1. Czym się różnią koncepcje behawioralna, poznawcza, humanistyczna - przedstawiciele, rodzaje terapii. [dodałam od siebie jeszcze sajkodajnamiczną frojda :D] Koncepcja psychodynamiczna: zachowanie motywowane jest przez siły wewnętrzne, wrodzone instynkty, biologiczne popędy. Działanie jest wytworem wewnętrznego napięcia ale celem naszych działań jest redukcja napięcia. Podstawowym pojęciem jest motywacja. Organizm przestaje reagować kiedy jego potrzeby są zaspokojone. Przedstawicielem tej koncepcji Sigmunt Freud, według niego osoba jest w pełni zdeterminowana przez kombinację wyposażenia dziedzicznego i doświadczeń z wczesnego dzieciństwa. TERAPIE: wywodzą się z psychoanalizy. Dąży się do rozwiązania konfliktu między id a superego. Ważne w niej są: swobodne skojarzenia, wyparcie, opór i analiza marzeń sennych. Większy nacisk kładzie się na aktualną sytuację społeczną pacjenta, jego relacje interpersonalne i sposób pojmowania siebie. Koncepcja behawioralna: zajmuje się zachowaniami zewnętrznymi, rejestrowanymi w sposób obiektywny, np. mrugnięcia oka. Głównym celem analizy jest zrozumienie, jak poszczególne bodźce środowiska kontrolują określone rodzaje zachowań. Zachowanie jest w pełni zdeterminowane przez warunki środowiskowe. Ludzie nie są ani dobrzy ani źli, reagują jedynie na środowisko. Przedstawiciel: John B. Watson będący pod wpływem rosyjskiego uczonoego iwana Pawłowa. Głównym jednak architektem koncepcji był Skinner. TERAPIE: stosują zasady uczenia się i wzmacniania do modyfikowania problematycznego zachowania. Stosuje się przeciwwarunkowanie i systematyczne odwrażliwianie. Ekspozycja bodźca lękotwórczego jest wspólnym elementem terapii ukierunkowanych na wyeliminowanie lub złagodzenie fobii. Terpia oparta na teorii uczenia się społecznego posługuje się naśladownictwem modelów i treningiem umiejętności społecznych, aby pomóc uzyskać większą pewność co do zdolności pacjenta.
Koncepcja poznawcza: głównym zainteresowaniem jest myśl ludzka i wszelkie procesy związane z gromadzeniem wiedzy - uwaga, myślenie, zapamiętywanie, etc. Ludzie działają ponieważ myślą, a myślą ponieważ są istotami ludzkimi (tylko ludzie mogą myśleć poprzez strukturę mózgu). Podstawę dał Kartezjusz wygłaszając słynne "cogito ergo sum". W tym modelu zachowanie jest częściowo zdeterminowane przez poprzedzające zdarzenia bodźcowe i uprzednie konsekwencje zachowań. Ludzie nie są na początku ani dobrzy, ani źli mają potencjalne możliwości w postaci „matryc umysłowych” aby być dobrymi albo złymi. Przedstawiciele: Herbert Simon, Albert Bandura. TERAPIE: koncentrują się na zmienianiu negatywnych lub irracjonalnych wzorców myślenia o sobie i relacjach społecznych. Modyfikacja zachowania wymaga wyuczenia się bardziej konstruktywnych wzorców myślenia o danym problemie. Terapią poznawczą leczy się depresję. Koncepcja humanistyczna: głównym zadaniem ludzi jest dążenie do powiększenia swojego potencjału. Koncentrują się na podejściu subiektywnym (przeciwieństwo behawioryzmu), świecie doświadczanym przez osobę. Badają osobisty obraz zdarzeń w umyśle działającej osoby. Podejście to rozszerza psychologię ponad garnicę nauki przyrodniczej, włączając w to świat literatury, historii, etc. Przedstawiciele: Carl Rogers, Rollo May i Abraham Maslow. TERAPIE: koncentrują się na osobach dążących do pełniejszej samorealizacji. Terapeuci chcą być niedyrektywni, by pacjenci ukształtowali pozytywny obraz samego siebie, by mogli lepiej radzić sobie z krytyką zewnętrzną. Stosuje się terapię grupową, także terapię Gestalt koncentrującą się na całej osobie (psychika i ciało) i jej sytuacji życiowej. Stosuje się także terapie rodzin i małżeństw
