Dramat Zygmunta Krasińskiego „Nie-boska komedia” jest dramatem romantycznym. Wyraża się to zarówno w tematyce utworu, jak i w jego kształcie formalnym. Utwór został podzielony na cztery części. Pierwsza i druga przypomina dramat rodzinny, którego bohaterami są Mąż i Żona, opowiada o poezji romantycznej, jej roli w życiu człowieka i jej prawdziwym obliczu. Trzecia i czwarta część opowiada o konflikcie arystokracji i ludu oraz rewolucji, jaką wzniecają uciskane masy, co doprowadza do końca świata, ponieważ nie może już powstać żaden nowy porządek na ziemi.

Jedną z charakterystycznych cech dramatu romantycznego jest występowanie synkretyzmu rodzajowego i gatunkowego. W dramacie wystąpiły elementy liryki, które uwidaczniają się w obecności swego rodzaju podmiotu lirycznego, który nie bierze aktywnego

udziału w akcji, ale wyraża swoje opinie, komentarze i utożsamiany jest z Krasińskim. Wypowiedzi bohaterów, zwłaszcza Marii i Orcia, mają charakter liryczny. Synkretyzm gatunkowy widoczny jest poprzez wplecenie cech charakterystycznych dla moralitetu w pierwszych dwóch częściach utworu. Bohaterowie są symboliczni, nie są nazywani z imienia, ale od funkcji, jaką pełnią: Mąż, Żona, Lekarz itp.

Kolejną cechą dramatu romantycznego jest zerwanie z antyczną zasadą trzech jedności: miejsca, czasu i akcji. Akcja utworu roztacza się w różnych lokacjach, np. w domu Męża i Żony, nad przepaścią, w pałacu hrabiego, domu obłąkanych, twierdzy, obozie rewolucjonistów. Czas utworu to czternaście lat, zaś w tradycji antycznej mógł obejmować około dwudziestu czterech godzin. Akcja dramatu jest podzielona na dwa wątki: dotyczący poezji i rodziny oraz rewolucji społecznej.

W utworze występują sceny zbiorowe, jak zwiedzanie obozu rewolucjonistów czy walka o twierdzę św. Trójcy. Pojawiają się także fragmenty niesceniczne,

Pojawiają się także fragmenty niesceniczne, które czynią z dramatu raczej utwór do samodzielnego odczytania, niż wystawienia w teatrze. Przykładem takiej sceny jest lot Męża i Dziewicy nad złowrogim krajobrazem: przepaścią, górami i morzem. W utworze pojawiają się także sceny wizyjne, jak widzenie obłąkanej Marii czy Pankracego. W dramacie istnieją dwa równoległe światy, fizyczny i fantastyczny, niematerialny, które wzajemnie przenikają się. Widoczne jest to w obecności zjaw, duchów, Anioła Stróża lub Mefista, postaci te wchodzą w interakcje z bohaterami z krwi i kości. Orcio widzi duchy, Henrykowi ukazuje się zjawa Dziewicy.

Ostatnią typową cechą dramatu romantycznego jest występowanie bohatera romantycznego, w tym przypadku hrabiego Henryka, chociaż nie jest on typowym bohaterem tej epoki. W jego biografii można jednak wyróżnić typowe cechy, jak fascynacja poezją i przekonanie o wielkiej roli poety, poświęcenie życia w imię idei i popełnienie samobójstwa.

„Nie-boska komedia” jest dramatem romantycznym, jednak jego wymowa nie odnosi się wyłącznie do tematów ważnych dla ówczesnej epoki. Utwór ten roztacza się w czasie bliżej nieokreślonym, co sprawia, że posiada wymowę uniwersalną. Przestrzega przed odcinaniem się od świata w imię złudzeń oraz przed rewolucjami, które nie przynoszą nic dobrego, raczej pogłębiają zło, które istnieje w świecie.

Charakterystyka hrabiego Henryka

Głównym bohaterem „Nie-boskiej komedii” Z. Krasińskiego, scalającym jej poszczególne części, jest hrabia Henryk. Postać ta zaliczana jest do kręgu bohaterów romantycznych, chociaż jego biografia jest ewidentnie odmienna od losów innych kreacji tego typu. Henryk nie przeżywa nieszczęśliwej miłości, nie występuje poza społeczny porządek i nie poświęca się w imię walki o dobro swojego kraju. A jednak postaram się udowodnić,

A jednak postaram się udowodnić, że posiada pewne cechy, które sprawiają, iż przynależy do grona bohaterów romantycznych.

