Ostatni wykład

7) NAJWAŻNIEJSZE CECHY SYSTEMU PREZYDENCKIEGO

(Przypominam cechy systemu prezydenckiego, nie wystarczy wymienić należy porównać).

Różnice zaczynają się już od sposobu pojmowania zasady równości, zasady trójpodziału władzy, separacja władz, czek and balanses” jako zasada istotna hamowanie i równoważenie ( nie wiem jak się pisze). Mówiliśmy o kongresie i jego funkcjach składa się z 2 izb o wyborach o kadencji też mówiliśmy, ustawy prywatne i publiczne podobnie jak w Wielkiej Brytanii. W Wielkiej Brytanii też mamy prywatne i(prywatna rzadko kiedy ma szansę na przyjęcie w Wielkiej Brytanii chyba że znajdzie poparcie Ministra, jeśli nie to nie ma szans na uchwalenie) publiczne. 3 funkcje kongresu amerykańskiego: ustawodawcza, kontrolna oraz wypowiadania wojny. Scharakteryzowałam funkcję egzekutywy -jednoczłonowa prezydent pochodzący z wyborów powszechnych, jest usytuowany na tym samym poziomie co parlament czyli kongres jest identyczna legitymacja do sprawowania władzy. Prezydent pochodząc z wyborów powszechnych mimo że jest egzekutywą kumulującą w sobie uprawnienia całości nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed izbą reprezentantów ani też przed senatem ponosi tylko odpowiedzialność konstytucyjną, która to odpowiedzialność jest odpowiedzialnością za naruszenie prawa nie za kierunek polityki odpowiedzialność polityczna to odpowiedzialność za kierunek polityki a konstytucyjna to za naruszenie prawa. Zawsze odpowiadamy za naruszenie prawa indywidualnie. Jednoczłonowość egzekutywy oznacza że nie powołuje się w ogóle organu, podmiotu który jest typowy dla państw europejskich i wielu innych rządu nie ma RZĄDU. RZĄDU NIE MA JEST TYLKO PRZEZYDENT! Mówi się często o administracji amerykańskiej- to już jest szersze pojęcie w którym znajdzie się i prezydent jako jedyny organ i znajdą się także doradcy, współpracownicy, sekretarze stanu i wszystkie te osoby są powoływane przez PREZYDENTA i przed nim politycznie są odpowiedzialni.

Dla prezydentury AMERYKAŃSKIEJ -jest istotne że nie pochodzi z wyborów parlamentarnych tylko powszechnych, jest jednoczłonowa i całość władzy wykonawczej skumulowana w ręku prezydenta. Rozdział pomiędzy parlamentem a prezydentem jest bardzo wyraźny: po 1 nie jest powoływany przez parlament po 2 nie ponosi przed nim odpowiedzialności politycznej. A zatem najbardziej słaby punkt systemu wykonywania władzy - nie ma miejsca tutaj, nie ma tego styku pomiędzy większością w parlamencie a prezydentem. On nie zależy od większości parlamentarnej. Proszę sobie przypomnieć w systemie parlamentarno gabinetowym ten związek był ścisły i jest ścisły, w takim klasycznym modelu parlamentarno gabinetowym ten związek jest absolutnie ścisły. Tutaj go nie ma a zatem możemy mieć sytuację gdy większość w izbie reprezentantów jest demokratyczna a prezydent jest konserwatywny. Tak samo w senacie gdzie przecież co dwa lata następuje wymiana 1/3 składu zatem w czasie prezydentury kilkakrotnie się zmienia skład. Warto pamiętać o jednym, że system partyjno-amerykański jest zdecydowanie inny od Europejskiego. Partie są znacznie słabiej zorganizowane, nie ma sztywnych więzi opartych o formalne członkowstwo takie masowe jak to jest w Europie i partie mobilizują się stale ze względu na wybory. Natomiast w okresie pomiędzy wyborami ich działalność bardzo słabnie i te więzi partyjne nie są takie sztywne jak w Europie.