2. Metody badawcze w psychologii Metoda badawcza: szeroki sposób zdobywania informacji przez wykonanie wielu czynności w celu poznania zjawiska; całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. METODY: Studium przypadku -Badanie indywidualne, Cel: dokładny opis i diagnoza, Wykorzystanie wielu metod: Wywiad, Testy, Kwestionariusze, Obserwacja, Testy projekcyjne, Analizy jakościowe i ilościowe, Przebieg dopasowany do konkretnego przypadku) Wywiad- to rozmowa badającego z respondentem (-ami), prowadzona w celu zdobycia informacji, dzięki tej metodzie zyskujemy: stosunkowo szybkie poznanie osoby badanej, bezpośredni kontakt psychiczny z rozmówcą, motywujący wpływ badającego na osobę badaną, analiza nie tylko treści wypowiedzi ale również inne, danych obserwacyjnych. Analiza wytworów działania- na podstawie wytworów, jakie powstają podczas nauki, zabawy, innych czynności dziecka, wnioskujemy o jego cechach osobowości, poziomie umysłowym, sprawności motorycznej, anomaliach rozwoju itp. Obserwacja- badacz nie ingeruje w przebieg badanych zjawisk, lecz tylko rejestruje ich naturalny przebieg. Główne cechy i zasady obserwacji: systematyczność prowadzenia, różnorodność sytuacji, całokształt zachowań dziecka, dyskrecja, rejestracja spostrzeżeń w dzienniku obserwacyjnym, dokładność i szczegółowość, zakończona słownym sformułowaniem wyników Eksperyment psychologiczny- Cechy eksperymentu: badacz wywołuje zjawisko, które chce zbadać, badacz ustalając wpływa na warunki badania, eksperyment może być powtórzony, wyniki muszą być szczegółowo rejestrowane Ankieta- Zestaw pytań o charakterze otwartym (Zdebski) lub mieszanym (Fenczyn) Kilka, kilkanaście pytań Kwestionariusz- Zestaw pytań o charakterze zamkniętym (Zdebski), Kilkadziesiąt, kilkaset pytań Test psychologiczny- rozwiązywanie zadań, których wyniki ujmowane są ilościowo Na podstawie wyników dokonuje się normalizacji = ustalenie rozkładu wyników danego testu w grupie (wartości średniej, odchyleń standardowych) Techniki projekcyjne- oparte na założeniu, że zachowania człowieka ujawniają jego osobowość, polega nie na zadawaniu pytań, lecz na stworzeniu sytuacji
i oczekiwaniu, że badany ujawni swe cechy. Socjometria- służy do badania nieformalnych stosunków społecznych w małych grupach (kilka – kilkadziesiąt osób), wszyscy członkowie danej grupy otrzymują pytania dotyczące określonych sytuacji, możliwych w codziennym życiu, w odpowiedzi na pytania wymieniają konkretne osoby, z imienia i nazwiska, które ich zdaniem najlepiej pełnią wymagania sugerowane w odpowiednich pytaniach, Genogram- graficzny schemat przekazów transgeneracyjnych w rodzinie; ilustruje związki i relacje między krewnymi oraz ważne zdarzenia z życia członków rodziny, Genogram stosuje się głównie w terapii do diagnozy relacji w rodzinie oraz łatwego przedstawienia wyników. Genogram umożliwia poznanie dysfunkcyjnych "tradycji" rodzinnych, przekazywanych z pokolenia na pokolenie, takich jak trudności w związkach interpersonalnych, alkoholizm. Pozwala także wnioskować o wizji własnego życia badanej osoby, przekazanej przez rodzinę.
