ścieżka wirtualna VP (Virtual Path) - pojęcie stosowane w sieciach i przełącznikach ATM (także Frame Relay), oznaczające wiązkę wielu kanałów wirtualnych prze­biegającą wspólną (tą samą) trasą i łączącą dwóch użyt­kowników lub grupę abonentów końcowych - zainstalowa­nych w tych samych węzłach dostępu. Podstawowa zaleta takiego grupowania pojedynczych kanałów wirtualnych w ścieżki wirtualne polega na poprowadzeniu połączeń w sieci tą samą trasą, a zatem nadających się do wspólne­go sterowania. Dodanie lub ujęcie kanału wirtualnego w ścieżce, w razie zmiany zapotrzebowania na przepływność połączenia między abonentami lub końcowymi węzłami do­stępu, jest stosunkowo proste: nie trzeba powtarzać kom­pletnej procedury ustalania przebiegu trasy dla każdego

kanału oddzielnie. Zmiana przebiegu trasy całej ścieżki wir­tualnej, spowodowana koniecznością uniknięcia przeciąże­nia węzła pośredniczącego lub związana z uszkodzeniem przełącznika ATM, powoduje automatyczną zmianę przebie­gu wszystkich związanych z nią kanałów wirtualnych: trwa­łych PVC lub komutowanych SVC.

światło monochromatyczne - wiązka światła spójnego generowana przez laserowe źródło światła, zawie­rająca jedną, wyróżnioną częstotliwość fal optycznych o niewielkiej szerokości linii widmowej (pojedyncze nano­metry). Lasery półprzewodnikowe używane w optoelektroni­ce emitują promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie podczerwonym, widzialnym lub nadfioletowym, przy czym wyróżnia się 3 odmienne sposobyjego emisji: absorpcyjną, spontaniczną oraz wymuszoną. Emisja wymuszona jest źródłem światła koherentnego.

światłowodowe sprzęgacze - urządzenia optyczne przeznaczone do przekazywania (nadawania lub odbierania) mocy świetlnej pochodzącej z jednego lub kilku światłowodów wejściowych, do jednego lub kilku światło­wodów wyjściowych. Zwykle występują jako elementy pa­sywne (rozgałęźnik 1x2 bądź krzyżak 2x2), włączane do sieci optycznej za pośrednictwem złączy rozdzielnych (roz­łącznych) lub trwałych. Istnieją dwie metody wytwarzania sprzęgaczy optycznych przez:

• sprzęganie czołowe - w których przekaz mocy optycz­nej dokonuje się przez czoła rdzeni światłowodowych z uży­ciem półprzepuszczalnych luster oraz

• sprzęganie boczne - gdzie transformacja mocy optycznej między włóknami zachodzi na skutek przenikania modów światłowodowych przez boczne ścianki stopionych razem włókien.

Konstrukcje sprzęgaczy nowej generacji opierają się na matrycy indywidualnie sterowanych luster klasy MEMS lub technologii przełączania pęcherzykowego (bubbles).

światłowód - medium transmisyjne utworzone przez czyste szklane włókno kwarcowe (dwutlenek krzemu), oto­czone nieprzezroczystym płaszczem wokół centralnie położonego rdzenia. ­

W światłowodzie współczynnik odbicia światła w płaszczu jest mniejszy niż w rdzeniu, co powoduje całkowite wewnętrzne odbicie promienia i teoretycznie bez­stratne prowadzenie wiązki światła wzdłuż osi rdzenia. Śre­dnicę światłowodu, określaną w mikronach, podaje specy­fikacja kabla zarówno dla rdzenia (5/9/50/62,5 (im), jak też dla powłoki zewnętrznej (125/250/1000 urn). Dla światłowodów jedno- modowych (SMF) średnica rdzenia wynosi najczę­ściej 9 urn, przy średnicy płaszcza 125 |im i powło­ce zewnętrznej 125/250 |im. Dla światłowodów wielomodowych (MMF), o gradientowej (rdzeń nie­jednorodny) zmianie współczynnika załamania, średnica rdzenia wynosi 50 lub 62,5 |a,m, przy średnicy pła­szcza 125 |xm, a wraz z lakierowaną powłoką zewnętrzną 250-900 |im. Włókna światłowodowe klasyfikuje się wg ich średnicy, tłumienności, dyspersji, sposobu zmian współ­czynnika załamania w rdzeniu oraz liczby prowadzonych w nim modów (promieni wiązki świetlnej). Do budowy sy­stemów transmisyjnych o niewielkim zasięgu oraz odpor­nych na narażenia mechaniczne stosuje się światłowody plastikowe.

