1. Hipoksja i typy hipoksji.

Zaburzenia zużytkowania tlenu w komórkach to tzw. dyzoksja. Dyzoksja hipoksemiczna- obniżenie zużytkowania na skutek obniżonej jego podaży. Dyzoksja normoksemiczna- podaż tlenu prawidłowa, zaburzenia komórkowe. Dyzoksja hiperoksyczna- nadmierna podaż tlenu.

Anoksja- oznacza zupełny brak tlen, anoksemia- oznacza zupełny brak tlenu we krwi.

Hipoksja- oznacza niedobór tlenu w tkankach, któremu przeważnie za wyjątkiem hipoksji cytotoksycznej towarzyszy niedobór tlenu we krwi (hipoksemia). Przyczyną jest obniżenie ciśnienia parcjalnego w jakimkolwiek miejscu tzw. kaskady tlenowej ( stopniowe obniżanie prężności tlenu)

Rodzaje:

1. Hipoksja hipoksemiczna- przyczyną jest obniżenie prężności tlenu we krwi tętniczej, obniżenie ciśnienia parcjalnego we wdychanym powietrzu np. choroba górska. Dochodzi do niej w przypadku upośledzenia wentylacji płuc.

2. Hipoksja anemiczna- prężność tlenu we krwi tętniczej jest prawidłowa, lecz zmniejsza się ilość transportowana przez hemoglobinę. Następstwo niedokrwistości lub ograniczenie hemoglobiny prawidłowo funkcjonującej np. zatrucie tlenkiem węgla.

3. Hipoksja krążeniowa, czyli zastoinowa- powstaje w następstwie obniżenia tkankowego przepływu krwi (niedokrwienie). Ilośc tlenu oddawana tkankom jest zbyt niska w stosuknu do ich zapotrzebowania.

4. Hipoksja cytotoksyczna lub histotoksyczna- ilość tlenu dostarczana do tkanek jest prawidłowa, ale na sutek procesów uszkadzających tkanki nie są one zdolne do jego wykorzystywania.

Poza d. wszystkim towarzyszy hipoksemia. A-c. dotyczą- dyzoksji hipoksemicznej, d. dyzoksji normoksemicznej.

Hipoksemia- niedobór tlenu we krwi ( obniżenie prężności tlenu wek krwi tętniczej; umowna granica 85mmHg)

Hiperoksja- jest zwiększeniem ciśnienia parcjalnego tlenu w powietrzu( w powietrzu ponad 150mmHg, a we krwi tętniczej ponad 100mmHg)

1. Hipo- i hiperbaria.

HIPOBARIA W PRZEBIEGU CHOROBY WYOKOGÓRSKIEJ

W miarę narastania wysokości zmienia się: narasta hipoksja, obniża się się ciśnienie atmosferyczne, spada ciśnienie pary wodnej w atmosferze (zachodzi znacznie szybciej niż spadek ciś. atmosferycznego- w takich warunkach konieczne staje się nawilgocenie suchego i zimnego powietrza, prowadzi to dużych strat wody przez układ oddechowy), znacznie obniża się temperatura i znacznie zmienia się współczynnik przewodnictwa cieplnego powietrza. Wraz z narastaniem nasila się natomiast: promieniowanie, natężenie promieniowania nadfioletowego zwiększa się o 15-25% na każdy kilometr wzniesienia. Na dużych wysokościach zwiększa się prędkość wiatru zwiększenie strat cieplnych.

W przypadku braku odpowiedniej aklimatyzacji występują: bóle, zawroty głowy, bezsenność, obniżenie zdolności skupienia uwagi. Hipoksja pobudza chemoreceptory kłębków szyjnych zasadowica oddechowa. Zasadowica może prowadzić do napadów tężyczki ( spadek stężenia jonów H⁺ zwiększa stopień wiązania przez białka wapnia, następuje zmniejszenie frakcji wapnia zjonizowanego).

Istotnym elementem aklimatyzacji jest zwiększenie liczby erytrocytów we krwi oraz zawartości hemoglobiny. Zwiększenie liczby erytrocytów wzrost lepkości krwi zwiększenie oporu obwodowego większe obciążenie serca.

Na dużych wysokościach występuje często skurcz naczyń krążenia płucnego, wskutek obniżenia ciśnienia parcjalnego tlenu (efekt Eulera i Lijestranda) wzrost ciśnienia w tętnicach płucnych nadmierne obciążenie prawej komory (dodatkowo sprzyja wzrost lepkości krwi). Nadciśnienie płucne bywa często przyczyna obrzęku płuc (zaburzenia równowagi Starlinga)- płyn przesącza się z wnętrza na zewnątrz- obrzęk.