3. trudności szkolne dzieci - czym się objawiają, kiedy stwierdzamy, jakie terapie, jak pracować. > przyczyny trudności szkolnych: Przyczyny ekonomiczno-społeczne (warunki materialne i mieszkaniowe uczniów, rozpad struktury rodziców, brak kontaktu z dzieckiem, brak zainteresowania jego pracą szkolną) Przyczyny pedagogiczne ( zależne od nauczyciela: niedostateczne przygotowanie zawodowe nauczycieli, błędy dydaktyczne, wadliwa postawa nauczyciela w stosunku do ucznia; niezależne od nauczyciela: przeładowanie programów nauczania, stan wyposażenia uczniów w sprzęt i pomoce naukowe, podręczniki szkolne, wady systemu klasowo-lekcyjnego) Przyczyny biopsychiczne (stan zdrowia ucznia, ogólny poziom rozwoju ucznia, cechy charakteru i temperamentu ucznia)>jak pracować: Poprawić warunki życiowe dziecka, zwłaszcza nauki, poprzez pozytywną atmosferę, okazywać dziecku większe zainteresowanie, pomóc odnaleźć własne pasje i nauczyć je te pasje rozwijać w szkole, jak i poza nią. Stawiać wymagania adekwatnie do dziecięcych możliwości pamiętając, że zbyt wysokie nie pozwalają osiągnąć sukcesu, osłabiają wiarę we własne możliwości i obniżają poczucie własnej wartości, a zbyt małe nie mobilizują do pracy. Starać się jak najmniej krytykować dziecko. Nie robić tego zwłaszcza w obecności innych dzieci i nauczycieli. Przeciwnie- spróbować pokazać to co
w nich najlepsze. Pomagać dziecku rozwiązywać problemy- te związane z nauką i te dotyczące jego społecznego funkcjonowania w szkole. Nie stawiać za przykład brata, siostry lub rówieśnika, którzy uwielbiają szkołę. Pamiętajmy, że każde dziecko ma prawo być inne.
Zawsze być z dzieckiem, udzielając mu pomocy i wsparcia, gdy inni mu dokuczają, wykorzystują go, czy wręcz używają wobec niego siły. Jak najczęściej rozmawiać z dzieckiem, zachęcać je do zwierzeń, ale nie zmuszać do nich. Dziecko powinno chcieć opowiadać i dzielić się swoimi zmartwieniami. Większą uwagę zwrócić na zdrowie dziecka i tryb życia. Nie uzależniać swojej miłości od postępów w nauce- im dziecko młodsze, tym bardziej chce stanąć na wysokości zadania. Jeśli poprzeczka postawiona jest za wysoko, dziecko przeżywa ciągły stres. Im bardziej się stara tym mizerniejsze są efekty jego wysiłków. pokazać radość uczenia się: czytając książki, czasopisma, zdobywając nowe informacje wszelkimi dostępnymi drogami (telewizja, filmy, Internet). >stwierdzamy przez obserwację i rozmowę, można wysłać do pedagoga, psychologa lub specjalisty dziecięcego. >terapia: Punktem wyjścia jest całościowe poznanie uczucia, jego funkcjonowania w szkole w trakcie codziennych spotkań z nauczycielem. Dokładna orientacja i znajomość trudności występujących u ucznia w nauce czy też obserwowanych w zachowaniu może wytyczyć cel profilaktyki (jeśli rozmiar trudności jest niewielki) lub określić zakres działań terapeutycznych. Oddziaływanie psychoterapeutyczne obejmuje działania zmierzające do zmniejszenia trudności w nauce oddziałując na dziecko takimi środkami psychologicznymi, jak: słowo, muzyka, rysunek, taniec, ruch
4. depresja u dzieci i młodzieży Niezależnie od podłoża na którym rozwinęła się depresja, jej rdzeń zawsze pozostaje ten sam i jest nim zły nastrój. Pojawia się on najczęściej wraz z uczuciem smutku, samotności, lub rozpaczy i całkowitej niezdolności do odczuwania przyjemności. Inne objawy osiowe: drażliwość, bardzo częsta frustracja, cynizm, złość, agresja wobec świata i ludzi, apatia, zniechęcenie, posępny wygląd, brak dbałości o higienę, uczucie osamotnienia Głównymi czynnikami mogą być również lęk, agresja i irytacja. Dzieci i młodzież dotknięte depresją, przechodzą czasem wszystkie trzy procesy emocjonalne - od nastroju depresyjnego poczynając, poprzez irytację i kończąc na lęku.Osoby w depresji charakteryzuje ponadto albo znacznie spowolniona aktywość albo zwiększona, choć zupełnie nieefektywna. Część chorych zaczyna demonstrować niechęć do wszelkich, nawet tych wcześniej lubianych, zajęć. Taki stan niesie z sobą zagrożenie katatonii i otępienia. Na szczęście takie przypadki zdarzają się bardzo rzadko. Do stałych symptomów tej choroby zaliczyć można natomiast pogorszenie relacji z rodziną, przyjaciółmi i innymi ważnymi dotychczas osobami.Cięższym przypadkom depresji towarzyszy zazwyczaj szereg objawów somatycznych. Najczęstsze z nich, to utrata energii, zaburzenia apetytu, zakłócenia rytmu snu, bóle brzucha, głowy, mięśni oraz nieustanne zmiany nastroju.
