1.Pojęcie i funkcje rynku Rynek : -jest miejscem, na którym spotykają się kupujący i sprzedający; podmioty popytu i podaży. -jest to ogół stosunków między sprzedającymi i kupującymi, kształtującymi: ceny popyt i podaż. -to samoczynnie działający mechanizm wpływający na zachowania (w tym decyzje) podmiotów gospodarczych. -to mechanizm koordynujący zachowania nabywców i sprzedawców uczestniczących w procesie wymiany dóbr

Funkcje rynku: -dokonuje wyceny rożnych towarów, -jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych -jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych (pracy, ziemi, kapitału) -umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce -jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb

2.Gospodarka rynkowa i jej cechy Gospodarka rynkowa – to gospodarka, w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest rynek czy też mechanizm rynkowy. Cechy gospodarki rynkowej: -dominacja prywatnej własności czynników produkcji -rynkowa alokacja zasobów gospodarczych Warunki istnienia gospodarki rynkowej: -dominacja własności prywatnej -swoboda prowadzenia działalności gospodarczej -istnienie sprawnie działających instytucji obsługujących rynek -integralność rynku = wzajemne uzależnienie się od siebie poszczególnych segmentów rynku

3.Klasyfikacja rynków Klasyfikujemy rynki wg. różnych kryteriów: a)przedmiotu obrotu: -Rynek produktów i usług konsumpcyjnych (rynek detaliczny) -Rynek czynników produkcji (ziemi, pracy, kapitału) b)podział rynków według zasięgu geograficznego: - rynek lokalny (separacje rynku) - rynek regionalny(np. latem morze jest bardziej atrakcyjne niż miasto; różne podatki, zarobki) - rynek krajowy (strefa kształtowania płac uwarunkowana odległością, itd.) - rynek międzynarodowy ( różne podatki, różne oczekiwania konkurencji) np. Unia Europejska, - rynek światowy (regulowana cena paliwa, ceny surowców: złoto, srebro, miedź,) c) w zależności od sytuacji rynkowej: - rynek sprzedawcy – charakteryzuje się długotrwałą przewagą popytu nad podażą - rynek nabywcy – charakteryzuje się nadwyżką podaży nad popytem d) w zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji: - rynek homogeniczny, czyli jednorodny (bazuje na specjalizacji produkcji w danym obszarze uwarunkowany rodzajami złóż,itp.) - rynek heterogeniczny (wielostronny, możemy mieć do czynienia z samowystarczalnością) e) w zależności od stopnia wyrównywania się ceny - rynek doskonały (służy wyłącznie analizie mikroekonomicznej, nie ma szans wystąpić realnie)

warunki rynku doskonałego: *rozproszenie po stronie popytu i podaży *brak barier wejścia na rynek *przejrzystość *jednorodność dóbr -rynek nie doskonały.

4.Model rynku doskonałego charakteryzuje się następującymi cechami:

-na rynku obecna jest ogromna liczba producentów oferujących swoje towary

-udział w rynku poszczególnych producentów jest znikomy

-produkty wytwarzane przez poszczególnych producentów są identyczne

-żaden ze sprzedających bądź kupujących dany towar nie ma wpływu na cenę (ta ostatnia jest wypadkową oferty wszystkich producentów i zapotrzebowania wszystkich odbiorców na dany produkt)

-konkurowanie ceną jest bezcelowe w sytuacji, gdy istnieje możliwość zbycia całości wytworzonej produkcji po cenie rynkowej: jednorodność produktów wyklucza stosowanie elementów konkurencji poza cenowej)

-bariery wejścia na rynek bądź wyjścia z niego nie istnieją, co oznacza pełną mobilność czynników produkcji

-sprzedający i kupujący dysponują pełną informacją

Konkurencja doskonała jest teoretycznym modelem rynku niewystępującym w rzeczywistym świecie.

5.Monopole i pośrednie formy rynku (konkurencja monopolistyczna, oligopol). a) Konkurencja monopolistyczna: (wielu sprzedających i kupujących, produkty jednorodne posiadające bliskie substytuty, swoboda wejścia i wyjścia z rynku, założenie doskonałej informacji o rynku, konkurencja cenowa i pozacenowa.) b)Oligopol (niewielka liczba sprzedających i wielu kupujących, produkty jednorodne lub zróżnicowane, ograniczony dostęp do rynku, pełna informacja o rynku, ograniczona skłonność do częstej zmiany cen). c)Monopol (jeden sprzedający i wielu kupujących, produkty jednorodne lub zróżnicowane ( brak substytutów), bariery wejścia na rynek),

