Odpowiedzialność nauczycieli w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa dzieciom

Ważnym aktem prawnym regulującym zasady bezpieczeństwa w szkole jest: ROZPORZADZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ I SPORTU Z DNIA 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. (Dz. U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69 ze zmianami).

Wybrane przepisy rozporządzenia:

§ 2. Dyrektor zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pobytu w szkole lub placówce, a także bezpieczne i higieniczne warunki uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę poza obiektami należącymi do tych jednostek.

§ 12. Pomieszczenia, w których odbywają się zajęcia, wietrzy się w czasie każdej przerwy, a w razie potrzeby także w czasie zajęć.

§ 13. Niedopuszczalne jest prowadzenie jakichkolwiek zajęć bez nadzoru upoważnionej do tej osoby.

§ 14. 1. Przerwy w zajęciach uczniowie spędzają pod nadzorem nauczyciela.
2. Jeżeli pozwalają na to warunki atmosferyczne, umożliwia się uczniom przebywanie w czasie przerw w zajęciach na świeżym powietrzu.

§ 15. Miejsca pracy oraz pomieszczenie, do których jest wzbroniony dostęp osobom nieuprawnionym, są odpowiednio oznakowane i zabezpieczone przed swobodnym do nich dostępem.

§ 17. 1. w pomieszczeniach, w których odbywają się zajęcia, zapewnia się temperaturę co najmniej 18 C.
2. Jeżeli nie jest możliwe zapewnienie temperatury, o której mowa w art. 1, dyrektor zawiesza zajęcia na czas oznaczony, powiadamiając o tym organ prowadzący.

§ 19. 1. Jeżeli pomieszczenie lub inne miejsce, w którym mają być prowadzone zajęcia, lub stan znajdującego się w nim wyposażenia stwarza zagrożenia dla bezpieczeństwa, niedopuszczalne jest rozpoczęcie zajęć.
2. Jeżeli stan zagrożenia powstanie lub ujawni się w czasie zajęć – niezwłocznie się je przerywa i wyprowadza się z zagrożonych miejsc osoby powierzone opiece szkoły lub placówki.

§ 21. Nauczyciele, w szczególności prowadzący zajęcia w warsztatach, laboratoriach, a także zajęcia wychowania fizycznego, podlegają przeszkoleniu w zakresie udzielania pierwszej pomocy.

§ 22. Udział uczniów w pracach na rzecz szkoły i środowiska może mieć miejsce po zaopatrzeniu ich w odpowiednie do wykonywanych prac urządzenia, sprzęt, środki ochrony indywidualnej oraz po zapewnieniu właściwego nadzoru i bezpiecznych warunków pracy.

Rozdział 3. Wychowanie fizyczne, sport i turystyka.

§ 30. W czasie zawodów sportowych organizowanych przez szkołę lub placówkę uczniowie nie mogą pozostawać bez opieki osób do tego upoważnionych.

§ 31. 1. Stopień trudności i intensywności ćwiczeń dostosuje się do aktualnej sprawności fizycznej i wydolności ćwiczących.
2. Uczestnika zajęć uskarżającego się na dolegliwości zdrowotne zwalnia się w danym dniu z wykonywania planowanych ćwiczeń, informując o tym jego rodziców (opiekunów).

Rozdział 4. Wypadki osób pozostających pod opieką szkoły i placówki.

§ 40. Pracownik szkoły lub placówki, który powziął wiadomość o wypadku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy.

§ 41. 1. O każdym wypadku zawiadamia się niezwłocznie:

1. Rodziców (opiekunów) poszkodowanego;

2. Pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy;

3. Społecznego inspektora pracy;

4. Organ prowadzący szkołę lub placówkę;

5. Radę rodziców.

2. O wypadku śmiertelnym, ciężkim i zbiorowym zawiadamia się niezwłocznie prokuratora i kuratora oświaty.

3. O wypadku, do którego doszło w wyniku zatrucia, zawiadamia się niezwłocznie państwowego inspektora pracy.

4. Zawiadomień, o których mowa w ust. 1-3, dokonuje dyrektor lub upoważniony przez niego pracowni szkoły lub placówki.

§ 42. 1. Do czasu rozpoczęcia pracy przez zespół powypadkowy, zwany dalej „zespołem”, dyrektor zabezpiecza miejsce wypadku w sposób wykluczający dopuszczenie osób niepowołanych.
2. Jeżeli czynności związanych z zabezpieczeniem miejsca wypadku nie może wykonać dyrektor, wykonuje je upoważniony przez dyrektora pracownik szkoły lub placówki.

Przepisy w § 43- §51 szczegółowo regulują pracę Zespołu przeprowadzającego postępowanie powypadkowe.

§ 52 w sprawach nieuregulowanych w niniejszym rozdziale stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.

