Mechanizmy transmisji impulsów pieniężnych do strefy realnej
(transmisja wg Keynesa)
Ogólne zasady oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę przedstawia ten oto rysunek (Fazy oddziaływania polityki pieniężnej na gospodarkę)
Wynika z niego, że związki między zastosowaniem określonych instrumentów polityki pieniężnej, (do których należy mi. zmiany stopy dyskontowej, operacje otwartego rynku itp.) przez władze pieniężne (czyli bank centralny) a osiąganiem pożądanych zmian w zakresie realizacji ostatecznych celów polityki gospodarczej (jakim są mi. wzrost gospodarczy, zatrudnienie ceny) nie maja charakteru bezpośredniego, lecz realizują się w wyniku przebiegu impulsów pieniężnych przez kilka faz pośrednich. Ma to w istocie wpływ zarówno na ostateczną skuteczność zastosowania środków polityki pieniężnej, jak i czas osiągnięcia pożądanych efektów.
Skuteczność zastosowanych środków będzie tym niższa, a czas osiągnięcia tym dłuższy, im mniej „wrażliwy” będzie system ekonomiczno - finansowy na zmiany impulsów pieniężnych i im dłuższą drogę będą miały one do pokonania. (tj. im bardziej złożony będzie sam system ekonomiczno - finansowy).
W pewnych warunkach „opór”,(czyli bezwładność systemy ekonomiczno - finansowego)może być nawet tak duży, że pierwotny impuls polityki pieniężnej, jeśli nie będzie dostatecznie silny, ulegnie całkowitej neutralizacji, nie powodując żadnych zmian w zakresie ostatecznych celów polityki gospodarczej.
Istotny wpływ na skuteczność polityki pieniężnej będzie miało również zdecydowanie (determinacja) władz pieniężnych, (czyli banku centralnego) w dążeniu do osiągnięcia złożonych celów, znajdujące odbicie w potencjalnej sile i skali podejmowanych środków.
„Opór” układu gospodarczego wobec impulsów polityki pieniężnej może być zlokalizowany zarówno w sektorze pieniężno - kredytowym, jak i w sektorze realnym (przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe).
Dlatego też, aby polityka pieniężną spełniała swoja rolę, władze pieniężne, czyli bank centralny od momentu zastosowania określonych środków (FAZA I) muszą dokładnie obserwować zmiany, jakie te posunięcia te powodują: najpierw w zakresie tzw. pośrednich celów polityki pieniężnej (zmiany w strukturze stóp procentowych, zmiany ilości pieniądza w obiegu itp. - FAZA II), które traktowane są jako wskaźniki reakcji sektora pieniężno - kredytowego na zmiany polityki pieniężnej (identyfikator polityki pieniężnej), a następnie w zakresie kształtowania się decyzji inwestycyjnych i konsumpcyjnych, globalnego popytu, stopnia wykorzystana aparatu wytwórczego itp., które z kolei odzwierciedlają zakres reakcji sektora realnego zarówno na bezpośrednie działania ze strony władz, jak i przystosowania w obrębie sektora pieniężno - kredytowego (FAZA III). O tym, czy zastosowane środki (ich dobór, zakres i nasilenie) były właściwe i czy okazały się skuteczne w danych warunkach instytucjonalnych, decydujących o sile „oporu” („bezwładności') systemu ekonomiczno - finansowego względem impulsów z zewnątrz, dowiadują się władze z obserwacji zmian w dziedzinie ostatecznych celów polityki gospodarczej, tj. zmian zatrudnienia, stopy wzrostu produkcji, stopy wzrostu cen, zmiana salda bilansu płatniczego (FAZA IV).
Wielofazowość wpływu impulsów pieniężnych na procesy gospodarcze oraz konieczność bieżącego kontrolowania skuteczności polityki pieniężnej w oddziaływaniu zarówno na sektor pieniężno - kredytowy, jak i na sektor realny stawiają szczególne wymagania przed wskaźnikami (identyfikatorami), na podstawie, których ocenia się przebieg zmian zachodzących w gospodarce.