6.Popyt i jego kategorie Popyt – jest to zapotrzebowanie na dany towar bądź usługę; gotowość zakupu dóbr czy usług. Wielkość popytu jest to ilość dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie, w określonym czasie. Gdy myślimy o popycie mamy na myśli popyt EFEKTYWNY czyli takie zapotrzebowanie, które jest możliwe do zrealizowania –chęć nabycia towaru jest poparta posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu. Kategorie popytu: -funkcjonalny –wynika z cech jakościowych danego dobra (wzrost zapotrzebowania na dane dobro wynika z jego jakości i wartości użytkowej) -niefunkcjonalny –zależy od wpływu czynników zew. na użyteczność danego dobra (wzrost zapotrzebowania na dane dobro zależy od zachowania klientów) -spekulacyjny –zależy od oczekiwań konsumentów zw. z przyszłą ceną danego dobra)

7.Determinanty popytu a)cena –wpływa na popyt tworząc prawo popytu. Krzywa popytu pokazuje, że jeśli rośnie cena, spada popyt i na odwrót.

b)poza cenowe: -dochody nabywców –jeśli rosną dynamicznie, mimo wzrostu ceny popyt też wzrośnie. -ceny dóbr komplementarnych (uzupełniających) np. samochód –silnik benzynowy i diesel do wyboru. Samochód z silnikiem diesla jest droższy mimo to ludzie je kupują ponieważ ropa jest tańsza od benzyny. -ceny substytutów (dobra zastępowalne) np. masło-margaryna. Jeśli masło zdrożeje, ludzie kupią tańszą (gorszą) margarynę. -oczekiwane zmiany sytuacji rynkowych (np. jeśli spodziewamy się wzrostu podatku VAT na jakieś dobro w przyszłym roku, kupimy dane dobro w tym roku na zapas). -gusty i preferencje nabywców (gusta i preferencje zmieniają się wraz z zmianą mody, cena się nie zmienia, a zmieniają się rzeczy, które kupujemy bo zmienia się moda) -zmiana liczby i struktury ludności (kiedy rośnie ilość urodzeń rośnie ilość kupowanych ubrań dla niemowląt, po kilku latach rośnie ilość zapotrzebowań na żłobek, gdy społeczeństwo starzeje się rośnie ilość zapotrzebowania na rzeczy dla osób starszych) Wpływ zmiany dochodu na rozmiary popytu: - wzrost dochodu powoduje wzrost popytu - spadek dochodu powoduje spadek popytu Efekt Veblena – polega na tym, że nietypowy konsument kupuje tym więcej danego dobra im jest ono droższe Efekt snobizmu – polega na tym, że nietypowy konsument kupuje tyle mniej danego dobra im więcej kupują go inni Efekt owczego pędu – polega na tym, że nietypowy konsument kupuje tym więcej danego dobra im więcej kupują do inni. Rozpatrując wpływ na popyt w/w czynników pamiętamy o zasadzie ceteris paribus( przy innych warunkach niezmienionych)

8.Podaż i jej determinanty Podaż –gotowość dostarczenia dóbr i usług na rynek. Wielkość podaży danego dobra to ilość tego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie. Determinanty podaży: -cena –prawo podaży (wraz ze wzrostem ceny rośnie podaż) -koszty wytwarzania (jeśli rosną koszty wytwarzania a cena jest niezmienna maleje podaż. Jeśli koszty wytwarzania maleją –rośnie podaż. -rentowność produkcji dóbr substytucyjnych (gdy jest produkcja wyższa niż potrzebujemy to możemy zrestrukturyzować produkcję i wytworzyć inną) -czynniki o charakterze obiektywnym (zmiana obowiązującego prawa –zakaz handlu dopalaczami –spada popyt, masowość konsumpcyjna została ograniczona przy tej samej cenie). Wpływ zmian kosztów produkcji na wielkość podaży: - wzrost kosztów produkcji powoduje spadek podaży - spadek kosztów produkcji powoduje wzrost podaży

9.Prawo popytu i prawo podaży Prawo popytu – stwierdza, że wzrost ceny powoduje spadek rozmiarów popytu, zaś obniżenie ceny wywołuje wzrost rozmiarów popytu.

Prawo podaży – stwierdza, że wzrost ceny powoduje wzrost rozmiarów podaży, zaś obniżenie ceny wywołuje spadek rozmiarów podaży.

10.Przesunięcia krzywej popytu i krzywej podaży Równowaga rynkowa może zostać zakłócona przez zmiany poza cenowych czynników determinujących popyt i podaż. Pod wpływem tych zmian nastąpi przesuniecie krzywej popytu lub podaży i ukształtowanie nowej wyższej lub niższej ceny równowagi.

