G. Pattaro „Pojmowanie czasu w chrześcijaństwie”

-czas b. istotny składnik samoświadomości chrześcijaństwa.

-różnorodne rozumienie pojęcia w zależności od wyznania

-podstawą do wyodrębnienia uogólnionej koncepcji czasu dla całego chrześcijaństwa może być NT.

-pojęcie czasu odnosi się do historii Zbawienia; dzieli się ją na 4 okresy: wiek prawa naturalnego, wiek prawa Mojżeszowego, w. łaski, w. chwały.

-zauważa, że w Piśmie Świętym historia świata rozwija się w rozmaitych fazach, w których postęp wiąże się z koncepcją przymierza Boga kolejno z Adamem, Noem, Abrachamem i Mojżeszem. To przymierze trwa przez dzieje, a potem pojawia się (odnawia) ponownie wraz z Dawidem. Natomiast Chrystus rozpoczyna czas spełnienia wszystkich obietnic. Chrześcijanie uznają Chrystusa za punkt wyjścia w interpretacji wszystkich epok świata.

-czas w ujęciu NT to ciągłe następstwo chwil – jest to czas linearny. Przeciwieństwo – świat i kultura hellenistyczna – czas kolisty= nie ma żadnego wyjścia, przejścia od przeszłości do przyszłości, jest tylko przejście od „tu” do „gdzie indziej”. Natomiast w chrześcijaństwie czas jest wyzwoleniem. Przeszłość daje zawsze możliwość przyszłości.

Zdarzenia nadają znaczenie czasowi i ukierunkowują go ( nie odwrotnie), dlatego lata trzeba liczyć od narodzin Chrystusa (od tego b. istotnego zdarzenia). Cała przeszłość i przyszłość czerpią swe ukierunkowanie od Chrystusa.

Ważne pojęcia w koncepcji czasu: 1) idea wieczności – traktowana jako pewna odmiana czasu, atrybut Boga; inaczej – czas nieskończony, nieograniczony, nieskończone trwanie Boskiego czasu. 2)czas historyczny – czas ograniczony w historii zbawienia.

Czas historyczny i wieczność jednoczą się w relacji liniowej; wieczność otacza, nakłada się na czas historyczny.

-Schemat! 1) aion hutos – czas, którego początkiem jest Stworzenie a końcem Paruzja (powtórne przyjście Chrystusa na świat), tu dzieje naszego zbawienia spełniają się całkowicie, czas teraźniejszy; 2) aion ek tu aionos – istnieje względem aion hutos, rozciąga się nieograniczenie przed Stworzeniem, tutaj przygotowane zostały dzieje naszego zbawienia, Boży plan, ; 3) aion mellon – następuje po aion hutos, czas nadchodzący, związany z przyjściem Chrystusa; wieńczy całe Stworzenie i wiedzie je do jego wypełnienia.

Wszystkie te czasy się w sobie zawierają, mieszczą się w sobie, dopełniają – stąd czas linearny.

-W tradycji hebrajskiej punkt najważniejszy wyznaczono na granicy między teraźniejszością a przyszłością, w momencie przyjścia Mesjasza. Natomiast w chrześcijańskiej koncepcji (opartej na NT) punkt najważniejszy, środek ustawia się we wnętrzu teraźniejszości = przejście od starego do nowego czasu dokonuje się w czasie doświadczonym przez ludzkość (przy narodzinach Chrystusa). Era Mesjasza nie jest umieszczona w przyszłości, bo chrześcijanie już tego Mesjasza się doczekali. Jedyna różnica pomiędzy koncepcją czasu w tradycji hebrajskiej a chrześcijańskiej.

-ważne jest, że w rozumieniu chrześcijan teraźniejszość pozostawia wolny obszar dla przeszłości (b. ważne wydarzenie – tamto przyjście Jezusa) i dla przyszłości (Paruzja).

-Chrystus Panem wszystkich czasów, jednoczy je w sobie, przeszłość się w Nim spełnia, a przyszłość się w Nim zapowiada. Czas teraźniejszy może się dopełnić i zakończyć dopiero w chwili drugiego przyjścia. Dlatego czas ludzkości (czyli czas teraźniejszy) jest czasem Chrystusa, a On jest ośrodkiem całej historii.

-Jan Ewangelista posługuje się w opisie określeniem hora – godzina. Pojawia się to słowo wtedy, gdy Chrystus zapowiada swoją godzinę. Wszystkie Jego czyny kierują się ku tej określonej godzinie, w niej Jego posłannictwo musi się spełnić. Godzina Jego śmierci.

-w języku biblijny pojawia się jeszcze jedno określenie czasu – kairos – jest to czas wyznaczony przez zdarzenie i dla zdarzenia. Zdarzenie to jest wybrane przez Boga jako ściśle określony cel. Podstawowym kairosem (kluczowym) jest Chrystus i Jego życie. W jego obrębie inne kairoi. Są one ukierunkowane na siebie i na kairos Jezusa.

