Prawo pochodne Unii Europejskiej – akty prawa pochodnego – wtórnego:

Akty te podzielić można na kilka grup. Pierwsza grupa obejmuje akty bezwzględnie obowiązujące – akty prawodawcze, których nieprzestrzeganie zagrożone jest określonymi sankcjami (tzw. hard law). Do aktów tych zalicza się rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje. Drugą grupę aktów prawa unijnego stanowią akty nieprawodawcze, nie mające mocy wiążącej, wyrażające pewne zalecenia nie obwarowane sankcją (tzw. soft law). Do tej grupy zalicza się zalecenia i opinie, decyzje rady Europejskiej porozumienia międzyinstucjonalne.

Kolejną grupą są: instrumenty Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, do 2014 roku instrumenty Przestrzeni wolności , bezpieczeństwa i sprawiedliwości oraz akty nie wiążące.

1.3 Prawo pochodne

Prawo pochodne stanowi trzecie ważne źródło prawa wspólnotowego po traktatach (prawo pierwotne) i umowach międzynarodowych. Można je określić jako całość aktów normatywnych, przyjętych przez instytucje europejskie na mocy postanowień traktatów. Do prawa pochodnego należą wiążące akty prawne (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje) i niewiążące akty prawne (rezolucje, opinie), przewidziane w Traktacie WE oraz cała seria innych aktów, takich jak na przykład regulaminy wewnętrzne instytucji czy programy działań wspólnotowych.

Instrumenty prawne drugiego i trzeciego filara, które w sensie dosłownym nie należą do prawa pochodnego, ponieważ ciągle zależne są od stosunków międzyrządowych, zostały włączone do tej kategorii dla celów dokumentacji.

1.3.1 Rozporządzenie

Przyjęte przez Radę wraz z Parlamentem lub przez samą Komisję, rozporządzenie jest aktem ogólnym i wiążącym w całości. W odróżnieniu od dyrektyw, które są adresowane do Państw Członkowskich oraz decyzji, których odbiorcy są ściśle określeni, rozporządzenie skierowane jest do wszystkich.

Rozporządzenie jest bezpośrednio stosowane, to znaczy, że tworzy prawo do natychmiastowego stosowania we wszystkich Państwach Członkowskich na równi z prawem krajowym, i to bez konieczności podejmowania jakichkolwiek działań ze strony władz krajowych.

1.3.3 Dyrektywa

Wspólnie przyjęta przez Radę i Parlament lub przez samą Komisję, dyrektywa adresowana jest do Państw Członkowskich. Jej głównym celem jest zbliżenie legislacji.

Dyrektywa łączy Państwa Członkowskie w sprawach dotyczących wyniku, jaki należy uzyskać, lecz pozostawia im wybór formy i środków, jakie przyjmą w celu realizacji celów wspólnotowych w ramach swojego wewnętrznego porządku prawnego.

Jeżeli dyrektywa nie jest transponowana do prawa krajowego przez Państwa Członkowskie lub jeżeli jest transponowana w sposób niepełny lub z opóźnieniem, osoby podlegające kompetencji określonego sądu mogą przed sądami krajowymi powołać się bezpośrednio na określoną dyrektywę.

1.3.4 Decyzja

Przyjęta albo przez Radę, albo przez Radę i Parlament Europejski, albo przez Komisję, decyzja jest aktem, którym instytucje wspólnotowe orzekają na temat konkretnych przypadków. Za pomocą decyzji instytucje mogą wymagać od Państwa Członkowskiego lub od obywatela Unii, by działał lub by powstrzymał się od działania, przyznać mu uprawnienia lub narzucić obowiązki.

Decyzja jest - indywidualna, a odbiorcy decyzji muszą zostać indywidualnie oznaczeni, co odróżnia ją od rozporządzenia, wiąże w całości.

1.3.5 Inne akty

1.3.5.1 Zalecenie

Zalecenie pozwala instytucjom na wypowiedzenie się, z zasugerowaniem linii postępowania, bez tworzenia obowiązku prawnego dla odbiorców (Państw Członkowskich, innych instytucji, a w niektórych przypadkach również obywateli Unii).

1.3.5.2 Opinia

Opinia jest aktem pozwalającym instytucjom na wypowiadanie się w niewiążący sposób, to znaczy bez narzucania obowiązku prawnego dla jej odbiorców. Celem jest ustalenie punktu widzenia instytucji na dane zagadnienie.

1.3.5.3 Wspólne działanie (Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa)

Wspólne działanie jest instrumentem prawnym tytułu V Traktatu o Unii Europejskiej. Ma ono więc charakter międzyrządowy. Przyjęte przez Radę Unii Europejskiej jednogłośnie lub, w pewnych przypadkach, kwalifikowaną większością głosów, wspólne działanie jest wiążące dla Państw Członkowskich, które muszą osiągnąć wytyczone cele, chyba że wystąpią ogromne trudności.

1.3.5.4 Wspólne działanie (Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)

Patrz Decyzja, decyzja ramowa i wspólne działanie (Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)

1.3.5.5 Decyzja, decyzja ramowa i wspólne działanie (Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)

Decyzja i decyzja ramowa zastępują, od wejścia w życie Traktatu amsterdamskiego, wspólne działanie w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. Chodzi o instrumenty prawne tytułu VI Traktatu o Unii Europejskiej o charakterze międzyrządowym. Decyzja i decyzja ramowa przyjmowane są przez Radę Unii Europejskiej jednogłośnie, z inicjatywy Komisji lub jednego z Państw Członkowskich.

