Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 19 stycznia 1990 r.

IV CR 294/89

Roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego po powstaniu uzyskuje byt niezależny od długu głównego i ulega przedawnieniu według własnych reguł.

OSNC 1991/2-3/33

3610

Dz.U.2014.121: art. 117; art. 118; art. 120; art. 123; art. 481

glosa częściowo krytyczna: Stecki L. Glosa do wyroku SN z dnia 19 stycznia 1990 r., IV CR 294/89.

przegląd orzeczn.: Kaspryszyn J. Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek za opóźnienie w uiszczeniu ceny sprzedaży - uwagi na tle orzecznictwa Sądu Najwyższego.

linia orzecznicza: Mejka A. Termin przedawnienia roszczenia o odsetki za opóźnienie

Skład orzekający

Przewodniczący: sędzia SN W. Patulski.

Sędziowie SN: J. Niejadlik (sprawozdawca), A. Kabat.

Sentencja

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) Przedsiębiorstwa Nasiennego (...) Oddział w B. przeciwko (...) Przedsiębiorstwu Państwowemu w C. o 87.045 zł, na skutek odwołania pozwanego od orzeczenia Okręgowej Komisji Arbitrażowej w Katowicach z dnia 28 sierpnia 1989 r.

oddalił odwołanie.

Uzasadnienie faktyczne

Centrala Nasienna - Oddział w B. sprzedała i wydała dnia 22 kwietnia oraz dnia 30 maja 1988 r. różne nasiona pozwanej Hucie (...). Kupująca uiściła cenę sprzedaży we wrześniu 1988 r. Odsetki za opóźnienie w zapłacie ceny sprzedaży sięgały kwoty 87.045 zł. We wniosku - złożonym dnia 14 lipca 1989 r. - strona powodowa żądała zapłaty tej kwoty od pozwanej Huty (...). Odpowiedź na wniosek zawiera oświadczenie strony pozwanej, że uznaje "roszczenie zawarte we wniosku arbitrażowym za słuszne". W tej sytuacji Okręgowa Komisja Arbitrażowa - orzeczeniem z dnia 28 sierpnia 1989 r. orzekła zgodnie z wnioskami powodowej Centrali Nasiennej.

W odwołaniu - powołującym naruszenie prawa materialnego pozwana Huta (...) wniosła o zmianę tego orzeczenia i o oddalenie wniosku.

Odwołanie jest bezzasadne.

Skarżąca widzi wadliwość kwestionowanego orzeczenia w tym, że - jej zdaniem - doszło w nim do uwzględnienia powództwa o roszczenie, które wskutek upływu terminu przedawnienia (art. 118 zd. 1 k.c.) w całości wygasło (art. 117 § 2 zd. 1 k.c.). Roczny termin przedawnienia się roszczenia głównego, zaspokojonego we wrześniu 1988 r. upłynął kilka miesięcy przed złożeniem wniosku arbitrażowego (dnia 14 lipca 1986 r.). W orzecznictwie arbitrażowym ukształtował się zaś - według skarżącego - pogląd, że akcesoryjny charakter - prowadzący do ścisłego powiązania go z obowiązkiem głównym - roszczenia o zapłatę odsetek za opóźnienie powoduje, że również w sferze przedawnienia dzieli ono losy długu głównego (orz. OKA z dnia 20 czerwca 1985 r. OT-3681/85 - OSPiKA 1986, z. 11-12, poz. 206). Nasuwa jednak zastrzeżenia - poddane zresztą krytyce w doktrynie - zapatrywanie, że z upływem terminu przedawnienia obowiązku głównego, wygasa roszczenie o odsetki za opóźnienie w zapłacie tego długu.

Nie ulega wątpliwości, że roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie nie może powstać bez obowiązku świadczenia sumy głównej, ma więc charakter należności ubocznej, powiązanej z obowiązkiem świadczenia głównego. Akcesoryjny charakter roszczenia sprowadza się jedynie do tego, że warunkiem powstania roszczenia o odsetki za opóźnienie jest istnienie długu głównego. Rozbieżna już bowiem może być wymagalność każdego z tych roszczeń. Nie bez znaczenia jest i to, iż powstaje ono, nie - jak dług główny - jednorazowo, lecz jest powiązane z czynnikiem czasu, upływ którego decyduje o wielkości roszczenia o odsetki. Czynnik ten, jak i okoliczność, że roszczenie o odsetki za opóźnienie może być przedmiotem odrębnego powództwa, przemawia za poglądem, iż podobnie - a więc w miarę upływu poszczególnych dni wykraczających poza roczny okres (art. 118 zd. 1 k.c.) - powinien kształtować się proces przedawnienia się tego roszczenia. Tak więc, roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, powstawszy raz, uzyskuje byt niezależny od długu głównego, i według własnych reguł ulega przedawnieniu. Może więc ono istnieć zarówno po wygaśnięciu wskutek przedawnienia świadczenia głównego, jak i po upływie terminu przedawnienia przewidzianego dla tego roszczenia, jeżeli zostało ono wcześniej spełnione. Na podobną myśl wskazuje - jak się wydaje - uzasadnienie wyroku SN z dnia 26 sierpnia 1976 r. III CRN 181/76 (OSNCP 1977, z. 4, poz. 78).

Roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawniało się - w stosunkach między stronami (j.g.u.) - z upływem jednego roku od dnia doręczenia kupującemu dokumentów rozliczeniowych (art. 120 k.c.). Wniosek o zapłatę odsetek został złożony dnia 14 lipca 1989 r. (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Uległo zatem przedawnieniu roszczenie strony powodowej o odsetki wymagalne przed dniem 14 lipca 1988 r. Nie prowadzi to jednak do uwzględnienia w tym zakresie odwołania. Zaskarżone orzeczenie zapadło bowiem z uznania pozwanej Huty. Odwołanie - w skardze odwoławczej - uznania byłoby zaś dopuszczalne tylko z uzasadnionych przyczyn. Taką przyczyną nie jest - jak, można mniemać, skarżący miał na względzie błąd - błąd co do prawa. W uzasadnieniu wyroku z dnia 24 października 1972 r. CR 177/72 (OSNCP 1973, z. 10, poz. 171) bowiem Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że na tego rodzaju błąd skutecznie nie może się powoływać "osoba prawna, dysponująca odpowiednim aparatem fachowców (...), a wśród nich prawników". W postępowaniu zaś poprzedzającym wydanie zaskarżonego orzeczenia pozwaną Hutę reprezentował również radca prawny. W tej sytuacji skarżąca związana uznaniem powództwa (art. 117 § 3 zd. 2 k.c.) nie może skutecznie domagać się korektury - i w tym zakresie - zaskarżonego orzeczenia.

Odwołanie zatem oddalono (art. 387 k.p.c.).