Rozdział III. Analiza badań własnych

W tym rozdziale zostaną przedstawione wyniki badań własnych, które trwały około miesiąca. Zostaną one przedstawione – w większości przypadków - w formie tabelarycznej, do której dołączone zostaną krótkie komentarze oraz wyjaśnienia
i w formie wykresów.

Tabela nr 1. Uczęszczanie dzieci do przedszkola

Wiek	Chłopcy	Procent	Dziewczynki	Procent
Od 3 r.ż	0	0	1	6,6
Od 4 r.ż.	2	13,3	3	20
Od 5 r.ż	10	66,6	7	46,6
Od 6 r.ż	3	20	4	26,6

Z analizy karty wynika, że wszystkie badane dzieci uczęszczają
do przedszkola. Od kilku lat do oddziałów przedszkolnych w Jędrzejowie przyjmowane są dzieci 4-letnie, w związku z tym rodzice pracujący korzystają z tej formy opieki nad dzieckiem. W badanej grupie pojawiło się dziecko, które rozpoczęło swoją edukację przedszkolną w wieku 3 lat – chodziło do przedszkola miejskiego w Nysie.

Tabela nr 2. Informacje o rodzinie

Poziom wykształcenia rodziców	Chłopcy	Dziewczynki
	Ojciec	Procent
Podstawowe	1	6,6
Gimnazjalne	0	0
Zawodowe	9	60
Średnie	4	26,6
Policealne	1	6,6
Wyższe	0	0

Jak widać z zestawienia najliczniejszą grupę spośród badanych stanowią rodzice z wykształceniem zawodowym 93,3% w grupie chłopców oraz 66,2%
w grupie dziewcząt; 6,6 % stanowią rodzice z wykształceniem podstawowym, 13,2% - z wykształceniem gimnazjalnym (są to osoby młodociane, które kontynuują naukę w szkole średniej), 79,9% rodziców chłopców ma wykształcenie średnie, natomiast wśród rodziców dziewczynek – 73,3%. Wśród rodziców chłopców znalazły się
3 osoby z wykształceniem policealnym, brak natomiast rodziców z wykształceniem wyższym. Wśród dziewczynek sytuacja wygląda trochę lepiej - 33,2 % rodziców ma wykształcenie policealne oraz 13,2% - wykształcenie wyższe.

Tabela nr 3. Opieka nad dzieckiem

Dziecko	Wychowują rodzice	Procent	Wychowuje jedno z rodziców	Procent	Wychowują dziadkowie lub opiekunowie	Procent	Przebywa w Domu Dziecka	Procent
Chłopcy	13	86,6	1 (matka)	6,6	0	0	1	6,6
Dziewczynki	12	80	3 ( matka)	20	0	0	0	0

Większość dzieci – 83,3% (łącznie) mieszka z obojgiem rodziców, co
z pewnością wpływa na ich samopoczucie, rozwój emocjonalno- społeczny, kontakty z rówieśnikami oraz dorosłymi. Czworo dzieci wychowywanych jest przez matkę,
co stanowi 13,3%, jedno dziecko przebywa w Domu Dziecka – 3,3%.

Wyniki ankiety wskazują, że różne jest miejsce dziecka w rodzinie, z reguły
ta składa się z ojca, matki i dwojga dzieci, jednak są także jedynacy – 5 osób – co stanowi 16,6% ogółu badanych, jak i dzieci z rodzin wielodzietnych, w jednym przypadku jest to 4 dziecko z pięciorga, w drugim – 7 – z ośmiorga rodzeństwa. Wszystkie dzieci mają dostęp do telewizji, mają swój kącik do zabaw, w przypadku
8 dzieci z 30 badanych dzielą łóżko z rodzeństwem lub matką, co stanowi 26,6%. 66,6% badanych posiada w domu komputer, z którego korzystają także dzieci
( najczęściej do zabawy).

Ostatnia część kwestionariusza dotyczyła informacji o warunkach wychowawczych w domu. Z analizy wynika, że większość dzieci ma obowiązki domowe:

• Sprzątanie zabawek – 13 chłopców (86,6%), 12 dziewczynek (80%);

• Spacery z psem – 3 chłopców (20%), 1 dziewczynka (6,6%);

• Utrzymanie porządku w pokoju – 5 chłopców (33,3%), 2 dziewczynki (13,3%);

• Wynoszenie śmieci – 6 chłopców (40%), 1 dziewczynka (6,6%).