11.Cena równowagi rynkowej - cena usuwa z rynku nadmiar produktów lub likwiduje ich niedobór doprowadzając do stanu równowagi rynkowej - stan równowagi rynkowej – oznacza, że podmioty są zainteresowane zmianami na rynku. Plany sprzedawców i nabywców przy danej cenie są zgodne. Cenę tę nazywamy ceną równowagi (cenę czyszczącą rynek z nadmiaru lub nie niedoboru dób

Punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży wyznacza cenę równowagi rynkowej, przy której wielkość popytu jest równa wielkości podaży. Cena wyższa od ceny równowagi oznacza przewagę podaży nad popytem, czyli nadwyżkę dobra. Odwrotnie, cena niższa od ceny równowagi oznacza przewagę popytu nad podwyżką, czyli niedobór dobra. Jedynie przy cenie równowagi rynkowej te dwie wielkości są równe.

12.Elastyczność- popytu i elastyczność- podaży Elastyczność popytu - Elastyczność popytu to siła reakcji podmiotów popytu na zmiany czynników je określających np. cena, dochód. Możemy wyróżnić: - elastyczność cenową gdy badamy reakcję ceny - elastyczność dochodową gdy badamy reakcje dochodu - elastyczność mieszaną gdy badamy reakcje czynników które można zmierzyć

Elastyczność mieszana – to zmiany reakcji nabywców danego dobra na zmiany innego dobra

Elastyczność cenowa – to siła reakcji nabywców danego dobra na zmiany ceny tego dobra. Możemy ją przedstawić za pomocą współczynnika cenowej elastyczności popytu. Jest to stosunek procentowy zmiany wielkości popytu na dane dobro do procentowej zmiany ceny tego dobra. Jeżeli współczynnik jest większy niż 1 popyt jest wysoce elastyczny

Elastyczność dochodowa – to siła reakcji nabywców na zmiany dochodów. Możemy ją przedstawić za pomocą współczynnika dochodowej elastyczności popytu. Jest to stosunek procentowy zmiany wielkości popytu na dane dobro do procentowej zmiany dochodu. Gdy wzrasta dochód współczynnik przyjmuje wartości dodatnie.

Elastyczność podaży – to siła reakcji sprzedawców danego dobra na zmiany ceny tego dobra. Możemy ją przedstawić za pomocą współczynnika cenowej elastyczności podaży. Jest to stosunek procentowy zmiany wielkości podaży danego dobra do procentowej zmiany ceny tego dobra.

13.Wybór ekonomiczny konsumenta a preferencje konsumenta

Konsument – reprezentuje grupę podmiotów popytu. Konsumpcja jest to spożywanie dóbr i usług dzięki pozyskiwanym dochodem. Podstawowym konsumentem na rynku jest gospodarstwo domowe. Celem gospodarstwa domowego jest maksymalizacja użyteczności (satysfakcji) czerpanej: - ze spożycia koszyka dóbr, które może ono nabyć przy danym dochodzie i nominalnych cenach - oraz z wolnego czasu Wybory gospodarstwa domowego Gospodarstwo domowe dokonuje wielorakich wyborów by osiągnąć maksymalną satysfakcję. Wybory te dotyczą: - struktury konsumpcji bieżącej, - ilości czasu pracy i czasu wolnego, - wielkości oszczędności. Dochody konsumenta i cena wybranych dóbr ograniczają dokonywanie wyboru. Preferencje konsumenta Dokonując wyboru konsument daje wyraz swoim gustom lub preferencjom. Preferencje konsumenta odzwierciedlają subiektywne oceny przydatności poszczególnych dóbr i ich kombinacji. Zależą one od wielu czynników: wychowania, środowiska, poziomu dochodów, wykształcenia, sposobu życia. Koszyk dóbr określają kolejność w jakiej konsument uszeregował poszczególne kombinacje dóbr. Założenia kombinacji dóbr - konsument może szeregować wszystkie rynkowe korzyści według kolejności swoich preferencji, - uszeregowanie preferencji jest logiczne spójne = tranzytowe (przenosimy preferencje z jednego dobra na inne, np. jeżeli ktoś wolu dobra A niż dobro B, woli bardziej dobro B niż dobro C, to znaczy ze woli dobro A od C), - konsument zawsze woli mieć więcej danego dobra niż mniej – zawsze preferuje kombinację dóbr dostarczającą mu większej satysfakcji, jeżeli nie oznacza to zmniejszenia innego dobra.