5. koncepcje stresu - źródła, reakcje , radzenie sobie, transakcyjna, zachowanie zasobów. Stres to stan napięcia spowodowany trudną sytuacją, z którą nie potrafimy sobie poradzić. Efektem są stany frustracji, konflikty motywacyjne i społeczne, lęk. Ze stresem można sobie radzić, łagodząc objawy lub usuwając przyczyny. Objawy usuwamy poprzez poszukiwanie rozrywek, zmęczenie fizyczne, urlop, uprawianie jogi, czy medytacje. Każdy stosuje właściwe dla siebie techniki relaksacyjne. Aby usunąć przyczyny stresu, należy je uprzednio rozpoznać. I tu konieczna jest samoświadomość emocjonalna, czyli umiejętność rozpoznawania jak nasze emocje wpływają na nasze funkcjonowanie osobiste i zawodowe. Chodzi o zdolność do akceptacji zarówno stanów pozytywnych, jak i negatywnych, umiejętność werbalizacji własnego katalogu emocji ujawnianych w danych sytuacjach. Osoby świadome wpływu odczuwanych emocji na własne działanie, uzyskują umiejętność zmiany reakcji nieefektywnych.
6. ludzkie wnioskowanie, zniekształcenia poznawcze.Zniekształcenia: a)Myślenie w kategoriach "wszystko albo nic" (zwane tez myśleniem czarno-białym, spolaryzowanym albo dychotomicznym). Takie myślenie polega na patrzenie na sytuację w kategoriach dwóch skrajności, a nie kontinuum, np. "jeśli nie odniosę sukcesu to jestem nieudacznikiem". B) Katastrofizacja (zwana tez przepowiadaniem przyszłości) polega na przewidywaniu negatywnej przyszłości, bez brania pod uwagę innych bardziej prawdopodobnych możliwości. C)Lekceważenie lub pomijanie pozytywnych informacji – nie opierając się na żadnych rozsądnych przesłankach, mówimy sobie, ze pozytywne doświadczenia, uczynki lub cechy się nie liczą, np. "dostałam ocenę bardzo dobrą, ale to nie znaczy ze byłam dobra, po prostu miałam szczęście". D)Uzasadnianie emocjonalne - jeśli coś czujemy, to myślimy, że to musi być prawda i pomijamy dowody przeciwne – "czuję, że mi to nie wyszło". E)Etykietowanie – polega na przyklejaniu sztywnych, ogólnikowych etykietek sobie i innym, np. "jestem gamoniem". F)Wyolbrzymianie/umniejszanie - wyolbrzymiamy negatywne aspekty i/lub umniejszamy pozytywne, zamiast opierać się na rozsądnych przesłankach w ocenie siebie, innych osób lub sytuacji. G)Filtr mentalny (zwany selektywna uwagą) - polega na nieumiejętności uwzględnienia pełnego obrazu w ocenie sytuacji, a skupianiu się na jednym negatywnym szczególe. H)Czytanie w myślach - polega na nieuzasadnionym przekonaniu, że wiemy co myślą inni, bez uwzględnienia wielu różnych możliwości, np. "on myśli, żze ja nic nie rozumiem". I)Nadmierne uogólnianie - to wyciąganie ogólnego, negatywnego wniosku, dalece wykraczającego poza bieżącą sytuację, np. "czułam się źle na zebraniu, więc nie nadaję się do bycia z ludźmi". J)Personalizacja - to wiara w to, ze jesteśmy powodem negatywnych zachowań innych ludzi, a nie bierzemy pod uwagę innych, bardziej prawdopodobnych powodów ich zachowania, np. "mechanik był dla mnie niemiły - widocznie zrobiłam cos nie tak". K)Nadużywanie imperatywów: "muszę", "powinienem", wskutek posiadania nazbyt precyzyjnej i sztywnej koncepcji tego, jak my sami lub inne osoby powinny się zachowywać. L)Myślenie jednotorowe (efekt lornetki) – to widzenie jedynie negatywnych aspektów sytuacji.Ludzkie
