1. prawo, moralność, świadomość prawna,

Prawo – to zespół norm wydawanych lub usankcjonowanych (czyli norma moralna została zastąpiona przez normę państwową) przez państwo i zagwarantowane przymusem państwowym. W Polsce istnieje ok. 30 rodzajów służb służących stosowaniu przymusu. Na straży norm prawnych stoi aparat państwowy. Normy te mają charakter dwustronny tzn. wynika z nich prawo i obowiązek, odnoszą się tylko do słów i czynów.

Świadomość prawna – oznacza znajomość przepisów i instytucji prawnych przez społeczeństwo, a także ocenę obowiązującego prawa i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku.

Moralność – to ukształtowany w procesie długotrwałego rozwoju społeczeństwa zespół norm postępowania wg których ocenia się określone zachowania jako dobre lub złe. Na straży norm moralnych stoi opinia publiczna. Normy moralne maja charakter jednostronny tzn. wynika z nich tylko obowiązek. Integrują one w dziedzinę emocjonalną.

2. Praworządność, jej przesłanki i gwarancje,

Praworządność

To zasada ustrojowa (zawarta w konstytucji) mówiącą, że podstawowe dziedziny stosunków społecznych są regulowane przepisami prawa, które są ściśle przestrzegane zarówno przez organy państwowe, obywateli jak i różne organizacje społeczne. Państwo ma głównie przestrzegać prawa.

Przesłanki praworządności

1) Istnieje w państwie szerokiej regulacji prawnej obejmującej wszystkie dziedziny życia. Szczególnie ważne jest regulacja 2 dziedzin życia:

sfera stosunków majątkowych miedzy różnymi podmiotami

sfera stosunków miedzy państwem a obywatelami, w których państwo występuje z pozycji władczych.

2) Przestrzeganie prawa przez wszelkie organy publiczne, które mogą działać tylko na podstawie obowiązujących przepisów i w określonych przez nie granicach. Szczególnie dotyczące policji i organów sądowniczych.

Materialne gwarancje praworządności

Jest to głównie system kontroli społecznej nad poszczególnymi organami państwa. W administracji państwowej taką kontrolę ma spowodować sądownictwo administracyjne tzn. sądy rozstrzygające skargi obywateli na decyzje organów administracji państwowych.

3.Norma prawna: cechy, budowa, rodzaje,

Norma prawna jest elementarną cząstką prawa. Jest to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana lub usankcjonowana przez państwo zagwarantowana przymusem państwowym

Cechy normy prawnej: ma charakter ogólny- każdy musi zachować się w sposób nakazany w normie, nie ma indywidualizacji osoby

ma charakter dwustronny- z każdej normy wynika dla jednej strony prawo, dla drugiej obowiązek (dłużnik ma obowiązek zwrócić pieniądze, wierzyciel ma prawo żądać zwrotu).

jest zagwarantowana przymusem państwowym

Norma prawna zbudowana jest z trzech części:

Hipoteza (każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji)

Dyspozycja ( jest to część normy prawnej, która wskazuje obowiązujący - w danej sytuacji - sposób zachowania. Co należy zrobić, a co jest zabronione - o tym informuje właśnie dyspozycja. Jest ona kluczową częścią normy)

Sankcja ( jest to ta część normy prawnej, która mówi, jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji)

Rodzaje norm:

normy bezwzględnie obowiązujące ( normy imperatywne zawierają niepodważalny nakaz państwa, od wypełnienia którego nie można się uchylić)

normy względnie obowiązujące ( normy dyspozytywne mają odmienny charakter. Strony umowy zobowiązane są w trakcie jej wykonania postępować zgodnie z normami dyspozytywnymi tylko wtedy, gdy spraw, których norma dotyczy, nie uregulowały inaczej w umowie).

4. Zdarzenia prawne i ich podział,

*Przez zdarzenie prawne należy rozumieć każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego.

Zdarzenie prawne możemy określić jako każde zdarzenie wywołujące skutki prawne np. śmierć człowieka, narodziny dziecka, zawarcie umowy najmu, kradzież, rozwód etc.

Norma prawna ustala, że przewidziany w niej obowiązek określonego zachowania się podmiotów prawa wobec siebie powstaje dopiero wtedy, gdy zajdzie pewne zdarzenie wskazane przez normę prawną.

Podział:

- zdarzenia sensu stricto (w ścisłym tego słowa znaczeniu) - są niezależne od woli człowieka, (śmierć człowieka, grad niszczący ubezpieczone zasiewy,).

- działania - są zależne od woli człowieka.

5. Wykładnia prawa,

*Wykładnią, czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach.

Wątpliwości powodujące konieczność posługiwania się wykładnią:

a) popełnione przy formułowaniu przepisów błędy językowe

b) rozbieżność pomiędzy gramatycznym sformułowaniem normy a celem dla którego realizacji powołana jest norma

c) zmiana ustroju społeczno- politycznego lub gospodarczego

d) ogólny charakter norm prawnych

Stosowanie wykładni pozwala na uelastycznienie przepisów prawnych i dostosowanie do nowych sytuacji.

Rodzaje wykładni ze względu na podmiot

a) autentyczna- dokonywana przez ten sam organ który wydał interpretowany przepis (np. minister finansów tłumaczy swoje rozporządzenia)

b) legalna- dokonywana przez organ któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone, z reguły w konstytucji (np. prezydent, trybunał konstytucyjny)

c) praktyczna- dokonywana przez organ w toku stosowania prawa przy rozstrzyganiu konkretnych spraw (np. sąd najwyższy, sąd okręgowy, administracja państwowa)

d) doktrynalna- zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej

Rodzaje wykładni ze względu na metodę

a) słowna- analiza struktur językowych, poszczególnych wyrazów, interpunkcji etc.

b) celowościowa- określenie celu, dlaczego normy zostały wydane

c) systematyczna- ustalenie miejsca, gdzie norma się znajduje (czy część ogólna czy szczegółowa, jaki rozdział etc. np. wyraz osoba w k.c. rozdział osoba fizyczna odnosi się tylko do osób fizycznych a nie prawnych)

d) historyczna- powoływanie się na materiały historyczne

Rodzaje wykładni ze względu na wynik

a) rozszerzająca- interpretowaną normę stosować szerzej niż wynika to z wykładni słownej

b) ścieśniająca- interpretowaną normę stosować węziej niż wynika to z wykładni słownej

c) stwierdzająca- normę rozumieć dokładnie tak jak nakazuje wykładnia słowna

6. Ustawa jako źródło prawa,

Proces uchwalania ustawy jest regulowany przepisami konstytucyjnymi i regulaminów sejmu i senatu oraz praktyką konstytucyjną. Przez inicjatywę ustawodawczą należy rozumieć prawo przedstawienia sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, że sejm projektem musi się zająć. 

Inicjatywę posiadają:

Posłowie, (co najmniej 15)

Senat

Prezydent

Rada Ministrów

Grupa 100 000 obywateli

Do uchwalenia ustawy w normalnym trybie prowadzi System Trzech Czytań.

Trzy etapy pracy sejmu nad projektem ustawy:

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu właściwej komisji. Obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz dyskusję nad ogólnymi zasadami projektu. Kończy się odesłaniem projektu do komisji lub jego odrzuceniem w całości. Praca w komisji kończy się przedstawieniem Sejmowi sprawozdania z wnioskiem o przyjęcie projektu bez poprawek, z zaproponowanymi poprawkami bądź odrzucenie projektu. Projekt ustawy rozpatruje komisja sejmowa właściwa ze wzglądu na przedmiot ustawy.  

Drugie czytanie obejmuje przedstawienie sejmowi sprawozdania z komisji o projekcie ustawy, debatę oraz zgłoszenie poprawek i wniosków.        

Trzecie czytanie obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i głosowanie. Aby sejm mógł przystąpić do głosowania nad projektem ustawy niezbędna jest obecność ustalonej liczby posłów (quorum - większość). Quorum wymagane przy uchwalaniu ustawy wynosi połowę ustawowej liczby posłów. Ustawy są uchwalane zwykłą większością głosów. W uzasadnionych przypadkach po uchwaleniu ustawy marszałek Sejmu przekazuje ją senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca, po przeprowadzeniu debaty, może ustawę przyjąć odrzucić lub wprowadzić poprawki.

Wejście ustawy w życie:

Ustawa do swojego wejścia w życie potrzebuje podpisu Prezydenta.