W przebiegu ostrego zespołu choroby wysokogórskiej może rozwinąć się obrzęk mózgu. Niedotlenienie mózgu wywołane przez hipoksję powoduje rozszerzenie tętniczek zwiększenie przepływu krwi wzrost ciśnienia zaburzenie równowagi Starlinga obrzęk.

HIPERBARIA(nurkowanie). Choroba kesonowa(choroba nurków)

Wraz ze schodzeniem pod powierzchnię wody wzrasta ciśnienie proporcjonalnie do głębokości. Zgodnie z prawem Henry’ego, gaz rozpuszcza się wtedy we krwi i tkankach w ilości zwiększonej- proporcjonalnie do ciśnienia. W takich warunkach oddychanie prowadzi do szybkiego zatrucia tlenowego i ujawnia narkotyczne zatrucie azotem ( jeżeli nurek oddycha powietrzem oprócz tlenu znajduje się w nim azot-78%). Aby uniknąć tych powikłań stosuje się mieszaninę tlenu z helem. Podczas wynurzania (tj. obniżania ciśnienia) potrzebny jest długi okres dekompresji. Dekompresja to proces usuwania gazów nagromadzonych w organizmie nurka podczas oddychania w warunkach podwyższonego ciśnienia.

Choroba kesonowa- jeżeli dekompresja zachodzi zbyt szybko, w przestrzeniach ciała tworzą się pęcherzyki gazu. Pojawiają się bółe mięśniowe i stawowe. Zatory gazowe. Wykrzepianie śródnaczyniowe- pęcherzyki mają skłonność do łączenia się z chylomikronami i lipoproteinami emulsja pokrywająca wewnętrzną powierzchnię naczyń osadzanie płytek krwi wykrzepianie (martwica i niedotlenienie).

Następstwa nagłej dekompresji zależą głównie od lokalizacji zmian. Szybkie, nagłe wynurzenie z wody może spowodować rozerwanie płuc: nagłe zmniejszenie ciśnienia hydrostatycznego powoduje rozprężenie powietrza zamkniętego w płucach ( odma). W wyniku nagłej i często powtarzanej dekompresji mogą powstać przewlekłe uszkodzenia czynnościowe ucha wewnętrznego.

1. Awitaminozy i hiperwitaminozy.

Witaminy są konieczne do prawidłowego funkcjonowania organizmu oprócz innych składników odżywczych. Są substancjami egzogennymi, czyli takimi, których organizm nie jest w stanie sam syntetyzować i muszą być dostarczane z pożywieniem. Spełniają w organizmie funkcję koenzymów lub kofaktorów. Witaminy dzielą się na rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie.

1. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (ADEK)

- retinol (witamina A)- powstaje w ustroju z β- karotenu- prowitaminy A. Znajduje się w pokarmach pochodzenia zwierzęcego: tłuszcz ryb morskich oraz w pokarmach pochodzenia roślinnego np. marchew, liście brokułu. Niezbędna jest do procesów wzrostu nabłonka, jej niedobór jest przyczyną rogowacenia naskórka. Retinol jest składnikiem purpury wzrokowej- niedobór powoduje niedowidzenie o zmierzchu- kurza ślepota. Retinol i β- karoten chornią przed szkodliwym działaniem wolnych rodników- mają działanie przeciwutleniające.

Nadmiar- powiększenie wątroby, bóle stawów, głowy, osłabienie, wypadanie włosów.

- witamina D- powstaje w ustroju z odpowiednich prowitamin.

Jej aktywna formą jest kalcytriol, który zwiększa stężenie wapnia i fosforanów w osoczu krwi. Nasila wchłanianie w jelitach oraz ich zwrotne wchłanianie w kanalikach nerki.

Następstwem niedoboru witaminy D jest hipokalcemia- zmniejszenie mineralizacji kości, u dzieci krzywica, u dorosłych rozmiękczenie kości. Dlatego ważne jest korzystanie z kąpieli słonecznych- Z UMIAREM(WTF).

Nadmiar witaminy D przebiega z hiperkalcemią, odkładaniem złogów wapnia, kamica nerkowa.

- witamina E, tokoferol; źródło olej z kiełków pszenicy. Witamina E jest silnym przeciwutleniaczem, efekty biologiczne wynikają głównie z właściwości antyoksydacyjnych ( chroni przed wolnymi rodnikami), osłabia rozwój miażdżycy, opóźnianie procesów starzenia się, chroni przed zaćmą. Niedobór: sprzyja podatności komórek na działanie czynników rakotwórczych, zaburzenia ciąży (obumarcie płodu),zmiany w wątrobie, skłonność do hemolizy krwinek czerwonych.