Charakterystyka kompetencji prezydenta :

Można wyróżnić następujące kompetencje prezydenta:

-kompetencje określone w Konstytucji

-kompetencje które dadzą się logicznie wyprowadzić z kompetencji określonych w konstytucji ale w konstytucji zapisane nie są i one noszą nazwę inherentne

-komp. Immanentne -wynikają z konsty.istoty czy konstytu.pozycji tego organu

-komp. Wynikające z ustaw

Prezydenci Stanów Zjednoczonych będącą jednoosobową egzekutywą z ogólnych postanowień konsty. Wyprowadzali pewne szczegółowe dla siebie uprawnienia. Wyprowadzenie szczegółowych uprawnień oznacza że ktoś jest władzy pozbawiony a to zawsze jest parlament. Mamy legislatywę i egzekutywę i mamy uprawnienia wypisane jednoznacznie. Każdy z tych organów jest w jednakowy sposób legitymowany, pochodzi z wyborów powszechnych. Kompetencje są określone. Ale pozostaje zawsze pewien obszar nie do określonych działań, nie wiadomo dokładnie jakie to będą działania i kto je będzie wykonywał. I tu już jest rywalizacja pomiędzy parlamentem a prezydentem. ( to tak jak w Polsce tylko u nas rywalizacja jest pośrednio z parlamentem, bo u nas rywalizacja jest pomiędzy prezydentem a rządem ale rząd wywodzi się z parlamentu. Tam nie ma tego 2 ogniwa egzekutywy tylko jest sam prezydent, więc on rywalizuje np.. z parlamentem kto wypowie wojnę, albo kto daje pieniądze na to, w jakim stopniu może prezydent sam wydawać pieniądze np.. na zbrojenia, czy niezbędna jest decyzja senatu powiedzmy też izby reprezentantów żeby wojska amerykańskie wysłać za granicę, czy to się mieści w szeroko pojętych komp.prezydenta czy musi mieć akceptację parlamentu na to, bo nikt się nie zastanawiał 150 czy 200lat temu nad tym żeby amerykanie wysyłali wojska do Europy bo nie było potrzeby i teraz pytanie : kto przejmie taką kompetencję? Jeśli to będzie prezydent to jego zakres uprawnień się poszerza, jeśli parlament to jako egzekutywa prezydent ma ograniczone możliwości. Istota zagadnienia kto to chwyci w swoje ręce? Ta konkurencyjność jest zawsze w aparatach władzy pytanie czego dotyczy i jakie są tego konsekwencje jak przejmie jeden czy drugi. To samo jest w Europie i to samo jest w Polsce. Ta konkurencyjność zawsze się pojawia i ona jest tak rozstrzygana że mamy taki typ kompetencji, inny typ kompetencji. Na drodze praktyki ustala się co do kogo będzie należało ewentualnie mogą być poprawki do konstytucji itd.. Ale w systemie prezydenckim to jest charakterystyczne że z ogólnych postanowień dotyczących kompetencji prezydenta można wyprowadzać wnioski co do szczegółowych jego uprawnień i ewentualnie uznać że one do niego będą należały albo nie.

Prezydent Amerykański korzysta zatem z różnych kompetencji i takich które są jednoznacznie napisane, wyrażone i takich które są domniemywane na podstawie ogólnie ujętych kompetencji

Funkcje PREZYDENTA:

-promotor ustawodawstwa

-egzekutor ustaw i szef administracji

-kierownik polityki zagranicznej

-główno dowodzący siłami zbrojnymi

Ponadto ma funkcje nominacyjne oraz korzysta z prawa ułaskawień.

(Generalnie chodzi nam o to żeby zrozumieć co prezydent robi)