Impulsem pierwotnym są zmiany wskaźników charakteryzujących politykę banku centralnego, (czyli np. zmiana stopy dyskontowej, zmiana planowanej stopy wzrostu podaży pieniądza itp.). Wskaźniki te muszą być:
mierzalne i łatwo uchwytne metodami statystycznymi bez dłuższych opóźnień czasowych
musza być ściśle powiązane z instrumentami (tzw. zmiennymi instrumentami), za pomocą których powoduje się ich zmiany (np. korekty stopy wzrostu ilości pieniądza w obiegu można dokonać za pomocą zmiany stopy minimalnych rezerw płynnych)
powinny wiernie oddawać kierunek i intensywność zastosowanych środków polityki pieniężnej
powinny pozostawać w jednoznacznym i ścisłym związku zarówno z pośrednimi, jak i ostatecznymi celami polityki pieniężnej.
Podobnie wysokie wymagania muszą spełniać wskaźniki będące tzw. pośrednimi celami polityki pieniężnej, gdyż z jednej strony powinny się one łatwo poddawać regulacji (sterowaniu) przez bank centralny za pomocą instrumentów pieniężnych, z drugiej zaś strony powinny wymuszać odpowiednie dostosowanie w całym sektorze pieniężni - kredytowym, a potem również w sektorze realnym.
Mechanizmy transmisji impulsów polityki pieniężnej są to zachowania podmiotów gospodarczych stanowiących drogę (kanał), którą polityka banku centralnego (impulsy polityki pieniężnej) wpływa na decyzje cenowe i produkcyjne podmiotów ekonomicznych.
Mechanizm transmisji polityki pieniężnej opiera się na założeniu, że istnieje związek między zmianami ilości pieniądza, a zmianami w działalności gospodarczej. Reakcje podmiotów gospodarczych maja wpływ na zmianę realnego produktu krajowego brutto.
Analiza mechanizmów transmisyjnych zmian polityki pieniężnej na gospodarkę pozwala na uchwycenie podstawowych różnic, jakie występują między poszczególnymi kierunkami w zakresie zarówno teoretycznych przesłanek polityki ekonomicznej, jak i jej konkretnych zasad.
Zachodnia teoria ekonomi rozróżnia dwa alternatywne mechanizmy transmisyjne. Pierwszy z nich to mechanizm transmisyjny oparty na dorobku teoretycznym keynesizmu, rozwijany szeroko w okresie powojennym, akcentujący „koszt i dostępność kredytów” jako podstawowe nośniki impulsów pieniężnych w gospodarce. Natomiast drugim jest mechanizm wywodzący się z tradycji ekonomi neoklasycznej, rozwinięty w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych pod względem teoretycznym i aplikacyjnym głównie przez przedstawicieli nurtu monetarystycznego, (chociaż poważny wkład w jego rozwój wnieśli również niektórzy przedstawiciele ekonomi keynesowskiej), akcentując z kolei „równowagę struktur majątku” jednostek gospodarczych jako podstawowy czynnik kształtujący ich decyzje i w konsekwencji będący również nośnikiem impulsów pieniężnych między różnymi podmiotami i sektorami gospodarki.
Specyfika, keynesowskiego podejścia do roli polityki pieniężnej jako metody stabilizacji gospodarczej polega na tym, ze przedstawiciele tego nurtu odnoszą się jednak z pewna rezerwą do efektywności tego mechanizmu. Rezerwa ta zakorzeniona jest głęboko w dorobku teoretycznym J. M. Keynesa, który przyczyn zmian w dziedzinie inwestycji, konsumpcji, wzrostu produkcji oraz zatrudnienia (a zatem w sferze realnej) upatrywał raczej we wpływie czynników o charakterze psychologicznym (np. psychologicznej skłonności do konsumpcji, psychologicznej preferencji płynności oraz oczekiwanej stopy zysku) niż pieniężnym.
W krańcowej sytuacji tzw. pułapki płynności (absolutnej preferencji płynności) podmioty gospodarcze dysponują znacznymi zasobami gotówki, a jednak, mimo niskiej stopy procentowej, nie skłania ich to do wydatkowania zasobów na cele produkcyjne. Jedynym czynnikiem, który zmniejsza ich preferencje płynności, jest spadek cen obligacji, bedący dla nich w zasadzie jedynym substytutem pieniądza.
