Rynek walutowy

Charakterystyka

Rynek walutowy - to całokształt transakcji wymiany walut, a więc transakcji kupna-sprzedaży jednej waluty za drugą.

W każdej transakcji walutowej przedmiotem obrotu (kupna i sprzedaży) są dwie waluty, które pochodzą z dwóch rożnych krajów. Walutami obcymi są nominowane w obcych jednostkach pieniężnych krótkoterminowe należności, które ze względu na swoją płynność mogą być użyte do natychmiastowej zapłaty, tzn. posiadają walor pieniądza zagranicznego.

Kurs walutowy stanowi cenę jednostki pieniężnej wyrażoną w innej walucie.

Transakcje walutowe dokonywane są za pośrednictwem banków handlowych, a w niektórych krajach również za pośrednictwem giełd pieniężnych. Stanowią one instytucjonalne formy rynku walutowego.

Funkcje rynku walutowego

Rynek walutowy spełnia w gospodarce szereg istotnych funkcji:

• pozwala na porównanie krajowych cen towarów, usług i instrumentów finansowych z cenami za granicą,

• zapewniając porównywalność cen w skali międzynarodowej, przyczynia się do rozwoju handlu zagranicznego poszczególnych krajów,

• odgrywa pozytywny wpływ na międzynarodową wymianę handlową poprzez umożliwienie rozliczenia,

• umożliwia dokonanie transferu siły nabywczej między krajem i zagranicą,

• umożliwia połączenie krajowego rynku finansowego z międzynarodowym rynkiem finansowym,

• pozwala na prowadzenie polityki kursowej i monetarnej przez władze monetarne.

Segmenty rynku walutowego

Zgodnie z definicją Banku Rozrachunków Międzynarodowych rynek walutowy dzieli się na dwa rynki:

• rynek bieżący lub kasowy (spot market),

• rynek terminowy (forward market).

Podmioty rynku walutowego

Podstawowi uczestnicy rynku walutowego to:

• dealerzy bankowi i niebankowi,

• spekulanci i arbitrażyści,

• osoby fizyczne i firmy prowadzące działalność inwestycyjną,

• banki centralne i administracja skarbu państwa,

• brokerzy walutowi.

Rynek walutowy na świecie

Przez kilkadziesiąt lat międzynarodowy rynek walutowy był największym rynkiem finansowym na świecie. Pozycje tę utracił na rzecz rynku pochodnych instrumentów finansowych w 1996 r. Jego obroty w 2000 r. szacowano na około 1100 mld USD dziennie. Nastąpił więc spadek dziennych obrotów w porównaniu do 1998 r., kiedy to zanotowano rekordową wartość około 1500 mld USD. Było to spowodowane głównie przez trzy następujące czynniki:

• wprowadzenie od 1 stycznia 1999 r. euro, w związku z czym z rynku zniknęło najpierw 11 walut, a w kolejnych latach euro przyjęły kolejne kraje; musiało się to odbić negatywnie na wielkości obrotów międzynarodowego rynku walutowego,

• konsolidację i koncentrację w sektorze bankowym, co doprowadziło do zmniejszenia się liczby globalnych dealerów rynku walutowego,

• wzrost udziału transakcji zawieranych przez brokerów elektronicznych w odniesieniu do całkowitej liczby transakcji.

Obroty międzynarodowego rynku walutowego koncentrują się głównie w kilku największych centrach finansowych na świecie, przede wszystkim w Londynie, Nowym Jorku, Tokio, Singapurze, Frankfurcie nad Menem.

Rynek walutowy

Zasady funkcjonowania rynków walutowych są identyczne jak wszystkich innych rynków (np. towarowych).
Handluje się tutaj walutami, czyli instrumentami finansowmi o najwyższym stopniu płynności. Waluty to prawnie obowiązujące środki płatnicze w danych krajach.

Rynek walutowy działa bez przerw. Otwarcie rynku w Europie zbiega się z porą zamknięcia rynków azjatyckich. Zamknięcie rynku w Europie zbiega się z kolei otwarciem notowań amerykańskich. Zamknięcie rynku amerykańskiego to otwarcie rynku w Australii, następnie w Azji itd. Tak więc o rynku walutowym można śmiało powiedzieć, że nigdy nie zasypia. Jest też zdecentralizowany pod względem geograficznym i technicznym. Nie istnieją centra finansowe, a 90% operacji odbywa się między bankami bez jakiegokolwiek pośrednictwa. Pozostałe 10% transakcji to transakcje banków z ich klientami. Można powiedzieć, że rynek dewizowy jest największym rynkiem finansowym na świecie - jego dzienne obroty sięgają w przybliżeniu 1,5 biliona dolarów.

Jest to rynek międzynarodowy, przemiotem transakcji są wszelkie waluty świata, jednak nadrzędną zasadą jest, że wszystkie kursy podaje się w odniesieniu do dolara amerykańskiego. Dominująca rola dolara wynika z faktu, że jest on podstawową walutą rozliczeń handlu zagranicznego oraz inwestycji na rynkach finansowych. Również wzajemne kursy walut innych niż dolar wyznaczane są za jego posrednictwem, przy uzyciu tzw. kursów crossowych. Polega to na przeliczeniu kwoty w jednje walucie na dolary i dopiero tej kwoty na drugą walutę.