Przy organizacji każdej imprezy lub wycieczki jej kierownik zobowiązany jest do przedłożenia do zatwierdzenia dyrektorowi karty wycieczki zawierającej między innymi:

• Program,

• Listę uczestników,

• Imię i nazwisko kierownika,

• Nazwiska i liczbę opiekunów,

• Trasę wycieczki i środki transportu.

Drugim dokumentem, wymaganym przepisami w przypadku wycieczki czy imprezy (poza wycieczkami programowymi) jest uzyskanie zgody prawnych opiekunów uczniów. Warto zadbać o to, aby była to zgoda na piśmie.

Jest polisa ubezpieczeniowa uczestników od następstw nieszczęśliwych wypadków, a w przypadku wycieczki lub imprezy zagranicznej także ubezpieczenie kosztów leczenia.

Ponieważ obecnie coraz częściej uczniowie, nawet w jednej klasie, są ubezpieczani przez rodziców w różnych firmach (rodzice mają do tego pełne prawo), trzeba sprawdzić czy rzeczywiście każdy uczestnik wycieczki taką polisę posiada.

Kolejnymi niezbędnymi dokumentami mogą być:

• Regulaminy związane ze specyfiką wycieczki czy imprezy (np. regulamin zachowania się nad wodą),

• Protokoły przeprowadzonych zawodów, konkursów,

• Dokumentacja powypadkowa (zgodnie z rozdziałem czwartym rozporządzenia z dnia 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach).

§ 40. Pracownik szkoły lub placówki, który powziął wiadomość o wypadku, niezwłocznie zapewnia poszkodowanemu opiekę, w szczególności sprowadzając fachową pomoc medyczną, a w miarę możliwości udzielając poszkodowanemu pierwszej pomocy.

Odpowiedzialność nauczycieli za niewłaściwe zachowania

Podstawa prawna

• Art. 75 - art. 85 ustawy z dn. 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela – ustawa (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 22.01.1998 r. w sprawie komisji dyscyplinarnych dla nauczycieli i trybu postępowania dyscyplinarnego ( Dz. U.nr 15, poz. 64 z późn. zm.)

Nauczyciele podlegający odpowiedzialności dyscyplinarnej

W związku z wykonywaniem swoich obowiązków nauczyciel może ponosić odpowiedzialność :

1. Karną (na zasadach określonych w ustawie z dn. 06.06.1997 r. Kodeks Karny; Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.)

2. Cywilną (na zasadach zawartych w ustawie z dn. 23.04.1964 r. Kodeks Cywilny; Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)

3. Pracowniczą – materialną i porządkową (na zasadach określonych w ustawie z dn. 23.06.1974 r. Kodeks Pracy; Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

Odpowiedzialności powyższej podlegają wszyscy nauczyciele, bez względu na posiadany stopień awansu zawodowego.

Niezależnie od tego, nauczyciele posiadający stopień awansu nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej. Odpowiedzialność ta dotyczy – niezależnie od odstaw nawiązania stosunku pracy oraz wymiaru zatrudnienia – wszystkich nauczycieli posiadających stopień awansu nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego. (uwaga – od 09.08.2009 – wszyscy nauczyciele!!!).

Chociaż bowiem zasadą jest, że nauczyciele mianowani i dyplomowani zatrudniani są na podstawie mianowania, to jednak możliwe jest również zatrudnienie tych nauczycieli również na podstawie umowy o pracę.

Odpowiedzialność dyscyplinarna jest niezależna od odpowiedzialności karnej, co oznacza, że nauczyciel z tytułu popełnienia jednego czynu może podlegać zarówno odpowiedzialności dyscyplinarnej, jak też karnej.

Na powyższe zwrócił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dn. 11.05.2000 r. (IIISZ 2/00): „Nie ma przeszkód, by postępowania – karne i dyscyplinarne – toczyły się równolegle. Wszczęciu postępowania dyscyplinarnego nie stoi na przeszkodzie również i to, że postępowanie karne zostało już zakończone”.

Natomiast za naruszenie porządku pracy, o którym mowa w art. 108 Kodeksu Pracy – nauczyciel podlega tylko odpowiedzialności pracowniczej porządkowej, na zasadach określonych w art. 108 – art. 113 Kodeksu Pracy.

Nauczyciel może zostać pociągnięty do odpowiedzialności dyscyplinarnej, nawet już po ustaniu stosunku pracy, jeśli czyn został popełniony w czasie trwania stosunku pracy.

O pociągnięciu do odpowiedzialności dyscyplinarnej przesądza posiadanie statusu nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w chwili popełnienia czynu.