wnioskowanie: Wnioskowanie – to operacja myślowa polegająca na wyprowadzeniu – na podstawie reguł i praw logicznych – nowych twierdzeń (tj. wniosków) z twierdzeń już uznanych za prawdziwe (tj. przesłanek). Wszelkie wnioskowania dzielą się na: a)Dedukcja (dedukcyjne wnioskowanie) – jest to rozumowanie niezawodne, polegające na wyprowadzeniu z pewnych zdań (prawdziwych przesłanek) wynikającego z nich logicznie następstwa (prawdziwego wniosku); dawniej było to przechodzenie „od ogółu do szczegółu”.b) Redukcja (redukcyjne wnioskowanie) – jest to rodzaj wnioskowania, w którym uzasadnia się przesłanki na podstawie wynikających z nich wniosków; polega na odwróceniu kierunku wnioskowania dedukcyjnego. c)Analogia (wnioskowanie przez analogię) - wnioskowanie o posiadaniu pewnej cechy przez dany przedmiot na podstawie jego podobieństwa do innych przedmiotów mających tę właśnie cechę; jest to wnioskowanie mające niewielką wartość dowodową, stosowane raczej jako metoda prowadząca do przypuszczeń. d) Indukcja- wnioskowanie, polegające na wyprowadzeniu ogólnych wniosków z przesłanek, które są poszczególnymi przypadkami tych wniosków.
7.komunikacja między ludźmi, komunikacja w grupie, struktura grupy, dynamika procesów grupowych, role grupowe, dynamika procesów grupowych.
KOMUNIKACJA W GRUPIE Przesłania typu JA: poprawiają relacje z innymi, poprawiają klimat w grupie, powodują, że komunikacja nie obfituje w napięcia, dają szansę lepszego poznania się, umożliwiają korektę zachowania, pomagają unikać zakłóceń w komunikacji Wykorzystywanie przesłań typu JA w rozmowach w grupie: Przedstawiasz swój aktualny i jasny wizerunek jako człowieka. Inni członkowie grupy mają dokładniejsze zdanie o tobie. Łatwiej możesz poruszyć w rozmowie drażniące aspekty. Także łatwiej przychodzi poruszanie tematów dotyczących emocji i życzeń. Członkowie grupy otrzymują reakcje zwrotną o tym, jak ich zachowanie na ciebie wpływa. Krytykę i korekty można wyrażać ostrożniej. W dialogu łatwiej zaakceptować zróżnicowane punkty widzenia Metakomunikacja - odzwierciedlanie uczuć. Główna uwaga skupia się na tym, jak przebiega komunikacja. Przekładając to na rozmowy w grupie oznacza to konkretnie, co następuje - dzielisz się ze swoim rozmówcą wrażeniami co do przebiegu dyskusji i mówisz mu, że chciałbyś odtworzyć ostatni dialog i poddać go refleksji. Jeśli wyraża na to zgodę, to możecie wspólnie próbować wyjaśnić, dlaczego rozmowa przebiega nagle tak trudno. W razie potrzeby możecie ustalić, w jaki sposób będziecie kontynuować wasze wystąpienia na bazie konstruktywnego klimatu rozmowy. Przesłania dwuznaczne- Do poirytowania dochodzi podczas rozmowy wtedy, kiedy przesłania werbalne sprzeczne są z przesłaniami niewerbalnymi. STRUKTURA GRUPY Wyróżniamy cztery typy struktur grupowych: strukturę socjometryczną, strukturę władzy, strukturę komunikowania się, strukturę awansu. Struktura grupy to sposób podporządkowywania sobie członków instytucji i podgrup. W skład struktury wchodzą także inne elementy grupy (podstawy materialne, symbole, wartości, wzory zachowań). grupy formalne (organizacje), funkcjonujące na podstawie wewnętrznych, sformalizowanych i oficjalnych instytucjach władzy, kontroli i podziale ról, czyli specjalizacji zadań;grupy nieformalne, złożone zwykle z małej liczby osób, połączonych wspólnotą interesów, pozostającą w bezpośrednich interakcjach (więzi osobiste), w których obowiązują niesformalizowane – niekiedy bardzo luźne i ulotne – zasady i kryteria członkostwa, kierownictwa i kontroli. Istnieją poza lub wewnątrz grup formalnych a ich cele mogą być zgodne lub sprzeczne z działaniami tych że grup."
