Procesy reprodukowania porządku społecznego
a) Socjalizacja
b) Socjotechnika
Socjotechnika przymusu
Polityka jako gra socjotechniczna
Cele socjotechniki w warunkach demokracji liberalnej
Socjotechnika konsumpcji
Kampanie społeczne jako forma socjotechniki
PROCESY REPRODUKOWANIA PORZĄDKU SPOŁECZNEGO
Socjalizacja – pojęcie to upowszechniło się dopiero w XX w. Jako jeden z pierwszych wprowadził je do nauki E. Durkheim. Wiązał je z pojęciem wychowanie, które postrzegał jako proces wdrażania aspołecznych w chwili narodzin istot ludzkich do życia społecznego.
W ujęciu T. Parsonsa socjalizacja jest procesem przyswajania oraz internalizowania norm i wartości społecznych. W procesie socjalizacji przekazywane są także podstawowe zasady i konwencje gry politycznej oraz ich interpretacje. Jednostka dostosowuje się stopniowo do oczekiwań i reguł zachowania uznawanych przez system społeczny za obowiązujące, aż do ich zinternalizowania i uczynienia z nich celów i motywów własnego działania. Teoria Parsonsa związana jest z modelem mechanicystycznym zakładającym, że impulsy rozwoju znajdują się na zewnątrz ludzkiego organizmu, a zmiany w zachowaniu można interpretować jako odpowiedź na określone oczekiwania społeczne. Według P. Pawełczyka socjalizacja to proces, w którym osobowość człowieka kształtuje się pod wpływem bodźców płynących ze strony środowiska społecznego. W początkowej fazie procesu socjalizacji jednostka jest zależna emocjonalnie od swego najbliższego otoczenia. W trakcie dorastania staje się coraz bardziej wyzwolona. Proces socjalizacji oznacza przystosowywanie jednostki do życia w społeczeństwie.
Wychowanie oznacza działania i czynności poprzez które pewne jednostki usiłują wpłynąć na rozwój osobowości innych jednostek, kształtując je zgodnie z określonymi wartościami. Oddziaływanie wychowawcze ma na celu przekazanie pewnego systemu wartości, charakterystycznych dla określonego systemu kulturowego.
Socjalizacja polityczna jest procesem ciągłego kształtowania świadomości politycznej, kultury politycznej oraz postaw politycznych. Polega on na przekazywaniu wzorców, które jednostka jest skłonna przyswoić i naśladować. G.A. Almond i G.B. Powell wyróżniają socjalizację polityczną jawną, polegającą na otwartym przekazywaniu informacji, sugerowaniu wartości i ocen oraz ukrytą, w trakcie której nadawane są wzorce niepolityczne, które modyfikują postawy wobec odpowiednich ról i obiektów w systemie politycznym.
Można zatem przyjąć, że socjalizacja polityczna jest procesem, który praktycznie zawsze przebiega dwutorowo. Z jednej strony, określone wartości, normy i wzorce przekazywane są w sposób widoczny i uświadomiony dla odbiorcy przekazu, tak jak deklaracje polityczne, lekcje wos, dziennikarskie komentarze itp. Z drugiej strony, propagowane orientacje wobec istotnych elementów życia politycznego nadawane są pod osłoną innych treści, np. dobór lektur szkolnych, piosenek w szkolnym śpiewniczku, przywiązanie do określonych symboli itp. Zmierza do zreprodukowania istniejącego porządku w obrębie polityki.
Celem jej stosowania jest przyswojenie przez jednostkę wiedzy o konwencji i zasadach gry politycznej, przyjęcie określonych postaw politycznych, podporządkowanie ogólnie przyjętym interpretacjom celów politycznych, zaakceptowanie zinstytucjonalizowanych zobowiązań wobec danego systemu politycznego oraz wzmocnienie przywiązania do niego. Do podmiotów socjalizacji politycznej zalicza się: rodzinę, szkołę, środowisko rówieśnicze i zawodowe oraz media masowe.
