Tematem mojego referatu jest majątek odrębny i małżeńska wspólność majątkowa. W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, czym jest majątek odrębny? Majątek odrębny, inaczej osobisty stanowi mienie, do którego tytuł prawny posiada tylko jeden małżonek. Zgodnie z brzmieniem kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w jego skład wchodzą:

• majątek nabyty przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba, że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej (ta zasada nie dotyczy przedmiotów, które służą do prowadzenie gospodarstwa domowego i nie zostały wyraźnie zastrzeżone przez spadkodawcę lub darczyńcę dla jednego małżonka)

• prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, np. wkłady majątkowe wniesione przez małżonka do spółki cywilnej, której jest wspólnikiem.

• przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, np. jego odzież, biżuteria, przedmioty związane z jego hobby.

• prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, np. prawo dożywtniego użytkowania mieszkania

• przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

• nagrody za osobiste osiągnięcia

• prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

Pobrane już wynagrodzenie za pracę lub dochody z działalności gospodarczej małżonka wchodzą w skład majątku wspólnego. Natomiast roszczenie o ich uzyskanie jest składnikiem majątku osobistego małżonka.

Konsekwentnie do majątku osobistego należą przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, a więc sumy uzyskane ze sprzedaży np. przedmiotu darowizny nie wchodzą do majątku wspólnego i przysługują tylko wcześniej obdarowanemu małżonkowi.

Zarząd takim majątkiem sprawuje tylko uprawniony małżonek. Majątek osobisty nie może też służyć do zaspokajania długów, jakie obciążają drugiego małżonka.

Należy pamiętać, że w razie ustania małżeństwa przedmioty należące do majątku osobistego nie podlegają podziałowi. Dlatego tak ważne jest udokumentowanie źródła, z jakiego pochodzą.

Z chwilą zawarcia małżeństwa z mocy ustawy powstaje wspólność majątkowa. Obejmuje ona przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania tej wspólności przez oboje małżonków i przez każdego z nich.

Do majątku wspólnego małżonków należą w szczególności:

1. Pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

2. Dochody zarówno z majątku wspólnego, jak i z majątku osobistego.

3. Środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.

Do wspólności należą przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków (np. czajnik), nawet gdyby nabyte zostały przez dziedzicznie, zapis, darowiznę, chyba, że spadkodawca postanowił inaczej. Czyli nawet gdyby nabył coś za majątek osobisty, to to staja się majątkiem wspólnym. Jedyna możliwość, żeby nie stały się majątkiem wspólnym, to odrębne postanowienie darczyńcy (spadkodawcy).

Momentem, który wyznacza możliwość dokonania podziału majątku, zarówno sądowego, jak i umownego, jest chwila ustania wspólności ustawowej, która wcale nie musi zbiegać się z chwilą ustania małżeństwa.

Można wyróżnić ustanie wspólności w trakcie trwania małżeństwa oraz ustanie wspólności wiążące się z ustaniem małżeństwa.

W trakcie małżeństwa wspólność majątkowa może ustać z następujących przyczyn:

• małżonkowie postanowią zawrzeć umowę o rozdzielność majątkową (tzw. intercyzę),

• sąd dokona ustanowienia rozdzielności majątkowej,

• jedno z małżonków zostanie ubezwłasnowolnione,

• w stosunku do jednego z małżonków zostanie ogłoszona upadłość,

• sąd orzeknie separację małżonków.

Gdy ustaje małżeństwo, zawsze następuje ustanie wspólności majątkowej. Dotyczy to następujących sytuacji:

• rozwód - wspólność ustaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego,

• śmierć jednego z małżonków albo obojga małżonków,

• uprawomocnienie się wyroku unieważniającego małżeństwo.

Po ustaniu wspólności majątkowej udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, czyli otrzymują oni po połowie.

Małżonkowie mogą jednak w intercyzie określić, że po ustaniu wspólności udziały w majątku wspólnym będą różne, np. mąż dostanie 60 proc., a żona 40 proc.

Niezależnie od zapisów w ustawie czy intercyzie, małżonkowie mogą zwrócić się do sądu z prośbą, ażeby ustalenie udziałów nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każda ze stron przyczyniła się do powstania majątku. Sąd bierze tu też pod uwagę nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Przyczyną wystąpienia z powyższym żądaniem może być zachowanie jednego z małżonków wykluczające przyznanie mu części majątku, do której ma prawo zgodnie z ustawą bądź intercyzą (np. małżonek gra na wyścigach, uprawia hazard i trwoni majątek wspólny).

Jeżeli wspólność majątkowa ustała na skutek śmierci jednego z małżonków, jego spadkobiercy mogą żądać ustalenia przez sąd nierównych udziałów tylko wtedy, gdy spadkodawca za życia wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.