Wszystkie badane dzieci mają zainteresowania adekwatne do ich wieku, a są to:

• Oglądanie bajek w telewizji bądź na komputerze – 13 chłopców (86,6%),
  10 dziewczynek (66,6%);

• Kolekcjonowanie zabawek (samochodziki, lalki, naklejki, klocki, puzzle, kolorowe karteczki) – 11 chłopców (73,3%), 8 dziewczynek (53,3%);

• Nauka tańca – 2 dziewczynki (13,3%);

• Nauka języka angielskiego – 1 dziewczynka (6,6%);

• Malowanie – 5 chłopców (33,3%), 7 dziewczynek (46,6%)

• Uprawianie sportu – 1 chłopiec (6,6%).

Wykres nr 1. Zainteresowania dzieci sześcioletnich

Jeżeli chodzi o pytanie dotyczące spędzania przez dziecko czasu przed telewizorem, odpowiedzi były mocno zróżnicowane; od jednej godziny dziennie,
do nawet 5 godzin. Zauważyć można pewną prawidłowość, im rodzice są bardziej wykształceni, lepiej potrafią zagospodarować czas swojemu dziecku i tym samym spędza ono niewiele czasu przed telewizorem. Najwięcej czasu przed odbiornikiem – paradoksalnie – spędzają dzieci rodziców niewykształconych i dodatkowo niepracujących.

Podobny schemat da się zauważyć w przypadku pytań dotyczących spędzania z dzieckiem czasu wolnego, wychodzenia na spacery, wyjazdu
na wycieczki. Rodzice wykształceni poświęcają swój wolny czas (zwłaszcza
w soboty, niedziele) na czas z rodziną, na wspólne wyjazdy w góry, na ryby, do kina, grillowanie ze znajomymi, wycieczki na basen, zwiedzanie ciekawych miejsc
w okolicy. Rodzice z wykształceniem zawodowym i niższym najczęściej organizują wyjazdy do rodziny lub spotkania rodzinne u siebie.

Spośród badanych dzieci większość jest zdrowa, ich stan rodzice określili
na dobry, najczęściej dzieci chorują na różnego rodzaju alergie, jedno dziecko
ma zdiagnozowaną padaczkę, jedno – chorobę serca.

Po przeanalizowaniu kwestionariuszy do badania zachowania dziecka wyłaniają się obrazy trzech grup dzieci:

• Aktywne, bystre, samodzielne, łatwo nawiązujące kontakt
  z rówieśnikami oraz z dziećmi z klas I – III, rozumiejące polecenia, wypełniające je z dużą łatwością, zrównoważone – w grupie chłopców 3 osoby (20%), wśród dziewcząt 5 osób (33,3%);

• Dzieci oczekujące pomocy od czasu do czasu, kontroli i zachęty
  do skończenia pracy, wymagające powtórzenia polecenia czy pokazania, jak wykonać zadanie (zwłaszcza jeśli chodzi o zadania manualne), sprawiające nieraz problemy wychowawcze oraz zagrożenia dla ładu i dyscypliny w grupie; wśród chłopców to grupa aż 11 osób (73,3%), wśród dziewcząt 8 osób (53,3%);

• Ostatnią grupę stanowią dzieci, które wymagają stałej pomocy, rzadko kończą prace, które wykonane są niestarannie, bez dbałości
  o szczegóły, są wycofane, nie nawiązują kontaktów z rówieśnikami
  z innych grup podczas spotkań integracyjnych, unikają kontaktu
  z pracownikami szkoły, są mocno związane z jedną panią; wśród chłopców znalazła się 1 osoba (6,6%), natomiast wśród dziewcząt
  2 (13,3%).

Jako ostatnie przedstawione zostaną dane dotyczące testu na dojrzałość szkolną, który został przeprowadzony wśród badanej grupy. Wszystkie wylosowane dzieci wzięły udział w badaniu dojrzałości szkolnej. Oto wyniki testu w formie tabelarycznej.