DYNAMIKA PROCESU GRUPOWEGO Struktura i specyfika grupy nie jest statyczna, lecz dynamiczna; podlega permanentnemu rozwojowi i zmianie. Aby możliwe było obserwowanie dynamiki grupowej, wyodrębnione zostały kolejne etapy procesu grupowego, które choć zwykle przebiegają podobnie, to nigdy identycznie. Proces grupowy to szereg zmian, które zachodzą między uczestnikami grupy (z prowadzącym włącznie) w trzech obszarach: behawioralnym, poznawczym
i emocjonalnym. kolejne etapy (fazy) procesu grupowego według kolejności ich występowania. Etapy te to: Faza orientacji (wstępna, wstępnej integracji, kreowania ról). - Poszczególni uczestnicy poznają się wzajemnie, dokonują pierwszej płytkiej i fasadowej autoprezentacji, próbują dowiedzieć się, jak grupa funkcjonuje, jakie panują w niej normy i zasady, sami podejmują się tworzenia reguł dotyczących bycia w grupie. Orientacja dotyczy także indywidualnego określenia, jak uczestnik w grupie się czuje. W fazie tej osoby starają się określić swoje miejsce, pozycję i rolę. Jest to również czas precyzowania osobistych celów, oczekiwań i potrzeb związanych z byciem w tej społeczności. Faza oporu (przejściowa, konfrontacji, eksploracji różnic, różnicowania)- Opór na tym etapie dotyczy głównie większej osobistej otwartości. Uczestnicy obawiają się reakcji innych, a jednocześnie doświadczają już wyraźnie różnych dyskomfortów związanych z byciem w tej grupie. Obawy dotyczą tego, co inni sobie o nich pomyślą, gdy bardziej się odkryją – swoje prawdziwe oczekiwania, potrzeby, emocje i opinie. Pojawia się walka o władzę i pozycję w grupie i na tym tle powstają pierwsze konflikty. Ten etap rozwoju grupy jest bardzo intensywny i dynamiczny, jeżeli opór zostanie przełamany. Jeżeli tak się nie stanie, będą pojawiały się momenty ciszy, oczekiwania i napięcia. W fazie tej zaczynają tworzyć się podgrupy – wstępna jednorodna struktura różnicuje się – grupa staje się bardziej realna i prawdziwa. Tworzą się interpersonalne więzi oraz zostają ujawniane prawdziwe oczekiwania i potrzeby. Pod koniec tego etapu grupa posiada nową strukturę – bardziej zróżnicowaną, a przyjęte w fazie pierwszej role destabilizują się na rzecz bardziej konstruktywnych dla poszczególnych osób i grupy. Faza pracy (konsolidacji, współpracy, głębszej integracji, spójności)- Efektem konstruktywnego przejścia grupy przez poprzednią fazę jest większe poczucie bezpieczeństwa oraz przekonanie, że jest możliwe osobiste bycie w grupie, wyrażanie nie tylko pozytywnych, ale też negatywnych odczuć i nie spotyka się to z odrzuceniem czy separowaniem. Uczestnicy mają poczucie, że realne i otwarte zaangażowanie jest dla nich korzystne i wartościowe, a bycie w grupie stwarza im możliwość osobistego rozwoju. Mogą pojawiać się osobiste wątki poszczególnych osób dotyczące ich osobistych doświadczeń a także tematy dotyczące potrzeb związanych z posiadaniem kontroli, dominowaniem, wpływaniem na innych, rywalizacją, obawami przed zależnością, zdominowaniem. Przyjęte na początku role nie są sztywne. Grupa charakteryzuje się wysokim poziomem zaufania i spójności, otwartą komunikacją, podejmowaniem inicjatywy i braniem odpowiedzialności, swobodnym przepływem informacji zwrotnych, akceptacją, tendencją do wspierania poszczególnych osób a nie ich atakowania.Faza zakończeniowa (rozstaniowa, terminacji)- Jest to etap, kiedy