1 kim była I Majchrzak
Irena Majchrzak (ur. 1927 – zm. 2011). Była polską pedagog, socjolog, autorką wielu książek dla dorosłych oraz elementarzy dla dzieci polskich, indiańskich i romskich.
Metodę odimienną opracowała tę metodę podczas pracy z Indianami Czontoli w meksykańskim stanie Tabasco.
Pani Irena jest autorką książki pt. „Wprowadzeniem dziecka w świat pisma”. W której dzieli się z czytelnikami swymi doświadczeniami, jak sama pisze ,,pedagogicznej przygody”.
Twierdzi, że dziecko od samego początku dziecko wchodzi w świat pisma jako w świat znaczeń, a nie izolowanych liter.
W swoich rozważaniach na temat nauki czytania w wieku przedszkolnym autorka prezentuje stanowisko negujące konieczność kształtowania u dzieci w tym okresie przedszkolnym świadomości fonologicznej, ponieważ sprzyja to powstawaniu u dzieci przekonania, że każdej głosce odpowiada tylko jeden znak.
2 Czym jest metoda odimienna
Odimienna metoda nauki czytania należy do innowacyjnych projektów edukacyjnych, zatwierdzonych przez MENiS.
Metoda odimienna jest uniwersalna, może być stosowana w nauce czytania we wszystkich językach zapisanych w alfabecie łacińskim.
Pozwala na wczesne kształcenie umiejętności czytania zarówno w aspekcie technicznym, jak i semantycznym.
Została opracowana a następnie zastosowana w 1985r w Meksyku oraz w 1992r w Polsce w Przedszkolu nr 407 z równie pozytywnymi wynikami.
Dzieci bardzo szybko, w trakcie zabaw opanowują sztukę czytania od razu ze zrozumieniem czytanych słów i całych tekstów, wyprzedzając wszystkie programowe ustalenia, jak również oczekiwania swoich nauczycieli i rodziców.
Autorka tej metody odkryła, że dzieci lepiej kojarzą obraz niż dźwięk i oparła swoją metodę na zmyśle wzroku.
Nauka oparta jest na różnego typu zestawach ćwiczeniowych, elementarzach i grach. Dziecku prezentowane są obrazy, które łączy ze znaczeniem słowa. Naukę można rozpocząć w momencie, gdy dziecko jest w stanie łączyć znaczenie słowa z jego zapisem graficznym będącym abstrakcją. Według Majchrzak zapis pisemny jest stały i dziecko może się do niego odwołać w każdej chwili, podówczas gdy doznanie słuchowe zależne jest od nadawcy dźwięku i przemija.
3 wprowadzenie metody odimiennej
Kształcenie sztuki czytania z pełnym rozumieniem tekstu można stosować już w grupie dzieci trzyletnich.
Nauczyciel prowadząc zabawy i gry prowokuje dziecko do odkrywania na drodze samodzielnego rozumowania logiki alfabetycznego szyfru.
Początkiem jest imię dziecka, które staje się słowem otwierającym świat pisma.
„W imieniu zawarta jest ogromna moc. Jest ono symbolem naszej tożsamości, wypowiedziane czy napisane, jest źródłem wzruszenia dla każdej osoby, dziecka czy dorosłego.” – cytat z książki Wprowadzenie dziecka w świat pisma.
Programoparty na metodzie odimiennej, oparty jest na założeniach pedagogiki konstruktywistycznej - zawiera taki łańcuch zajęć i gier, dzięki którym dziecko w drodze samodzielnego rozumowania odkrywa i opanowuje logikę alfabetycznego szyfru.
Strategia metody odimiennej jest wizualna; na każdym etapie jej stosowania stymuluje się obserwację wzrokową oraz operacje logiczne
| 5 Etap pierwszy – inicjacja Inicjacja jest magicznym gestem symbolizacji. Dzięki temu przeżyciu dziecko wie, że może być wyrażone za pomocą liter – może być „napisane” i „przeczytane”. W akcie inicjacji otrzymuje ogromny ładunek wzruszeń i wiedzy. Dostaje swoje własne słowo, specyficzną kombinację liter, które oznaczają jego całego – osobowego. Dzięki użyciu imion własnych na początku nauki dziecko jest w stanie przyswoić sobie pisownię wszystkich fonemów języka polskiego; same dzieci stają się niejako nośnikami dwuznaków i zmiękczeń, które przy tradycyjnym systemie nauki uznawane są za trudne, dzięki takiej metodzie wszystko staje się bardzo łatwe, albowiem w imionach są zapisane wszystkie reguły polskiej ortografii Wchodzi w świat pisma jako w świat znaczeń, a nie izolowanych liter. Przebieg inicjacji ma charakter indywidualnego kontaktu. Dziecko siedzi po lewej stronie nauczyciela, tak by mogło obserwować ruchy jego prawej ręki. Na poliniowanej kartce nauczycielka pisze poszczególne litery jego imienia z jednoczesnym ich wybrzmiewaniem. Pozwala dziecku dokładnie przyjrzeć się zapisowi imienia. Następnie pokazuje wizytówkę ze swoim własnym imieniem i zaprasza do szukania wspólnych liter oraz różnic. Później na oddzielnych karteczkach pisze wszystkie litery imienia dziecka, miesza je i prosi by ono poskładało je w odpowiedniej kolejności. Inicjacja przebiega bez pośpiechu. Nie wyręcza się dziecka, pomaga mu się, jeśli jest to konieczne, ale nie dąży się za wszelką cenę do wykonania zadania. |
|---|
Każde dziecko po otrzymaniu swojej wizytówki umieszcza ją w miejscu przez siebie wybranym (np. ściana, firanka, półka itp.)