Prezydent podpisuje ustawę w przeciągu 21 dni od przedłożenia mu jej przez marszałka Sejmu

Przed podpisaniem Prezydent może skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o rozpatrzenie jej zgodności z konstytucją. Może również odmówić podpisania ustawy (zgłosić veto) i z umotywowaniem przekazać ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia

Ponowne uchwalenie ustawy wymaga (odrzucenie veta) kwalifikowanej większości 3/5 głosów obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Po podpisaniu prezydent zarządza ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw. Opublikowane ustawy jest warunkiem jej obowiązywania

Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, chyba, że sama stanowi inaczej

Ustawy o doniosłym znaczeniu np kodeksy, wydłużają okres wejście ich w życie tzw. vacatio legis

7. Umowa międzynarodowa, rozporządzenie i prawo miejscowe jako źródła prawa,

a)Umowa międzynarodowa

Ratyfikuje ją prezydent, ratyfikacje niektórych umów wymaga zgody Sejmu, wyrażonej w ustawie. Należą do nich takie umowy jak:

- pokoju, sojuszy, układów politycznych i wojskowych

- wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji

- członkostwa polski w organizacjach międzynarodowych

- znacznego finansowego obciążenia kraju

- spraw wymagającej regulacji ustawowej

b)Rozporządzenie jako źródło prawa

Wydawane są przez naczelne organy administracji państwowej, do których należą:

- Prezes Rady Ministrów, Ministrowie

- przewodniczący określonych w ustawach komitetów, Prezydent

Rozporządzenie może być wydawane tylko na podstawie wyraźnego upoważnienia w ustawie. Celem wydania rozporządzenia jest wykonanie ustawy. Niezbędnym warunkiem uzyskania przez rozporządzenie mocy prawnej jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

c)Akty Prawa miejscowego jako źródła prawa

Prawo to jest stanowione przez organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej. Przepisy gminne stanowi rada gminy w formie uchwały, oraz zarząd gminy w formie zarządzenia. Zarządzenie powinno być zatwierdzone przez radą gminy na najbliższej sesji.

Jeśli rada odmówi zatwierdzenia - traci moc.

Przepisy gminne powinny być ogłoszone przez rozplakatowanie obwieszczeń w miejscach publicznych oraz przez ogłoszenie w lokalnej prasie.

Wojewoda wydaje przepisy prawa miejscowego w formie rozporządzenia.

Na terenie powiatu przepisy prawa miejscowego wydaje samorząd powiatowy.

8. Luki w prawie i kolizje przepisów prawnych,

a) Luka to obszar życia społecznego nie uregulowany przez żaden przepis, choć powinien być uregulowany.

Przyczyny powstania luk w prawie:

Szybki rozwój stosunków społecznych, techniki i obyczajów, za którymi nie nadąża zmiana prawa

Niemożność przewidzenia wszystkich ewentualności przy stanowieniu norm prawnych

Świadome pozostawienie luki prawnej na pewien czas w dziedzinach nowych, w których nie ma żadnych doświadczeń ani analogii. Po pewnym czasie wydaje się odpowiedni akt normatywny.

Luki w prawie wypełnia się za pomocą analogii. Istnieją 2 rodzaje analogii:

Analogia ustawy – gdy do jakiegoś stanu faktycznego stosuje się normy prawne odnoszące się do innego podobnego stanu

Analogia prawna – tworzy się normę, która nie ma charakteru trwałego i jest przeznaczona wyłącznie do rozstrzygnięcia danej sprawy

Analogie stosuje się głównie w prawie cywilnym. W prawie karnym analogia nie ma zastosowania, w myśl zasad nulla poena sine lege – nie ma kary bez uzasadnienie prawnego, a wiec każdy wyrok musi być uzasadniony odmiennie.

b) Kolizje przepisów prawnych występuje w sytuacji, gdy przepisów prawnych jest zbyt wiele tzn. gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem, które wzajemnie się wykluczają.

Kolizja może zachodzić w dwóch płaszczyznach:

W czasie zachodzi, gdy sprawa uregulowana jest odmiennie przez 2 lub więcej przepisy wydane w różnym czasie.

Przykład: w czasie trwanie małżeństwa wychodzi w życie nowy kodeks rodziny odmiennie regulujący wzajemnie prawa i obowiązki małżonków.

Kolizję w czasie rozstrzyga się trojaki sposób:

Przez wydanie tzw. Przepisów przejściowych – wskazujących te akty normatywne i pojedyncze przepisy, które w chwili wejścia w życie nowego aktu tracą moc. Przepisy przejściowe zamieszczone są zwykle na końcu akt normatywnego.

Przez zastosowanie zasady lex posterior derogat priori – ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą

Przez zastosowanie zasady lex retro nona agit – ustawa nie działa wstecz. W wyjątkowych wypadkach ustawa może regulować poprzednie stosunki, ale musi o tym wyraźnie stosować

W przestrzeni dochodzi do niej między przepisami obowiązującymi w różnych miejscach np.

Między przepisami obowiązującymi w różnych częściach kraju(miało to miejsce w Polsce przedwojennej gdzie prawo nie było zunifikowane)

Między przepisami różnych państw – jest to zjawisko naturalne. Kolizje w tym zakresie reguluje prawo międzynarodowe prywatne.

9.system prawa, prawo publiczne, prawo prywatne, prawo materialne, prawo formalne i relacje między nimi,

System prawa- całokształt obowiązujących w Państwie przepisów z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie, a także podstawowe idee prawne. Podstawę podziału prawa na gałęzie stanowi rodzaj regulowanych stosunków społecznych np. stosunki rodzinne, majątkowe, administracyjne itp. W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się instytucje prawne regulujące konkretne zagadnienia np. instytucja najmu, instytucja testamentu itp. Każda gałąź prawa ma odpowiednią systematykę czyli sposób uporządkowania norm.

Prawo publiczne a prawo prywatne.

Wg kryterium interesu, prawem publicznym jest to, które ma na uwadze interes Państwa, zaś prawem prywatnym to, które ma na uwadze interes jednostki

Wg kryterium typu regulowanych stosunków, prawo publiczne reguluje stosunki między Państwem i obywatelami oraz pomiędzy organami państwowymi, natomiast normy dotyczące stosunków między obywatelami tworzą prawo prywatne.

Wg kryterium władzy prawo publiczne to takie przepisy, w których jedna strona ma jakieś uprawnienia władcze wobec drugiej, natomiast prawo prywatne reguluje stosunki między równorzędnymi podmiotami

Wg kryterium sposobu dochodzenia naruszonych praw prawo publiczne to te normy, których naruszenie powoduje automatyczną interwencję Państwa(np. prawo karne). Natomiast prawo prywatne tworzą normy powodujące ściganie ze strony Państwa dopiero na wniosek obywatela.

Prawo materialne a prawo formalne.

Do prawa materialnego należą te normy, które ustanawiają obowiązki i prawa oraz regulują zachowania ludzi i instytucji w społeczeństwie. Stanowią istotę prawa.

Do prawa formalnego należą wszystkie normy, które odnoszą się do organizacji aparatu sądowego oraz do trybu dochodzenia praw i egzekwowania obowiązków. Jest to tzw. prawo procesowe zawarte w kodeksach postępowania różnych gałęzi prawa.

Normy prawa formalnego spełniają rolę służebną wobec norm prawa materialnego.

10. Prawo europejskie i organy wspólnot europejskich,

a) Prawo europejskie – w szerokim znaczeniu to system prawny wszystkich europejskich organizacji międzynarodowych, głównie Rady Europy, UE, NATO, oraz OBWE. Natomiast w wąskim znaczeniu to prawo UE. Dzieli się również na prawo pierwotne i wtórne.

b) Organy wspólnot europejskich:

1) Parlament europejski – składa się obecnie 785 deputowanych, którzy nie reprezentują swoich społeczeństw lecz wszystkich obywateli państw Wspólnoty. Wybierany na pięcioletnia kadencję w wyborach powszechnych i bezpośrednich w poszczególnych krajach członkowskich. Ma kompetencje opiniodawcze i kontrolne, nie ma mocy stanowiącej.