Socjotechnika – jest zbiorem mechanizmów mających umożliwić przekształcenie społeczeństwa w założonym kierunki, w zgodzie z pewnymi założonymi wartościami i ideałami. Jest procesem przenikającym cały organizm społeczny, w którym trudno określić podmioty wywierania wpływu.
Według A. Podgóreckiego socjotechnika pojmowana była w trzech znaczeniach:
techniczne możliwości nauk społecznych planowania i skutecznego kreowania zmian społecznych;
celowościowe postępowanie, którego efektem mają być potrzebne systemowi sterującemu zmiany w systemie sterowanym;
nauka praktyczna, której przedmiotem jest owo celowe postępowanie, a zadaniem jego projektowanie oparte na przyjętym systemie wartości i uznanych twierdzeniach teoretycznych (inżynieria społeczna).
Przekaz socjotechniczny można sprowadzić do trzech form działania:
perswazja – system sterujący usiłuje wpłynąć za pomocą przekonywania na zamianę poglądów systemu sterowanego;
manipulacja – usiłuje się zmienić poglądy, zachowania i postawy, wbrew woli systemu sterowanego, a przynajmniej bez jego wiedzy;
działania facylitacyjne – stwarzanie realnych sytuacji, które mogą ułatwiać kształtowanie poglądów i postaw ludzi.
Socjotechnika jest nastawiona na dążenie do osiągnięcia celu optymalnego, czyli zamierzonego przekształcenia społeczeństwa zgodnie z założonymi wartościami. Jest zatem procesem reprodukcji rozszerzonej.
Socjotechnika polityczna należy do form komunikowania politycznego, przy zastrzeżeniu jednak, iż chodzi tu o wybitnie jednokierunkowy przekaz informacyjny. Celem oddziaływania jest kształtowanie zachowań, a przede wszystkim postaw w obrębie polityki. Jej podmioty zmierzają do wywierania wpływu na innych graczy (aktorów), jak i na otoczenie sytemu, które generuje niezbędne poparcie dla funkcjonowania systemu politycznego. Ukierunkowana jest na doskonalenie istniejącego stanu rzeczy, zgodnie z wizją głównych systemów sterujących.
SOCJOTECHNIKA PRZYMUSU
Przymus (uprawomocniona przemoc) można określić jako zdolność do modyfikowania zachowań ludzkich z możliwością wyrządzania szkód. W takim rozumieniu istota przymusu jest ograniczanie, zwalczanie i eliminowanie przemocy. Przymus jest to przemoc skierowana tylko przeciwko innej przemocy i ujęta w pewne normy, które nadają tej przemocy status legalności. Monopol stosowania przymusu ma tylko państwo.
M. Foucault wyodrębnia trzy formy przymusu, które ukształtowały się historycznie:
Kara kaźni – mechanizm intensyfikacji lęku. Wywoływanie strachu, poczucia zagrożenia, czy lęku możemy znaleźć w każdym systemie politycznym, tyle że w systemie totalitarnym czy autorytarnym mechanizm ten jest bardzo widoczny. W systemie demokratycznym mechanizmy intensyfikacji lęku tez się pojawiają, tyle że są głębiej ukryte w przekazach socjalizacyjnych i socjotechnicznych. Przez wiele wieków formą przymusu, która odwoływała się do mechanizmu intensyfikacji lęku była kara kaźni, którą cechowało zalegalizowane okrucieństwo oraz jej publiczny wymiar. Docelowym adresatem kary kaźni nie był skazaniec, ale otoczenie społeczne. Działa tutaj jedna z podstawowych zasad socjotechnicznych, która mówi, ze system sterowany utrzymujący w stanie pobudzenia lękowego jest bardziej podatny na wpływ. Mechanizm ten jest dziś zapisany w prewencyjnym działaniu prawa. Nie nieuchronność kary, ale jej surowość ma być elementem odstraszającym.