Tabela nr 4. Zestawienie wyników testu badającego dojrzałość szkolną dzieci sześcioletnich (ilość uzyskanych punktów za konkretne zadanie)

Płeć dziecka	Zadanie
	1
Dziewczynki	50/60^1
Chłopcy	46

Maksymalnie każde z badanych dzieci mogło zdobyć 53 punkty. Jak widać
z zestawienia w konfrontacji chłopców z dziewczynkami, te drugie wypadły lepiej. Jest to potwierdzone naukowo, że w tym wieku i na tym etapie rozwoju dziewczynki osiągają lepsze wyniki od chłopców. Jeżeli chodzi o stopień trudności zadań wygląda on następująco:

• Zadania najłatwiejsze: zadanie 5 – 85,5% prawidłowych odpowiedzi (badanie umiejętności opanowania stosunków przestrzennych); zadanie 4 – 83,3% (sprawdzenie czytania ze zrozumieniem); zadanie 1 – 80% (sprawdzenie zdobytych umiejętności grafomotorycznych);

• Zadania o średnim stopniu trudności: zadanie 13 – 76,6% prawidłowych odpowiedzi (sprawdza umiejętność rozumienia znaczenia podanych wyrazów i przyporządkowanie ich znaczenia poszczególnym porom roku); zadanie 2 – 74,2% (opanowanie analizy fonemowej wyrazów
  oraz umiejętność dzielenia wyrazów na sylaby), zadanie 3 – 71,7% (opanowanie analizy fonemowej wyrazów oraz umiejętność dzielenia wyrazów na sylaby); zadanie 7 – 66,6% (sprawdzenie umiejętności rozpoznawania figur geometrycznych), zadanie 9 – 66,6% (bada umiejętność kojarzenia liczby z podaną ilością przedmiotów i odwrotnie);

• Zadania o największym stopniu trudności: zadanie 6 – 60% prawidłowych rozwiązań (bada umiejętność opanowania stosunków przestrzennych), zadanie 8 – 60% (bada umiejętność kojarzenia liczby z podaną ilością przedmiotów i odwrotnie), zadanie 10 – 53% (uzupełnienie brakujących elementów do podanej liczby), zadanie 11 – 44,1% (sprawdza umiejętność dodawania i odejmowania w zakresie 10), zadanie 12 – 43,3% (bada umiejętność stosowania znaków : <, >, =).

Tabela nr 5. Zestawienie wyników testu badającego dojrzałość szkolną (podział na dojrzałość wysoką, średnią i niską)

Płeć dziecka	Dojrzałość szkolna wysoka	Procent	Dojrzałość szkolna średnia	Procent	Dojrzałość szkolna niska	Procent
Dziewczynki	6	40	5	33,3	4	26,6
Chłopcy	3	20	9	60	3	20

W oparciu o powyższe wyniki badań własnych oraz literaturę² można potwierdzić pierwszą hipotezę, że dzieci sześcioletnie są przygotowane do podjęcia nauki szkolnej. Wszystkie dzieci osiągnęły – w mniejszym lub większym stopniu dojrzałość szkolną. 9 dzieci uzyskało wysoką średnią w teście – 30% badanych,
co potwierdziły rozmowy z nauczycielkami oraz analiza kwestionariusza oceny zachowania a także ocena opisowa sporządzona na koniec nauki w przedszkolu. 14 – cioro badanych - 46,6% osiągnęło dojrzałość szkolną w stopniu średnim, natomiast
7 – oro badanych, czyli 23,3% - stopniu niskim.

Po analizie narzędzi badawczych, które zastosowane zostały w pracy
oraz klasyfikacji uzyskanych danych można stwierdzić, że:

1. Warunki domowe (liczba pomieszczeń do dyspozycji, własne łóżko, posiadanie pokoju do własnej dyspozycji), poświęcanie dziecku wolnego czasu (wycieczki, czytanie książek, zachęcanie do aktywności fizycznej
   i umysłowej, wyjścia do kina, na łono natury) wpływają na rozwój dziecka, stymulują go, a tym samym pomagają osiągnąć wyższy stopień dojrzałości szkolnej; fakt organizowania dłuższych wyjazdów urlopowych przez rodzinę jest bardzo istotny dla przygotowania dzieci do nauki
   w szkole. Prawdopodobnie doświadczenia, jakie wtedy zbierają, owocują lepszymi wynikami w nauce;

2. Stwierdzono, że wyższe wyniki w nauce osiągnęły dzieci pochodzące
   z rodzin pełnych, w których pracują oboje rodzice;

3. Im dłużej dzieci chodziły do przedszkola, tym ich gotowość do podjęcia nauki szkolnej się zwiększa;

4. Wykształcenie rodziców (policealne, wyższe) także wpływa na osiągnięcie pełnej dojrzałości szkolnej dziecka, zarówno na chłopców, jak i na dziewczynki³;

