o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego

9) Prawa migrantów

* ustawa o cudzoziemcach z 13 czerwca 2003r.

* ustawa o repatriacji

Państwowe podmioty polityki społecznej:

* ustawodawcze – Sejm, Senat

* wykonawcze – Premier, Ministrowie

* kontrolne – NIK, RPO, RPD, PIP

* sądownicze – Trybunał Konstytucyjny, Sądy Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Sądy Rodzinne i Opiekuńcze

Podmioty ustawodawcze:

* Sejm - 460 posłów

* Komisja Polityki Społecznej i Rodziny

* Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży

* Komisja Łączności z Polakami za Granicą

* Komisja Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej

* Komisja Zdrowia

* Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych

Podmioty ustawodawcze:

* Senat - 100 senatorów

* Komisja Polityki Społecznej i Zdrowia

* Komisja Nauki, Edukacji i Sportu

* Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej

* Komisja Emigracji Polaków za Granicą

Podmioty wykonawcze:

* Premier

* koordynator reform społecznych

Minister Polityki Społecznej:

* realizuje ustawy socjalne

* bada sytuację socjalną ludności, ustalając poziom minimalnych świadczeń społecznych i najniższych wynagrodzeń

* organizuje i koordynuje pomoc społeczną

* prowadzi politykę ubezpieczeń społecznych

Minister Gospodarki i Pracy:

* realizuje politykę ograniczania bezrobocia

* kreuje prawo pracy, harmonizując je z prawem UE oraz konwencjami MOP

* prowadzi dialog socjalny z organizacjami związkowymi i organizacjami pracodawców

* analizuje i ocenia stan bezpieczeństwa i higieny pracy

* opiniuje i rejestruje układy zbiorowe pracy

* realizuje zadania dotyczące zatrudnienia i rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych

Instytucje podległe Ministrowi Pracy/ Polityki Społecznej:

* Zakład Ubezpieczeń Społecznych - MPS

* Centralny Instytut Ochrony Pracy - MGiP

* Instytut Pracy i Spraw Socjalnych - MPS/ MGiP

* Centrum Rozwoju Służb Społecznych - MPS

* Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog” - MGiP

* Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego - MPS/ MGiP

* Ochotnicze Hufce Pracy (OHP) - MGiP

* Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych - MPS

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji:

* koordynuje działania mające na celu ochronę przed bezprawnymi zamachami na życie i zdrowie ludzkie

* prowadzi rejestr stanu cywilnego, ewidencji ludności i dok stwierdzających tożsamość oraz zmiany imion i nazwisk

* zarządza w sytuacji zagrożenia klęskami żywiołowymi (zwłaszcza powodzie)

Minister Edukacji Narodowej i Sportu:

* realizuje konstytucyjne prawa do nauki

* wyrównuje szanse edukacyjne dzieci i młodzieży

* promuje model wykształconego obywatela

* wspiera edukację ustawiczną

* wyzwala nowe inicjatywy edukacyjne

* pomoc dla dzieci z rodzin patologicznych

* pomoc dla dzieci niepełnosprawnych

Minister Sprawiedliwości: zajmuje się sprawami rodzinnymi i opiekuńczymi (domy poprawcze, kuratele, wymiar karny)

Minister Zdrowia: kieruje wdrażanie gruntownej reformy systemu ochrony zdrowia w Polsce

Podmioty kontrolne polityki społecznej

1) NIK: jest najwyższym organem kontroli państwowej i podlega Sejmowi. W obszarze działalności NIK znajduje się kontrola organów administracji rządowej NBP, państwowych osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych. NIK może kontrolować również działalność organów samorządu terytorialnego i komunalnych osób prawnych.

2) PIP: * podlega Sejmowi, * nadzór nad nią sprawuje Rada Ochrony Pracy powoływana na 4 lata przed Prezydium Sejmu, * analizuje ryzyka socjalne związane z pracą zawodową i warunkami jej wykonywania

Do zakresu PIP zalicza się: nadzór i kontrolę przestrzegania przez zakłady prawa pracy

Podmioty kontrolne

1) RPO:

* stoi na straży ochrony praw i wolności obywateli

* podjęcie czynności przez rzecznika następuje:

- na wniosek obywateli lub ich organizacji

- na wniosek organów samorządów

- z własnej inicjatywy

2) RPD: rozpoczął swoją działalność od lata 2000r. Główne obszary zainteresowania Rzecznika to realizacja praw dziecka do: * życia i ochrony zdrowia, * wychowania w rodzinie, * nauki, * godziwych warunków socjalnych

Sądy pracy i ubezpieczeń społecznych: przedmiotem działania sądów pracy jest rozpoznawanie spraw ze sporów pomiędzy pracodawcą a pracownikiem. Najczęstsze sprawy to odwołanie od wypowiedzeń umów o pracę, żądania przywrócenia do pracy lub odszkodowania a także sprawy związane ze szczególną ochroną pracy

Sądy rodzinno- opiekuńcze:

* do spraw procesowych rozpoznawanych w sądach rodzinnych zalicza się: sprawy o rozwód, ustalenie ojcostwa i o alimenty

* do spraw nieprocesowych związanych z ustanowieniem zalicza się: przysposobienie, ustanowienie opiekuna, pozbawienie i przywrócenie władzy rodzicielskiej, zakazanie styczności z dzieckiem oraz odebranie dziecka