Jak chodzi o promotorstwo ustaw to dwie rzeczy : ORĘDZIE, bo on sam inicjatywy ustawodawczej nie ma, w typowym systemie prezydenckim, prezydent nie ma inicjatywy ustawodawczej. Jak mamy takie mieszane systemy ustawodawcze to wtedy tak. Następnie korzysta z prawa veta. I tu można wspomnieć o vecie kieszonkowym- polega ono na tym że nie podpisany i nie odesłany przez prezydenta projekt staje się ustawą chyba kongres przerywając te prace uniemożliwi jego zwrot.. Jeśli prezydent chciałby skorzystać z takiego veta to ogłasza po 10dniach że z tego prawa chce skorzystać i nie podpisuje projektu mimo że nie zwrócił go kongresowi. I mimo że kongresowi projektu nie zwrócił, projekt nie staje się ustawą ponieważ prezydent wykorzystał przerwę w trakcie sesji- bo nie ma komu zwrócić. Nie podpisany i nie odesłany przez prezydenta projekt staje się ustawą chyba że kongres przerywając swe prace uniemożliwi jego zwrot i wtedy nie staje się ustawą, ponieważ nastąpiła przerwa w sesji i nie można go zwrócić. Z tego prawa prezydenci mogą korzystać tylko w okresie międzysesyjnym. Prezydent jest wykonawcą ustaw w pewnych przypadkach może jednak nie wykonać ustawy dotyczy to pewnego rodzaju kredytów. Prezydent musi tylko zawiadomić kongres że podjął taką decyzję. Jest szefem administracji federalnej. Zwróć uwagę na to że w ramach tych swoich kompetencji prezydent korzysta z prawa do mianowania znacznej liczby urzędników , niektóre jednak stanowiska wymagają zgody senatu. Dotyczy to ambasadorów, konsulów i sędziów sądu Najwyższego a także wszystkich urzędników powoływanych na podstawie ustawy. To jest przykład hamulca ze strony legislatywy. Prezydent może zastosować veto w tym np.. veto kieszonkowe które powoduje że ustawa nie uzyska podpisu zatem nie stanie się akt uchwalony przez kongres ustawą i kongres nie ma już żadnego wpływu na to w przypadku veta kieszonkowego, w przypadku zwykłego veta - może veto prezydenta obalić bo to jest typowa zasada. A veto kieszonkowe pozbawia kongres możliwość obalenia veta prezydenta. I to jest instrument którym dysponuje prezydent w stosunku do kongresu. Z kolei hamulcem stosowanym przez kongres wobec prezydenta jest właśnie możliwość odmowy wyrażenia zgody na pewne nominacje ambasadorów ale zwłaszcza sędziów sądu Najwyższego. W ten sposób wzajemnie te władze się hamują. Najistotniejsze to jest umiejętność prezydenta współpracy z kongresem. On sam nie potrafi sobie poradzić w tym systemie bo jest przecież zależny od stanowienia prawa , jest zależny w sprawach pewnych decyzji personalnych. I nie może dojść do sporu pomiędzy prezydentem a kongresem bo wtedy zazwyczaj prezydent przegrywa. (wystarczy zapamiętać punktowe sprawy nie szczegółowo, chodzi o to żeby zobaczyć co jest istotą tego systemu, to nie jest tak że prezydent czy kongres robią co chcą ,tu nikt nie robi co chce i czy my mamy do czynienia z parlamentarno gabinetowym czy prezydenckim to zawsze konieczna jest pewna płaszczyzna porozumienia pomiędzy władzami - zawsze. I to nie są jedyne przypadki w których prezydent jest zależny, prezydent zależny jest także gdy chodzi o wypowiedzenie wojny, gdy chodzi o finansowanie różnych projektów związanych np.. ze zbrojeniem., pieniędzmi dysponuje kongres i to jest władza nad sakiewką. Akurat ta kompetencja nie odgrywa w Europie istotnej roli natomiast wszystkie inne które prezydent amerykański wykonuje i ten styl jego działania to są pewne wzorce dla rozwiązań Europejskich. Generalnie można powiedzieć że prezydent Amerykański zarządza wszelkimi sprawami zwłaszcza gospodarczymi i bezpieczeństwa publicznego które są związane z toczącą się wojną. On rzeczywiście uczestniczy w podejmowaniu decyzji w czasie wojny. Z tej kompetencji główno dowodzącego siłami zbrojnymi która nie jest tylko konstytucyjnym ozdobnikiem ale jest realnym uprawnieniem prezydenta wyprowadza się kompetencję do ogłaszania stanu nadzwyczajnego. Trzeba pamiętać o jednej rzeczy że prezydent jednoosobowo ponosi odpowiedzialność.

Mamy zatem 2 przykłady dwóch różnych systemów ustrojowych i to nam pozwala dokonać porównań i zorientować się jakie to są cechy każdego z nich i konsekwencje jakie wynikają dla praktyki a ta praktyka właśnie konsekwencje zwłaszcza pierwszego z modeli są tak krytycznie oceniane w Europie tam gdzie mamy system oparty o parlamentarno gabinetowy model to zawsze pojawiają się tęsknoty za systemem prezydenckim.

