Hajime Nakamura – „Systemy myślenia ludów wschodu” – „Konserwatyzm i zachwyt nad starożytnością”

PRZYWIĄZYWANIE WAGI DO MINIONYCH WYDARZEŃ

-Chińczycy zaczęli przywiązywać dużą wagę do przeszłych wydarzeń na skutek statycznego ujmowania zjawisk w połączeniu z popularnym w niektórych grupach akcentowaniem znaczenia szczegółów.
Przykład: w języku chińskim nie ma jednego słowa precyzyjnie oddającego znaczenie „stać się” – są za to inne które zawsze uwzględniają wcześniejszy stan rzeczy.

-Historyczne dziedzictwo narodu niezmiernie istotne dla Chińczyków. Niechęć do abstrakcyjnych spekulacji mających dyktować prawa rządzące ludzkim życiem. Lepsze odwoływanie się do dawnych obyczajów, powtarzających się zdarzeń, precedensów. Wnioski wysuwane jedynie w procesie abstrakcyjnych spekulacji nie są dla Chińczyków wiarygodne w takim stopniu, jak żywe doświadczenie z przeszłości.

-W literaturze większość Chińczyków uważa że lepiej naśladować sposób ekspresji poprzedników niż silić się na tworzenie nowych stylów. Chińskie teksty klasyczne to często sekwencje wyrażeń i zwrotów zaczerpniętych z starszych tekstów. W konsekwencji, teksty te obfitują w odniesienia literackie i historyczne. Wyrażenia lub zdania, oznaczające pojedyncze wydarzenie historyczne, są używane do przekazywania pojęcia ogólnego i abstrakcyjnego. W sztuce podobne zabiegi (odwoływanie się do klasyków). Czyni to sztukę i literaturę w pełni zrozumiałą tylko dla erudytów i ludzi wykształconych.

-W buddyzmie chińskim podobnie. Rzadko zmianom ulegały raz ustalone chińskie odpowiedniki terminów sanskryckich. Ten nurt myślowy najbardziej widoczny w buddyzmie zen. Zmieniono znaczenie stosowanego przez tę sektę koanu, czyli rodzaju dialogu złożonego z pytań i odpowiedzi mistrza i jego uczniów. Pierwotnie – „rejestr spraw w urzędzie publicznym” . Zmienione na – „wzór” „dawny przykład” „prawo starożytności”. W końcu koan przybrał formę dialogu, opisów działań czy anegdot zaczerpniętych z życia sławnych mnichów, cytatów sutr.

KONTYNUACJA KLASYCZNEGO SPOSOBU MYŚLENIA

-Takie rozumowanie sprawiło, że Chińczycy uznali teksty poprzedników za niekwestionowany autorytet. Od czasów starożytnych, Pięcioksiąg Konfucjański wyznaczał wzory życia (Księga przemian, Księga dokumentów, Księga pieśni, Księga rytuału, Księga Wiosen i Jesieni). Wszystkie mają symbolicznie równy status i cieszą się niezrównanym autorytetem. Wierzono, że bez względu na to jak zmieni się ludzkie życie, cała prawda istotna dla człowieka zawarta jest w tych 5 tomach. Każda dynastia uznawała pięcioksiąg za najwyższy autorytet i wzorzec ludzkiego życia.

-Sam Konfucjusz nie szukał nowych prawd drogą swobodnej spekulacji myślowej czy dążenia do oryginalności. Próbował naśladować dawną tradycję. „Ja niczego nie szukam, tylko przekazuję. Wierzę w starożytność i kocham ją.”. Tylko rozwinął od dawna przekazywane prawdy. Był nauczycielem idei moralnych, niezmiennych w czasie.

-Księgi otaczali szacunkiem nie tylko ludzie związani ze szkołą konfucjańską, ale też inne szkoły, chociaż w różnym stopniu. Inne narody starają się stosować treści zawarte w klasykach w życiu. W Chinach zaś podjęto ogromny wysiłek nie tylko po to, aby w utworach klasycznych utrwalić wzorce postępowania, ale także po to, by całkowicie dostosować do nich życie codzienne.