2) Rad UE – jest podstawowym organem decyzyjnym UE, jej głównym zadaniem jest koordynowanie polityki gospodarczej państw członkowskich. Rada składa się z przedstawicieli rządów poszczególnych państw w randze ministrów. Skład rady jest, zatem zmienny, zależny od rodzaju omawianej sprawy (polityka zagraniczna, rolnictwo itp.). Przewodnictwo w radzie sprawują kolejno państwa członkowskie w cyklu 6-miesięcznym. Przewodniczącym Rady jest każdorazowo minister spraw zagranicznych państwa sprawującego przewodnictwo.

3) Komisja europejska – spełnia funkcję rządu UE. Składa się z 27 komisarzy pochodzących ze wszystkich państw członkowskich. Skład komisji ustalany jest w specjalnym postępowaniu. Komisarze są powoływani na 5 lat. Uchwały komisji zapadają bezwzględna liczbą głosów.

4) Trybunał sprawiedliwości – składa się z 27 sędziów, po 1 z każdego państwa członkowskiego, powoływanych na 6 letnią kadencję przez radę UE. Siedzibą TS jest Luksemburg. Sędziowie wybierają ze swojego grona przewodniczącego. Większość spraw rozstrzyganych jest w 3 lub 5 sędziów, najważniejsze sprawy w składzie 13 sędziów tzw. Wielka Izba. Zadaniem trybunału jest zapewnianie jednolitej interpretacji i stosowanie prawa europejskiego we wszystkich krajach Unii. Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, osobami prawnymi i fizycznymi.

5) Trybunał obrachunkowy – kontroluje finanse UE. W skład wchodzi po 1 osobie ze wszystkich państw członkowskich. Członkowie mianowani są przez radę na sześcioletnią, odnawialną kadencję. Członkowie wybierają Prezesa na trzyletnią, odnawialną kadencję. Siedzibą TO jest Luksemburg.

11. Źródła prawa europejskiego,

a) Decyzja – wydawana jest przez Radę lub Komisję Europejską. Dotyczy indywidualnego przypadku i nie tworzy normy powszechnie obowiązującej. Może być skierowana do osoby fizycznej, prawnej lub państwa członkowskiego. Osoby prawne i fizyczne mogą zaskarżyć decyzję do Trybunału Sprawiedliwości.

b) Zalecenia i opinie – skierowane są do sądów krajowych, nie mają jednak mocy wiążącej, wydawane przez Komisję Europejską w celu jednolitej wykładni prawa europejskiego.

c) Inne źródła – np. rezolucje, uchwały, memoranda, projekty, komunikaty, decyzje budżetowe itp. Niektóre z nich mogą być zaskarżane do Trybunału Europejskiego.

12. Sądy powszechne w Polsce,

Są podstawowym rodzajem sądów, najważniejszym ogniwem wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Do SP należą Sąd rejonowe, Sąd okręgowe, Sąd apelacyjne.

Sądy rejonowe obejmują swoim działaniem kilka jednostek podziału terytorialnego kraju [gmina miasto, dzielnica] rozpatrują sprawy: cywilne, karne, gospodarcze, z zakresu ubezpieczeń społecznych i wynikające ze stosunku pracy[wynagrodzenie, zalęgły urlop]

Sądy okręgowe są zarówno sądami I instancji jak i sądami odwoławczymi od wyroków Sądów rejonowych. Do ich kompetencji, jako sądu I instancji należą następujące sprawy cywilne:

prawa majątkowe[oprócz spraw o ojcostwo i macierzyństwo]

o ochronę praw autorskich i wynalazczych

roszczenia wynikające z prawa autorskiego

oprawa majątkowe której wartość przewyższa 30 000 zl

Oraz następujące prawy karne:

Zbrodnie [zagrożone kara pozb. Wolności na okres nie krótszy niż 3 lata]

Przestępstwa przeciwko podst. Interesom politycznym i gospodarczym państwa

Uprzywilejowane formy zabójstwa [ eutanazja, pod wpływem wzburzenia

Fałszowanie pieniędzy i dokumentów

Sprowadzenie powszechnego niebezpieczeństwa w znacznych rozmiarach [spowodowanie zagr. Epidemicznego]

Sądy Apelacyjne są wyłącznie sądami odwoławczymi rozpatrują apelacje i zażalenia od orzeczeń sądów okręgowych wydanych w pierwszej instancji

Sędziowie i ławnicy tworzą skład orzekający w rozpoznaniu sprawy i wydania wyroku. Sprawy cywilnie sad rejonowy rozpatruje w składzie 1 sędziego czasem z udziałem ławników. Sprawy szczególnie zawiłe o charakterze precedensowym rozpatruje 3 sędziów zawodowych. Sprawy karne sąd pierwszej instancji rozpatruje najczęściej w składzie 1 sędziego i 2 ławników

Sędziowie są mianowani przez Prezydenta na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, są nieusuwalni z wyjątkiem przypadków wymienionych w ustawie. Asesor to osoba po egzaminie sędziowskim ale bez mianowania przez prezydenta.

Minister Sprawiedliwości może powierzyć asesorowi sądowemu czasowe pełnienie obowiązków sędziego na okres nie większy niż 4 lata. W przeciwnym razie asesor może pełnić w danym sadzie obowiązki refendarza sądowego.

Ławnicy sądów rejonowych i okręgowych są wybierani przez rady gmin

13. Sądy szczególne, administracyjne i polubowne w Polsce,

Sądy szczególne - należą do nich obecnie jedynie sądy wojskowe. Sprawują one wymiar sprawiedliwości jedynie w sprawach karnych w stosunku do osób wojskowych.

Sądy administracyjne - ich zadaniem jest:

kontrolowanie legalności decyzji organów administracji publicznej / państwowej i samorządowej

rozstrzyganie sporów kompetencyjnych miedzy tymi organami.

System sądów adm. tworzą Naczelny Sąd Administracyjny NSA oraz wojewódzkie sądy administracyjne. NSA jest sądem odwoławczym od orzeczeń sądów wojewódzkich. Sędziów sadów adm. powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady sądownictwa.

Na czele NSA stoi prezes powoływany przez Prezydenta.

NSA dzieli się na trzy izby:

Izbę Finansową

Izbę Gospodarczą,

Izbę Ogólno administracyjną.

Przedmiotem kontroli sądu jest legalność decyzji adm., czyli ich zgodność z prawem. Sąd nie określa merytorycznej trafności decyzji. Sąd może uchylić decyzje, jeśli jest ona niezgodna z prawem.

NSA bada również legalność aktów normatywnych, na których oparta była zaskarżona decyzja. Przykład: czy rozporządzenie ministra na podstawie którego wydane była decyzja, samo jest zgodne z ustawą? Jest to pośrednia kontrola prawotwórczej działalności rządu.

Sądy polubowne

Nie są to sądy państwowe ani stałe. Są powoływane przez umowę stron w celu rozstrzygnięcia sporu majątkowego i gospodarczego. Każda ze stron desygnuje jednego arbitra, ci zaś powołują superarbitra, który jest przewodniczącym sądu. Sąd polubowny nie ma obowiązku kierowania się przepisami prawa. Rozstrzygnięcia mogą być oparte na zasadach słuszności, poczucia sprawiedliwości, zdrowego rozsądku itp.

Wyroki sadu polubownego podlegają wykonaniu na równi z wyrokami sadów powszechnych w drodze egzekucji prowadzonej przez komornika.

14. Prokuratura, adwokatura i notariat w Polsce,

Prokuratura jest organem państwowym powołanym do strzeżenia praworządności oraz czuwania nad ściganiem przestępstw. Do jej zadań należą:

a) Prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przez sądy

b) Wytyczanie powództw i składnia wniosków oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych oraz w sprawach ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych.

c) Czuwanie nad prawidłowym i jednolitym stosowaniem prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym itp.

d) sprawowanie nadzoru nad decyzjami o tymczasowym aresztowaniu oraz innymi decyzjami o pozbawieniu wolności

e) zapobieganie i zwalczanie przestępczości (prewencja)

f) zaskarżanie do sądów decyzji administracyjnych niezgodnych z prawem

g) koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw prowadzone przez inne organy państwowe

h) współdziałanie z innymi organami i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości

i) opiniowanie aktów prawnych

j) podejmowanie innych czynności przewidzianych prawem

Prokuraturę stanowi prokurator generalny wraz z podległym mu aparatem. Podstawową część prokuratury stanowią prokuratury rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Prokuratorem generalnym jest z urzędu minister sprawiedliwości

Adwokatura i obsługa prawna jednostek gospodarczych

Zadaniem adwokatów i aplikantów adwokackich jest udzielenie pomocy prawnej ludności i organizacjom, udzielenie fachowych porad prawnych oraz prowadzenie spraw klientów przed sądami różnych typów.

