Wstrząs/Zapaść

• Definicja: zmniejszenie minutowego przepływu krwi,zaburzenia prawidłowego zaopatrzenia w krew życiowo ważnych narządów i tkanek, co prowadzi do zmniejszenia ich odżywiania w tlen(niedotlenienie),jednocześnie dochodzi do zbyt ograniczonego usuwania z tkanek produktów ich przemiany materii(kwasica metaboliczna tkanek).

• Związany z pierwotną lub wtórną niewydolnością serca

• Przyczyny,patogeneza:

• Wstrząs kardiogenny

  - niewydolność serca

• Wstrząs hipowolemiczny

  - zredukowana objętość wyrzutowa serca

  -ograniczenie diureza

  -pobudzenie układu współczulno-nadnerczowego(Renina-Angiotensyna-Aldosteron) --czynnik stymulujący uwalnianie reniny - zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego, spadek ciśnienia perfuzyjnego nerek

  -zaburzenia krzepliwości krwi i zmiany biochemiczne we krwi

  -Ze względu na patogenezę dzieli się na:

  * wstrząs pokrwotoczny - masywne krwotoki zewnętrzne lub wewnętrzne, skazy krwotoczne, utrata 20-25% krwi uszkadza tkanki czynnościowo i morfologicznie; zwiększona przepuszczalność naczyń -> utrata osocza wody i elektrolitów na zewnątrz bądź do jamy ciała -> przyczyny:stany niedrożności jelit,gwałtowne zmiany ciśnienia w jamie brzusznej –wodobrzusze, wzdęcia przedżołądków lub trawieńca,zapalenie otrzewnej, ciężkie postacie zapalenia jelit

  *wstrząs poodwodnieniowy - przyczyny:ciężkie biegunki

  

  -Te postacie wstrząsu zdarzają się u bydła przed wszystkim w ciężkich chorobach krwi – niedokrwistość, hemoglobinemia, methemoglobinemia, choroby zakaźne przebiegające z uszkodzeniem naczyń i masywną utratą płynów

• Wstrząs septyczny(endotoksyczny)

  -nie ma utraty krwi na zewnątrz

  zakażenia bakteryjne

  -posocznicowe lub ropno-przerzutowe zakażenia w postaci septyczno-toksycznego wstrząsu ->bezpośrednie lub pośrednie działanie endotoksyn bakteryjnych na naczynia

  -szczególnie nasilone zaburzenia krzepliwości krwi

• Wstrząs anafilaktyczny

  -wiązanie się przeciwciał z antygenem – u bydła w wyniku alergi lub reakcji anafilaktycznej

• Wstrząs neurogenny

  -pierwotny lub wtórny

  -pierwotny w wyniku ciężkich chorób układu nerwowego, w wyniku działania prądu i gorąca, lub też po przedawkowaniu narkotyków

  - częściowe lub całkowite wypadnięcie funkcji ośrodków nerwowych regulujących rozmieszczenie krwi w łożysku naczyniowym -> zaburzenia hemodynamiczne -> spowolnienie przepływu krwi,niedotlenienie,kwasica

  - wtórny do innych postaci wstrząsu krążeniowego ( zawsze skutkujące niedotlenieniem ośrodków nerwowych)

  - zawsze kończy się śmiercią (wstrząs refrakcyjny – nieodwracalna niedomoga krążenia)

• Objawy kliniczne:

• Zmniejszenie uwagi poświęcanej przez zwierze otoczeniu

• Zwiększone zapotrzebowanie na odpoczynek

• Senność (somnolencja)

• Chwiejny niepewny chód

• Nierówna ciepłota ciała w różnych okolicach: spadek temp obwodowych odcinków ciała (uszy,rogi, obwodowe odcinki kończyn, ogon)

• Przyspieszona i nasilona praca serca - tachykardia

• Osłabienie czynności trawiennych i wydalniczych

• W stanach wyraźnego wstrząsu :

  -silna apatia ,

  - zwierzęta zastygają w pozycji piersiowej

  -ciepłota ciała spada poniżej normy fizjologicznej (hipotermia)

  - skóra sprawia wrażenie chłodnej i wilgotnej („pocenie”)

  -rozszerzone źrenice mydriasis

  -błony śluzowe suche,blade,brudnoszare lub zasiniałe

  -zapadnięte gałki oczne,

  -zmniejszony turgor skóry

  - bardzo słabe częste i niewyraźnie odgraniczone tony serca, syczące dodatkowe odgłosy systoliczne

  - tętno małe i słabo wypełnione

  - słabe wypełnienie naczyń żylnych (trudno się wkłuć),

  -oddech spowolniony i pogłębiony(śpiączka), duszność i objawy zastoju krwi w płucach w innych fazach wstrząsu

  -oliguria anuria

  -zaburzenia wydolności prawie wszystkich narządów ciała

• Faza agonalna kończy się po krótkim czasie porażeniem oddychania i ustanie akcji serca , wśród objawów śpiączki lub tężyczki

• Rokowanie

• Do ustabilizowania krążenia dochodzi u zwierząt młodych, w przypadkach zapaści hipowolemicznej lub wstrząsu na tle zmian składu krwi

• Ciężkie stany wstrząsu toksyczno-zatorowego oraz ośrodkowe postacie zapaści są niewyleczalne

• Rozpoznanie

• Objawy kliniczne

• Stwierdzenie pierwotnej przyczyny choroby (rodzaj wstrząsu)

• Osłuchiwanie akcji serca

• Wyniki badań laboratoryjnych krwi: hematokryt – niedokrwistość < 30%, zagęszczenie krwi > 40%) , obraz czerwono- i białokrwinkowy, kwasica krwi

• Badanie sekcyjne

• Brak charakterystycznych zmian

• Leczenie

• Zmniejszyć do minimum ruch zwierzęcia – ułożenie w pozycji piersiowej, wyprowadzenie zwierząt z sąsiedztwa

• Leczenie schorzenia pierwotnego:

  -Wstrząs septyczny – podawanie antybiotyków

  -Wstrząs pokrwotoczny – przetoczyć krew, podawanie niskich dawek preparatów wapniowych

  -Pozostałe rodzaje wstrząsów - wlew kroplowy lub transfuzja niewielkiej objętości krwi( 0,5-1 litr), powtarzać w ciągu kilku kolejnych godzin, 100-200 ml 24% boroglukonianu wapnia, wlewy dożylne PWE 30-50 ml/kg m.c/dzień, polepszenie stanu przemiany materii (kortykosteroidy,antyhistaminiki) , zwalczanie kwasicy krwi przez podanie wodorowęglanu sodu