14.Teoria krzywej obojętności Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr (x, y) dające konsumentowi ten sam poziom użyteczności całkowitej. Posuwając się wzdłuż krzywej konsument zastępuje (substytuuje) jedno dobro drugim, zachowując ten sam poziom zadowolenia ze spożycia różnych kombinacji dóbr. W każdej z tych kombinacji jakiekolwiek zmniejszenie ilości jednego dobra zostaje zrekompensowane odpowiednim zwiększeniem ilości drugiego dobra. Krzywe obojętności są sposobem prezentacji gustów konsumenckich. Co stanie się gdy konsument zmieni swój wybór z kombinacji A na kombinację B? Wówczas zmienia się konsumpcja dobra x lecz zmniejsza się przy tym konsumpcja dobra y. Dobro x zostało zastąpione dobrem y – nazywa się to substytucją. Substytucja jest to zdolność zastępowania jednego dobra innym dobrem.

Właściwości krzywych obojętności - mają nachylenie ujemne, - mają kształt paraboli wygiętej w stronę układu współrzędnych, - stają się bardziej płaskie w miarę przesuwania się po nich w prawo, - krzywe obojętności reprezentujące wyróżnione poziomy preferencji nie mogą się przecinać.

15.Krańcowa stopa substytucji To stosunek ilości dobra Y, które konsument jest skłonny poświęcić w zamian za dodatkową jednostkę dobra X. Określa stosunek przyrostu konsumpcji jednego dobra do ubytku innego dobra w sytuacji, gdy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności. Krańcowa stopa substytucji jest zawsze malejąca.

16.Użyteczność- całkowita Wzrost spożycia dobra X oznacza przyrost zadowolenia konsumenta ze spożycia dobra X. Użyteczność całkowita to suma zadowolenia ze spożycia danego dobra. Zależy ona od ilości spożywanych dóbr i usług. Przyrost użyteczności całkowitej to iloczyn przyrostu konsumpcji dobra X i użyteczności krańcowej tego dobra. ∆ uc = ∆ x ∙ ukx

Użyteczność określonego dobra dla danego konsumenta będzie zależna od stanu zaspokojenia jego potrzeb i od stopnia rzadkości (dostępnych zapasów) danego dobra. Im większy jest zapas danego dobra, tym mniejsza jest jego użyteczność krańcowa.

17.Linia ograniczenia budżetowego Linia ograniczenia budżetowego – to zbiór wszystkich kombinacji dóbr i usług, które konsument może kupić przy określonym dochodzie i danych cenach, przy założeniu, że konsument wydaje cały dochód.

18.Równowaga konsumenta Punkt styczności linii ograniczenia budżetowego z możliwą do osiągnięcia krzywą obojętności (punkt E) wyznacza strukturę spożycia przy której konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą. Sytuacja taka oznacza równowagę konsumenta – jego optimum.

19.Użyteczność- krańcowa To przyrost satysfakcji (zadowolenia) uzyskanej ze spożycia kolejnej jednostki danego dobra. Zarówno użyteczność całkowita jak i krańcowa zmieniają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. - użyteczność całkowita najpierw rośnie osiągając w pewnym punkcie maksimum a następnie spada. - użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

20.Przedsiębiorstwo i jego rodzaje Przedsiębiorstwo - wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Najczęściej definiowanym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku lub zaspokajanie potrzeb konsumentów.

Przedsiębiorstwo – działalność gospodarcza: Działalność gospodarcza przedsiębiorstwa obejmuje procesy produkcji i dystrybucji. Zalicza się do niej działalność wydobywcza, wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Działalność gospodarczą mogą prowadzić duże, małe i średnie przedsiębiorstwa.
Rodzaje przedsiębiorstwa ze względu na: 1) Formę organizacyjno-prawną:
- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą
- spółki osobowe (spółka cywilna, sp. jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo – akcyjna)
- spółki kapitałowe ( spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna)

21.Cechy przedsiębiorstwa - określony cel działalności, -odrębność ekonomiczna i posiadanie własnego mienia, -odrębność prawna, -odrębność organizacyjna – stanowi samodzielna jednostkę organizacyjną, -odrębność terytorialną – obszar na którym jest zlokalizowany. Firma – każde przedsiębiorstwo musi mieć swoją nazwę zwaną firmą. Każda firma powinna odróżniać się od firmy już istniejącej. Nazwa może być dowolna ale powinna informować o rodzaju działalności i formie prawno organizacyjnej. Może też zawierać inne elementy, np. znak firmowy.

22.Rodzaje spółek osobowych i spółek kapitałowych Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Rodzaje spółek osobowych - spółka cywilna - spółka jawna - spółka partnerska – komandytowa - komandytowo-akcyjna

Spółki kapitałowe w organizacji, mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Firma spółki kapitałowej w organizacji powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "w organizacji". Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji albo spółka akcyjna w organizacji z chwilą wpisu do rejestru staje się spółką z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółką akcyjną i uzyskuje osobowość prawną. Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.