światłowód ciemny (dark fiber) - nie używane, rezerwowe włókno światłowodowe znajdujące się w optokablu,

lecz nie prowadzące laserowego promienia świetlnego. Stanowi rezerwę komunikacyjną na wy­padek awarii lub zmiany konfiguracji sieci.

światłowód długodystansowy - świa­tłowód o specjalnej konstrukcji włókna optycznego, przeznaczony do wielofalowych transmisji długody­stansowych (DWDM, UWDM). Rozwiązanie oparte jest na włóknach jednomodowych (SMF) z przesu­niętą dyspersją (zerową, dodatnią lub ujemną), a najlepiej z płaską charakterystyką dyspersji w III oknie transmisyjnym. Pierwsze rodzaje włókien z niezerową dyspersją NZDS-SMF (Non Zero Disper- sion Shifted-Single Mode Fi ber) zaczęła wytwarzać (1994 r.) firma Lucent Technologies pod nazwą TrueWave (wiele wersji) - co umożliwiło realizację przekazów optycz­nych na dystansie ponad 1000 km bez stosowania regene­ratorów sygnału. Dostępne są inne rozwiązania jednomodo­wych światłowodów długodystansowych o zwiększonej po­wierzchni efektywnej klasy LEAF (Large Effective Area Fiber) - produkowane (od 1998 r.) przez firmę Corning, znane tak­że jako TeraLight (1999 r.), wytwarzane przez firmę Alcatel.

światłowód dwójłomny - specjalny rodzaj włókna optycznego do transmisji światła spójnego (koherentnego), z zachowaniem polaryzacji prowadzonego promienia optycznego na całej trasie przekazu. Dla zachowania ciągło­ści anizotropowego ośrodka transmisji (o różnych cechach w zależności od kierunku rozchodzenia się fal) używa się światłowodów o dwóch osiach optycznych (światłowody dwójłomne), z których tylko jedna ma znaczenie dla propa­gacji sygnału optycznego wzdłuż włókna. W badaniach znaj­dują się dwa rozwiązania: włókna eliptyczne (o eliptycznym przekroju rdzenia, a nie kołowym jak w rozwiązaniach trady­cyjnych) lub włókna z wytworzonymi fabrycznie naprężenia­mi (typu bow-tie oraz PANDA).

światłowód jednomodowy - standardowe włók­no jednomodowe (SMF) o średnicy rdzenia 9 i płaszcza 125 µm, zgodne z zaleceniami ITU-T G.652, w którym istnieją warunki ułożenia się (w geometryczno-optycznym układzie) wyłącznie jednej monochromatycznej wiązki światła o stałej szybkości propagacji impulsu, co minimalizuje dyspersję. Współczesne standardowe światłowody SMF charakteryzują się następującymi cechami: jednorodnym współczynnikiem załamania światła w rdzeniu, skokową zmianą tego współczynnika na granicy z płaszczem, zerem dyspersji w II oknie optycznym, wysoką dyspersją w III oknie (średnio ok. 17 ps/nm*km) oraz niską tłumiennością ( około 0,2 dB/km) i niewielką podatnością na powstawanie efektów nieliniowych w III oknie optycznym 1550 nm. Standardowe włókno SMF jest dobrze dostosowane do transmisji jednokanałowych w II oknie światłowodu, a także wyjąt- kowo dobrze zachowuje się w przekazach wielofalowych DWDM prowadzonych w III oknie optycznym na niewielkich dystansach, czyli w obrębie sieci lokalnej LAN.

światłowód plastikowy - światłowód wykonany ze szkła organicznego (ośrodek plastyczny) o przekroju kołowym i grubości ok. 1 mm, przesyłający światło z dużymi stratami (tłumienność 10-1000 dB/km), w znacznie ograniczonym zakresie temperatur (maks. do 100°C) i na niewielkich dystansach (do 1000 m). Istotną jego zaletą jest

prostota układania i montażu, duża tolerancja niedokład­ności połączeń, stosowanie tanich źródeł światła (duża apertura numeryczna) oraz bardzo niski koszt wytwa­rzania. Światłowody plastikowe o skokowym lub gra­dientowym współczynniku załamania światła są stoso­wane w okablowaniu pojazdów oraz w niewielkich abonenckich łączach lokalnych o maks. przepływności do 10 Gb/s (1 km).