Taki klasyczny model parlamentarno gabinetowy powoduje jeszcze ze względu na prawo wyborcze że w parlamencie mamy tyle partii ile tam wejdzie. Tyli ile tam przystąpi tyle tam gdzieś dzieli te mandaty. To oczywiście powoduje rozdrobnienie i zasadniczy problem z powołaniem rządu większościowego. Kiedy przypomnimy sobie to że egzekutywa musi mieć poparcie większości parlamentarnej to oczywistą rzeczą jest że kryzysy nie dają się w żaden sposób wyeliminować. W systemie rozbicia wielopartyjnego a to jest częste zjawisko w krajach o słabej strukturze partyjnej władza jest nie stabilna, częste kryzysy, częste upadki rządu. To jest cecha charakterystyczna XX lecia międzywojennego i ponownie problem się pojawia we Francji IV Republiki. Ostatecznie nie stabilność powoduje głęboki kryzys i wtedy do rządu dochodzi w 58r. de Goll(?)-w Polsce był bardzo popularny uosabiał wolność której nam brakowało. Natomiast gdy chodzi o ustrój jest autorem de Goll takiej właśnie koncepcji która zresztą miała swoje wzorce także Europejskie nie tylko amerykańskie. W każdym razie najbardziej znanym przykładem systemu który zakłada połączenie elementów systemu parlamentarno gabinetowego i prezydenckiego jest system półprezydencki nazywa się go także sejmi(?) prezydencki przyjęty we Francji.

Co z obu tych systemów zostało przejęte ? Sejmi prezydenckie albo półprezydenckie , mieszane systemy. Wtedy kiedy mamy łączone elementy 2 modeli parlamentarno gabinetowego i prezydenckiego można mówić że to jest system mieszany można mówić że jest półprezydencki wielość nazw dla tego modelu, ale one też się bywa w zależności od kraju że mają niektóre cechy odrębne. Nie mamy tutaj żadnego czystego przykładu i możemy mieć większe nachylenie parlamentarne w kierunku modelu parlamentarno gabinetowego albo większe w kierunku prezydenckiego w zależności od specyfiki kraju. Już nawet analiza Polskiego ustroju pozwala zobaczyć zmiany jakie się dokonały od roku 92 od uchwalenia małej konstytucji do konstytucji z 97 i kształtowania się pewnej praktyki.

Co to znaczy zatem że łączy się elementy parlamentarno gabinetowego z prezydenckim. Z każdego z tych systemów wybiera się to co w danych warunkach jest uznane za istotną dla danego kraju cechę. Swoiście wzorcowym krajem jest właśnie Francja . Założeniem dla tego systemu jest konieczność współpracy pomiędzy parlamentem i rządem czyli założeniem jest współpraca egzekutywa i legislatywa która się będzie dokonywała realizowała pod przewodnictwem prezydenta. W założeniu jest właśnie współpraca pomiędzy tymi dwoma władzami. Czynnikiem który stymuluje tą współpracę czuwa nad jej przebiegiem powinien być prezydent. W tym systemie prezydent z założenia nie jest władzą neutralną. Tak jak to charakteryzuje monarchę czy prezydenta w systemie parlamentarno gabinetowym. W systemie parlamentarno gabinetowym jak mówiliśmy wczoraj na przykładzie Wielkiej Brytanii monarcha właściwie nie wiele ma uprawnień. Prezydent jest tzw. Władzą neutralną. Natomiast w konstrukcji rządów mieszanych dla których dobrym przykładem jest Francja zakłada się współpracę pomiędzy egzekutywą i legislatywą, która to współpraca przebiega pod czujnym okiem prezydenta. Prezydent może mieć różnego rodzaju kompetencje, może nawet w istotny sposób ingerować w działania władzy. I ten system Francuski może jednak jest nie najlepszy bo byłby lepszy przykład Portugalski gdzie prezydent ma bardzo mocne uprawnienie z którego nadzwyczaj rzadko może korzystać. Ale na razie jesteśmy przy Francji