-czas teraźniejszy jest umieszczony między kairosem Chrystusa a kairosem ostatniego dnia.

-czas rytualny – czas można odczytać też w ramach liturgii, która służy uczczeniu pamięci Chrystusa, Jego czynów doczesnych. Dzieli się na cykl roczny i tygodniowy.

-cykl tygodniowy: Ewangeliści podają, że Jezus Zmartwychwstał w Szabat. Szabat staje się pierwszym dniem tygodnia, w którym na pamiątkę obchodzony jest Paschalny Obrzęd Wieczerzy Pańskiej. Jednak chrześcijanie nie mogli dostosować nowych wymagań, nowej nauki do tradycji Szabatu hebrajskiego, ponieważ mieli inny powód do gromadzenia się niż Hebrajczycy. Zaistniała potrzeba wybrania innego dnia – stąd niedziela.

-w kalendarzu Greków i Rzymian dni tygodnia przyjmują nazwy od planet i ciał świecących (słońce, księżyc). Niedziela pokrywała się z „dniem słońca” – nie można było przyjąć tego terminu, obawiano się powiązania ich religii z pogaństwem. Dlatego wymyślono metaforyzację – Zmartwychwstanie jest dniem, w którym stała się światłość, w którym został pokonany grzech, ciemność. Symbol – Jezus – słońce.

-cały roczny oparty jest na kairosie Chrystusa:

Wyodrębniono Wielki Tydzień, w którym przywołuje się chronologiczne czyny Chrystusa i zostaje uczczona Jego Męka, Śmierć i Zmartwychwstanie. Niedzielę Zmartwychwstania wyznacza się na niedzielę po przesileniu wiosennym.

Święty czas rozszerzono także na przed Wielkim tygodniem – wielki post – który ma związek z kairosem Śmierci i – Czas po Wielkanocy – który ma związek z kairosem Zmartwychwstania.

-W. Post – jest to 7 niedziel przed Wielkanocą, czas nawrócenia i próby ułożenia sobie życia na wzór Chrystusa.

-czas po Wielkanocy – 50 dni od Zmartwychwstania po Zielone Świątki

-istotny czas zaraz po Wielkanocy – oktawa wielkanocna – następuje po nd. Zmartwychwstania do następnej nd. Pamiątka pojawienia się Jezusa po Jego powstaniu z martwych, Jego objawienie się w chwale.

-Zielone Świątki – dzień Kościoła, Zesłanie Ducha Świętego, uczczenie ciągłej obecności Jezusa w historii

-inny okres w ciągu roku – Narodzenie: 25.12 W Rzymie odprawiano obrzędy przesilenia zimowego ku czci Natalias Invicti. Wybrano tę datę na obchody Narodzenia Pańskiego za czasów Konstantyna. Zestawiono pogański mit narodzin słońca z chrześcijańską rzeczywistością Chrystusa przychodzącego na świat jako słońce.

-także tu rozszerzono czas święty na przed Narodzeniem – adwent, przygotowanie do świąt; termin adventus oznacza teofanię, czyli objawienie Boga. Oczekiwanie na Mesjasza. Wyznacza się na 2, 4 lub 5 tygodni przed 25.12 (w zależności od tradycji liturgicznej)

-Chrześcijanie przypisują odświętny charakter czterem okresom roku liturgicznego zwanym – suchymi dniami, które są ściśle powiązane ze wszystkimi czasami liturgicznymi. Suche dni czyli okresy postu. Każdy z nich składa się z trzech dni – czwartku, piątku i soboty. Chronologicznie dni postne występują w następującym porządku: 1) w marcu - stopniowo utożsamiane z pierwszym tygodniem Wielkiego Postu. 2)pokrywają się z pierwszym tygodniem po Zielonych Świątkach, 3)we wrześniu, między 16 a 17 niedzielą po Z. świątkach, 4) w grudniu, stanowią część 3 tygodnia Adwentu.

Początki dni postnych (tej tradycji) sięgają do obrzędowego błogosławienia przyrody, do tradycji przedchrześcijańskich, judejskich i pogańskich. Były to okresy oddawania się postowi, odprawiania modlitw, dawania jałmużny – czas poświęcony Bogu, drugiemu człowiekowi i przyrodzie.

-Wnioski:

Czas to wewnętrzny rytm historii, rozwija się między 2 biegunami dwóch przyjść Jezusa – tego z czasów Palestyny i tego, które nastąpi w „ostatni dzień” świata. Protagonistą tego czasu nie jest jednostka, ale cały lud Boży. Czas liturgiczny to rytm społeczności.