Zagadnienia bezpośredniej substytucji miedzy zasobami pieniężnymi a inwestycjami w kapitał trwały Keynes nie rozpatrywał. Wielkość inwestycji w kapitał trwały uzależniał on natomiast od kształtowania się krańcowej produkcyjności kapitału oraz stopy procentowej w ten sposób, że wzrostowi krańcowej produkcyjności kapitału towarzyszył wzrost inwestycji (i odwrotnie tzn. spadek krańcowej produkcyjności kapitału powoduje spadek inwestycji), wzrostowi zaś stopy procentowej towarzyszył spadek inwestycji (i odwrotnie tzn. wraz ze spadkiem stóp procentowych wzrastają inwestycje). W punkcie, gdzie następowało zrównanie się krańcowej produkcyjności kapitału z rynkową stopą procentową wygasały też inwestycje.
Istota mechanizm transmisyjnego opartego na dorobku teoretycznym keynesizmu
Istotę mechanizm transmisyjnego opartego na dorobku teoretycznym keynesizmu obrazuje Schemat mechanizmu transmisji zmian polityki pieniężnej na gospodarkę w wersji „koszt i dostępność kredytu”.
Przyjmijmy, że władze gospodarcze dążąc do wzrostu produkcji (poprawy koniunktury) oraz zmniejszenia bezrobocia chcą tego dokonać drogą ekspansywnej polityki pieniężnej, obliczonej na stymulację wzrostu ogólnego popytu. W tym celu mogą wykorzystać zarówno środki polityki pieniężnej powodujące obniżenie „ceny kredytu” (oprocentowania), jak i zwiększenie jego dostępności: obniżka stopy dyskontowej i redyskontowej, zwiększenie kwot redyskontowych dla banków handlowych (tj. sum, do jakich banki handlowe mogą upłynniać w banku centralnym posiadane weksle według podstawowej stopy redyskontowej), obniżka stóp minimalnych rezerw utrzymywanych przez banki i instytucje finansowe itp. Mając łatwiejszy dostęp do środków banku centralnego (banku banków) oraz notując wzrost wolnych rezerw płynnych (również z tytułu obniżki wymaganych stóp rezerw), banki zwiększają ofertę kredytową dla przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych, oferując także - wobec zaostrzenia się konkurencji między poszczególnymi bankami o klientów - niższe oprocentowanie.
Obniżka rynkowych stóp procentowych, odzwierciedlająca dokonana wcześniej obniżkę stopy dyskontowej, stanowi bodziec dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych do podejmowania tych form działalności gospodarczej, które zazwyczaj finansowane są właśnie kredytem (zwłaszcza długoterminowym), tj. inwestycji w kapitał trwały w budownictwo mieszkaniowe. W miarę podejmowania inwestycji, w gospodarce rozwijają się procesy mnożnikowe i akceleracyjne, czego efektem jest stopniowe zmniejszanie się deficytu popytowego na rynkach, wzrost ogólnej wielkości produkcji oraz zatrudnienia.
Jeśli zaś celem polityki władz byłoby ograniczenie inflacji związanej z nadmiarem popytu, wówczas mogłyby one dążyć do tego celu drogą restrykcyjnej polityki pieniężnej. W takim wypadku przedstawiony wyżej mechanizm transmisyjny działałby w analogiczny sposób, lecz w przeciwnym kierunku. Czyli aby ograniczyć lukę inflacyjną i inflację popytową władze gospodarcze mogą w tym celu wykorzystać zarówno środki polityki pieniężnej powodujące podwyżkę „ceny kredytu” (oprocentowania), jak i zmniejszenie jego dostępności: podwyższenie stopy dyskontowej i redyskontowej, zmniejszenie kwot redyskontowych dla banków handlowych, wzrost stóp minimalnych rezerw utrzymywanych przez banki i instytucje finansowe itp. Mając trudniejszy dostęp do środków banku centralnego oraz notując zmniejszenie się wolnych rezerw płynnych, banki ograniczają ofertę kredytową dla przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych, po prze wyższe oprocentowanie.
Podwyżka rynkowych stóp procentowych, odzwierciedlająca dokonana wcześniej podwyżkę stopy dyskontowej, nie stanowi bodźca dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych do podejmowania tych form działalności gospodarczej, które zazwyczaj finansowane są właśnie kredytem (zwłaszcza długoterminowym). W gospodarce następują restrykcyjne procesy mnożnikowe i akceleracyjne, czego efektem jest stopniowe zmniejszanie się nadwyżki popytowej na rynkach, ograniczenie inflacji popytowej, spadek produkcji i zatrudnienia.
Makrobankowość - referat
-3-