NIRVANA

Pod koniec XIX wieku dużą popularnością cieszyła się na Zachodzie filozofia indyjska, do której nawiązywał w swych poglądach m.in. Schopenhauer. Jednym z ważnych pojęć tej filozofii jest nirwana. Słowo to pochodzi z sanskrytu i znaczy dosłownie „zgaśnięcie, zdmuchnięcie”. W filozofii indyjskiej, zwłaszcza w buddyzmie, nirwana oznacza stan świadomości, w którym ustaje wszelkie przywiązanie do świata zmysłowego, materialnego, znikają pragnienia i jednostkowa świadomość.

W pesymistycznej, dekadenckiej literaturze Młodej Polski nirwana rozumiana była jako rozpłynięcie się człowieka w nicości, powodujące ustanie cierpienia i zmęczenia życiem. Takie rozumienie tego pojęcia występuje na przykład w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera w wierszu pt. „Hymn do Nirwany”, w którym podmiot liryczny zwraca się do nirwany niczym do Boga z prośbą o wyzwolenie z kłopotów ziemskiego życia.

• nirvana czyli stan niebytu, brak psychicznego kontaktu ze światem, była sposobem na życie bez męki, ucieczka od pragnień,

SCHOPENHAUERYZM: twórca Artur Schopenhauer.

Filozofia ta głosiła, że los ludzki zawsze naznaczony jest cierpieniem, poczuciem niedosytu, niezadowolenia i lęku przed śmiercią. Kieruje nami popęd życiowy, który nigdy nie może być w pełni zaspokojony. Pragniemy zdobywać szczęście, które jest niemożliwe do osiągnięcia.
* próbujemy znaleźć sens życia, które jest go pozbawione.
* towarzyszy nam świadomość, że musimy umrzeć
* filozofia pesymistyczna wg, której świata nie możemy poznać za pomocą zmysłów.
* człowiekowi towarzyszy ciągły lęk przed śmiercią, lecz jego jedynym pragnieniem jest wyzbycie się pragnień, nicości (nirwany).

Nirwana – pojęcie oznaczające całkowite oderwanie od życia, stan pełnej szczęśliwości i spokoju, który występuje po wyzbyciu się wszelakich pragnień i woli życia.

NP.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer „HYMN DO NIRVANY”

Z otchłani klęsk i cierpień podnoszę głos do ciebie,

Nirwano!

Przyjdź twe królestwo jako na ziemi, tak i w niebie,

Nirwano!

Złemu mnie z szponów wyrwij, bom jest utrapień srodze,

Nirwano!

I niech już więcej w jarzmie krwawiącym kark nie chodzę,

Nirwano!

Oto mi ludzka podłość kałem w źrenice bryzga,

Nirwano!

Oto się w złości ludzkiej błocie ma stopa ślizga,

Nirwano!

Oto mię wstręt przepełnił, ohyda mię zadusza,

Nirwano!

I w bólach konwulsyjnych tarza się moja dusza,

Nirwano!

O przyjdź i dłonie twoje połóż na me źrenice,

Nirwano!

Twym unicestwiającym oddechem pierś niech sycę,

Nirwano!

Żem żył, niech nie pamiętam, ani wiem, że żyć muszę,

Nirwano!

Od myśli i pamięci oderwij moją duszę,

Nirwano!

Od oczu mych odegnaj złe i nikczemne twarze,

Nirwano!

Człowiecze zburz przede mną bożyszcza i ołtarze,

Nirwano!

Niech żywot mię silniejszych, słabszych śmierć nie uciska,

Nirwano!

Niech błędny wzrok rozpaczy przed oczy mi nie błyska,

Nirwano!

Niech otchłań klęsk i cierpień w łonie się twym pogrzebie,

Nirwano!

I przyjdź królestwo twoje na ziemi, jak i w niebie,

Nirwano!

Podmiot liryczny jest zmęczony życiem z otchłani. Klęsk, cierpienia, zła od ludzkiej podłości może jedynie wyzwolić go Nirwana. Podmiot nie chce pamiętać, że żył, nie chce myśleć i czuć, widzieć – ludzi i świata. Chce odciąć się od dotychczasowej wiary, która nie uchroniła go przed cierpieniem. Królestwo, o które się modli, to Królestwo Nirwany. Wiersz ten to idealny przykład schopenhaueryzmu i dekadentyzmu.

Charakterystycznym elementem tego wiersza. Stylizowanego na litanię, jest opisanie tęsknoty do stanu nieświadomości, do zerwania kontaktu z rzeczywistością. Nie wskazuje się tu jednak na jakieś realne wydarzenie lub emocje, które zachęcają do ucieczki od życia. Mowa raczej o wielce ogólnym zniechęceniu do świata i ludzi. Odpycha od nich „podłość” i „złość”, przed oczyma stoją „nikczemne i złe” twarze, ale wstrętu do świata można szukać i w specyficznym nastawieniu psychicznym podmiotu wiersza, jego zamykaniu się w zaklętym kręgu cierpienia. Rozpacz i cierpienie są uczuciami oczywistymi dla wrażliwej jednostki, konfrontującej swoje wyobrażenia o rzeczywistości z rzeczywistością istniejącą.