Pojęcie polityki finansowej, jej instrumenty i rodzaje.
Polityka finansowa to zespół działań, które polegają na dokonywaniu wyboru celów, które zamierzamy osiągnąć za pomocą określonych metod, sposobów i narzędzi. Polityka finansowa jest przede wszystkim domeną państwa. Państwo i jego organy określają parametry i instrumenty polityki finansowej, tj. stopy procentowe banku centralnego. W najszerszym ujęciu podstawowym narzędziem polityki finansowej jest pieniądz i instrumenty pieniężne. Polityka finansowa państwa prowadzona jest w obszarze monetarnym i fiskalnym. Polityka finansowa ma charakter dychotomiczny, czyli podwójny, dwuczłonowy.
Elementy różnorodności polityki fiskalnej i monetarnej:
Odmienne cele operacyjne – bardziej szczegółowe
Różne rodzaje stosowanych instrumentów polityki finansowej. Monetarna – stopy procentowe BC, fiskalnej – podatki parlamentu i MF
Wyodrębnienie w ramach instytucji państwa różnych podmiotów odpowiedzialnych za prowadzenie polityki monetarnej i fiskalnej
Odmienne reakcje podmiotów gospodarczych na narzędzia monetarne i fiskalne
Zróżnicowana odpowiedzialność podmiotów państwa na prowadzenie jednej i drugiej polityki
W przypadku polityki finansowej mówi się o celach uniwersalnych, czyli:
Wzrost gospodarczy, zapewnienie stabilnego przyrostu PKB
Stabilizowanie gospodarki, łagodzenie cyklu koniunkturalnego
Walka z bezrobociem, ograniczanie jego skutków
Zapewnienie stabilnego poziomu cen, walka z inflacją
Wspieranie konkurencyjności gospodarki
Zapewnienie bezpieczeństwa i stabilności systemu finansowego
Polityka monetarna
Polega na kształtowaniu relacji pomiędzy podażą pieniądza a popytem na pieniądz przez władze monetarne każdego kraju, czyli Bank Centralny i jego organy(NBP, Rada Polityki Pieniężnej). Szczególną rolę odgrywa stopa procentowa, która wpływa na podaż pieniądza. Podaż wpływa na procesy inflacyjne, koszt kredytu, poziom oszczędności, decyzje inwestorów o inwestycjach, co przekłada się na dynamikę PKB.
Do instrumentów polityki pieniężnej zaliczymy:
Stopy procentowe BC(referencyjna – średnia ważona rentowności operacji otwartych rynku, lombardowa, redyskontowa, depozytowa)
Operacje otwartego rynku, polegające na skupie i sprzedaży przez BC krótkoterminowych papierów wartościowych(bony skarbowe) w celu finansowania deficytu budżetu państwa
Emisja własnych papierów wartościowych(bony pieniężne)
Rezerwa obowiązkowa
Operacje kredytowo – depozytowe
Polityka monetarna to podmiot apolityczny, niezależny, zapewniony przez konstytucję.
Polityka fiskalna (podatkowa)
Działalność państwa polegająca na wykorzystaniu instrumentów fiskalnych do osiągania określonych celów, tj. korygowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów, zapewnienie wpływów budżetowych do budżetu państwa, walka ze skutkami bezrobocia, inflacji, zapewnienie finansowania działom gospodarki, które z różnych powodów nie są finansowane przez podmioty prywatne.
Cele polityki fiskalnej:
Cele fiskalne – zapewnienie popytu państwa na pieniądz
Cele pozafiskalne – społeczne, np. zasiłki, renty, zapomogi, gospodarcze, np. ulgi inwestycyjne w podatkach dochodowych
Kontrowersje polityki fiskalnej:
Efekt opóźnień czasowych, który jest związany z procesem legislacyjnym
Paradoks niezrównoważonego budżetu(deficyt)
Mnożnik wydatków publicznych, polegający na tym ze wydatki publiczne mogą być dogodnym narzędziem pobudzania gospodarki. Wzrost wydatków publicznych o 1 punkt procentowy powoduje wzrost PKB o ponad 1%
Polityka fiskalna jest definiowana w dwóch ujęciach:
Węższe – polega na tym, że polityką fiskalną definiuje się przede wszystkim w oparciu o instrumenty podatkowe(podatki)
Saldo – deficyt
Szerokie – jest działalnością władz publicznych, zmierzająca do pozyskania dochodów publicznych, za pomocą określonych podatków(dochodowe, konsumpcyjne), realizacji określonych wydatków publicznych
Instrumenty polityki fiskalnej:
Podatki i opłaty publiczno – prawne(przymusowe daniny, które z ekonomicznego punktu widzenia są podatkami, ale z jakiś powodu ustawodawca nie nazywa ich podatkami, aby nie wywołać protestów społecznych)
Świadczenia parafiskalne, parapodatkowe, np. składki na ubezpieczenia społeczne, na NFZ,
Wydatki w formie transferów socjalnych, tj. zasiłki, socjalne, zapomogi, stypendia, renty
Wydatki publiczne promujące restrukturyzację w gospodarce, wspierające sektor NSP, rolnictwo, tworzące nowe miejsca pracy, poręczenia i gwarancje angażujące środki publiczne
Dług publiczny i deficyt budżetowy i instrumenty ich finansowania
Fiskalizm to dążenie do osiągnięcia jak najwyższych wpływów z podatków bez liczenia się z konsekwencjami społecznymi i gospodarczymi.
W polityce fiskalnej oraz w finansach publicznych dużą rolę odgrywają czynniki polityczne, administracyjne, instytucjonalne. Na ograniczenie negatywnych czynników politycznych jest wypracowanie i przyjęcie odpowiednich rozwiązań instytucjonalnych w polityce fiskalnej. Pod pojęciem instytucji fiskalnej rozumie się wszelkiego rodzaju reguły, limity ograniczenia i akty prawne, które mają wpływ na przygotowanie ustawy budżetowej i jej wykonanie.