Pozbawienie wolności – mechanizm sytuacji deprywacyjnej. Deprywacja jest to uniemożliwienie zaspokajania potrzeb. Mechanizm zaspokajania potrzeb polega na tym, ze system sterujący odbiera systemowi sterowanemu możliwość zaspokajania pewnych ważnych potrzeb a następnie wskazuje mu przyjęcie jakich postaw i zachowań spowoduje odzyskanie tych możliwości. Z tym mechanizmem jest związana kara pozbawienia wolności, która pozbawia zaspokajania elementarnych potrzeb. Jeśli tych wolności jest wiele to można je reglamentować. System sterujący wysyła sygnały, że jeśli będziesz posłuszny to będą ci przywracane poszczególne wolności, pod warunkiem jednak, że podporządkujesz się systemowi sterowania,
Dyscyplinowanie – mechanizm programowania czyli uwarunkowywania. Opiera się na kontroli programującej, która ma wyprzedzać możliwość złamania normy. Związana jest z przymusem symbolicznym – jeśli w procesie socjalizacji uda się osiągnąć głębokie zinternalizowanie podstawowych wartości i zasad systemu będzie można wyeliminować niezgodne z nim postawy. Aby dyscyplinowanie było możliwe musiały zostać spełnione trzy warunki:
powszechny obowiązek szkolny (instytucjonalna kontrola nad rozwojem jednostki), którego celem jest zaakceptowanie podstawowych wartości systemu;
rozwój środków masowego przekazu, które pozwalają wywierać wpływ społeczny na wielką skalę. Media stają na straży norm, kolportują informacje o tym co je przekracza, określają co jest z nią zgodne a co nie;
całe społeczeństwo musi zostać przeniknięte przez instytucje, które gwarantują sprawność, nieuchronność i wszechstronność mechanizmów programowania.
POLITYKA JAKO GRA
Ten podział nie jest związany z typami reżimów politycznych. O trafności typologii decyduje stabilność polityczna.
Polityka, czyli współdziałanie
Podstawowymi kategoriami opisującymi politykę kooperacyjną w terminach gry są: role polityczne, scena polityczna, aktorzy, widownia. Grę polityczną można pojmować jako sztukę, dramat rozgrywany w określonym obszarze zjawisk społecznych, w którym główne role odgrywają liderzy polityczni wspierani szeregiem pomocniczych działań drugoplanowych twórców spektaklu politycznego.
Role
Role polityczne wyróżnia m.in. większa świadomość i specyficzne motywacje w ich przyjmowaniu oraz ograniczona do nich dostępność. Odtwarzanie ról politycznych jest zwykle powiązane z zaspokajaniem potrzeb mocy (władzy, sławy, majątku). W teatrze działań politycznych role są odtwarzane przez kreatorów spektaklu. Począwszy od szeregu ról pomocniczych, technicznych poprzez role twórcze, do głównych animatorów – reżysera i pierwszoplanowych aktorów.
Scena
Na scenie politycznej mamy do czynienia z popisem aktorskim obserwowalnym dla widowni w pełnym oświetleniu, oraz niewidocznym obszarem właściwych działań twórców spektaklu (kulisy).
Aktorzy
Aktorzy polityczni muszą godzić potrzebę jak najlepszego prezentowania się w oczach widzów z osiąganiem wyznaczonych celów politycznych. Treść sztuki politycznej znana jest aktorom tylko w ogólnych zarysach. Znajomość podstawowych parametrów ról oraz treści spektaklu wynika z instytucjonalnych ram sztuki.
Widownia
Jest obszarem zmasowanych oddziaływań socjotechnicznych, których celem jest zdobycie i umacnianie jej poparcia. Nie jest tylko biernym światkiem lecz także kreatorem spektaklu (np. wybory). Współcześnie w warunkach demokracji liberalnej masy określane są jako elektorat. Jego podmiotowość polityczna objawia się prawie wyłącznie w okresie kampanii wyborczych.