Rodzaje spółek kapitałowych: - z ograniczoną odpowiedzialnością - akcyjna

23.Cele działalności przedsiębiorstwa INDYWIDUALNE Cele przedsi. -maksymalizacja zysku, -wzrost wartości rynkowej, -wzrost majątku, - rozszerzenie rynku zbytu, -obrona przed konkurentami, -przodownictwo swojej działalności, -wzrost prestiżu kierownictwa, -uznanie w oczach klientach,

SPOŁECZNE Cele przedsiębiorstwa -dobre zaspokajanie potrzeb konsumenta,

-dostosowanie produkcji do jego potrzeb. Jeżeli przedsiębiorstwo nie realizowało celów społecznych nie mogło by realizować celów własnych. Bez wypełnienia celu społecznego przedsiębiorstwo nie ma racji bytu.

24.Efektywność-a skuteczność- działania przedsiębiorstwa Efektywność ekonomiczna wymaga, aby poszczególne przedsiębiorstwa ponosiły możliwie jak najniższe koszty oraz by wytwarzały właściwą wielkość produkcji.

Stopień realizac celów (skuteczność	Stopień wykorzystania czynników produkcji (efektywność)
	Wysoki
Wysoki	Działalność skuteczna i efektywna (I)
Niski	Działalność nieskuteczna, ale efektywna (III)

Podmioty ustalające cele przedsiębiorstwa: - właściciele, - menedżerowie, - pracownicy, - konsumenci, - akcjonariusze, - „grupy nacisku”

Główne podmioty realizujące cele przedsiębiorstwa - przedsiębiorcy zwani tez innowatorami, - menedżerowie tworzący elitę kadry kierowniczej, - wynalazcy, kreatorzy nowych wyrobów i technologii, - właściciele(rentierzy),

Podział przedsiębiorstw według głównych celów a) komercyjne (dążą do osiągnięcia zysku) b) spółdzielcze ( samopomocowe) c) publiczne (świadczą usługi na rzecz ogółu)

25.Majątek, fundusze, wynik finansowy Wynik finansowy - różnica pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania obliczona dla określonego przedsiębiorstwa w wybranym okresie sprawozdawczym. Dodatni wynik finansowy jest nazywany zyskiem, zaś ujemny stratą. Wynik finansowy podzielony przez wartość przychodu lub zaangażowanego kapitału jest nazywany rentownością. Majątek przedsiębiorstwa - majątek trwały i obrotowy ujęty w zapisie bilansu przedsiębiorstwa po stronie aktywów. Aktywa firmy pomniejszone o zobowiązania są nazywane zwykle kapitałem własnym lub majątkiem netto. Majątek netto razem ze zobowiązaniami tworzy w zapisie bilansu przedsiębiorstwa pasywa, które są źródłem pokrycia majątku trwałego i obrotowego. Majątek jest własnością przedsiębiorstwa i nie ma bezpośredniego przeniesienia na właścicieli kapitału. Fundusz przedsiębiorstwa - odzwierciedla część wartości majątku przedsiębiorstwa państwowego, wygospodarowaną przez samo przedsiębiorstwo. Jest źródłem finansowania i wskazuje źródło pochodzenia majątku.

26.Aktywa i pasywa - ich składowe Aktywa dzielą się na trwałe i obrotowe;

a) aktywa trwałe – to składniki majątku, które przeznaczone są do trwałego posiadania i użytkowania przez tą jednostkę. Większość ze składników majątku należących do aktywów trwałych zużywa się stopniowo w toku prowadzenia działalności.- rzeczowe aktywa trwałe, -aktywa niematerialno-prawne - Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się nabyte prawa majątkowe do gospodarczego wykorzystania w okresie dłuższym niż jeden rok, takie jak: prawa autorskie, licencje, koncesje, prawa do znaków towarowych, patentów czy oprogramowania komputerów. -należności długoterminowe, -inwestycje długoterminowe ( nieruchomości, wartości nie materialne i prawne ( pozyskiwanie certyfikatów), długoterminowe aktywa finansowe, inne inwestycje długoterminowe) b) aktywa obrotowe – to składniki majątku które ulegają ciągłym przekształceniom w skutek tego że są one wykorzystywane w procesie gospodarczym. Jednostka posiada i zużywa aktywa obrotowe w okresie krótszym niż 12 miesięcy. –materiały ,–surowce, -należności krótkoterminowe, -inwestycje krótkoterminowe (krótkoterminowe aktywa finansowe, środki pieniężne i inne aktywa pieniężne, krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe). Pasywa -to termin księgowy oznaczający źródło pokrycia majątku przedsiębiorstwa. a)kapitał własny – obejmuje równowartość aktywów wniesionych przez właścicieli, może to być wkład pieniężny lub rzeczowy (aport) oraz wygospodarowany przez samą jednostkę zysk. b)zobowiązania i rezerwy na zobowiązania – stanowią źródło finansowe tej części majątku, która nie znajduje pokrycia w kapitale własnym. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania określone są również jako kapitał obcy.