7 osiągniecia na etapie inicjacji
Na tym etapie dziecko:
nabywa poczucie własnej tożsamości
dostrzega różnice w kształcie różnych liter
zauważa związek pomiędzy literą a dźwiękiem, znakiem graficznym, a głoską.
wyszukuje pierwszą literę imienia,
składa własne imię z liter (posiłkując się wzorem),
składa własne imię z pamięci,
układa imię innych dzieci (wg własnych możliwości).
8 przykłady inicjacji
Następuje teraz czas zabaw, podczas których wychowankowie ćwiczą rozpoznawanie i odnajdywanie swoich imion, wśród innych, a potem – rozpoznawanie imion kolegów.
A oto przykłady:
- sprawdzanie obecności z wykorzystaniem wizytówek
- zabawy ruchowe z wykorzystaniem krzesełek oznakowanych
wizytówkami
- zabawa w „Listonosza” doręczającego koperty z imionami
- „Czyj to domek?” – odszukiwanie „swojego domu” (kółko z
wizytówką dziecka)
- „Deszcz wizytówek” – szukanie wśród rozsypywanych przez
nauczyciela wizytówek tej „swojej”
- „Detektywi”- sprawdzają czy wszystkie litery ich imienia znajdują się na taśmie alfabetu, szukają „swoich” liter w imionach kolegów.
Następnie dzieci składają swoje imiona z liter napisanych na oddzielnych karteczkach. Robią to najpierw według wzoru znajdującego się na kopercie, a następnie z pamięci.
Zabawy powtarza się wielokrotnie. Każde dziecko ćwiczy to tylko ze swoim imieniem.
Ten etap to czas codziennych zabaw z wizytówkami, dający dzieciom dużo radości i satysfakcji.
11 Etap drugi – ściana pełna liter
Na ścianie zostaje umieszczony alfabet, wszystkie litery – duże, małe, drukowane, pisane. Jest to wizualny system dydaktyczny – „Ściana pełna liter”.
Równocześnie wieszane są na wysokości oczu dziecka wszystkie litery alfabetu, zarówno duże jak i małe. Są to litery drukowane, ale mogą być również pisane.
W jego skład wchodzi alfabet i wizytówki dzieci, które są nieocenioną pomocą przy przekazywaniu i przyswajaniu sobie zasad polskiej pisowni.
Następuje cykl zabaw i gry w loteryjkę, podczas których nauczycielka prezentuje kolejne litery alfabetu. Przedstawiane litery dziecko oznacza na swojej wizytówce np. kuleczką z plasteliny. Każda litera zostaje opisana zarówno ze względu na jej kształt, jak i na brzmienie.
W czasie jednej sesji przedstawia się trzy lub cztery litery. Nie omawia się brzmienia liter w izolacji, bo brzmią one różnie w różnych wyrazach.
|
|---|
13 targ liter
„Targ liter” to zabawa kończąca ten etap wprowadzania w świat pisma. Dziecko otrzymuje pasek, na którym w jego górnym rzędzie wypisane są wszystkie litery alfabetu, a pod spodem tylko te, które należą do jego imienia. Dziecko powiększa własny zbiór liter, np. Piotr dostanie: e,k,u,ś, gdy ułoży swoje imię w różnych wersjach: Piotr, Piotrek, Piotruś. Najpierw otrzymuje brakujące litery od nauczyciela, a potem zdobywa je poprzez wymianę z kolegami. Piotr może wymienić swoje „r” np.. na „w” czy „d” Władka. Uzyskane litery dziecko przykleja na swoim pasku.
14 zabawy do etapu ściana pełna liter
Znajomość liter zainspirowało dzieci do układania ich kształtu z różnych przedmiotów, np. z guzików, rolek od papieru
„ Moje litery” – dzieci przyglądają się swoim wizytówkom i np.