Prezydent w systemie półprezydenckim nie jest władzą neutralną tylko ma konkretne kompetencje którymi się może posłużyć . Przy czym najczęściej te kompetencje dotyczą sytuacji szczególnej, wtedy kiedy jest zagrożenie dla państwa, wtedy kiedy pojawiają się jakieś istotne problemy. Szczególnie istotną cechą jest dla tego systemu uregulowanie zgodnie z którym prezydent pochodzi z wyborów powszechnych. Przejęcie tego z modelu prezydenckiego prowadzi do tych samych konsekwencji że mamy 2 centra władzy o jednakowej legitymacji. To jest bardzo ważne my sobie nie zdajemy z tego sprawę bo nasze doświadczenie polityczne jest nikłe. Mamy 2 centra władzy o jednakowej legitymacji i one są równorzędne. Bo jeśli organ pochodzi z wyborów bezpośrednich to on jest wybierany przez suwerena. To że organ pochodzi z wyborów powszechnych powoduje że jego nie można zmarginalizować on musi mieć poważne kompetencje, przynajmniej jakąś poważną kompetencję inaczej mamy nie spójność w systemie. Więc tu mamy ten model Francuski 2 centra które siłą rzeczy mogą ze sobą konkurować i nieraz konkurują ale założenie to jak powiedziałam współpraca rządu z parlamentem pod nadzorem jakby prezydenta prezydent ma pewien zakres ważnych kompetencji sytuujących go jako organ silny i może je wykorzystywać zwłaszcza w okresie jakiś perturbacji politycznych kiedy może użyć swoją władzę, bo jest on ukształtowany na pozycji NIE neutralnej jak głowa państwa w systemie parlamentarno gabinetowym ale na pozycji arbitra- czyli podmiotu który rozstrzyga spory trudności jakie się mogą wyłaniać między parlamentem a rządem. Ale tę funkcję rzeczywiście może realizować prezydent kiedy sam nie jest ściśle powiązany z jakąś opcją polityczną i to jest istotna rzecz prezydent z chwilą powołania nie powinien afiliować się do żadnej opcji politycznej. Prezydent jest prezydentem wszystkich obywateli, całego narodu a nie wybranej części która go powołała.

Mamy zatem ustaloną pozycję prezydenta, deklaracje o konieczności współpracy rząd egzekutywa ale także pytanie należy postawić co prezydent właściwie może robić?

Treść bardzo znanego art.. Konstytucji Francuskiej: Prezydent Republiki czuwa nad przestrzeganiem konstytucji zapewnia przez swój arbitraż właściwe funkcjonowanie władz publicznych jak również ciągłość państwa, jest on gwarantem niepodległości narodowej integralności terytorialnej i przestrzegania traktatu . Co to nam przypomina?? Naszą konstytucji - art.. 126 ust.1 i 2 tylko że w naszej konstytucji jest jeszcze ust.3. Który generalnie mówi że wszystko co jest w ust.1 i 2prezeydent wykonuje na podstawie konstytucji i ustaw . Na podstawie art.. 5 konstyt. Prezydent Francji mógł rozszerzać swoje kompetencje , twierdzić że tym kieruje tam zarządza itp.. Pewna sytuacja polityczna mogła mu ułatwić wykorzystanie art.. 5 albo też odwrotnie. Można powiedzieć tak taki art.. 5 pozwala prezydentowi podejmować działania które nie są wyrażone w przepisach prawa bezpośrednio ale można domniemywać że z treści ogólnych kompetencji można je wywieść. Art.. 5 konstytucji pozwala prezydentowi Francji podejmować działania które nie są bezpośrednio uregulowane w konstytucji ale można domniemywać że z tego art.. 5 wynikają. I to pozwala prezydentowi elastycznie kształtować swoje działania ingerować w działanie władz zwłaszcza władzy wykonawczej. W Polskim systemie ustrojowym jest to nie możliwe z powodu brzmienia Art.. 126 ust. 3. Takie uregulowanie funkcji prezydenta który jest charakterystyczny dla systemu półprezydenckiego wymusza na rządzie i premierze konieczność współpracy z prezydentem. Cechą charakter. Tego systemu czyli półprezydenckiego jest to że rząd i premier oraz prezydent muszą ze sobą współpracować. Taka konstrukcja zakłada że współpraca między rządem a prezydentem ma charakter stały nie tylko nadzwyczajny. Prezydent zatem jest rozumiany jako podmiot realnie uczestniczący we władzy a także posiadający uprawnienia do oddziaływania na pozostałe organy państwa przede wszystkim w sytuacjach kryzysowych. Mamy zatem do czynienia z prezydentem o realnej władzy oraz władzy arbitra. Jako arbiter stoi ponad aparatem władzy i powołany jest realizacji funkcji określonych w art.. 5 konstytucji i w sytuacji nadzwyczajnej kiedy to może podjąć szczególne środki. To jest art.. 16

Jeżeli chodzi o uprawnienia prezydenta jako władzy realnej to może on: korzystać z nast.. Kompetencji :

-współuczestniczyć w powołaniu rządu

-podejmuje decyzje o zdymisjonowaniu rządu a także rozwiązaniu zgromadzenia narodowego jeśli uchwaliło ono wniosek o votum nieufności

-prezydent przewodniczy radzie ministrów zatem uczestniczy w bieżących działaniach tego organu.