27.Metody ustalania wyniku finansowego Wynik finansowy – to rezultat działalności gospodarczej osiągnięty za dany okres i wyrażony w mierniku pieniężnym Charakter wyniku finansowego: -dodatni – to zysk bilansowy, odzwierciedla on przyrost kapitałów, -ujemny – to strata bilansowa, odzwierciedla ona skalę zmniejszenia kapitałów. Wynik finansowy ustala się 2 metodami: a)Metodą księgową – polega na przeksięgowaniu na koniec roku obrotowego wszystkich elementów wyznaczających ten wynik na konto księgowe „Wynik finansowy” na podstawie wystawionych dokumentów PK (polecenie księgowania). Wynik ustalany tą metodą służy jako podstawa do obliczania miesięcznej zaliczki podatku dochodowego od osób prawnych, ułatwia analizę i interpretację ostatecznego wyniku finansowego danej jednostki. b)Metodą pozaksięgową (statystyczną) – dokonuje się w dowolnym momencie roku obrotowego, zestawiając wg powyższej procedury tworzące wynik. Wynik finansowy ustala się także wg wariantu porównawczego lub wariantu kalkulacyjnego.
28.Koszty produkcji i ich rodzaje Koszty produkcji –wartość nakładów poniesiona na wytworzenie określonego produktu Funkcja kosztów produkcji jest relacją między kosztami produkcji i odpowiednią wielkością produkcji.
Koszty produkcji stanowią istotny składnik optymalizacji decyzji podejmowanych przez producenta. Znajomość kształtowania się kosztów produkcji w krótkim i długim okresie czasu umożliwia określenie optymalnych rozmiarów produkcji maksymalizującej zysk producenta oraz optymalnej wielkości przedsiębiorstwa. Rodzaje kosztów produkcji:1) Koszty produkcji w krótkim okresie czasu: a)koszty zmienne -płace pracowników produkcyjnych, koszty surowców, materiałów, półproduktów, -koszty energii, wody, itp.
b) koszty stałe -płace pracowników administracyjnych i obsługi -koszty zużywania się budynków, maszyn, itd. -koszty użytkowania ziemi, wynajmu lokali -koszty kredytów, niektóre podatki. 2) Ze względu na stopień złożoności koszty dzielimy na: a)Koszty proste np. amortyzacja, wynagrodzenia, energia b) Koszty złożone np. koszty remontu. 3) Ze względu na sfery działalności dzielimy na: a)Koszty fazy zaopatrzenia, związane z zakupem, b)Koszty fazy produkcji, c)Koszty fazy zbytu. 4) Ze względu na rodzaj ponoszonych kosztów wyróżniamy: a)Amortyzację b)Energię c)Usługi transportowe d)Usługi remontowe e)Wynagrodzenia f)Ubezpieczenia społeczne g)Odpisy na ZFŚS h)Podróże służbowe i)Ubezpieczenia majątkowe j)Opłaty administracyjne. 5) Ze względu na relację do produktu koszty dzieli się na: a) Koszty bezpośrednie – można odnieść do wyprodukowanego wyrobu. Są to: materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, koszty bezpośrednie. b) Koszty pośrednie – składają się na nie: koszty wydziałowe, koszty zarządu.

29.Bilans przedsiębiorstwa – składowe i cechy Bilans - jest sprawozdaniem finansowym, zawierającym informacje o stanie majątku i kapitałów oraz sytuacji materialnej organizacji. Bilans jest prezentowany w formie tabeli, w której po lewej stronie wykazywane są AKTYWA, a po prawej stronie PASYWA. Suma aktywów i suma pasywów musi się bilansować, czyli kwoty te muszą być identycznie. Cechy bilansu - Każdy bilans powinien się charakteryzować:
-określeniem jednostki gospodarczej której dotyczy, wraz z podaniem jej identyfikatorów (NIP), -podaniem dnia bilansowego, tzn. określeniem daty sporządzania bilansu, -podaniem okresu obrotowego, za jaki sporządzono bilans
-wyszczególnieniem wartości aktywów usystematyzowanych według stopnia płynności, -wyszczególnieniem wartości składników pasywów, usystematyzowanych według stopnia wymagalności, -równoważącym się podsumowaniem obu stron bilansu, -podpisami osób sporządzających i akceptujących sporządzanie bilansu ( kierownik jednostki, zarząd spółki, syndyk masy upadłościowej, itp.)