Adwokaci z terenu województwa tworzą izbę adwokacką, na czele której stoi rada adwokacka z dziekanem jako przewodniczącym. Naczelnym organem samorządu adwokackiego jest Naczelna Rada Adwokacka

Oprócz adwokatów działają również radcy prawni. Do niedawna zapewniali ono obsługę prawną przedsiębiorstw, pozostających w nich na etatach. Dziś pozycja radcy prawnego upodobniła się do pozycji adwokata. Radca nie może jedynie prowadzić spraw karnych oraz sprawy z zakresu prawa rodzinnego.

Notariat

Notariat zapewnia bezpieczeństwo obrotu prawnego głównie poprzez sporządzanie aktów notarialnych. Są one niezbędne przy zawieraniu ważniejszych umów, np. sprzedaży nieruchomości. Ponadto notariat sporządza uwierzytelnienie odpisy dokumentów, przyjmuje dokumenty (np. testamenty) do przechowania, sporządza projekty aktów, przyjmuje oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku itp.

Notariusze (dawniej rejenci) występują w charakterze osób zaufania publicznego. Dotyczy to bezstronności notariusza, jak i pewności, że sporządzony akt jest zgodny z prawem

15. Prawo administracyjne: pojęcie i przedmiot,

Administracja to podstawowa forma działalności państwa, która polega na organizowaniu bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa w oparciu o obowiązujące przepisy. Administracja jest działalnością wykonawczo - zarządzającą, prowadzoną przez specjalne organy: organy administracji publicznej.

Administracja publiczna= administracja rządowa + administracja samorządowa.

Przedmiot prawa administracyjnego- prawo administracyjne reguluje:

-strukturę i kompetencje organów administracji publicznej / rządowej i samorządowej/

-stosunki prawne powstające w toku.

16. Podział organów administracji publicznej,

- Organy kolegialne (zespołowo, większością głosów)

- Organy jednoosobowe (np. Minister, Wojewoda)

Najważniejsze decyzje administracyjne należą do organów kolegialnych pochodzących z wyboru (rad wszystkich szczebli).

Podział ze względu na zasięg terytorialny:

- centralne - terenowe

Podział ze względu na kompetencje:

- ogólna - szczególna.

17. Stosunek administracyjno-prawny i prawne formy działania administracji,

Stosunek administracyjno-prawny

Jest to stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa administracyjnego. Posiada następujące cechy:

jest stosunkiem nierównorzędnych partnerów: organu administracji publicznej z jednej strony i obywatela, przedsiębiorstwa i organu niższego szczebla z drugiej strony. Pierwszy reprezentuje państwo i może w danej sprawie narzucić swoją wolę, drugi jest mu podporządkowany.

Powstaje najczęściej z mocy aktów administracyjnych pomiędzy organem wydającym akt i adresatem aktu (np. powołanie do odbycia zasadniczej służby wojskowej)

Pewne formy administracji publicznej

Są to:

Stanowienie przepisów prawnych (tzw. Aktów administracyjnych ogólnych) wydaje je Rada Ministrów i ministrowie (są to rozporządzenia)

Wydawanie aktów administracyjnych (tzw. Aktów administracyjnych indywidualnych) jest to podstawowa forma prawna działania administracji, kończy postępowanie administracyjne

Zawieranie porozumień administracyjnych pomiędzy organami, które nie są sobie podporządkowane (np. między dwoma prezydentami miast)

Zawieranie umów z innymi, równorzędnymi jednostkami administracji publicznej, np. w sprawie regulacji rzeki przepływającej przez kilka powiatów.

Prowadzenia działalności społeczno – organizatorskiej, jest to tzw. niewładcza forma działalności, np. organizowanie wśród ludności czynów społecznie użytecznych, zachęcenie do współdziałania społeczeństwa w realizacji uchwały samorządu itp.

Wykonywanie czynności materialno – technicznych, np. prowadzenie archiwów w urzędzie wojewódzkim, sporządzenie sprawozdania, napisanie protokołu, czynności egzekucyjne, doprowadzenie dziecka do szkoły z zastosowaniem przymusu itp.

18. Akt administracyjny: pojęcie, cechy, podział,

Akt administracyjny- jednostronny akt woli /decyzja/ organu administracji publicznej, rozstrzygający konkretną sprawę, skierowany do konkretnego adresata. Akt administracyjny zawiera:

Nazwę organu administracyjnego i nazwę stron,

Treść decyzji,

Powołanie podstawy prawnej,

Uzasadnienie faktyczne i prawne,

Datę,

Pouczenie o prawie wniesienia odwołania bądź wniesienia skargi do sądu administracyjnego,

Podpis i stanowisko służbowe urzędnika.

Cechy aktu administracyjnego:

Jest wydawany przez organ administracji publicznej/ rządowej lub samorządowej/,

Organ wydający decyzję jest nadrzędnym nad jej adresatem /tzw. imperium/,

Nakłada na adresata określone obowiązki lub przyznaje mu uprawnienia. Jest więc zdarzeniem prawnym.

Podział aktów administracyjnych:

Zewnętrzne- skierowane są „na zewnątrz” urzędu, do obywatela, jednostki gospodarczej, organizacji społecznej, np. zezwolenia na budowę, decyzja komisji lekarskiej w sprawie niezdolności do pracy.

Wewnętrzne- skierowane są przez organ administracji nadrzędny do organu podległego, nie wychodzą na zewnątrz administracji, np. zarządzenie premiera skierowane do wojewody.

Deklaratywne- sam nie tworzy praw i obowiązków adresata, np. poświadczenie posiadania uprawnień rolniczych, posiadania obywatelstwa polskiego itp.

Konstytutywne- tworzy, zmienia lub uchyla stosunki prawne, np. nadanie obywatelstwa

Pozytywne- załatwia sprawę zgodnie z przedstawionym wnioskiem.

Negatywne- odmawia całkowicie lub częściowo żądaniu strony, np. wydania prawa jazdy.

19. Ważność i wadliwość aktu administracyjnego.

Przesłankami ważności aktu administracyjnego są:

Akt może być tylko wydany na podstawie ustawy lub przepisów wykonawczych ustawy,

Akt powinien pochodzić od właściwego organu i mieścić się w ramach jego kompetencji, np. minister spraw zagranicznych nie może wydać prawa jazdy

Akt może być wydany po przedstawieniu właściwego postępowania i przy zachowaniu wymagań formalnych. Jeśli nie zostały one zachowane, akt adm. jest wadliwy

Stopień wadliwości zależy od stopnia niezgodności aktu z obowiązującym prawem, wyróżnia się wady istotne i wady nie istotne

Jeśli akt narusza przepis porządkowy/wada jest nie istotna/, wadliwość nie powoduje ujemnych skutków dla aktu, np. zastosowanie faksymile zamiast podpisu wymagane jest jedynie uzupełnienie.

Jeśli wystąpi wada istotna, może unieważnić akt. Za akt nie ważny uważa się akt, który:

Został wydany przez niewłaściwy rzeczowo organ,

Został wydany bez podstawy prawnej

Dotyczy spraw, która została uprzednio rozstrzygnięta ostateczną decyzja

Został skierowany do osoby nie będącej w sprawie,

W razie wykonania wywoływałby czyn zagrożony kara,

Zawiera inna wadę, powodująca nieważność aktu z mocy prawa wyraźnego przepisu prawa

Każdy akt administracyjny chroniony jest domniemaniem ważności tzn. nawet decyzja wadliwa powinna być traktowana, jako obowiązująca do chwili uchylenia

20. Postępowanie administracyjne: pojęcie i zasady,

Postępowanie adm.-tok czynności organu adm. I stron, zmierzający do wydania aktu adm. Postępowanie zatem to tryb i formy działania organu adm.

Prócz postępowania ogólnego istnieją także postępowania szczególne dla niektórych dziedzin adm., np. postępowanie egzekucyjne, postępowanie podatkowe.

Postępowanie adm. ogólne

podstawowy rodzaj postępowania organów adm. Państwowej. Skupia sprawy z różnych zakresów działania adm. np. w sprawach budowlanych

Przepisy regulujące postępowanie ogólne zawarte w kodeksie postępowania adm./k.p.a/z 14 .06 1960

Do podstawowych zasad postępowania adm. należą:

Zasada prawdy obiektywnej-dążenie do możliwie najwierniejszego odtworzenia rzeczywistego stanu faktycznego, co wymaga od organu adm. całkowitego obiektywizmu w ocenie okoliczności sprawy.

