NAUKA O PAŃSTWIE I PRAWIE
1. Relacja między najważniejszymi organami władzy państwowej na podstawie rozwiązań konstytucyjnych (zasady główne wynikające z poszczególnych konstytucji XX wieku).
Pierwszym aktem regulującym wzajemne stosunki między najważniejszymi organami władzy państwowej w Polsce była ustawa konstytucyjna (współcześnie w Polsce nie ma aktów o charakterze konstytucyjnym) z 20 lutego 1919 roku. Ustawa wyraźnie ograniczała kompetencje naczelnika państwa jako głównego organu władzy wykonawczej, wzmocniła kompetencje rządu jako kolegialnego organu władzy wykonawczej, jednak całość władzy wykonawczej podporządkowała pod nadzór sejmu. W tym samym czasie obowiązywał w Polsce system unikameralny (unikameralizm - system jednoizbowy w ramach władzy wykonawczej; bikameralizm - system dwuizbowy w ramach władzy ustawodawczej). Życie polityczne, geopolityczne panujące w tym czasie na terenach RP, mimo ograniczeń normatywnych sprawiły, że naczelnik mimo to miał duże kompetencje.
KONSTYTUCJA RP Z 17 MARCA 1921R.
jeden z najbardziej demokratycznych aktów XX wieku, oparty na wzorach francuskich.
dominują prawa liberalne, tzw. prawa jednostkowe, państwo jest służebne wobec obywatela, brak omnipotencji państwa
system jest unitarny (na całym terytorium obowiązuje to samo prawo)
sejm składał się z 444 posłów i 111 senatorów
widoczna była wyraźna przewaga władzy ustawodawczej nad wykonawczą (w ramach władzy ustawodawczej sejm ma przewagę nad senatem, a w ramach władzy wykonawczej rząd ma przewagę nad prezydentem)
Ustawa zmieniająca i uzupełniająca ustawę zasadniczą z 17 marca 1921r. to ustawa z 2 sierpnia 1926r. zwana nowelą sierpniową.
Wyraźnie wzmacniała władzę wykonawczą kosztem kompetencji władzy ustawodawczej, a w ramach władzy wykonawczej szczególnie wzmacnia kompetencje prezydenta, który np. mógł wydawać dekrety z mocą ustawy, sejm nie mógł się rozwiązać sam.
KONSTYTUCJA RP Z 23 KWIETNIA 1935R.
Panował system autorytarny. Zlikwidowano istniejący dotychczas trójpodział władzy. Odtąd istnieje zapis, ze jednolita, pełna władza państwowa jest skupiona w rękach prezydenta przed którym odpowiedzialny jest rząd, sejm, senat, skarb państwa, a on sam jest odpowiedzialny przed Bogiem i historią - co po pierwsze wskazuje na odpowiedzialność prezydenta, po drugie eliminuje jednocześnie brak odpowiedzialności konstytucyjnej i prawno-karno-materialnej, po trzecie po prostu znosi trójpodział władzy. Instytucja jednostki została podporządkowana omnipotencji (wszechładza) państwa, zredukowane zostają prawa liberalne i jednostka zostaje podporządkowana dobru wspólnoty. Państwo jest cały czas bikameralne, wzmocniono rolę rządu poza pozycją prezydenta, obniżono kompetencje władzy ustawodawczej w zasadniczy sposób, w ramach tej władzy zredukowano kompetencje sejmu (mimo obniżeń władzy ustawodawczej, senat i jego kompetencje poszły bardziej w górę, niż sejmu).
Następny akt prawny to UMOWA PARYSKA wyemitowana przez radio w Paryżu w 1939r., która w sposób radykalny wzmocniła pozycję premiera, rządu kosztem uprawnień prezydenta. 4 lutego 1947r. wprowadzono ustawę o wyborze prezydenta Polski. Prezydent miał być apolityczny i obowiązywała zasada apolityczności urzędów (wybrany na ten urząd dzień później Bolesław Bierut - był jednocześnie prezydentem i prezesem rady państwa czym złamano zasadę niepołączalności urzędów; był jednocześnie prezydentem i sekretarzem PPR - Polskiej Partii Robotniczej czym złamano zasadę apolityczności prezydenta Polski).
USTAWA KONSTYTUCYJNA Z 20 LUTEGO 1947R. zwana potocznie małą konstytucją. Jest to ustawa regulująca wzajemne stosunki między najwyższymi organami władzy państwowej. Konstrukcję tę należy uznać za niepełną, tymczasową i fikcyjną. Jest to charakterystyczne prowizorium, budzące znaczne wątpliwości o charakterze normatywnym ponieważ: z punktu widzenia normatywnego w ramach władzy wykonawczej formalnie wprowadzono urząd prezydenta. W ramach władzy ustawodawczej wprowadzono sejm i senat, ale rada państwa posiadała uprawnienia ustawodawcze, co burzy standardową, monteskiuszowski trójpodział władz. Formalnie sejm był podstawowym organem władzy. System jest unikameralny . Suwerenem jest naród, a państwo jest unitarne. Formalnie nie ma omnipotencji państwa, ale generalnie w rzeczywistości jest wszechwładne. Występuje fikcyjność praw liberalnych.
USTAWA ZASADNICZA Z 22 LIPCA 1952R. - KONSTYTUCJA PRL. W ramach zasad naczelnych wskazać należy: występuje standardowy trójpodział władzy (trudno mówić o normalnym podziale władz w systemie niedemokratycznym, bowiem istnieje zawsze ośrodek polityczny determinujący inny organ władzy państwowej, pojawia się ekstremalna polaryzacja pomiędzy władzą organów politycznych, a szeroko rozumianych organów administracji publicznej). Państwo jest unitarne, unikameralne. W 1952r. zniesiono instytucję prezydenta. Kolegialnym prezydentem staję się rada państwa. Formanie występują prawa liberalne - co jest fikcją normatywną, w rzeczywistości występuje wszechwładza państwa. Suwerenem jest lud pracujący miast i wsi. Formalnie naczelnym organem władzy publicznej jest sejm. W 1960r. ustalono i wprowadzono stałą liczbę posłów - 460. - wcześniej był jeden poseł na 6000 mieszkańców. W 1963r. zrównano kadencję rad narodowych z kadencją sejmu.
USTAWA Z 10 LUTEGO 1976R. Wprowadzono normatywne rozwiązania. Nastąpiła konstytucjonalizacja PZPR, oznacza to, że do systemu wprowadzono zapis, że PZPR jest przewodnią siłą narodu polskiego; wprowadzono zapis o bratniej współpracy pomiędzy (niezwykle ideologicznie) Rzeczypospolitą Ludową, a innymi sojuszniczymi państwami, szczególnie ZSRR; wprowadzono, że NIK będzie podległa pod rząd; wprowadzono tzw. front jedności narodów. W 1980r.NIK z powrotem zostaje podporządkowany pod sejm. Trybunał konstytucyjny i stanu zostają włączone do systemu normatywnego.