WPŁYW PRZYJĘCIA BUDDYZMU

-Chińskie tradycyjne i konserwatywne sposoby myślenia wpłynęły na formę w jakiej przyjęto buddyzm. Chiński buddyzm pod wieloma względami różni się od indyjskiego. Mnisi w dość dowolny sposób przepisywali pewne sentencje z sutr. Przykład: Zdanie „Oświecona jaźń otworzyła oczy naprawdę bez szukania pomocy u mistrza” w chińskim tłumaczeniu brzmi „On wysłuchał prawa Buddy i uznał je za prawdziwe”. Sformułowanie „Ja tylko stwierdzam prawdę, a nie tworzę jej” zdominowało poglądy nawet uczonych buddyjskich w Chinach. Buddyści chińscy nie stosowali krytyki historycznej, poszczególne sekty głosiły to co – jak przypuszczały – głosił ich założyciel.

-Zwyczaj przywiązywania wagi do minionych wydarzeń spowodował wykształcenie się w Chinach takiego sposobu myślenia, który zakłada, że mistrz zwykle przewyższa swoich uczniów. Szacunek dla zwyczaju przekazywania uczniom nauki mistrza sprawił, że chińscy buddyści bardzo starannie badali genealogie doktryn. Chińczycy podchodzą do genealogii doktryn i ich przekazu poważniej i bardziej drobiazgowo niż Hindusi. Wśród Chińczyków założyciele sekt cieszą się w niektórych przypadkach większą czcią niż Śakjamuni czy Tathagata. W buddyzmie zen kazania i wyjaśnienia mistrzów w późniejszych czasach stały się ważniejsze niż sutry indyjskie. Chińska idea szacunku dla starszych związana z językowym konserwatyzmem (buddyści zen zwracają się do starszej osoby zaczynając od „lao” by wyrazić swój szacunek).

Taki sposób myślenia doprowadził do uznania teraźniejszości i przyszłości za zepsutą. Mówi się, że chińska myśl jest pesymistyczna i nieukierunkowana ku przyszłości.

SŁABY ROZWÓJ WOLNOMYŚLICIELSTWA

W Chinach istniało jednak wolnomyślicielstwo. Wszyscy filozofowie okresu Wiosen i Jesieni oraz Walczących Królestw bronili własnych przekonań. Za Qin spory ustały przez prześladowania uczonych. Często mówi się, że po ugruntowaniu się pozycji konfucjanizmu i dzieł klasycznych powstała mocna bariera powstrzymująca Chińczyków przed wolnomyślicielstwem. Prawdziwym powodem tego stanu rzeczy byłą jednak ich konserwatywna postawa, kult przeszłości i podkreślanie autorytetu klasyki.

Wg Maxa Webera, prawdopodobnie prawdziwym powodem braku wolnomyślicielstwa w Chinach jest nie rozwinięcie się społeczności miejskiej. Miasta chińskie nie rozwijały się jako skupiska niezależnych społeczności, nie przyznawano prawa do wolności osobistej. Bunty na większą skalę dopiero na początkach XX w.

TRADYCYJNY CHARAKTER WIEDZY

Nauka konfucjańska została uznana za klasyczną za panowania Wcześniejszej Dynastii Han, lecz nie znaczyło to odrzucenia wiedzy krytycznej. Wg Konfucjusza w życiu powinniśmy się kierować się gruntowną wiedzą o wydarzeniach z przeszłości niż medytacją. Studia w szkole konfucjańskiej polegały głównie na redagowaniu przypisów do dzieł klasycznych, prace Zhu Xi składały się w dużej mierze z przypisów. Wśród uczonych buddystów to samo – opracowania ksiąg buddyjskich pełne objaśnień, stały się ostatecznie bogatsze treściowo niż oryginały. Sposób myślenia w którym docenia się wagę objaśnień przetrwał do dziś.