Zasada udziału stron- strony aktywnie uczestniczą w postępowaniu, aby wiernie ustalić stan faktyczny.

Zasada kontroli społecznej nad postępowaniem adm. – aby wyeliminować wszelkie naruszenia praworządności.

Zasada uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu stron- interes stron nie powinien kolidować z przepisami prawa i zasadami współżycia społecznego

Zasady pomocnicze:

Zasada odrębności postępowania adm. względnej jawności, dwuinstancyjności, swobodnej oceny dowodów, prostoty i koncentracji, ograniczonego formalizmu, trwałości decyzji adm.

21. Przebieg postępowania administracyjnego,

Wszczęcie postępowania adm. Może nastąpić zarówno z urzędu/ z inicjatywy samego organu/ jak i na wniosek stron.

Organ musi stwierdzić, czy jest właściwy do wydania decyzji. Istnieje właściwość rzeczowa i właściwość miejscowa. Właściwość rzeczowa to ustalenie, jaki rodzaj spraw należy do danego organu. Właściwość miejscowa to ustalenie, który z organów danego rodzaju i szczebla w Polsce jest kompetentny w załatwianej sprawie.

Właściwość organu ustalana jest w oparciu o szereg zasad, np. miejsce położenia nieruchomości, miejsce położenia zakładu pracy, miejsce zamieszkania stron.

Stronami w postępowaniu administracyjnym mogą być obywatele, podmioty gospodarcze, państwowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne.

W każdym stadium postępowania organ musi umożliwić stronom przeglądanie akt sprawy oraz sporządzenie z nich notatek i odpisów, z wyjątkiem spraw objętych ta jemnicą państwową-.

Dla ustalenia rzeczywistego stanu faktycznego sprawy, organ może przeprowadzić istotne dowody. Stosuje się dowody z dokumentów, z zeznań świadków, z opinii biegłych.

W celu przyspieszenia bądź uproszczenia sprawy organ może zarządzić przeprowadzenie rozprawy. Strony mogą na niej w swobodnej wypowiedzi przedstawić twierdzenia, dowody, wysuwać żądania.

Zgodnie z k.p.a sprawy powinny być załatwione w określonych terminach: w zwykłych sprawach do 2 miesięcy, w trybie odwoławczym do 1 miesiąca.

22. Decyzja administracyjna i środki odwoławcze od niej,

DECYZJA kończy postępowanie w danej sprawie i instancji. Powinna mieć formę pisemną. Ponadto powinna zawierać:

Oznaczenie organu wydającego decyzję

Datę wydania decyzji

Oznaczenie strony /stron/, do której decyzja jest skierowana

Postawę prawną decyzji

Rozstrzygnięcie sprawy /tzw. osnowa decyzji/

Pouczenie o możliwości odwołania, terminach i trybie

Podpis pracownika /imię, nazwisko i stanowisko służbowe/

Uzasadnienie

Sprawy cząstkowe nasuwające się w toku postępowania, załatwia się na drodze postanowień. Postanowienie nie dotyczy istoty rozpatrywanej sprawy i nie kończy postępowania.

ŚRODKI ODWOŁAWCZE
Postępowanie administracyjne oparte jest na zasadzie instancyjności. Od każdej decyzji przysługuje stronom odwołanie. Wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie wydanej decyzji i powoduje powtórne zbadanie sprawy. K.p.a. /kodeks postępowania administracyjnego/ przewiduje 3 środki odwoławcze:

ODWOŁANIE od decyzji administracyjnej wnosi strona w ciągu 14 dni od ogłoszenia lub doręczenia decyzji.

Odwołanie wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał decyzję, do organu wyższego szczebla lub samorządowego kolegium odwoławczego. Od decyzji centralnych organów administracji państwowej nie przysługuje odwołanie, lecz skarga do sądu administracyjnego.

Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia.

Organ nadrzędny może zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub w części lub może utrzymać zaskarżoną decyzję w mocy. Decyzja organu odwoławczego jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu.

ZAŻALENIE przysługuje stronom od postanowień organu w toku postępowania, tylko w określonych w k.p.a. przypadkach. Zażalenie wnosi się w ciągu 7dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia

WNIOSEK O WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA jest środkiem nadzwyczajnym. Wznowienie może nastąpić m.in. gdy:

Decyzja została wydana w wyniku przestępstwa /np. przekupienie urzędnika/

Dowody okazały się fałszywe /np. podrobiono dokumenty/

Wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji

Trybunał Konstytucyjny orzekł niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją.

23. Sądowa kontrola decyzji administracyjnych oraz skargi i wnioski obywateli,

Do sądowej kontroli decyzji administracyjnych dochodzi w przypadku wniesienia skarg do sądu. Skargę może wnieść strona z niej niezadowolona, która uważa, że decyzja narusza prawo. Skargę może wnieść ponadto organizacja społeczna lub prokurator. Skargę wnosi się w ciągu 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji.

Stronami przed sądem są: skarżący oraz organ administracji publicznej. Orzeczenie zapada po przeprowadzeniu rozprawy. Uwzględniając skargę sąd może uchylić decyzję w całości lub w części, lub stwierdzić jej nieważność.

Od chwili przyjęcia sprawy sąd może wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji.

Jeśli poprzednia decyzja została przez sąd uchylona, organ wyda nową decyzję uwzględniając orzeczeni sądu. W razie istotnego uchybienia, sąd może powiadomić o tym organ administracyjny wyższego stopnia.

System sądów administracyjnych tworzą wojewódzkie sądy administracyjne, jako sądy pierwszej instancji oraz Naczelny Sąd Administracyjny /NSA/.

Skargę lub wniosek może złożyć każdy obywatel, instytucja itd., jest to prawo konstytucyjne.

Złożenie skargi nakłada na organ administracyjny obowiązek zbadania sprawy i udziela odpowiedzi w terminie 1 miesiąca.

Dotyczy to również spraw załatwionych ostateczną decyzją.

Można się skarżyć na zaniedbanie, pracownika, organ administracyjny, naruszenie praworządności, przewlekłe i biurokratyczne załatwianie spraw itp.

Skargę składa się do odpowiedniego organu wyższego stopnia. Skargę na pracownika składa się do jego przełożonego.

Złożenie skargi powoduje z reguły wszczęcie postępowania administracyjnego. Sprawa powinna być ponownie załatwiona w ciągu 2 miesięcy. Skarżącego należy powiadomić o wyniku.

Przedmiotem wniosku może być ulepszenie działania organu administracyjnego, wzmocnienie praworządności, zapobieganie nadużyciom, ochrony własności bez związku z konkretnymi zaniedbaniami.

24. Postępowanie egzekucyjne w administracji,

Decyzję /akty/ wydane przez organy adm. Publicznej powinny być wykonane. Postępowanie egzekucyjne ma na celu zmuszenie określonej osoby lub jednostki organizacyjnej do wykonania obowiązku wynikającego z aktu adm. /np. wstrzymać budowę, przeprowadzić kwarantannę, zapłacić cło, podatek, karę za jazdę bez biletu, za skorzystanie z usług Izby Wytrzeźwień itp./

Postępowanie egzekucyjne w adm. nie ma na celu ukaranie obywatela, lecz wymuszenie posłuchu dla poleceń władzy.

Postępowanie przymusowe /egzekucyjne/ następuje na podstawie tytułu wykonawczego. Jest nim akt adm. ostateczny czyli taki, od którego nie ma już odwołania, albo który podlega natychmiastowemu wykonaniu.

Przy egzekucji należności pieniężnych organem prowadzącym jest naczelnik właściwego urzędu skarbowego. Przy egzekucji należności niepieniężnych organem prowadzącym jest właściwy organ jednostki samorządowej. Ważne jest tu miejsce zamieszkania lub siedziba zobowiązanego, a przy nieruchomościach – położenie nieruchomości.

Przed przeprowadzeniem egzekucji przesyła się akt zwany zagrożeniem. Jest to pisemne wezwanie do wykonania nałożonego obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Po upływie tygodnia od doręczenie upomnienia egzekucja jest realizowana.