Charakterystyka wyników uzyskanych w badaniu pokazuje wpływ szerokiego spektrum czynników na gotowość szkolną dzieci sześcioletnich — począwszy od ich właściwości, przez cechy środowiska rodzinnego do cech środowiska edukacyjnego. Znajomość tych wyników może być pomocna
dla nauczyciela realizującego roczne przygotowanie przedszkolne, gdyż pokazuje, jakie czynniki tkwiące w tych środowiskach i w samym uczniu mogą utrudniać
mu osiągnięcie gotowości do nauki w szkole. Stanowi to ważną wskazówkę
dla nauczyciela, mówiącą o tym, jakie grupy dzieci wymagają szczególnej uwagi
i wsparcia w ciągu roku obowiązkowego wychowania przedszkolnego.
Na podstawie uzyskanych wyników wiadomo, iż taką grupę stanowią chłopcy, i to zwłaszcza młodsi. Wśród dziewcząt kłopoty z osiągnięciem gotowości szkolnej mogą mieć dziewczęta gorzej rozwijające się fizycznie i przewlekle chore. Bardzo niekorzystny wpływ na gotowość szkolną mają wady wymowy u obu płci,
przy czym jest on większy u chłopców. Czynniki środowiska rodzinnego zaburzające osiąganie przez dzieci gotowości szkolnej to niskie wykształcenie rodziców, zwłaszcza matek, ich zły stan zdrowia, bezrobocie. Ważny jest też poziom materialno-kulturalny rodziny, przy czym ma on szczególnie duży wpływ na rozwój chłopców. Badania pokazały, iż posiadanie biblioteczki przez rodzinę, a także spędzanie czasu wolnego na wspólnych zajęciach sportowych, wyjściach do teatru
i kina oraz dłuższych wyjazdach urlopowych wpływa stymulująco na nabywanie przez dzieci zachowań i umiejętności istotnych dla późniejszego powodzenia
w nauce szkolnej. Duży wpływ na gotowość szkolną ma też liczba lat spędzonych przez dziecko na edukacji przedszkolnej. Z wymienionych czynników ważnych
dla gotowości szkolnej nauczyciel nie ma bezpośredniego wpływu — wiedząc jednak o ich znaczeniu, może pomagać dzieciom w trudniejszej sytuacji osobistej
i rodzinnej poprzez specjalnie dobrane oddziaływania psychopedagogiczne.

W Publicznym Zespole Szkół w Jędrzejowie podejmowane są następujące działania, które w założeniu mają sprzyjać wyrównaniu szans edukacyjnych dzieci
z różnego rodzaju zaburzeniami oraz deficytami:

• Zajęcia z logopedą (z Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej
  w Grodkowie) dla dzieci z wadami wymowy;

• Gimnastyka korekcyjna – dla dzieci z wadami postawy;

• Zajęcia dydaktyczno – wyrównawcze – dla dzieci z problemami
  w nauce;

• Zajęcia indywidualne z uczniami o specyficznych potrzebach edukacyjnych (godzinne zajęcia z czytania i pisania);

• Indywidualizacja procesu nauczania, dostosowanie metod do potrzeb
  i możliwości konkretnych uczniów.

Analiza dokumentacji szkolnej – testów diagnozujących dojrzałość szkolną
z trzech ostatnich lat oraz wyników klasyfikacji pokazuje, że organizowane
w placówce zajęcia spełniają swoje zamierzenia, ponieważ nie pozostawiono
w klasach I – III ani jednego dziecka na drugi rok w tej samej klasie.

Zakończenie

Przedmiotem niniejszej pracy były progi dojrzałości szkolnej ich konsekwencje dla ucznia.

Szkoła jest pierwszym miejscem pracy każdego dziecka. Dobry start w niej pozwoli pierwszakowi radzić sobie z późniejszymi trudnościami oraz szanować siebie i swoje obowiązki. Jest ogromnie ważny dla dalszej kariery dziecka. Wpływa na ukształtowanie się pozytywnego stosunku do szkoły, do nauki i do nauczycieli.

Czy każdy siedmiolatek jest gotów podjąć naukę w klasie pierwszej?
Nie zawsze. Zdarza się, że dzieci o bardzo wysokim poziomie rozwoju intelektualnego nie dają sobie rady z nauką. Pójście do szkoły często wiąże się
ze zmianą ich dotychczasowego trybu życia. O tym, czy dziecko sprosta wymaganiom stawianym mu przez szkołę decyduje stopień osiągniętej przez niego dojrzałości szkolnej.

Dojrzałością szkolną określa się poziom rozwoju dziecka, niezbędny
do podjęcia różnorodnych obowiązków, jakie niesie ze sobą życie szkolne. Jest
to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego
i psychicznego, które czyni je wrażliwym na systematyczne nauczanie
i wychowaniem w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Inaczej jest to jakby moment równowagi pomiędzy wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka.