Decyzja ramowa jest wiążąca dla Państw Członkowskich co do wyniku do osiągnięcia i pozostawia organom krajowym swobodę decyzji w kwestii formy i środków do jej narzucenia (jak dyrektywa w dziedzinie wspólnotowej).

Decyzja stosowana jest dla osiągnięcia wszelkich celów współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, za wyjątkiem zbliżenia przepisów ustawodawczych i normatywnych Państw Członkowskich, zastrzeżonego dla decyzji ramowej.

1.3.5.6 Wspólne stanowisko (Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych)

Wspólne stanowisko w dziedzinie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych jest instrumentem prawnym tytułów V i VI Traktatu o Unii Europejskiej. Ma charakter międzyrządowy. Przyjęte jednomyślnie przez Radę Unii Europejskiej, określa podejście Unii dotyczące określonych zagadnień wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych i wytycza kierunek dla prowadzenia polityk krajowych w tych dziedzinach.

1.3.5.7 Umowy międzynarodowe (Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa oraz współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych)

Chodzi o instrument prawny tytułów V i VI Traktatu o Unii Europejskiej, który nie został przewidziany Traktatem z Maastricht. Jeżeli chodzi o drugi i trzeci filar, nie istniała wiec podstawa prawna dla zawierania umów międzynarodowych. By uniknąć konieczności formalnego zawierania przez Państwa Członkowskie każdej umowy podpisanej przez Radę, Traktat amsterdamski przewidział możliwość wydania, ze strony Rady na rzecz prezydencji, zezwolenia na wszczęcie negocjacji w razie potrzeby.

Umowy są wiążące dla instytucji Unii, ale nie dla Państw Członkowskich, których normy konstytucyjne przewidują szczegółowe zasady ich zawierania. W takich przypadkach inne Państwa Członkowskie w Radzie mogą uzgodnić, że umowę należy stosować tymczasowo.

1.4 Legislacja skonsolidowana

Konsolidacja polega na włączeniu do jednego tekstu, bez wartości urzędowej, aktu podstawowego (traktatu lub prawa wspólnotowego) wraz z kolejnymi zmianami i poprawkami do niego. Wersja skonsolidowana Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską jest udostępniona w bazie danych EUR-Lex.

Całość obowiązującego prawa pochodnego została skonsolidowana i może być konsultowana w bazie EUR-Lex. Wartość tych tekstów ma jedynie charakter informacyjny, a instytucje uchylają się od odpowiedzialności za ich treść.

Na podstawie tekstów skonsolidowanych Komisja może wystąpić z inicjatywą kodyfikacji lub przeróbki. Kodyfikacja polega na przyjęciu tekstu skonsolidowanego, nieco zmienionego w ramach procedury legislacyjnej. Nowy tekst jest wówczas publikowany w Dzienniku Urzędowym jako akt legislacyjny i nabiera wartości urzędowej.

Komisja może również podjąć inicjatywę przeróbki tekstu, gdy uzna za niezbędne szczegółowe przejrzenie przepisów w danej dziedzinie. Wówczas rozpocznie ona nową procedurę legislacyjną.

Akty delegowane

Ustawodawcy mogą powierzyć Komisji Europejskiej uszczegółowienie lub poprawienie -co oznacza decydowanie- w stosunku do pewnych mniej istotnych elementów prawa UE bądź prawa ramowego dzięki uprawnieniom do delegowania. Konwent w Sprawie Przyszłości Europy zaproponował wprowadzenie aktów delegowanych jako specjalną kategorię ustaw obok ustaw europejskich i ramowych ustaw europejskich. Akty delegowane są nadrzędne w stosunku do ustaw i konstytucji narodowych, mimo że uchwalane są w instytucji, w której nie są reprezentowane wszystkie państwa członkowskie. Aktom delegowanym poświęcony został Art. I-35, który prawdopodobnie będzie artykułem najczęściej przywoływanym, jeśli tylko Konstytucja zostanie przyjęta i ratyfikowana.

Rozporządzenia

Pełnią rolę ujednolicającą przepisy prawa w krajach wspólnotowych UE, mają charakter wiążący, zasięg ogólny (adresatami mogą być zarówno państwa, jak i jednostki) oraz abstrakcyjny (dotyczą nieokreślonej liczby przypadków / sytuacji). Podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE. Każde rozporządzenie wchodzi w życie w terminie w nim zawartym. Obowiązują bezpośrednio, to znaczy, że nie wymagana jest dodatkowo transpozycja zawartego w rozporządzeniach prawa do krajowych porządków prawnych ani inne dodatkowe działanie legislacyjne. W praktyce do rozporządzeń dodawane są również akty wykonawcze. Władze krajowe mają obowiązek uchylenia wszelkich przepisów niezgodnych z treścią rozporządzenia oraz zakaz wydawania aktów prawnych niezgodnych z jego treścią. Dodatkowo państwa członkowskie nie posiadają żadnej swobody regulacyjnej w ramach wprowadzania / wykonywania postanowień zawartych w rozporządzeniu. Artykuł 296 akapit 2 Traktatu o Funkcjonowaniu UE nakazuje uzasadniać rozporządzenia.

Rozporządzenie musi być opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Wchodzi w życie z dniem określonym w rozporządzeniu bądź dwadzieścia dni po jego ogłoszeniu (jeśli w rozporządzeniu nie zawarto daty wejścia w życie). Bezpośrednia skuteczność rozporządzenia oznacza, że wejście w życie rozporządzenia i stosowanie na korzyść lub niekorzyść tych, którzy mu podlegają, jest całkowicie niezależne od prawa danego państwa członkowskiego.