Nie można analogii polityki do spektaklu uznać za charakterystyczną w odniesieniu do jakiegoś konkretnego systemu politycznego.
Polityka, czyli rywalizacja (walka)
Grę polityczną opisuje się często przez analogię do sportu, rozgrywki czy konkurencji z dość nieprecyzyjnie określonymi zasadami rywalizacji. Politycy biorą udział w wyścigach, przerzucają piłeczkę itp. Słyszymy o politycznych graczach, wiemy że stawki gry są różne, że są pionki i figury, roszady i sytuacje patowe, faule i gra nie fair. Jej cechą wyróżniającą jest zespołowy charakter. Polityka opisywana przez analogię do gry rywalizacyjnej ujmowana jest jako nieprzerwany proces zmian i konfliktów. Charakteryzuje się nią większość systemów niealternatywnych oraz demokracji nieskonsolidowanych.
Cel gry
Celem gry politycznej jest zdobycie władzy lub znaczącego wpływu na nią. Zdobycie roli głównego rozgrywającego, zdominowanie pola rywalizacji i osiągnięcie najważniejszej pozycji w procesie podziału dóbr to cele równorzędne. Celem pośrednim jest natomiast zyskanie uznania w oczach obserwujących grę, których akceptacja lub jej brak mogą decydować o tym, czy gracz będzie się liczył w dalszej rywalizacji.
Zawodnicy
Aktywnymi uczestnikami gry są tylko elity polityczne. W warunkach demokratycznych skład elit jest otwarty, co nie oznacza jednak, że nie istnieją nieformalne kryteria kooptacji. Nigdy tez nie wiemy do końca ilu uczestników bierze udział w grze. Znamy popularnych graczy, co nie oznacza, że najważniejszych. Zawodnicy stosują różne strategie i taktyki polityczne, które mają przynieść im zwycięstwo, przetrwanie w okresie niepowodzeń lub doprowadzenie do porażki głównego rozgrywającego.
Pole rywalizacji (arena walki)
Obszar gry jest wyznaczony politycznym charakterem zjawisk, które obejmuje czyli zależy od stopnia stabilności systemu. W systemach totalitarnych obszar wpływu władzy politycznej jest zdecydowanie największy. W odróżnieniu od zdecydowanej większości rywalizacyjnych gier zespołowych polityka nie odbywa się na obszarze precyzyjnie określonym granicami.
Zasady
Reguły gry są zależne od rodzaju systemu politycznego. Cechą charakterystyczną gry politycznej pojmowanej w kategoriach rywalizacji jest jej dwupoziomowość reguł.
Poziom pierwszy to oficjalne normy polityczne określone w konstytucji i ustawach szczegółowych, których respektowanie nadzorowane jest przez niezawisłe sądy. System demokratyczny opiera się przede wszystkim na zasadzie, zgodnie z którą władza jest prawomocna tylko wtedy, gdy jej funkcjonowanie płynie z przyzwolenia rządzonych.
Poziom drugi to konwencja gry określona stopniem rozwoju kultury politycznej i rodzajem elit. W jej zakres wchodzi możliwość sterowania zarówno partnerami, jak i przeciwnikami politycznymi, lecz przede wszystkim manipulowania opinią publiczną.
Techniki gry
Można je podzielić na trzy grupy: nakłanianie, manipulację oraz przymus.
Nakłanianie, w którym mieszczą się także perswazja i dyskusja, stanowi oczywiście najłagodniejszą technikę gry politycznej. Efekty uzyskane w wyniku jej stosowania są trwałe.