Wyróżnia się dwa tryby egzekucji:

Egzekucja należności pieniężnych; stosuje ona następujące środki:

Z wynagrodzenie za pracę

Z zaopatrzenia emerytalnego lub ubezpieczenia społecznego

Z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych

Z praw majątkowych /np. dochodów z papierów wartościowych, praw autorskich, udziałów w spółce itp./

Z nieruchomości

Z ruchomości

Egzekucja obowiązków niepieniężnych; stosuje ona następujące środki:

Grzywna w celu przymuszenie – jednorazowo nie może przekraczać 5tys. Zł, a łącznie 10tys.

Wykonanie zastępcze – ktoś inny wykonuje świadczenie na koszt i ryzyko zobowiązanej osoby

Odebranie rzeczy ruchomej

Odebranie nieruchomości lub opróżnienie lokalu

Przymus bezpośredni – np. opieczętowanie przedmiotu, zaplombowanie lokalu, użycie broni

Policja może stosować niektóre z wymienionych środków bez potrzeby wydawania tytułu wykonawczego.

25. Pojęcie, podział, źródła i klauzule prawa cywilnego,

Prawo cywilne to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami. Posiada dwie cechy:

Reguluje stosunki o charakterze majątkowym tzn, dotyczące pieniędzy lub innych wartości ekonomicznych

Stosunki te odznaczają się prawną równorzędnością stron a nie nadrzędnością

Podział prawa cywilnego:

część ogólna (księga I k.c.) – zawiera normy wspólne dla wszystkich działów prawa cywilnego (mienie, czynności prawne)

prawo rzeczowe (księga II) – reguluje formy korzystania z rzeczy, prawo własności oraz ograniczone prawa rzeczowe

prawo zobowiązaniowe (księga III) – normuje zobowiązania powstające pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem

prawo spadkowe (księga IV) – reguluje przejście praw i obowiązków na inne podmioty prawa

Źródła prawa cywilnego:

- Podstawowym źródłem jest kodeks cywilny z 23 kwietnia 1964 (podział na księgi, tytuły, działy i rozdziały)

- Ustawa z 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych

- Ustawa z 28 kwietnia 1936r. Prawo wekslowe

- Ustawa z 28 kwietnia 1936r. Prawo czekowe

- Ustawa z 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych

- Ustawa z 1 grudnia 1961r. Kodeks morski

- Ustawa z 30 czerwca 2000r. Prawo własności przemysłowej

- Ustawa z 21 czeewca 2001r. o ochronie praw lokatorów mieszkaniowych, zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego

- Ustawa z 7 lipca 1994r. Prawo budowlane

- Ustawa z 25 września 1981r. o przedsiębiorstwach państwowych

- Ustawa z 16 września 1982r. Prawo spółdzielcze

- Ustawa z 15 listopada 1984r. Prawo przewozowe

Pierwszej kolejności stosuje się przepisy specjalne, a kodeks cywilny ma charakter posiłkowy. Orzecznictwo Sądu Najwyższego nie jest źródłem prawa cywilnego, jest wykładnią ustaw, źródłem informacji dot.. interpretacji przepisów prawa cywilnego.

Klauzule generalne prawa cywilnego to przepisy wiodące, stanowiące rdzeń całego prawa cywilnego. To przepisy o charakterze podstawowym, w stosunku, do których wszystkie inne mają znacznie niższą rangę. W kodeksie cywilnym są to klauzule:

- „zasad współżycia społecznego” - zasady uczciwego i lojalnego postępowania

- „społecznego gospodarczego przeznaczenia prawa”

- „niegodziwości celu świadczenia”

26. Stosunek cywilnoprawny i prawo podmiotowe,

Stosunek cywilnoprawny

Podmiotami / stronami / stosunków cywilnoprawnych w prawie cywilnym mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne. Podmiotów może być 2 lub więcej. Zdolność do występowania w roli podmiotu stosunków cywilnoprawnych nazywamy zdolnością prawną. Cechą stosunku cywilnoprawnego jest prawna równorzędność stron.

Podmiotem stosunku cywilnoprawnego może być zarówno zachowanie ludzi i innych podmiotów wobec drugiej strony stosunku prawnego, jak i obiekty materialne i niematerialne, których to zachowanie dotyczy ,Np. przedmiotem stosunku kupna-sprzedaży jest takie zachowanie sprzedawcy, do jakiego zobowiązuje go umowa, a więc przeniesienie własności, wydanie rzeczy itd., oraz sama rzecz.

Przynajmniej jednemu z podmiotów stosunku cywilnoprawnego przysługuje prawo domagania się od drugiego określonego zachowania się / wykonania zamówionego dzieła, wydania użyczonej rzeczy, poszanowania własności itp./ Jest to jego prawo podmiotowe. W stosunkach zobowiązaniowych każda ze stron dysponuje prawem podmiotowym /np. przy wynajęciu lokalu/

Każdemu prawu podmiotowemu odpowiada ciążący na innym podmiocie obowiązek

Prawo Podmiotowe

Jest nim możność podmiotu /uprawnienie/ do postępowania w określony sposób

Możność tę /uprawnienie/ określa prawo. W tych granicach uprawnione podejmować może wszelkie działania

Źródłem prawa podmiotowego są normy prawne określające granice możności postępowania. Każde prawo podmiotowe ma oparcie w przepisach prawa cywilnego.

Każdemu prawu podmiotowemu odpowiada ciążący na innej osobie obowiązek. Wynika to z istoty stosunku cywilnoprawnego

Za prawem jednego podmiotu i przysługującymi uprawnieniami drugiego podmiotu stoi państwowy aparat przymusu

Uprawnienie skonkretyzowane , skierowane do oznaczonej osoby roszczeniem

Prawo podmiotowe dzieli się na :

Bezwzględne, -Względne, -Majątkowe

Niemajątkowe, Przenoszalne Nieprzenoszalne

Prawo podmiotowe bezwzględne obciąża wszystkich, a nie oznaczony podmiot prawa. Przykładem jest prawo własności, na każdej osobie ciąży obowiązek powstrzymania się od działań naruszających cudzą własność. Oprócz prawa własności tu prawa osobiste, prawa rzeczowe, prawo do spadku, prawo autorskie i inne.

Prawo podmiotowe względne przysługuje tylko względem oznaczonej osoby. Należą tu wierzytelności, ponieważ wierzyciel może domagać się świadczenia tylko od dłużnika, a nie od innej osoby.

. Osoby fizyczne - pojęcie, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej,

Osoba fizyczne - jest to każdy człowiek od urodzenia do śmierci – obywatel danego państwa. Posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych.

Zdolność prawna - ma ją każdy człowiek począwszy od urodzenia aż do śmierci. Mają ją więc nie tylko osoby pełnoletnie, ale również dzieci, które mogą być podmiotami pewnych praw i obowiązków, np. mogą posiadać majątek, który odziedziczyli po zmarłych rodzicach. Utrata zdolności prawnej przez osobę fizyczną następuje z chwilą śmierci lub w następstwie uznania za zmarłego. Jednostki organizacyjne tracą zdolność prawną z chwilą likwidacji.

Zdolność do czynności prawnych - posiadanie zdolności do czynności prawnych jest uzależnione od wieku, a także od tego, czy dana osoba nie została częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolniona.

Zdolność do czynności prawnych opiera się na możności nabywania praw, zaciągania zobowiązań i rozporządzania swoimi prawami poprzez własne działanie. Dziecko w wieku poniżej 13 lat, chociaż ma zdolność prawną, nie może jednak samo zaciągać zobowiązań, nabywać praw ani rozporządzać nimi, gdyż nie ma zdolności do czynności prawnych.

Pełna zdolność do czynności prawnych przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat, a także osobom małoletnim, które zawarły związek małżeński. W razie unieważnienia małżeństwa nie traci się tak uzyskanej pełnoletniości. Osoba pełnoletnia ma więc pełną zdolność do czynności prawnych, chyba że została całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolniona.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat, ale nie ukończyły lat 18 i nie zostały całkowicie ubezwłasnowolnione. Oprócz nich ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, częściowo ubezwłasnowolnione.

Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat, a także osoby całkowicie ubezwłasnowolnione.

28. Osoby prawne – podział, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnej, organy.

Osoba prawna to wyodrębniona jednostka organizacyjna, która może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego.

Osobę prawną tworzą:

Element ludzki np. pracownicy przedsiębiorstwa, członkowie spółdzielni, udziałowcy spółki itp.