W pierwszym rozdziale niniejszej pracy zostały przedstawione procesy dojrzewania i uczenia się w kontekście rozwoju. Przybliżono charakterystyczne cechy rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego oraz umysłowego. Następnie autor skupił się na charakterystyce dojrzałości szkolnej, poddał analizie stan badań nad nią. Kolejnym aspektem ujętym w tym rozdziale była rola czynników zewnętrznych, takich jak rodzina, działania dydaktyczno – wychowawcze szkoły
na osiąganie dobrych wyników w nauce. Konsekwencją tego wyboru tematyki było przybliżenie także niektórych przyczyn niepowodzeń szkolnych.

W drugim rozdziale niniejszej pracy zostały scharakteryzowane założenia metodologiczne badań własnych. Autor pracy sprecyzował cel i przedmiot badań własnych. Celem badań środowiskowych było sprawdzenie stopnia przygotowania dzieci sześcioletnich do nauki w klasie pierwszej. Autorka starała się zbadać czynniki zewnętrzne, które wpływają na osiągnięcie wysokiego poziomu dojrzałości szkolnej. Poddano analizie takie elementy jak: warunki mieszkaniowe, status materialny rodziców, ich wykształcenie oraz zaangażowanie w wychowanie dzieci
oraz działania szkoły w celu wyrównania szans dzieci. Przedmiotem badań środowiskowych była losowo wybrana grupa trzydzieściorga dzieci z oddziałów przedszkolnych Publicznego Zespołu Szkół w Jędrzejowie.

W dalszej kolejności zostały postawione hipotezy i problemy badawcze. Pierwsza hipoteza brzmiała: czy dzieci sześcioletnie są przygotowane do podjęcia nauki w klasie pierwszej. Następna - czy rodzina (jej status materialny, wykształcenie, świadomość edukacyjno – wychowawcza) ma wpływ na osiąganie przez dziecko dojrzałości szkolnej. Hipoteza ostatnia – czy szkoła, poprzez swoje działania naprawcze, jest w stanie wyrównać szanse edukacyjne dzieci. W tym rozdziale zostały także przedstawione metody oraz narzędzia pomiaru, dzięki którym autor mógł potwierdzić swoje hipotezy.

W trzecim rozdziale zostały przedstawione wyniki badań własnych. Trwały one około 2 miesięcy. Wyniki zostały poddane selekcji, następnie klasyfikacji
i ocenie. Na ich podstawie potwierdzono wszystkie hipotezy. Sześciolatki
w Publicznego Zespołu Szkół w Jędrzejowie są przygotowane do nauki w klasie pierwszej. Warunki domowe (liczba pomieszczeń do dyspozycji, własne łóżko, posiadanie pokoju do własnej dyspozycji), poświęcanie dziecku wolnego czasu (wycieczki, czytanie książek, zachęcanie do aktywności fizycznej
i umysłowej, wyjścia do kina, na łono natury) wpływają na rozwój dziecka, stymulują go, a tym samym pomagają osiągnąć wyższy stopień dojrzałości szkolnej; fakt organizowania dłuższych wyjazdów urlopowych przez rodzinę jest bardzo istotny dla przygotowania dzieci do nauki w szkole. Prawdopodobnie doświadczenia, jakie wtedy zbierają, owocują lepszymi wynikami w nauce. Stwierdzono, że wyższe wyniki w nauce osiągnęły dzieci pochodzące
z rodzin pełnych, w których pracują oboje rodzice. Im dłużej dzieci chodziły
do przedszkola, tym ich gotowość do podjęcia nauki szkolnej się zwiększa. Wykształcenie rodziców (policealne, wyższe) także wpływa na osiągnięcie pełnej dojrzałości szkolnej dziecka, zarówno na chłopców, jak i na dziewczynki.

Wprawdzie badania przeprowadzono na dość nielicznej grupie (30 osób), dlatego wnioski i tezy odnoszą się wyłącznie do niej, jednak z lektury dostępnej
na rynku można wyczytać, że w wielu przedszkolach badający osiągnęli podobne wyniki badań i wysnuli zbliżone tezy.

---

1. Maksymalna liczba punktów za konkretne zadanie.↩

2. Frydrychowicz A, Kożniewska E., Matuszewski A., Zwierzyńska E., Skala gotowości szkolnej. Podręcznik, Warszawa 2006.↩

3. Tamże, s. 25.↩