-przypomnę zatem że powołuje premiera, przewodniczy Radzie Ministrów , może rozwiązać zgromadzenie narodowe korzysta więc z bardzo szerokich kompetencji i nie mu tu wyraźnie podziału na głowę państwa a drugi członek egzekutywy tzn.rząd wraz z premierem. Premier np.. może tylko wyjątkowo przewodniczyć Radzie Ministrów.

O silnej pozycji prezydenta decyduje zawsze prawo rozwiązania.

W ustawodawstwie Francuskim wyodrębnione jest tzw. Pojęcie bloku konstytucyjnego . To nie jest pojęcie konstytucyjne bo w konstytu. Się nie znajduje Natomiast jest wypracowane przez doktrynę także z udziałem rady konstytucyjnej. Blok konsty. To jest kilka rodzajów aktów prawnych które stanowią podstawę ustrojową tego kraju i z którymi to aktami ustawodawstwo niższego rządu powinno być zgodne

Do bloku zaliczamy następujące akty:

1 konstytucje

2 deklaracje praw człowieka i obywatela z 1789r

3 wstęp do konstytucji z 1946r

4 podstawowe zasady uznane przez ustawy republiki

Wstęp jest przywołany w obecnej konstytucji a w pozostałym zakresie decyzje co do stosowania tych aktów podjęła rada konstytucyjna jest to tzw. Blok konstytu. Pojęcie bloku konsty. Występuje jeszcze w Hiszpanii gdy chodzi o Europę. I służy ustaleniom szerokiego zakresu konstytucyjnych podstaw systemu państwa. Bo to jest punkt odniesienia do aktów niższego rzędu. Jeżeli dokonujemy kontroli konstytucyjności a czyni to w systemie Francuskim rada konstytucyjna i to dotyczy wyłącznie prewencyjnej kontroli to ona bada to konfrontuje z tym blokiem konstyt.. Blok konst. Jest punktem odniesienia nie tylko konstytucja. To jest bardzo charakterystyczne a w systemie Hiszpańskim jest podobnie blok konstytucyjny obejmuje jeszcze inne akty tzw. Ustawy organiczne (ustawy organiczne są uchwalane w systemie francuskim również) to są akty mieszczące się między konstytucją a ustawą zwykłą. Ustawa organiczna reguluje pewne ogólne założenia o szczególnym znaczeniu dla ustroju państwa.

Ustawy ramowe - znane są 2 wersje ustaw ramowych mianowicie ustawy ramowe które są charakterystyczne dla Niemiec i ich zakres dotyczy regulacji w sposób ogólnych pewnych kwestii na poziomie federacji natomiast bardziej szczegółowo dostosowując do specyfiki kraju dana kwestia będzie uregulowana w przepisach krajowych. Federacja daje pewne ramy a szczegóły dopasowujące do sytuacji danego kraju pochodzą już z prawodawstwa krajowego .Jest wydana ustawa ramowa i ona zakreśla pewien kształt konkretnej instytucji natomiast kraje dopracowują sobie szczegóły w ramach własnego prawodawstwa i zgodnie z własną koncepcją, ale nie mogą wyjść poza granice określone przez ustawy ramowe. I To jest 1 rodzaj ustaw ramowych

2 sposób rozumienia ustawy ramowej nie wynika już z Federalnego charakteru państwa takie ustawy ramowe są np.. uchwalane w Portugalii i w sposób ogólny regulują nową kwestię

Ja mogę dać takie pytanie np.. jakie są rodzaje ustaw?

Kończymy zatem Francję przypominam szerokie uprawnienia prezydenta (powołuje premiera , może zdymisjonować rząd , rozwiązać zgromadzenie i w związku z votum nieufności niezależnie od tego votum nieufności.