Element majątkowy, osoba prawna ma własny majątek, wyodrębniony od majątku poszczególnych osób tworzących osobę prawną. Osoba prawna odpowiada za zobowiązania wlasnym majątkiem, a nie majątkiem swoich członków.

Element organizacyjny, osoba prawna ma swoje organy władcze wykonujące w jej imieniu wszelkie czynności,

Cel, określony w statucie lub w przepisach regulacyjnych.

Podział osób prawnych ze względu na sposób tworzenia:

Osoby prawne typu instytucjonalnego – tworzone są przez państwo w drodze aktu władczego sejmu, ministra, czy wojewody

Osoby prawne typu stowarzyszeniowego – powstają w drodze porozumienia członków założycieli (spółka kapitałowa, partia polityczna, spółdzielnia)

Podział osób prawnych ze względu na cel:

Dążące do celów gospodarczych (przedsiębiorstwa)

Dążące do celów niegospodarczych ( stowarzyszenia, organizacje non-profit)

Jednostka organizacyjna staje się osobą prawną w chwili wpisania do właściwego rejestru.

Może również istnieć jednostka organizacyjna, której wstawa nie przyznaje osobowości prawnej, ale która wyposażona jest w zdolność prawną, co umożliwia jej udział w obrocie (np. jednostka wojskowa). Są to tzn. ułomne osoby prawne.

Rodzaje osób prawnych wg kodeksu cywilnego: (art. 33 k.c.)

Skarb państwa

Spółki kapitałowe: z o.o. i S.A., pozostałe spółki są pozbawione osobowości prawnej

Przedsiębiorstwa państwowe

Banki

Państwowe jednostki organizacyjne – są to instytucje i zakłady państwowe powołane do prowadzenia działalności o charakterze niegospodarczym, np. uczelnie wyższe, muzea, PAN, ZUS, i In.

Spółdzielnie

Fundacje, obecnie ponad 8 tys.

Stowarzyszenia – obecnie ponad 55tys.

Inne – jak partie polityczne, związki zawodowe, kółka rolnicze itp.

Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osób prawnych:

W przypadku osób prawnych nie ma potrzeby osiągnięcia pełnoletniości do posiadania zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych występują u osoby prawnej łącznie.

Zakres zdolności prawnej jest u osób prawnych węższy niż u osób fizycznych: osoba prawna nie może być ubezwłasnowolniona, uznana za zmarłą, nie może sporządzać testamentu, być spadkobiercą, nie może zawierać małżeństwa, sprawować władzy rodzicielskiej, mieć obowiązków alimentacyjnych itd.

Organy osób prawnych:

Osoba prawna dokonuje czynności prawnych za pomocą swych organów.

Organ to osoba lub kilka osób, które tworzą, urzeczywistniają i wyjawiają wolę osoby prawnej.

Oświadczenia woli osoby prawnej dokonuje często jej reprezentacja łączna, polegająca na współdziałaniu kilku osób, np. 2 członków zarządu spółki kapitałowej.

Wszelkie szkody wyrządzone przez organy przy dokonywaniu czynności prawnych w imieniu osoby prawnej obciążające tę osobę prawną.

Od organu należy odróżnić pełnomocnika osoby prawnej. Organ wchodzi w skład osoby prawnej, pełnomocnik natychmiast działa w imeniu osoby prawnej na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa.

29. Czynności prawne i przesłanki ich ważności

Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub osoby prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Oprócz oświadczenia woli do wielu czynności prawnych niezbędne jest też faktyczne działanie stron (np. wydanie rzeczy).

Oświadczenie woli to wyrażenie zamiaru wywołania skutku prawnego, a nie każdego działania strony.

Treść czynności prawnej i tworzonego przez nią stosunku cywilnoprawnego kształtują się następująco: 1) oświadczenie woli, 2) przepisy regulujące czynność prawną, 3) zasady współżycia społecznego.

Czynność jednostronna – testament. Czynność dwustronna ma miejsce, gdy do jej dokonania konieczne jest oświadczenie woli dwóch lub więcej osób (umowa).

Czynność odpłatna pociąga za sobą korzyść majątkową (umowa o dzieło), nieodpłatna nie powoduje otrzymania zapłaty.

Przesłanki ważności czynności prawnej:

- osoba dokonująca musi posiadać zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych

- nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego

- musi być dokonywana w przewidzianej formie, jeśli przepisy tego wymagają pod rygorem nieważności

- nie może być dokonana przez osobę decydującą bez świadomości

Nieważność bezwzględna – jeśli zachodzi któraś z przesłanek nieważności czynności prawnej

Nieważność względna – oznacza możność uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej. Występuje w przypadku dokonania czynności prawnej na podstawie oświadczenia woli zawierającego wadę.

30. Wady oświadczenia woli

1) Brak świadomości lub swobody polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od przyjętego za normalny (choroba psychiczna, wysoka gorączka, niedorozwój umysłowy, nadużycie alkoholu)

2) Pozorność występuje, gdy strony są zgodne co do tego, że czynność ma nie wywołać żadnych skutków prawnych (ślub aktorów w trakcie przedstawienia)

3) Błąd polega na mylnym wyobrażeniu u osoby składającej oświadczenie o rzeczywistym stanie rzeczy (kupno kopii obrazu jako oryginału). Błąd nie powoduje nieważności czynności prawnej, ale daje możliwość uchylenia się od jej skutku.

4) Groźba to przymus psychiczny zastosowany w celu wymuszenia oświadczenia woli. Groźba musi być bezprawna i poważna. Groźba uprawnia osobę, która złożyła oświadczenie woli do wycofania się z jego skutków. Powinno nastąpić na piśmie w ciągu roku od dnia w którym stan obawy ustał.

31. Zawarcie umowy

Do zawarcia umowy dochodzi najczęściej w ten sposób, że jedna ze stron występuje z ofertą, a druga strona tę ofertę przyjmuje

Istnieją następujące tryby zawarcia umowy:

W drodze złożenie i przyjęcia oferty

W drodze aukcji lub przetargu

W drodze negocjacji

Oferta to oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej (oferenta) skierowane do innej osoby (oblata), które wyraża wolę zawarcia umowy i określa jej istotne postanowienia.

Ofertą jest również wystawienie towarów w miejscu sprzedaży na widok publiczny z podaniem ceny. Nie są ofertą reklamy, ogłoszenia, cenniki i inne informacje skierowane do ogółu. Są one jedynie zaproszeniem do zawarcia umowy.

Oferent jest związany złożoną przez siebie ofertą. Raz złożona oferta prowadzi automatycznie do zawarcia umowy, jeśli zostanie przyjęta w oznaczonym terminie.

Jeśli oferta nie zawiera określenia terminu występują dwie sytuacje:

Umowa jest zawarta, jeśli oferta została złożona za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość i zostanie przyjęta niezwłocznie, czyli w trakcie trwania rozmowy.

Umowa jest zawarta, jeśli oferta została złożona listownie, a oblat wysłał odpowiedź bez nieuzasadnionego opóźnienia

Oferta złożona drogą elektroniczną wiąże oferenta tylko w tym przypadku, jeśli adresat niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. Jeśli ofertę elektroniczną składa przedsiębiorca musi niezwłocznie przekazać drugiej stronie wszystkie niezbędne informacje, np. o czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy, zasadach utrwalania treści umowy, zasadach korygowania błędów, itp.

Przyjęcie oferty powoduje zawarcie umowy, jeśli oferta zostanie zaakceptowana w całości i bez zastrzeżeń. Wprowadzenie zmian warunków lub uzupełnień umowy powoduje jej nieprzyjęcie, nawet jeśli adresat oświadczył, że umowę przyjmuje.

Odmiennie jest w stosunkach między przedsiębiorcami, gdzie przyjęcie oferty z zastrzeżeniami drobnych zmian lub uzupełnień uważa się za zawarcie umowy.

Przyjęcie ofert może nastąpić również przez przystąpienie przez adresata do wykonania umowy, np. przedsiębiorstwo sprzedaży wysyłkowej przyjmuje ofertę przez zrealizowanie zamówienia.

Przetarg (aukcje) stosuje się najczęściej w obrocie gospodarczym. W tzw. zamówieniach publicznych są one obowiązkowe. Na tryb zawarcia umowy przez aukcję i przetarg składają się:

-Ogłoszenie aukcji (przetargu)

-Zgłaszanie ofert

-Przyjęcie wybranej oferty

Ogłoszenie o przetargu winno zawierać: czas, miejsce, przedmiot oraz warunki przetargu. Warunki przetargu mogą być zmienione tylko wtedy, gdy tak zastrzeżono w ich treści.

