Praca rodziny w kryzysie
Pojawiające się w rodzinie problemy są wynikiem nie tylko rozgrywających się wewnątrz niej interakcji, ale mają swoje źródło także w wielu istotnych uwarunkowaniach zewnętrznych. Na ich powstawanie mają wpływy pozarodzinne struktury o układy społeczne zlokalizowane poza rodziną. Najogólniej można powiedzieć, że problemy powstają w wyniku nałożenia się niekorzystnych czynników mikro- i makrostrukturalnych. Funkcjonowaniu rodziny jako mikrostruktury towarzyszą bowiem liczne zewnętrzne uwarunkowania ułatwiające lub utrudniające zaspokojenie potrzeb rozwojowych dziecka i oczekiwań społecznych. Współczesna rodzina napotyka na swojej drodze różne utrudnienia. Które powodują, zagrożenie jej prawidłowego funkcjonowania. Mają one źródła w takich zjawiskach makrospołecznych jak niewątpliwie trudna dla dużej części rodzin transformacja ustrojowa, konieczność wielu zmian w sferze obyczajowości, społeczne niepokoje, które temu towarzyszą.
Rodzina radzi sobie z daną sytuacją dzięki różnym strategiom przystosowawczych unikanie, eliminacja i asymilacja czynnika stresogennego to podstawowe strategie radzenia sobie, wykorzystywane przez rodzinę do osiągnięcia przystosowania w sytuacji stresu. Kryzys w rodzinie jest przejściową dezorganizacją systemu wymagającą wprowadzenia zmian w celu przywrócenia stabilności i równowagi wewnątrzrodzinnej.
Wystąpieniu kryzysu sprzyjają:
Zmiany w strukturze rodziny: śmierć, rozwód, urodzenie się dziecka, wyczerpanie się środków rodziny,
Zasoby i umiejętności rodziny niewystarczające w stosunku do wymagań ( brak pieniędzy na zapewnieniem opieki nad dzieckiem).
Można zatem przyjąć, że prawidłowemu funkcjonowaniu rodziny zagraża kilka czynników:
Pierwszy z nich należy do zjawisk społeczno – demograficznych czyli pewnych trendów związanych z zakładaniem rodziny, przyrostem naturalnym, rozpadem rodziny. Ze zjawiskami tymi wiążą się kwestie ochrony zdrowia, zapewnienie możliwości edukacyjnych, pomocy socjalnej
Do drugiej grupy należą czynniki społeczno – ekonomiczne określające poziom materialny i poziom życia rodziny.
Rodzaje kryzysów:
Normatywne kryzysy rozwojowe związane z wydarzeniami życiowymi takimi jak: małżeństwo, narodzenie dziecka, dorastanie, dą one nieodłącznie związane z życiem i rozwojem każdej rodziny
Kryzysy losowe incydentalne wywołane przez zdarzenia nieprzewidywalne takie jak: gwałt, utrata pracy, poważna choroba, przedwczesna śmierć jednak występują one we wszystkich rodzinach
Kryzysy endogenne wywołane przez indywidualne patologiczne wzorce rodzinne jak: kryzysy w rodzinach osób uzależnionych od alkoholu, gdzie występuje zjawisko przemocy
Formy wsparcia dla rodzin mających problemy opiekuńczo – wychowawcze:
Trening umiejętności rodzicielskich –
Trening prezentacji i dbałości o wygląd zewnętrzny
Trening kształtujący prawidłowe nawyki żywnościowe - trening przygotowywania racjonalnych, odpowiednich do wieku posiłków.
Trening budżetowy - nabywanie umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami finansowymi poprzez określenie stopnia ważności potrzeb, naukę planowania i monitorowania wydatków
Indywidualne konsultacje realizowane przez specjalistów w tym: psychologa, doradcę zawodowego, pedagoga, specjalistę pracy z rodziną, terapeutę uzależnień
Trening kompetencji społecznych
Wsparcia asystę ta rodziny.
Celem wsparcia jest doskonalenie umiejętności wychowawczych poprzez budowanie dialogu w rodzinie, kształtowanie i realizowanie prawidłowych ról społecznych oraz wzmacnianie kompetencji społecznych wykorzystywanych w życiu codziennym.
Sposób nawiązywania kontaktów. Najpierw warto sobie uświadomić podstawowe warunki współdziałania z rodziną. Współdziałanie to:
- powinno być zaakceptowane przez rodzinę,
- nie powinno zakłócać samodzielności i intymności rodziny,
- powinno być prowadzone z całą rodziną,
- powinno być prowadzone w sposób ciągły i kompleksowy.