Przedstawiłam państwu zarys systemu Francuskiego jako przykład systemu półprezydenckiego który został stworzony po to ażeby ograniczyć konsekwencję niestabilności egzekutywy, niestabilności parlamentu poprzez wprowadzenie rozwiązań które ułatwiają działanie rządu i wybrany był tutaj czynnik w osobie prezydenta jako arbitra, prezydenta jako uczestnika czynnego władzy wykonawczej a wszystko po to żeby ustabilizować władzę. To jest cel takich rozwiązań, i to był wariant poprzez wzmocnienie prezydentury rozszerzenie prerogatyw prezydenckich, właśnie ta możliwość zdymisjonowania rządu, rozwiązania zgromadzenia, wpływu na osobę premiera, na działanie rządu, przewodniczenie rządowi. Możliwe są też rozwiązania w ramach tego półprezydenckiego systemu trochę inne np.. z modelu Portugalskiego warto uwzględnić prawo prezydenta do zdymisjonowania rządu tzn. rząd jest podwójnie odpowiedzialny przed parlamentem i przed prezydentem co zbliża ten system oczywiście do Francuskiego. W Portugalskim systemie przepisy konstytucyjne mówią o zasadzie podwójnej odpowiedzialności rządu przed parlamentem i przed prezydentem. Przed parlamentem to jest typowa odpowiedzialność polityczna w postaci votum nieufności, natomiast odpowiedzialność przed prezydentem w ostatecznej wersji tak jak to obowiązuje dzisiaj polega na tym że prezydent może zdymisjonować rząd jeśli jest to konieczne dla zachowania demokratycznych instytucji czyli z góry zakłada się z góry reguluje się że tylko w szczególnej sytuacji zagrożenia istnienia instytucji demokratycznych prezydent może zdymisjonować rząd.

Tworzenie systemu parlamentaryzmu zracjonalizowanego

System jest zasadniczo parlamentarno gabinetowy ale trochę inaczej są określone relacje między parlamentem a rządem. Trzeba odnieść się do uregulowania odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem. Jest jeszcze jedna formuła która służy takiej racjonalizacji systemu który pozostaje parlamentarny tzw. Delegowane ustawodawstwo np.. Nowela sierpniowa z 1926r. Rzecz polega na tym że to nie parlament uchwala pewne akty o mocy ustawy tylko inny podmiot należący do władzy wykonawczej. Jeśli mamy sytuację tego rodzaju że parlament jest rozbity wewnętrznie to zasadniczym problemem jest stanowienia prawa obok powoływania rządu. Ale powiedzmy że mamy rząd mniejszościowy bo jakoś udało się go powołać - pojawia się przy mniejszościowym pytanie co zrobić ze stanowieniem prawa ? Można stworzyć sytuację tak jak powiedziałam na przykładzie Noweli Sierpniowej z 1926r po przewrocie Piłsudskiego. W tym przypadku prezydent był uprawniony do uchwalania rozporządzeń z mocą ustawy i zamiast parlamentu który nie potrafił uchwalić ustawy bo był skłócony prezydent wydawał rozporządzenie z mocą ustawy. To nie jest rozporządzenie wykonawcze tylko rozporządzenie z mocą ustawy. Chodzi o to że zamiast parlamentu uchwala albo prezydent ale też może uchwalać takie akty rząd. Te akty mogą podlegać kontroli parlamentu albo zgoda parlamentu może być dorozumiana. Wydawanie tych aktów może być też uzależnione od uzyskania przez rząd upoważnienia do ich wydania. Przykładem może być art.. 38 konsty. Francuskiej Także podobną regulację mamy w konsty. Hiszpanii. np.. konsty. Francuska mówi że rząd może w celu wykonania swojego programu zwrócić się do parlamentu o upoważnienie na czas ograniczony do wydawania ordonansów w dziedzinach normalnie należących do zakresu ustawy. Konsty. Hiszpanii w art.. 82 stanowi że kortezy generalne (tak się nazywa parlament w Hiszpanii) mogą przenieść na rząd władzę stanowienia norm z mocą ustawy w zakresie określonych spraw no nie wymienionych w różnych innych przepisach. Taka delegacja może być powierzana wyraźnie dla konkretnych spraw i ze wskazaniem terminu jej wykonania. Ponadto w razie nadzwyczajnej i pilnej potrzeby rząd może stanowić tymczasowe akty ustawodawcze, które przyjmują postać dekretów z mocą ustawy i tu są pewne ograniczenia przedmiotowe. ( proszę sobie to zanotować!!!) Konstytucja Francuska przewiduje możliwość że rząd na podstawie upoważnienia udzielanego przez parlament na czas ograniczony, wydaje akty w dziedzinach normalnie należących do zakresu ustawy. Konstytu. Hiszpanii stanowi że kortezy generalne mogą przenieść na rząd władzę ustanowienia norm z mocą ustawy w zakresie określonych spraw. Taka delegacja określa rodzaj spraw i czas trwania upoważnienia. Ponadto w razie nadzwyczajnej i pilnej potrzeby rząd może stanowić tymczasowe akty ustawodawcze które przyjmują postać dekretów z mocą ustawy. Dekrety te muszą być poddane kontroli parlamentu i nie mogą dotyczyć pewnych określonych spraw np.. praw obowiązków i wolności obywateli. Podobne rozwiązania przyjmuje też konstytucja Portugalii i konsty. Włoch. A gdy chodzi o Polskę to trzeba było by się odwołać do Małej konstytu. 92r Która przewidywała rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez rząd jako akty równorzędne ustawie. Wyłączone było jednak tak dużo materii z tego zakresu i tak nie precyzyjnie był on określony że trudno było z tej kompetencji korzystać. W tej chwili w ogóle nie jest znane takie rozwiązanie polskiemu ustrojowi.