Przepis art. 75 wskazuje dwie podstawy pociągnięcia nauczyciela do odpowiedzialności dyscyplinarnej:

1. Naruszenie godności zawodu nauczyciela,

2. Naruszenie obowiązków nauczyciela określonych w art. 6 ustawy Karta Nauczyciela.

Rodzaje wykroczeń

Naruszanie godności zawodu:

• Wyzywanie innych dorosłych osób,

• Używanie wulgaryzmów,

• Fałszowanie dokumentów,

• Mówienie nieprawdy,

• Czyny nierządne,

• Notoryczne naruszanie regulaminów i zarządzeń,

• Nadużywanie alkoholu,

• Nadużywanie siły wobec dzieci,

• Pomoc w ściąganiu na maturze.

Pozostawienie uczniów bez opieki podczas prowadzonych zajęć lub bez należytej opieki:

• Wychodzenie z zajęć,

• Spóźnianie się na zajęcia,

• Nie pełnienia dyżurów podczas przerw międzylekcyjnych,

• Wysyłanie po dzienniki, kredę i inne,

• Brak zastępstw,

• „okienka dla uczniów”,

• Brak właściwego nadzoru nad powierzoną grupą.

Stadia postępowania dyscyplinarnego

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli jest kilkuetapowe.

1. Postępowanie wyjaśniające – prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego.

2. Postępowanie dyscyplinarne w pierwszej instancji – prowadzone przed komisją dyscyplinarną działającą przy wojewodzie.

3. Odwoławcze postępowanie dyscyplinarne – prowadzone przed komisją dyscyplinarną powołana przy właściwym ministrze (właściwym do spraw edukacji lub spraw kultury).

4. Postępowanie przed sądem – toczące się na skutek wniesienia odwołania od prawomocnego orzeczenia odwoławczej komisji dyscyplinarnej.

Regulaminy i instrukcje szkolne

Celem regulaminów szkolnych jest zapewnienie, porządku, bezpieczeństwa i higieny w działaniach szkoły. Tworzy się je w oparciu o Kodeks Pracy , inne ustawy i akty wykonawcze. Przepisy nie regulują formy oraz stopnia szczegółowości regulaminów szkolnych. Przy opracowywaniu regulaminów i instrukcji należy dostosować ich treściwo potrzeb, warunków i specyfiki pracy szkoły. W pewnych przypadkach można skorzystać z gotowych dostępnych w sprzedaży regulaminów.

Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy szkoły

Dyżury nauczycielskie

Wycieczki szkolne

Dokumentowanie spraw związanych z bhp w szkole

Dokumentowanie spraw związanych z bhp w szkole należy do obowiązków różnych komórek organizacyjnych szkoły. Zakres dokumentacji zależy od rodzaju placówki.

Dokumentację związaną z bhp szkole podstawowej wymaganą przez przepisy prawa przedstawia poniższa tabela.

Tabela. Zestaw dokumentów spraw bhp i prawa pracy szkoły podstawowej.

Lp.	Rodzaj dokumentu	Odpowiedzialność służbowa	Uwagi
1.	Książeczki zdrowia wszystkich osób zatrudnionych	sekretariat	-
2.	Książka kontroli sanitarnej	Kierownik gospodarczy	-
3.	Dokumentacja profilaktyki zdrowotnej uczniów	Pielęgniarka szkolna	-
4.	Rejestry wypadków przy pracy i zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby	Inspektor bhp	-
5.	Akta dotyczące wypadków uczniowskich	Inspektor bhp	-
6.	Karty oceny ryzyka zawodowego pracowników szkoły oraz informacja o zapoznaniu pracowników z ryzykiem zawodowym	Inspektor bhp	Akta osobowe
7.	Kopie regulaminów pracowni i instrukcji obsługi urządzeń eksploatowanych w szkole	Inspektor bhp	-
8.	Regulamin pracy	Sekretariat	Do wglądu w bibliotece szkolnej
9.	Teczki akt osobowych	Sekretariat	-
10.	Karty ewidencji czasu pracy	Sekretariat	-
11.	Ewidencja wydawanych środków czystości, odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej	Kierownik gospodarczy	-
12.	Protokoły z przeglądów bhp dotyczących obiektów szkolnych	Inspektor bhp	-
13.	Dokumenty związane z analizą stanu bhp	Inspektor bhp	-
14.	Dokumenty związane z użytkowaniem środków chemicznych w pracowni chemicznej	Inspektor bhp	-
15.	Świadectwa kwalifikacyjne uprawniające do obsługi dozoru urządzeń energetycznych	Sekretariat	Akta osobowe pracowników obsługujących te urządzenia
16.	Protokoły pokontrolne z zakresu bhp oraz kopie odpowiedzi szkoły o realizacji zaleceń pokontrolnych	Sekretariat	Teczka inspektora bhp
17.	Certyfikaty sprzętu i deklaracje zgodności z normami	Kierownik gospodarczy	-
18.	Dokumenty konserwacji sprzętu ppoż.	Kierownik gospodarczy	-
19.	Dokumenty związane z przejmowaniem do eksploatacji nowo wybudowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych	Kierownik gospodarczy	-