Aukcja ma formę ustną, przetarg formę pisemną. Ogłaszający aukcję oczekuje coraz korzystniejszych ofert składanych sukcesywnie przez licytantów. Złożona w trakcie aukcji oferta obowiązuje do chwili, gdy inny licytant złoży ofertę korzystniejszą. Umowa zawarta jest z uczestnikiem, który złożył najkorzystniejszą propozycję w chwili wyboru jego oferty. Następuje to przez tzw. przybicie (stuknięcie młotkiem)

Przetarg polega na złożeniu pisemnych ofert i wybraniu najkorzystniejszych z nich. Oferty można składać w terminie wskazanym w ogłoszeniu. Przetarg może zostać zamknięty bez wyboru oferty, jeśli żadna z nich nie spełnia oczekiwań ogłaszającego przetarg. Ogłaszający przetarg niezwłocznie powiadamia uczestników o wyniku przetargu lub o jego zamknięciu bez dokonania wyboru.

Aukcja i przetarg mogą przewidywać obowiązkowe wadium. Jest to określona suma pieniężna, którą uczestnik wpłaca organizatorowi. Wadium stosuje się w przypadkach, gdy do zawarcia umowy potrzebna jest forma aktu notarialnego. Gdy zwycięzca przetargu (aukcji) uchyla się od zawarcia umowy, organizator może wadium zachować. Innym uczestnikom wadium jest niezwłocznie zwracane. Gdy zawarcia umowy odmawia organizator, zwycięzca aukcji może domagać się od organizatora zapłaty wadium w podwójnej wysokości albo naprawienia szkody.

Istnieje możliwość unieważnienia umowy zawartej w wyniku aukcji lub przetargu, jeśli strona umowy lub inny uczestnik postępowania, albo działająca z nim w porozumieniu osoba trzecia wpłynęła na wynik aukcji (przetargu).

Z żądaniem unieważnienia umowy można wystąpić w ciągu miesiąca od powzięcia wiadomości o przyczynie unieważnienia, nie później jednak niż rok od dnia zawarcia umowy.

Umowa zawarta na drodze negocjacji dotyczy spraw skomplikowanych, dużych projektów gospodarczych, inwestycji, współpracy międzynarodowej itp. W toku negocjacji ustala się postępowania przyszłej umowy. Do zawarcia umowy dochodzi, gdy strony dojdą do porozumienia we wszystkich sprawach. Jeśli strona prowadziła negocjacje bez zamiaru zawarcia umowy, jest zobowiązana naprawić szkodę, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.

32. Forma czynności prawnych

- Forma czynności prawnych jest w zasadzie dowolna, jest to tzw. zasada swobody formy. Obowiązek nadania czynności prawnej określonej formy może wynikać: 1) z ustawy; 2) z zawartej uprzednio umowy

- Wyróżnia się formę zwykłą i formy szczególne. Formą zwykła jest zwykle forma ustna. Może być nią także przyjęta zwyczajowo forma np. kiwnięcie głową czy tzw. przybicie.

- Do form szczególnych należą: zwykła forma pisemna, forma pisemna z datą pewną, forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym, forma aktu notarialnego i inne.

Forma pisemna zwykła może być zastrzeżona pod rygorem nieważności lub bez tego rygoru. Rygor nieważności istnieje, gdy przepis brzmi: „umowa powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie”. W formie pisemnej powinno być udzielane pełnomocnictwo ogólne. Formę pisemną bez rygoru nieważności ma art. 606 k.c.: „umowa dostawy powinna być stwierdzona na piśmie”. Niezachowanie jednak tej formy nie unieważnia umowy. Forma pisemna jest potrzebna jedynie do celów dowodowych. Forma pisemna wymaga złożenia własnoręcznego podpisu i wymiany dokumentów.

Forma pisemna z datą pewną oznacza datę urzędowo poświadczoną. Poświadczenia dokonuje notariusz, organ państwowy lub samorządowy. Chodzi o autorytatywne poświadczenie na dokumencie, że istniał on w chwili poświadczenia daty (ważna w razie śmierci jednej z osób)

Forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym polega na stwierdzeniu autentyczności podpisu. Stwierdza to notariusz.

Forma aktu notarialnego jest wymagana przy przenoszeniu własności nieruchomości, dokonuje jej notariusz.

Inne formy to umowa zawierana elektronicznie przez podpis elektroniczny

- Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej samej formy, jak przy jej zawarciu. Wypowiedzenie umowy zawartej na piśmie, odstąpienie od takiej umowy lub jej rozwiązanie za zgodą stron wymaga formy pisemnej.

33. Wykładania oświadczenia woli, przedstawicielstwo i przedawnienie roszczeń

Wykładnia oświadczenia woli różni się od wykładni przepisów prawnych.

Najważniejsze jest ustalenie jaki był zamiar i cel oświadczenia woli, a nie jego dosłowne brzmienie. Odnosi się głównie do umów, które sformułowane są nieprecyzyjnie lub ogólnikowo.

Przy wykładni oświadczenia woli nie dokonujemy zatem wykładni słownej, ale raczej wykładni intencji stron.

Przedstawicielstwo

W prawie cywilnym istnieje zasada, ze czynność prawna może być dokonana osobiście lub za pośrednictwem innej osoby. Szczególnie ważne jest to dla osób nie mających zdolności do czynności prawnych oraz dla osób o ograniczonej zdolności do czynności prawnych.

Przedstawicielstwo polega na tym, że: 1) czynność prawna zostaje dokonana przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym 2) pociąga to ze sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Dwa rodzaje przedstawicielstwa: 1) przedstawicielstwo ustawowe 2) pełnomocnictwo

Przedstawicielstwo ustawowe polega na tym, że prawo przedstawiciele do dokonywania czynności prawnych w imieniu innej osoby wynika z przepisu ustawy (rodzice wobec dzieci)

Pełnomocnictwo jest rodzajem przedstawicielstwa opartym na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Udzielić pełnomocnictwa może każda osoba fizyczna i prawna mająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik może mieć umocowanie dwóch lub więcej osób jednocześnie. Pełnomocnictwo nie wymaga szczególnej formy, jednak pełnomocnictwo ogólne musi być poświadczone na piśmie.

Trzy rodzaje pełnomocnictwa: 1) ogólne – upoważnia do dokonywania różnych czynności prawnych w imieniu mocodawcy w ramach zwykłego zarządu 2) rodzajowe – upoważnia do wielokrotnego wykonywania czynności prawnych określonego rodzaju (kasjerzy) 3) szczególne – upoważnia do dokonania w imieniu mocodawcy konkretnej czynności (sprzedaż)

Pełnomocnictwo wygasa z upływem terminu, na jaki zostało udzielone. Może być w każdej chwili odwołane. Wygasa także w razie śmierci pełnomocnika lub mocodawcy.

Przedawnienie roszczeń

Przedawnienie w rozumieniu prawa cywilnego polega na, że po upływie wskazanego przez prawo terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Przedawnieniu ulęgają jedynie roszczenia majątkowe, a nie np. roszczenia ochronę dóbr osobistych czy roszczenia wynikające z praw rodzinnych.

Zasadniczy termin przedawnienia wynosi 10 lat, chyba, że przepisy szczegółowe stanowią inaczej. Krótszy termin przedawnienia ma miejsce i wynosi:

- 3 lata w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, w przypadku świadczeń okresowych (najem, dzierżawa), w przypadku roszczeń pracodawców i pracowników, w przypadku roszczeń o naprawienie szkody, wyrządzonej czynem niedozwolonym, wyjątkiem roszczeń wynikających ze zbrodni i występku, które przedawniają się po upływie 10 lat

- 2 lata w przypadku roszczeń przedsiębiorstw hotelarskich i gastronomicznych z tytułu świadczonych usług

- 1 rok w przypadku roszczeń wynikających z umowy spedycji, przewozu rzeczy i osób, umowy użyczenia

Skutkiem przedawnienia jest uzyskanie przez dłużnika prawa uchylenia się od wykonania obowiązków. Oznacza to, ze dłużnik nie może być na drodze sądowej zmuszony do wykonania swojego obowiązku, chociaż prawa i obowiązki stron istnieją nadal.

Dłużnik może zrzec się skorzystania z przedawnienia. Bieg przedawnienia może ulec zawieszeniu lub przerwaniu.