Czyli omówiliśmy ustawy różne, omówiliśmy blok konstytu., ustawę organiczną , Francja Hiszpania Portugalia, akt usytuowany między ustawą a konstytucją o pewnej takiej wyższej mocy niż ustawa i uchwalany w specjalnej procedurze zawsze.

Ustawy organiczne na ogół wchodzą do bloku konstytucyjnego. No bo one regulują pewne istotne sprawy np.. zasady prawa wyborczego.

System kanclerski na przykładzie Niemiec

Niemcy

Jest kilka zasad które stanowią podstawę ustroju Niemiec. Państwo Republikańskie ponieważ naród jest suwerenem. Państwo demokratyczne czego istotnym przejawem jest zasada bezpośredniego stosowania konstytucyjnych praw i wolności czyli. Państwo Federalne konstytucja przyjmuje zasadę zgodnie z którą władza należy do krajów chyba że konstytucja stanowi inaczej czyli domniemanie władzy krajów związkowych. Państwo prawne czyli zasada państwa prawnego. To co mieści się w treści klauzuli państwa prawnego zasady państwa prawnego to tu ma pełne zastosowanie bo odwołujemy się właśnie do tej zasady państwa prawnego, której to zasady treść składa się np.. zasady niezawisłości sądu, trójpodziału władzy, zasady praworządności - to wszystko składa się na pojęcie państwa prawnego. Państwo socjalne (przypomnij sobie z wczorajszego wykładu- ) troszczące się o byt materialny, rozwój człowieka ale z uwzględnieniem realnej możliwości świadczeń. Państwo socjalne opiera się o następujące założenia: godna egzystencja, równość socjalna, pomoc socjalna. - to jest omówienie bardzo ogólne. Władzę ustawodawczą wykonuje Bundestag , w którym oczywiście mamy różne komisje podobnie jak w innych parlamentach. Wybory do tej izby parlamentu niemieckiego są wolne i Bundestag który składa się z delegatów rządów krajowych. Funkcje parlamentu: ustawodawcza, odpowiedni podział kompetencji między federacje i kraje. Następnie funkcja kreacyjna w szczególności warto zwrócić uwagę na wybór kanclerza, Funkcja kontrolna która odbywa się w sposób typowy jak we wszystkich systemach parlamentarnych dotyczy zatem kontroli i polityki rządu przede wszystkim władza wykonawcza jest dwuczłonowa , składa się z prezydenta i rządu. Prezydent ma słabą bardzo pozycję ma funkcję przede wszystkim reprezentacyjną. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej tylko wyłącznie konstytucyjną. Do wyłącznych jego kompetencji należy prawo mianowania kanclerza, oraz jego odwołania po zakończeniu kadencji. Prezydent powołuje zatem kanclerza który następnie przystępuje do tworzenia rządu. Prezydent powołuje rząd na wniosek kanclerza. Ministrowie ponoszą odpowiedzialność polityczną przed kanclerzem. Obowiązuje konstruktywne votum nieufności nie da się inaczej zdymisjonować kanclerza ani rządu ale to jest dymisja kanclerza bo wraz z nim upada rząd. Bundestag nie głosuje składu rządu i nie głosuje programu rządu.

(oo)

< F >

_/ \_