Liczne doświadczenia potwierdzają dużą skuteczność metod tzw. „walorowych” stosownych głównie wobec opornych rodziców. Chodzi tu o uchwycenie bodaj jednego wątku wzajemnego porozumienia się dzięki wykorzystaniu jakiegoś waloru osobowościowego ojca lub matki.
Zasoby osobiste członków rodziny, które mogą byćnie zbyteczne w opanowaniu kryzysu to:
Inteligencja, która wzbogaca świadomość i pojmowanie wymagań;
Wiedza i umiejętności;
Cechy osobowościowej. Poczucie humoru, stan zdrowia fizycznego, poczucie kontroli nad własnym życiem
Interwencja kryzysowa wobec rodziny w kryzysie
Cel interwencji – jest umożliwieniem rodzinie poradzenia sobie z przejściowym btakiem równowago wywołanym wydarzeniem krytycznym. Interwencja powinna być tak szybko jak to możliwe, aby zwiększyć prawdopodobieństwo korzystnych zmian w rodzinie i dekoncentracji. W późniejszym etapie celem terapii kryzysowej byłoby wsparcie rodziny by z rodziny kruchej przerodziła się w sprężystą lub z intencjonalnej zmieniła się w rytmiczną. W interwencji kryzysowej ważne jest odwołanie się do wypracowanych przez rodzinę strategii rozwiązania problemów. Zasadniczą rolę odgrywa oparcie się na mocnych stronach rodziny by dzięki nim pokonała obecny kryzys.
W sprawach rodzinnych pojawiła się szczególnie wyraźna potrzeba wypracowania nowych lub modyfikacji starych rozwiązań stale wzrastająca liczba rozwodów, przemiany wzorów rodzinnych, ogromne obciążenie sądów i brak satysfakcji z rozstrzygnięć sądowych uwidoczniły potrzebę wprowadzenia innych zmian w zakresie zinstytucjonalizowanych form przemocy wobec rodziny.
21 stycznia 1998r. na posiedzeniu Komitetu Ministrów Rady Europy została przyjęta Rekomendacja nr R(98)1, zalecająca wprowadzenie oraz promowanie mediacji rodzinnych. W dokumencie tym podkreśla się, iż „zastosowanie mediacji rodzinnej może:
Poprawić porozumiewanie się pomiędzy członkami rodziny,
Ograniczyć konflikty pomiędzy stronami w sporze,
Doprowadzić do rozstrzygnięć polubownych,
Utrzymać ciągłość osobistych kontaktów między rodzicami i dziećmi,
Obniżyć społeczne i ekonomiczne koszty separacji i rozwodu, ponoszone przez same strony i przez Państwo,
Skrócić czas, który w przeciwnym razie byłby konieczny do rozstrzygnięcia sporu”.
Terapia rodzinna
Proponowana jest w sytuacjach, kiedy problem jednego z domowników wpływa na całą rodzinę lub system rodzinny wpływa na powstanie zaburzenia indywidualnego.
Najczęściej z terapii rodzin korzystają rodziny z małymi bądź dorastającymi dziećmi lub młodymi dorosłymi, którzy mieszkają z rodzicami. Terapia rodzinna zakłada, że rodzina tworzy pewien system, w którym poszczególni członkowie pozostając ze sobą we wzajemnych relacjach, oddziaływają na siebie i zmiana jest możliwa jedynie wtedy, gdy zmieni się funkcjonowanie całego systemu rodzinnego. Dlatego do tej formy terapii z reguły zapraszana jest cała rodzina, chociaż jest ona sytuacją dobrowolną. Niezbędne jest w niej aktywna współpraca wszystkich zainteresowanych. Nie wyklucza to jednak osób, które mają wątpliwości co do sensowności korzystania z terapii. Obecność każdego członka rodziny, nawet pozornie nie związanego z problemem, jest bardzo ważna.
Z terapii rodzinnej może skorzystać rodzina, która przeżywa kryzys lub boryka się z trudnościami, z którymi sama nie może sobie poradzić. Trudności te mogą być związane z chorobą – psychiczną lub somatyczną – jednego z członków rodziny, a także z kryzysem, który może się pojawić podczas tzw. zmiany etapu życia.
Sesje prowadzone są przez dwóch terapeutów, trwają 90minut i odbywają się co 3 tygodnie.