Manipulacja w polityce oznaczać może:
ukrywanie prawdziwych celów politycznych pod postacią innych, łatwiej zyskujących akceptację;
wywieranie w świadomości systemów sterowanych stanów psychicznych, które implikować mogą podejmowanie określonych, pożądanych przez system sterujący działań, wyborów;
kreowanie obrazów rzeczywistości mających ukryć stany faktyczne;
kreowanie wizerunku własnych liderów politycznych/partii przy jednoczesnym wyszukiwaniu wad przeciwników politycznych;
manipulacje językowe – redefinicje pojęcia, rzeczywistości;
manipulacja polityczna zachodząca w sferze interpretacji prawa.
Aby manipulowanie było możliwie najskuteczniejsze, jego istnienie nie powinno być dostrzegane. Manipulacja ludzkimi umysłami jest jednym ze sposobów, dzięki którym elity polityczne podporządkowują społeczeństwo swoim celom.
CELE SOCJOTECHNIKI W WARUNKACH DEMOKRACJI LIBERALNEJ
Celem jest kształtowanie takiej sytuacji, w której społeczeństwo nie jest świadome, że wymusza się na nim posłuszeństwo, dyscyplinę, określone postawy czy zachowania. Podmiot oddziaływań socjotechnicznych stara się być niewidzialny i dąży do tego, żeby obiekt oddziaływania uważał, że postępuje świadomie, z własnej i nie przymuszonej woli.
Kształtowanie partycypacji politycznej
System demokratyczny stawia wymóg partycypacji w decydowaniu o sprawach publicznych dotyczących interesu ogółu społeczeństwa. Brak dostatecznej aktywności obywatelskiej powoduje delegitymizację instytucji systemu demokratycznego i ich degenerację. Kreowanie uczestniczącej postawy jest zatem głównym i niekwestionowanym celem socjotechniki politycznej liberalizmu.
Krytyka
świat całkowicie zdemokratyzowany byłby niemożliwy do rządzenia ze względu na nieefektywność procesu decyzyjnego;
demokracja współczesna jest powiązana z gosp. liberalną a więc z myślą liberalną, która zawsze naciskała na to co ekonomiczne;
życie polityczne nie jest najważniejszym obszarem naszej egzystencji
Kształtowanie postawy konsumpcyjnej. Cel ten związany jest z występowaniem 3 mechanizmów:
Mechanizm potęgowania potrzeb nieelementarnych
zaspokajanie nie jest dla nas niezbędne do życia
zaspokajanie łączy się z potrzebą prestiżu i akceptacji
autonomizują się poprzez dostarczanie nam samoistnej rozrywki w procesie ich zaspokojenia, chodzi tutaj o podnoszenie w hierarchii wartości potrzeb nie elementarnych (intensyfikacja)
Zaliczamy tutaj:
manipulowanie dochodami – ludzie w coraz większym stopniu nabywają dobra konsumpcyjne za pomocą środków, których nie posiadają a do których dostęp być może uzyskają w przyszłości np. zakupy na raty.
manipulowanie czasem i przestrzenią – kiedyś czas i miejsce nabywania dóbr konsumpcyjnych były określone. Dzisiaj możemy kupować nie wychodząc z domu, dzięki czemu zaoszczędzamy swój cenny czas. A nawet gdy jakiegoś dobra nie można kupić przez Internet to mamy mnóstwo sklepów czynnych 24h na dobę.