- witamina K- syntetyzowana przez drobnoustroje flory jelitowej człowieka, występuje w roślinach w postaci filochinonu. Witamina K wpływa na prawidłową syntezę protrombiny w wątrobie, a także czynników krzepnięcia VII i IX. Brak witaminy K jest przyczyną zaburzeń krzepnięcia, skaza krwotoczna.

b. Witaminy rozpuszczalne w wodzie.

- tiamina (witamina B₁)- zawierają ją przede wszystkim produkty zbożowe. Jest składnikiem TPP. Jest niezbędna w regulacji glikolizy i cyklu pentozo-fosforanowym. Niedobór: choroba beri-beri- wielka słabość, występuje u ludzi żywiących się łuskanym ryżem ( brak tiaminy) lub w przypadku spożywania surowych ryb zawierających tiaminazę. Chroba charakteryzuje się niewydolnością mięśnia sercowego i rozległe obrzęki. Awitaminoza występuje też u niektórych alkoholików- zespół Korsakowa- zaburzenia pamięci, orientacji w miejscu i czasie, konfabulacje dla pokrycia luk pamięciowych.

- ryboflawina (witamina B₂)- występuje w mlek, jajkach, drożdżach, przetworach zbożowych z pełnego ziarna. Jest ważnym składnikiem tkankowych układów enzymatycznych (FAD); objawy niedoboru łagodne: zajady w kącikach ust, zapalenie języka, zmiany łojotokowe skóry, zmiany paznokci, niekiedy niedokrwistość.

- witamina B₆, pirydoksyna- obecna w drożdżach, produktach zbożowych, wątrobie. Koenzym PLP- dekarboksylazy i aminotransferazy. Niedobór: zmiany skórne, zaburzenia ze strony układu nerwowego.

- kwas pantotenowy (witamina B₅)- jest składnikiem koenzymu A, upośledzenie procesów wzrostu i do zmian zapalnych skórnych. Zawarty we wszystkich naturalnych produktach.

- biotyna (witamina H)- żółtko jaja, wątroba, niektóre jarzyny, jest koenzymem karboksylaz. Niedobór opisywano u człowieka w przypadku spożycia dużych ilości surowego białka jaj kurzych (białko zawiera awidynę, która hamuje wchłanianie biotyny w przewodzie pokarmowym). Objawy niedoboru u ludzi obejmują zmiany skórne, osłabienie ogólne i łatwe męczenie się.

- witamina PP, niacyna- składnik NAD i NADP, niedobór witaminy PP powoduje pelagrę (rumień lombardzki, szorstka skóra)- zmiany skórne na obszarach dostępnych światłu słonecznemu, po wygojeniu miejsca są przebarwione i chropowate. Zmiany zapalne występują również na błonach śluzowych: jama ustna, przełyk, żołądek, jelita; zmiany układu nerwowego.

- kwas foliowy i kobalaminy (B₁₂)- bardzo ważne w przypadku tworzenia krwinek czerwonych. Kwas foliowy (liście warzyw), kobalaminy ( wątroba mięso mleko); czynnik wewnętrzny Castle’a (kobalamina)- odpowiada za prawidłowe wchłanianie. Brak ich powoduje również wady w mnożeniu się komórek. Kwas foliowy odpowiada dodatkowo za prawidłowy rozwój cewy nerwowej płodu- zalecane podawanie w czasie ciąży. Witamina B₁₂ warunkuje prawidłową syntezę fosfolipidów, które są składnikiem osłonki mielinowej- niedobór, zwyrodnienia nerwów. Kwas foliowy odpowiedzialny jest za syntezę DNA.

- witamina C (kwas askorbinowy)- obecna w owocach, zielonych warzywach. Ma istotne znaczenie w procesach utleniania i redukcji. Niezbędna do działania hydroksylazy pro linowej, warunkuje prawidłowy rozwój kolagenu- niezbędna w procesie gojenia ran. Naturalny przeciwutleniaczem. Niedobór: upośledzenie gojenia się ran, skaza krwotoczna pochodzenia naczyniowego ( naczynia są mniej wytrzymałe i nadmiernie podatne na urazy mechaniczne), zmiany zapalne jamy ustnej- krwawienie dziąseł, w ostateczności wypadanie zębów gnilec, szkorbut. Witamina C sprzyja odporności organizmu, jej obniżenie przy niedoborze sprzyja infekcjom bakteryjnym.

Antywitaminy- są to związki swoiście hamujące działanie witamin w tkankach i narządach.