| - przeliczają ilość wszystkich liter, takich samych liter, szukają „swoich” liter i wskazują na „ścianie liter”, odszukują pierwszą – wielką literę (mogą do tego posłużyć guziki, liczmany, klocki, kawałku papieru np.), „Litery kolegów” – dzieci w parach szukają „liter kolegów”, np.…. wg pomysłów dzieci i nauczyciela „Taniec literek” - dzieci odszukują wśród liter, które są rozłożone na dywanie, tę która jest pierwsza w ich imieniu i naklejają na swoją bluzkę. Dzieci zapraszają do tańca dziecko, które ma taką samą literę. 16 Etap trzeci – nazywanie świata Ten etap metody odimiennej należy rozumieć jako akt nadawania przedmiotom z otoczenia ich symbolicznych pisemnych reprezentacji. Światem jest najpierw sala przedszkolna i wszystko, co się tam znajduje. Potem rozszerza się zakres i światem jest dom, rośliny, zwierzęta, itd. Etap „nazywanie świata” polega na dopasowaniu nazw do otaczających dziecko przedmiotów. To gra, w której dziecko za pomocą wyrazów ćwiczy ciągle na nowo rozpoznawanie kształtów i brzmienia liter alfabetu w różnych kombinacjach. Nazywanie świata” jest ćwiczeniem, pozwalającym dziecku rozwiązywać zadanie według własnych możliwości. Odwołujemy się bardziej do inteligencji dziecka, niż do jego pamięci, pilności czy posłuszeństwa. 17 Przykłady zabaw do etapu nazywanie swiata Pierwszymi odczytywanymi słowami muszą być koniecznie rzeczowniki. Dopiero później wprowadzamy przymiotniki, przyimki, czasowniki i równoważniki zdania. Nauczyciel przygotowuje kartki z nazwami różnych przedmiotów. Zadaniem dziecka jest odszukanie przedmiotów i przypisanie im odpowiedniej wizytówki. Przy pierwszej próbie gry używamy wyrazów najprostszych: „lala”, „miś”. Wyrazy mogą powtarzać się każdego dnia, lecz obok znanych już wyrazów muszą znaleźć się też nowe. Przyjemność wynika nie tyle z odszyfrowania liter, lecz ze znalezienia treści. Zabawa odbywa się w ciszy. Głośne czytanie nie służy rozumieniu. *Zabawa z wyrazy - miś, lala, okno, ściana, stół, krzesło, biurko itp. – sala zajęć - głowa, szyja, ręka, plecy, brzuch itp.- części ciała - igła, naparstek, nici, nożyce, metr itp. – temat „Krawcowa” · koszyk rzeczowników (lala, noga, auto) dziecko dopasowuje kartkę z napisem do przedmiotu · układanki słowno – obrazkowe, dopasowywanie słowa do obrazka i odwrotnie · ćwiczenia ze zdrobnieniami – łyżka, łyżeczka, piłka, piłeczka · bingo wyrazowe (dziecko zastawia kartonikami nazwy rzeczy, które odczytał lub zobaczył na obrazku, wygrywa ten, kto pierwszy zasłoni wszystkie wyrazy na kartce) · Gdzie to jest? – wyszukiwanie rzeczy obiektów na kartce i położenie napisów w odpowiednich miejscach. |
|---|
18 Etap czwarty – sesje czytania
Stały element dnia umożliwiający dzieciom kontakt z językiem pisanym (ok 15 minut dziennie).
Teraz świat staje do dziecka otworem. W kręgu zainteresowań dziecka może się znaleźć
wszystko.
Pojawiają się teksty wielosłowne, bardziej skomplikowane i zróżnicowane pod względem stylu wypowiedzi.
Walory gry dydaktycznej staja się bardziej wyraziste i przekonujące, od tekstów jednosłownych nauczyciel przechodzi do zdań a nawet opowiadań.
Równoległe z opisanymi etapami odimiennej nauki czytania codziennie czyta się dzieciom teksty literackie z literatury dziecięcej. Książka staje się źródłem interesujących doznań, wiedzy i wzbudza w dzieciach zainteresowanie słowem pisanym.
Jest to kontynuacja zabawy w odkrywanie świata, przy czym obok rzeczowników pojawiają się inne części mowy: przymiotniki np. lala duża, lala mała, klocek czerwony, klocek zielony oraz przyimki np. lala na stole, lala pod stołem, lala przy stole (różnią się tylko treścią przyimka).
21 Na tym etapie dziecko:
zna wszystkie litery alfabetu;
utrwala czytanie ze zrozumieniem;
poszerza zakres pojęć;
zdaje sobie sprawę, że wszystkie przedmioty i sytuacje można opisać;
nabiera motywacji do samodzielnego czytania;
przyswaja w sposób naturalny polską ortografię;
kształtuje kompetencje czytelnicze;
22 Przykłady zabaw do etapu sesja czytania
Dominującą formą tego etapu są gry czytelnicze. Mogą przybierać formy zabaw polegających na:
dopasowywaniu wyrazów (później zdań) do odpowiadających im ilustracji;
inscenizacji np. „oto lala, która siedzi u lekarza”;
wykonywaniu poleceń nauczyciela napisanych na kartce;
odczytywaniu zagadek i udzielaniu odpowiedzi w formie słownej lub plastycznej;
układaniu zdań w historyjki, opowiadania
22 Zakończenie
Odimienna metoda nauki czytania należy do innowacyjnych i odważnych projektów edukacyjnych, ponieważ stawia pod znakiem zapytania dotychczasowe metody, szczególnie najpowszechniej w Polsce stosowaną – metodę analityczno-syntetyczną. Program odimienny poddaje krytyce wiele działań metodycznych, które spotyka się w innych metodach funkcjonujących na rynku edukacyjnym.