wiadomo, że czas rozwiązania grupy jest bliski. Dotyczy to grup, których cykl istnienia jest zamknięty, ale może się pojawić również w sytuacji, gdy grupa się dzieli lub część osób odchodzi. Zjawiska charakterystyczne w tej fazie to podsumowywanie wspólnych doświadczeń, integrowanie ich w całość zarówno na poziomie grupowym jak i osobistym, przyglądanie się przyszłości i określenie planów w kontekście tego, co działo się w grupie. Pojawiają się nowe cele, nadzieje, oczekiwania, potrzeby i plany związane z przyszłością. Uczestnicy wyrażają swoje opinie dotyczące pracy grupy – jakie ich oczekiwania zostały spełnione i co im się udało oraz jakie oczekiwania nie zostały zaspokojone. Oprócz takich tendencji pojawiają się emocje związane z rozstaniem: smutek, lęk, złość, radość, ulga. Obawy mogą dotyczyć zarówno rozstania jak też tego, jak uda się wykorzystać zdobytą wiedzą i umiejętności.
ROLE GRUPOWE Można stwierdzić, że w początkowych etapach procesu grupowego, uczestnicy będą przyjmować role, które już znają z innych swoich doświadczeń życiowych. W miarę rozwoju grupy wraz ze wzrostem poczucia bezpieczeństwa i zaufania, role będą stawać się bardziej elastyczne i pojawiać się będzie tendencja wychodzenia z wcześniej przyjętych ról na rzecz podejmowania innych. lider dominacji – stara się przejąć przewodzenie w grupie, ustalić normy i zasady, określić cele; wprowadza porządek w niejasnej strukturze, lider sympatii – dba o dobrą i przyjazną atmosferę w grupie, udziela wsparcia, troszczy się o innych, ochrania przed krzywdzeniem, agresją; może mieć tendencję do blokowania negatywnych odczuć i niezadowolenia, błazen grupowy – zadaniem tej osoby jest rozładowywanie pojawiającego się napięcia w grupie poprzez humor, żartowanie, rozśmieszanie często używając do tego siebie samego; jego rolą jest nie dopuszczać do napięcia w grupie i odczuwania frustracji przez poszczególne osoby, kozioł ofiarny – jest z kolei osobą która jest jakby piorunochronem grupy – kanalizuje pojawiające się napięcie, frustracje, złość, niezadowolenie i agresję; jest obiektem żartów, kpin, złości, agresji i ataków, outsider – to osoba będąca na uboczu, zwykle budząca niepokój grupy; grupa ją odrzuca i utrzymuje w miejscu alienacji; taką rolę może podjąć jedynie osoba która ma takie właśnie tendencje – do wycofywania, się i prezentowania odmienności dobry uczeń – ta rola istnieje w relacji do osoby prowadzącej zajęcia; osoba taka podporządkowuje się zaleceniom, wykonuje posłusznie wszystkie polecenia i zadania; jest gotowa utracić dobre relacje z innymi uczestnikami grupy na rzecz akceptacji osoby prowadzącej zajęcia. wyraziciel grupowych nastrojów – odbiera grupowe nastroje i emocje i trafnie je wyraża w imieniu grupy, stabilizator emocji grupowych – w odróżnieniu od kozła ofiarnego i błazna, nie rozładowuje grupowych napięć, lecz przyjmując je na siebie – interpretuje, co w grupie się dzieje i nadaje temu znaczenie, sumienie grupy – pilnuje przestrzegania zasad, norm i reguł grupowych, dziecko grupowe – jest szczególnie traktowane i chronione; może przybierać formę dziecka bezradnego którym trzeba się opiekować lub dziecka szalonego, które demonstruje zachowania nie specyficzne, dobra mama – daje uczestnikom wsparcie i opiekę, troszczy się o nich,opozycjonista – podważa i kwestionuje zachowanie osoby prowadzącej zajęcia.