30.Kryterium płynności Kryterium płynności -Zdolność do terminowego regulowania krótkoterminowych zobowiązań, jeden z elementów oceny finansowej przedsiębiorstwa Niska płynność (brak płynności) świadczy o utracie lub wysokim prawdopodobieństwie utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania bieżących zobowiązań. Ryzyko z tego tytułu obciąża kontrahentów przedsiębiorstwa, a w dłuższym okresie może prowadzić do jego upadłości. Wysoka płynność oznacza z kolei zamrożenie nadmiernie wysokich własnych kapitałów w finansowaniu bieżącej działalności i niemożność zwiększenia ich zyskowności przez efektywne wykorzystanie obcych kapitałów, co może mieć niekorzystny wpływ na rentowność przedsiębiorstwa\

31.Rynek czynników produkcji (pracy, kapitału i ziemi) – charakterystyka

Ziemia w ekonomii jest jednym z 3 czynników produkcji. Posiadanie ziemi umożliwia dostęp do złóż cennych minerałów i kopalin, daje korzyści z tytułu posiadania miejsca na budowę, miejsce składowania i inne użytkowanie. Przede wszystkim ziemia wykorzystywana rolniczo jest źródłem renty pierwotnej w gospodarstwach i przedsiębiorstwach rolnych. Odgrywa tam podwójną rolę, jest miejscem produkcji i jednocześnie czynnikiem produkcji.
Cechy szczególne ziemi: -nieruchomość, czyli stałość położenia i brak możliwości swobodnego przemieszczania, -niepomnażalność, -niezniszczalność polegająca na tym, że przy prowadzeniu racjonalnej działalności rolniczej ziemia nie zużywa się, -przestrzenny charakter wymuszający przystosowanie maszyn do ruchomego procesu pracy. Praca - to miara wysiłku włożonego przez człowieka w wytworzenie danego dobra; Najczęściej wyrażana jest ona w roboczogodz. W niektórych teoriach ekonomicznych praca nazywana jest kapitałem ludzkim, co czasami oznacza również zdolności posiadane przez siłę roboczą. Kapitał, to pojęcie z dziedziny ekonomii i finansów, oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Kapitałem nie muszą być jedynie pieniądze i dobra, ale też technologie i inne niematerialne wartości. Nie każdy pieniądz (dobro/technologia) jest kapitałem, a jedynie ten zainwestowany, czyli taki, którego posiadanie daje właścicielowi tytuł do renty. Kapitał może występować w 3 formach: finansowej, technologicznej, towarowej. Kapitał należy do podstawowych czynników produkcji. Stanowi on posiadane dobra materialne i niematerialne, wykorzystywane w procesach produkcji oraz zasoby pieniężne przedsiębiorstwa.

32.Płaca i zróżnicowanie płac, Płaca, kategoria ekonomiczna zw. z pracą najemną i towarowym charakterem produkcji, wynagrodzenie za pracę. Występuje zwykle w postaci pieniężnej. Stanowi element kosztu wytwarzania dla przedsiębiorstwa i dochód dla pracownika. Przez funkcję kosztową płaca może wpływać na decyzje dotyczące produkcji i zapotrzebowania na pracę, przez funkcję dochodową oddziałuje na podaż pracy, jej rozmieszczenie, kwalifikacje.

Wyróżnia się następujące rodzaje płac: a)Płaca minimalna, prawnie ustalony najniższy dopuszczalny poziom wynagrodzenia pieniężnego za pracę najemną, określony w postaci stawki lub minimalnego zarobku za pracę w obowiązującym wymiarze czasowym. b)Płaca nominalna, kwota pieniężna otrzymywana jako wynagrodzenie za pracę najemną. Płaca nominalna jest ważnym elementem siły nabywczej ludności i ma zasadniczy wpływ na utrzymanie równowagi na rynku i stabilizację poziomu cen. c)Płaca realna, suma dóbr i usług, które można nabyć za dane wynagrodzenie pieniężne. Wysokość płacy realnej rośnie wraz ze wzrostem płacy nominalnej, a maleje ze wzrostem kosztów utrzymania. d)Płaca robocza, konkretny rodzaj indywidualnego dochodu konsumpcyjnego. Występuje zarówno w gospodarce kapitalistycznej, jak i socjalistycznej, w każdym z tych ustrojów wyraża jednak inną treść społeczno-ekonomiczną i regulowana jest przez inne prawa ekonomiczne.