światłowód wielofalowy - najnowsze, specjali­styczne rozwiązanie szerokopasmowego włókna wielofalowego (DWDM) o średnicy rdzenia 9 µm z pojedynczym mo­dem optycznym klasy SMF, udostępniające na potrzeby transmisji wszystkie cztery okna transmisyjne (II, III, IV i V okna światłowodowe). Transmisja w V oknie optycznym nie była dotąd dostępna w tradycyjnych światłowodach, ze względu na występującą w tym paśmie wysoką tłumienność jednostkową, spowodowaną absorpcją na jonach OH". Pierwsze włókna tej klasy uzyskano (2000 r.) w Laborato­riach Bella (Lucent).

światłowód wielomodowy - rodzaj włókna świa­tłowodowego klasy MMF o standardowej średnicy rdzenia 50 µm lub 62,5 µm (niekiedy większej), w którym istnieją warunki optyczne do powstawania wielu prowadzonych wzdłuż osi rdzenia dyskretnych modów optycznych (promie­ni świetlnych) - wszystkie o tej samej długości fali X, lecz o różnej szybkości propagacji (rozprzestrzeniania się świa­tła) wzdłuż włókna. Negatywną konsekwencją rozchodzenia się fali świetlnej z różnymi szybkościami w światłowodach wielomodowych, jest dodatkowy wzrost efektu dyspersji (modalnej), co w zasadniczy sposób ogranicza stosowanie takich włókien jedynie do transmisji na niewielkich odległo­ściach, czyli w obrębie sieci lokalnych. Żaden typ wielomodowego włókna światłowodowego typu MMF z dowolnym profilem rdzenia (skokowym, gradientowym, innym) nie nadaje się do transmisji długodystansowych.

światłowód z profilem gradientowym -

charakterystyczna cecha wielomodowego włókna światło­wodowego, definiowanego wg normy ITU-T G.651, w którym współczynnik załamania światła w rdzeniu zmienia się w sposób ciągły (gradientowy) w miarę oddalania się od osi rdzenia - od wartości maks. w osi rdzenia światłowodu do wartości min. na granicy z płaszczem. Ciągły charakter zmian współczynnika załamania światła profiluje się fa­brycznie w taki sposób, aby różne mody światła miały rze­czywiście tę samą szybkość rozchodzenia się w rdzeniu światłowodu z profilem gradientowym. Światłowody gra­dientowe są trudniejsze w produkcji niż standardowe włók­na z profilem skokowym, a więc droższe.

światłowód z profilem skokowym - charakte­rystyczna cecha włókna światłowodowego (jednomodowego lub wielomodowego), w którym stały współczynnik załama­nia światła w rdzeniu zmienia się skokowo w ustalonej odle­głości od osi rdzenia - od stałej wartości maks. w rdzeniu światłowodu do wartości min na granicy z płaszczem. Liczba prowadzonych modów wzdłuż osi rdzenia włókna z profilem skokowym zależy od wielu czynników, m.in. od: średnicy rdzenia (im mniejsza, tym mniej modów), długości fali mo­nochromatycznej (im dłuższa tym mniej modów) oraz kąta odchylenia promieni od osi włókna (zawsze wewnątrz kąta akceptacji) przy ich wejściu do rdzenia światłowodowego.

światłowód z przesuniętą dyspersją - ro­dzaj jednomodowego włókna światłowodowego typu DS- SMF (Dispersion Shifted - SMF), najbardziej odpowiedni dla transmisji długodystansowych, w którym standardowo uzyskiwana zerowa wartość dyspersji (przypadająca przy długości fali 1310 nm) zostaje przesunięta w procesie wy­twarzania włókna do III okna transmisyjnego (około 1550 nm). Zerowa lub bliska zerowej (dodatnia lub ujemna) war­tość dyspersji w III oknie światłowodowym stanowi nadzwyczaj korzystną cechę transmisyjną włókna długodystanso­wego, gdyż umożliwia stosowanie wzmacniaczy EDFA, mini­malizując jednocześnie szkodliwy wpływ nieliniowego mie­szania czterofalowego FWM.