KOMUNIKACJATo psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie. Aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację; odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy;kod, czyli sposób przekazu tej informacji – obraz, gest, słowo etc. Na kontekst wypowiedzi składają się: ton głosu, kontakt wzrokowy, mowa ciała. Wszystkie te elementy określa się mianem ekspresji niewerbalnej. Jak dowodzą badania na temat komunikacji interpersonalnej poszczególne kanały przekazu informacji mają zróżnicowany wpływ na kształtowanie ogólnej oceny wypowiedzi. I tak treść wyrażona poprzez: słowa wpływa jedynie w 7%, przekaz zawarty w tonie głosu decyduje w 38%, przekaz zawarty w mimice twarzy decyduje w 55%. Proces komunikacji interpersonalnej może odbywać się w formie: komunikacji werbalnej (słownej), komunikacji niewerbalnej (bezsłownej).
9. Dysleksja: To trudności w nauce czytania i pisania, określane w klasyfikacji zaburzeń kodem F81. Dziecko dotknięte tym zaburzeniem ma wyraźne trudności w nauce pisania i czytania, problem z percepcją wzrokową - widzi ale nie dostrzega, z percepcją słuchową - słyszy, ale nie dokładnie to co dzieci zdrowe. Stwierdzić może ją jedynie badanie psychologiczne i pedagogiczne. Jeśli dzieci mają inteligencję poniżej przeciętnej nie można stwierdzić dysleksji. Ale w przybliżeniu jest to 15% osób w grupie. Dysleksje podzielić można na: wzrokową - zaburzenia percepcji wzrokowej, dziecko nie potrafi odwzorowywać, ma problemy z rysowaniem (tworzy tzw. ludzi patyczaków :D), z czytaniem, pisaniem (nieładny charakter pisma - trudne do odczytania bazgroły) słuchową - zaburzenia funkcji językowych, dziecko słyszy inaczej i co innego powtarza, myli "ę" z "en" integracyjną - zaburzenia koordynacyjne mieszaną - zaburzenia pomieszaną, Bywa, że dyslektycy mają także ADHD. Może być to powodowane różnymi rzeczami. DYSORTOGRAFIA - dziecko ma trudności w pisani, popełnia błędy ortograficzne, pisze w brzydki i nieczytelny sposób. DYSKALKULIA - dziecko ma problem z rozwiązywaniem najprostrzych działań matematycznych KIEDY STWIERDZAMY DYSLEKSJĘ? U dzieci zbyt małych nie jesteśmy jej w stanie stwierdzić, możliwe jest to dopiero około 9 roku życia. OBJAWY DYSLEKSJI: dzieci nie raczkują, mają opóźnionyu rozwój mowy, niepoprawnie formułują zdania. Pojawia się dyspraksja - obniżona umiejętność koordynacji (nieustalona lateralizacja - czyli to że nieustalone są role jakie pełnią półkule mózgowe i konsekwencją tego może być jak mylą się strony - prawa z lewą, czyli kiedy lewa stanowi tą drugą prawą). Dziecko nie wie jak radzić sobie z własnym ciałem (duża motoryka), ma problemy z wiązaniem sznurówek, zapinaniem guzików (mała motoryka), jego koordynacja wzrokowo - ruchowa jest słaba, ma opóźniony rozwój lateralizjacji, trudności w odróżnianiu głosek, z analizą i syntezą wyrazów, słabo rozumie tekst, myśli obrazami, ma problemy z czytaniem (opuszcza linijki, odczytuje podobnie), trudności w geometrii, na zajęciach wychowania fizycznego, jest narażone na wiele niepowodzeń szkolnych. Dyslektycy posiadają jednak zestaw właściwych dla siebie umiejętności takich jak: przetrwarzanie i kreowanie wrażeń percepcyjnych, wrażliwość na otoczenie, większa ciekowość świata, większa intuicja, postrzeganie polisensoryczne, żywa wyobraźnia.DYSLEKSJI NIE DA SIĘ WYLECZYĆ.