Porażenie i zatkanie ksiąg s. paresis et obstipatio omasi – „choroba krótko pociętej paszy”

• Definicja:

• Zaburzenia czynnościowe tego przedżołądka występujące w postaci niedowładu, zupełnego porażenia czy też spazmu mięśniówki ksiąg prowadzące do upośledzenia w przesuwaniu się lub nawet do całkowitego zatrzymania treści pokarmowej i zatkania ksiąg

• Wyróżnia się postać:

• samoistną (pierwotną) - towarzyszy jej ostra do podostrej niestrawności z zaburzeniami stanu ogólnego o różnym natężeniu

• symptomatyczną (wtórną) - jako następstwo różnych chorób podstawowych

• Fizjologia (pracy ksiąg):

• W czasie zwiotczenia trzonu ksiąg -> drugi skurcz czepca -> zasysanie treści pokarmowej do ksiąg(pomiędzy blaszki trzonu) z czepca -> skurcz ksiąg -> treść ksiąg kierowana do ostium omasoabomasicum (wchłanianie wody i substancji mineralnych z treści pokarmowej); mniejsza,bardziej płynna treść przepływa bezpośrednio przez kanał ksiąg do trawieńca i miesza się z odwodnioną treścią pochodzącą z ksiąg

• Rzadko, krowy cielne(okołoporodowe zmniejszenie motoryki narządów układu żołądkowo-jelitowego+ poporodowe uszkodzenie wątroby) ;

• Postać wtórna częściej niż pierwotna

• Przyczyna:

• Pierwotne przeładowanie ksiąg:

• Nadmierna ilość paszy,która zawiera krótko ciętą słomę lub siano, łodygi, źdźbła, odpady omłotowe(plewy,puste kłosy,otręby itp.), zmiecionie resztki siana (części źdźbeł, nasiona)

• Bezstrukturalna, zgrubna pasza zawierająca łodygi

• Nagła zmiana rodzaju podawanej paszy

• Niedostateczne lub nieregularne pojenie

• Pasza zawierająca toksyny

• Wtórne przeładowanie ksiąg:

• Choroby które wywoływane są przez bolesne procesy toczące się w jamie brzusznej (urazy powodowane przez ciała obce, zapalenie otrzewnej i in.)

• Kolka żółciowa

• Ropnie wątroby

• Inne ostro przebiegające choroby wątroby – hemoglobinuria, zespół mobilizacji lipidów, leptospiroza

• Zatrucia

• Uogólnione choroby przebiegające z gorączką – głowica, pomór bydła

• Zatrucie botuliną

• Często jako powikłanie różnych postaci niedrożności jelit

• Czynnościowe (syndrom hoflunda - stenoza tylna) lub mechaniczne zwężenie odźwiernika

• Patogeneza:

• Pierwotne przeładowanie ksiąg:

• Uwalnianie podczas fermentacji z paszy kwasu masłowego,który hamuje motorykę ksiąg,natomiast resorpcja płynów w tym przedżołądku zachodzi normalnie -> dochodzi do nadmierne wysuszenia treści pokarmowej, która jest bodźcem stymulującym księgi do skurczu -> zatkanie ksiąg

• Wtórne przeładowanie ksiąg:

• Niedrożność jelit ->zahamowanie motoryki ksiąg w wyniku działań odruchów trzewno-ośrodkowych bądź bezpośrednim oddziaływaniem na śródścienne neurony jelitowe

• Przy łącznym przeładowaniu ksiąg i trawieńca (np. przy stenozie tylnej) – stany podobne do refluksu treści pokarmowej ( zasadowica hipochloremiczna – nie ma wchłaniania chloru w 12stnicy i wydalania wodorowęglanów do światła jelit)

• Objawy kliniczne:

• Pierwotne przeładowanie ksiąg:

• Utrata apetytu

• Spontaniczne stękanie

• Niewielkie wzdęcia

• Zmniejszone wydalanie kału

• Spadek wydajności mlecznej

• Osowiałość

• Podwyższenie częstotliwości uderzeń serca i oddechów

• Osłabienie motoryki żwacza

• Mniej lub bardziej dodatnie próby bólowe w kierunku wykrycia ciał obcych

• Powiększone pole wypukowe wątroby i ksiąg(bolesnośc podczas opukiwania)

• W trakcie omacywania czasami wyczuwalne uderzenia stwardniałych ksiąg o ścianę brzucha (uwypklenie ściany brzucha w tym miejscu)

• Per rectum – powiększone księgi jako kulisty twardy twór leżący w doczaszkowodobrzusznej części jamy brzusznej; w odbytnicy nieliczne małe kuliste i pokryte śluzem „bobki” kałowe o ciemnym zabarwieniu

• Wtórne przeładowanie ksiąg:

• Objawy tego procesu mieszają się z objawami choroby pierwotnej

• Przebieg

• Lżejsze przypadki – samowyleczenie po zmianie paszy lub leczeniu zachowawczym niestrawności lub zaparcia

• Cięższe przypadki z zapaleniem i martwicą blaszek ksiąg oraz zaleganiem – ubój z konieczności

• Rozpoznanie

• Objawy kliniczne – niespecyficzne objawy niestrawności i zmiany w kale

• Podejrzenie przeładowania ksiąg – gdy po wyleczeniu jednej z chorób pierwotnych (np. zatkanie jelit cienkich) nie dochodzi do normalizacji motoryki przedżołądków i oddawania kału

• Laparotomia lub laparorumenotomia diagnostyczna – omacywanie ksiąg – twarde jak kość, ucisk sprawia ból; zmiany zapalne wysięk,sklejanie się narządów

• Rozpoznanie różnicowe:

• Urazowe zapalenie czepca

• Chroniczne zapalenie otrzewnej

• Ropnie w jamie brzusznej

• Niedrożności jelit – wpochwienie, skręt, omotanie, zawęźlenie

• Rozszerzenie i skręt jelita ślepego

• Ciężkie stany intoksykacji

• Porażenie poporodowe

• Niestrawność pokarmowa

• Przemieszczenie trawieńca

• Leczenie

• Przy wtórnym przeładowaniu ksiąg – leczenie choroby podstawowej

• Zabiegi zachowawcze:

• Dożwaczowo 10-20 l mieszaniny ciepłej wody lub rzadkiego kleiku z siemienia lnianego, wymieszane z płynną treścią żwacza pobranego od zdrowej krowy

• Doustne podanie siarczanu sodowego lub magnezowego(żeby doszło do skurczu rynienki przełykowej) (0,5-1 g/kg m.c) i dożwaczowo płynną parafinę (1-2 ml/kg m.c)

• Podawać do tego miękką paszę (trawa,buraki, kiszonka) i niewielkie ilości siana

• Zabieg chirurgiczny

• Na stojącym zwierzęciu – laparotomia w prawym lub lewym dole głodowym , masaż ksiąg pięścią lub aplikacja ciepłej wody bądź parafiny do ksiąg

• Leczenie wspomagające : glukonian potasu, leki przeciwzapalne/bólowe, terapia płynami i elektrolitami

• Na leżącym zwierzęciu - laparotomia z dojścia dobrzuszno-bocznego po prawej stronie, otwiera się księgi i wypłukuje lub usuwa treść pokarmową

• Zapobieganie

• Pierwotne przeładowanie ksiąg – unikać błędów żywieniowych

• Wtórne i pooperacyjne zahamowanie motoryki ksiąg – sprawdzać konsystencje ksiąg podczas zabiegów na jamie brzusznej , po zakończonym zabiegu profilaktyczny masaż ksiąg

• Badanie sekcyjne

• Księgi powiększone,twarde w dotyku ; treść pokarmowa ksiąg sucha, blaszki ksiąg cienkie zgorzelinowo-martwicze i nierzadko ulegają perforacji