Kursy walut

Kurs walutowy to cena jednej waluty wyrażona w jednostkach innej waluty. Kwotowania są dwustronne, to znaczy, że podawane są dwie ceny. Pierwsza, to cena po której kwotujący chce walutę kupić (BID)., a druga, to cena po której kwotujący chce sprzedać określoną kwotę waluty (OFFER lub ASK). Na przykład kwotowanie USD/PLN 4,0245/4,0265 oznacza ofertę zakupu dolarów po 4,0245 PLN oraz ofertę sprzedaży dolarów po 4,0265 PLN. Róznica pomiędzy obiema ofertami zwana jest SPREADEM.

Kursy walut teoretycznie kształtują się na podstawie czynników makroekonomicznych, wyników gospodarczych poszczególnych państw poziomu stóp procentowych itp. Jednakże podstawową rolę odgrywa prawo popytu i podaży i często kształtuje ono czasem kurs wbrew wszelkim oczekiwaniom wynikającym z długookresowych analiz makroekonomicznych. Ilość uczestników rynku jest ogromna, a motywy ich działalności nieodgadnione, dlatego też bardzo trudno jest przewidzieć poziom notowań danej waluty.

Najważniejszymi kursami rynku walutowego są:

• EUR/USD

• USD/GBP

• USD/JPY

Maleje znaczenie kwotowań USD/DEM z uwagi na upowszechnianie się EURO w rozliczeniach handlowych. W Polsce najistotniejszymi kursami są USD/PLN oraz EUR/PLN.

Uczestnicy rynku walutowego

Uczestnikami rynku walutowego są przede wszystkim banki komercyjne. Poza nimi handlują także wyspecjalizowane firmy brokerskie, międzynarodowe domy maklerskie oraz niektóre wielkie korporacje. Poza tym odbywa się także obrót klientowski, z kontrahentami nie będącymi bezpośrednimi uczestnikami rynku, stanowiący jednak niewielką część rynku. Ważnymi uczestnikami rynku walutowego są także banki centralne. Jeszcze niedawno Narodowy Bank Polski był wręcz zobowiązany do takiego uczestnictwa, mając obowiązek interwencji w obronie kursu walutowego. Dziś już takiego obowiązku nie ma, ale działalność banku centralnego na rynku walut nadal jest istotna. Szczególnie widowiskowe są interwencje kilku banków centralnych łącznie, jak na przykład Europejskiego Banku Centralnego, Zarządu Rezerwy Federalnej i Banku Japonii w obronie euro.

Rodzaje transakcji

Zasadniczy podział instrumentarium rynku walutowego to podział ze względu na termin realizacji transakcji.
Rynek transakcji spot (spot market) obejmuje transakcje natychmiastowe, polegające na ustaleniu kursu kupna lub sprzedaży jednej waluty za inną w momencie negocjacji, podczas gdy dostarczenie tych walut następuje w drugim dniu roboczym po ustaleniu warunków transakcji. Tak więc określenie "transakcja natychmiastowa" jest nieco mylące.

Zasada rozliczania transakcji wynika z ograniczeń technicznych w przeszłości, nie istniejących już dziś w dobie powszechnej informatyzacji i jest już tylko zwyczajem rynkowym.
Rynek terminowy natomiast obejmuje transakcje, w których termin realizacji jest dłuższy niż 2 dni robocze. Jest to rynek bardzo bogaty i obejmuje transakcje forward, walutowe kontrakty futures, opcje walutowe i SWAPY walutowe oraz całą masę hybrydowych instrumentów powstających dla doraźnych potrzeb inwestorów z połączenia instrumentów podstawowych.

Tabele kursowe

Bardzo istotną tabelą kursów walutowych jest Tabela Kursów Średnich NBP. Kursy średnie złotego wyrażane są tutaj w stosunku do walut obcych określonych w Zarządzeniu Prezesa NBP z dnia 14 stycznia 2000 r. w sprawie wykazu walut obcych będących walutami wymienialnymi. Notowania te podawane są codziennie o godzinie 11:00 i są odpowiednią średnią z ofert złożonych NBP przez najaktywniejsze na rynku walutowym banki komercyjne. Ważność tych notowań wynika z obowiązku stosowania ich przy księgowaniach transakcji w walutach obcych przez przedsiębiorstwa oraz przy dokumentacji dla Urzędu Celnego. Są to też kursy najczęściej wykorzystywane na potrzeby operacji walutowych banków komercyjnych z ich klientami, na przykład przy udzielaniu kredytów walutowych, spłacaniu ich czy obliczniu odsetek.

Dla zwykłego człowieka, który z rynkiem walutowym ma do czynienia jedynie przy okazji wymieniania pieniędzy przed wyjazdem zagranicznym, najistotniejsze są kwotowania kursów w kantorach wymiany walut. Mogą się one róznić zarówno między sobą jak i od kwotowań NBP, jednak kursy zawsze są ze sobą skorelowane.

Kursy z rynku międzybankowego są najistotniejsze z punktu widzenia makroekonomicznego, to one są prawdziwym odzwierciedleniem gry popytu i podaży na waluty poszczególnych krajów. Transakcje po tych kursach zawierają jednak jedynie banki i brokerzy walutowi, jest to więc towarzystwo elitarne i dla wszystkich spoza niego kursy te mają znaczenie jedynie informacyjne i stanowią materiał do wielu analiz.