Henryka poznajemy jako młodego hrabiego, w wieku ponad dwudziestu lat. W jego życiu istnieją dwie miłości: poezja i Maria, ukochana kobieta. Bohater, w przeciwieństwie do całego szeregu bohaterów romantycznych, nie przeżywa miłosnych cierpień z powodu nieodwzajemnionego uczucia. Żeni się z Marią i wydaje się, że będzie z nią bardzo szczęśliwy. Jednak już w noc poślubną pary druga miłość Henryka daje o sobie znać pod postacią pięknej Dziewicy, która sprawia, że bohater opuszcza swą żonę i swój dom, by poświęcić się całkowicie poezji. Chce być wielkim i sławnym poetą, pogrąża się w świecie własnych marzeń i odsuwa od prawdziwego życia. W ten sposób poznajemy kilka cech charakteru postaci, takie jak marzycielstwo, determinacja w dążeniu do spełnieniu swych marzeń i wielki egoizm. Henryk nie zastanawiał się, co będzie czuła jego żona, kiedy ją porzuci, nie wahał się poświęcić miłości swego życia dla gonienia za mrzonkami. Dopiero kiedy odkrywa, że Dziewica była jedynie zjawą, dociera do niego prawda o tym, jakie zło wyrządził swojej rodzinie.

W losach większości bohaterów romantycznych dochodzi do przemiany duchowej, powstałej w wyniku różnych traumatycznych zdarzeń. Śmierć ukochanej żony także skłania Henryka do zmiany, jednak zamiast, tak jak większość bohaterów, poświęcić się w imię walki o wolność ojczyzny, hrabia poświęca się wychowywaniu syna. Staje się przykładnym ojcem, bardzo kocha Orcia i coraz bardziej obawia się o niego, gdy zauważa, że chłopiec przejawia pierwsze oznaki ogromnego talentu poetyckiego. Jest zrozpaczony, kiedy dowiaduje się, że Orcio straci wzrok i cierpi na pomieszanie zmysłów. Henryk zrzuca winę za to na poezję, która zawładnęła duszą chłopca i przyniosła mu cierpienie. Chociaż hrabia sam już nie para się twórczością artystyczną, widać,

Chociaż hrabia sam już nie para się twórczością artystyczną, widać, że dalej przypisuje jej ogromną moc.

Przemiana Henryka w przykładnego ojca wkrótce ulega następnej metamorfozie, tym razem w obrońcę swojego stanu społecznego. W obliczu zbliżającej się rewolucji proletariatu hrabia, za namową diabła, staje na czele klas wyższych, aby bronić ich przed rozszalałym motłochem. Chociaż wydaje się to czynem bardzo bohaterskim, należy zastanowić się, czy na pewno Henryk czyni to bezinteresownie, z miłości do arystokratycznej braci, czy też miewa inne powody do walki. Hrabia nie czuje sympatii do swojej klasy, uważa ich za tchórzy, ludzi głupich, słabych i bez honoru. Przewodzi im nie dlatego, że czuje, iż jest to słuszne, ale ponieważ pociąga go władza. Pod pozorem obrony dawnych tradycji i pamięci o przodkach skazuje arystokrację na pewną śmierć, ponieważ zamiast pogodzić się z rewolucjonistami, mimo wielu głosów sprzeciwu decyduje o dalszej walce. Znamienne jest, że podczas gdy inni bohaterowie romantyczni walczyli przeciwko zastanemu porządkowi społecznemu, Henryk walczy, by go utrzymać. Podczas gdy postaci z utworów Mickiewicza były zafascynowane ludźmi z gminu, poważali ich i uznawali ich za przekaźnik dawnych obyczajów, tradycji, prawdziwej kultury narodu, Henryk przypisuje te wartości arystokracji i potępia zbuntowany motłoch. Typowo romantyczna jest jednak obrona wyznawanych przez siebie ideałów. Charakterystyczna jest także samotność bohaterów. Henryk jest na swym polu bitwy osamotniony nie tylko fizycznie, kiedy odstępują od niego jego żołnierze, ale także mentalnie, ponieważ jest jedynym, który naprawdę uważa, że należy walczyć. Bohater, tak jak wielu innych, popełnia samobójstwo.

Hrabia Henryk to bohater romantyczny, ponieważ mimo wielu różnic między nim a innymi bohaterami tego typu, występuje też wiele podobieństw. Największym jest tragizm postaci. Henryk jest jedynie elementem w historii świata, musi zginąć po wypełnieniu swej roli w losach ludzkości. Kiedy uświadamia sobie,

Henryk jest jedynie elementem w historii świata, musi zginąć po wypełnieniu swej roli w losach ludzkości. Kiedy uświadamia sobie, że racje, których bronił, były jedynie cząstkowe, ponieważ racje buntowników są równie słuszne, co jego, rozumie, że cała walka nie miała większego sensu, ponieważ nie przyniesie nikomu lepszego świata.