33.Struktura rynku kapitałowego Rynek kapitałowy to rynek, na którym podmioty gospodarcze pozyskują kapitał w drodze emisji instrumentów finansowych, głównie papierów wartościowych. Rynek finansowy to ciągły proces transformacji oszczędności w kapitał, który odbywa się między inwestorami finansowymi a rzeczowymi za pomocą instrumentów finansowych.
Podział rynku na 2 segmenty: a)rynek pieniężny - jest częścią rynku finansowego, którego przedmiotem jest kapitał o terminie zwrotu do jednego roku, tzn. rynek krótkoterminowych instrumentów finansowych (weksle, czeki, certyfikaty), lokat międzybankowych i kredytów krótkoterminowych. b)rynek kapitałowy - rynek kapitałowy to część rynku finansowego, na którym przedmiotem obrotu jest kapitał o terminie zwrotu dłuższym niż jeden rok, tzn. rynek średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych (akcje, obligacje) oraz kredytów długoterminowych. Filarami działania polskiego rynku kapitałowego są: •równy dostęp do informacji •dematerializacja obrotu •centralizacja obrotu

34.Giełda, rynek pierwotny i wtórny Giełda - jest to miejsce, w którym odbywają się regularnie w określonym czasie spotkania osób prawnych i fizycznych pragnących zawrzeć transakcje kupna-sprzedaży oraz pośredniczących w zawieraniu transakcji maklerów. Makler jest to osoba, która pośredniczy w transakcjach kupna-sprzedaży na danym rynku (giełdzie) mająca odpowiednie zezwolenie (licencję) umożliwiające uzyskanie członkostwa danej giełdy. Rynek pierwotny – rynek kapitałowy, na którym następuje sprzedaż nowych papierów wartościowych bezpośrednio przez emitenta – akcji i obligacji dopuszczonych do obrotu przez Komisję Nadzoru Finansowego. Emisja i zakup papierów wartościowych na rynku pierwotnym odbywa się za pośrednictwem domów maklerskich lub banków prowadzących działalność maklerską.

Funkcje rynku pierwotnego: -alokacja kapitału do najbardziej efektywnych sektorów gospodarki, -zwiększenie możliwości rozwojowych podmiotów gospodarczych , -zwiększenie konkurencji na rynku finansowym, -rozwój rynku papierów wartościowych , - lepsza ocena emitenta przeprowadzającego emisję. Rynek wtórny – rynek kapitałowy, będący uzupełnieniem rynku pierwotnego, na którym następuje proponowanie nabywania papierów wartościowych od podmiotów innych niż emitent. Charakteryzuje się tym, że nie następuje zasilanie emitenta papierów wartościowych w kapitał. Stronami transakcji na tym rynku są inwestorzy. W skład rynku wtórnego wchodzi Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie oraz Centralna Tabela Ofert. Funkcje rynku wtórnego: -wpływa na mobilizację kapitału, -umożliwia transformację kapitału, -wpływa na kierunki alokacji kapitału, -wycena kapitału.

35.Papiery wartościowe są to dokumenty, które stwierdzają istnienie określonego prawa majątkowego, którego realizacja możliwa jest jedynie poprzez okazanie tych dokumentów bądź ich zwrot. Maja one przede wszystkim charakter finansowy, lecz występują również papiery o charakterze handlowym. Papiery wartościowe, które należą do grupy instrumentów finansowych, potwierdzają jedną z trzech sytuacji: a)nabycia prawa do współwłasności firmy; b)udzielenia kredytu rządowi, firmie lub innej instytucji; c)uzyskania prawa do otrzymania w przyszłości określonej sumy pieniężnej.Do najczęściej występujących w tej grupie zalicza się akcje, obligacje, bony pieniężne NBP, bony skarbowe, listy zastawne i losy loteryjne oraz czeki i weksle. Do najważniejszych kryteriów podziału należy kryterium wg charakteru praw majątkowych, czyli; a)finansowe papiery wartościowe – stwierdzają uprawnienia do roszczeń pieniężnych (czeki, weksle, akcje, obligacje, bony pieniężne NBP, skarbowe bony, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, renty kapitałowe) b)towarowe papiery wartościowe – stwierdzają upoważnienie do dysponowania określonymi dobrami (listy przewozowe, konosamenty, warranty, dowody składowe). Biorąc pod uwagę funkcje spełniane przez papiery wartościowe wyróżnia się: stanowiące potwierdzenie wierzytelności pieniężnych (obligacje, weksle, czeki) i dokumenty uprawniające do współwłasności kapitału (akcje). Kolejnym kryterium jest sposób przenoszenia tytułu własności i innych praw majątkowych, czyli papiery wartościowe na okaziciela imienne oraz dokumenty na zlecenie. Wyróżnia się również papiery wartościowe służące celom rozliczeniowym (czeki, weksle) oraz papiery wartościowe lokacyjne (akcje, obligacje, bony pieniężne). Papiery wartościowe są podzielone także na długoterminowe, czyli termin zapłaty przypada po upływie co najmniej 1 roku, oraz krótkoterminowe (czeki, weksle, bony pieniężne NBP).