Mechanizm naśladownictwa (chcemy należeć od autorytetu lub gruby wiodącej)
może mieć miejsce bez jakichkolwiek nagród lub kar, a nawet przy dezakceptacji
ma właściwości samonagradzające, szczególnie widoczne w wieku dziecięcym
skuteczny środek oddziaływania, głównie na młodzież lub na grupy cechujące się niedojrzałością emocjonalną
wpływ autorytetu na kształtowanie postaw, opinii i przekonań. Autorytet posiadają osoby, których uznanie odczuwane jest przez jednostki jako szczególnie pożądane
Mechanizm umagiczniania konsumpcji
niezwykle istotny do stabilnego funkcjonowania systemu liberalnego
na nim opiera się mechanizm wielu reklam wskazujących na właściwy poziom i sposób konsumowania, zapewniający osiągnięcie prestiżu społecznego
wykorzystywanie mechanizmów facylitacyjnych i wpływu grup odniesienia
nieświadomie godzimy się na udział w wyścigu po dobra i pozycje
politykę dzięki temu postrzegamy w kategoriach właściwych sferze gospodarki, a więc interesu
___________________________________________________________________________
Rola emocji w kształtowaniu postaw
D. Goleman wskazuje na dominujące znaczenie uczuć w podejmowaniu przez nas działań. Uważa, iż ewolucja naszego gatunku faworyzowała emocje. Jednak dwa umysły, emocjonalny i racjonalny, działają na ogół w ścisłej harmonii. Stwierdza on wręcz, że uczucia są niezbędne przy podejmowaniu racjonalnych decyzji.
B. Russell uważał,, iż nadal kierują nami instynkty generujące pozytywne emocje wobec ludzi identyfikowanych jako członkowie własnej grupy i negatywne wobec osobników obcych, spoza grupy.
Dominacja pozalogicznych motywacji ludzkich działań jest, zdaniem V. Pareta, cechą ludzi jako gatunku. Wg Pareto nasze uczucia przejawiają się w postaci rezyduów (wyobrażenia i przekonania będące wyrazem popędów skłaniających ludzi do określonych zachowań). Decydują one o formułowanych pojęciach, teoriach czy ideologiach. Ludzie akceptują rozmaite poglądy, programy czy hasła, bo odpowiadają one ich wyobrażeniom (rezyduom). Pochodne rezyduów to derywaty czyli językowa osłona rezyduów, która ma nadawać działaniom jednostek pozory racjonalności. Derywaty to np. idee, ideologie, religie itp.
Ludzie nie kierują się racjonalnym poznaniem otaczającej ich rzeczywistości ani tez interesem własnym, lecz przede wszystkim uczuciami. Można zatem przyjąć, że człowiek jest istotą pierwotnie irracjonalną, kierującą się emocjami a odwołanie się do nich znacznie łatwiej skłania jednostki do przyjmowania postaw i zachowań niezgodnych z ich własnymi interesami. Szczególnie mocno przywiązani jesteśmy do swych postaw, gdy łączą się z nimi silne emocje, jak ma to miejsce na płaszczyźnie religijnej czy politycznej. Ludzie głęboko zaangażowani uczuciowo w tych sferach nie przyjmują innych punktów widzenia, są odporni na odmienną argumentację. Konieczność dokonywania wyboru opcji politycznej wymusza stałą walkę o uczucia i głosy elektoratu. Zdarza się, że proces zdobywania poparcia wyborczego sprowadza się do kreowania wizerunku kandydata, który odwołuje się bezpośrednio do naszych najprostszych emocji, poprzez takie środki jak: uroda, urok osobisty, elokwencja, zdolności retoryczne, itp.
Socjalizacja według Parsonsa
W ujęciu T. Parsonsa socjalizacja jest procesem przyswajania oraz internalizowania norm i wartości społecznych. Przekazywane są także podstawowe zasady i konwencje gry politycznej oraz ich interpretacje. Jednostka dostosowuje się stopniowo do oczekiwań i reguł zachowania uznawanych przez system społeczny za obowiązujące, aż do ich internalizowania i uczynienia z nich celów i motywów własnego działania.
Teoria Parsonsa związana jest z modelem mechanicystycznym, zakładającym, że impulsy rozwoju znajdują się na zewnątrz ludzkiego organizmu, a zmiany w zachowaniu można interpretować jako odpowiedź na określenie oczekiwania społecznego.
Manipulacja językowa
Skuteczność manipulacji językowych wynika z kreacyjnych właściwości języka i jego możliwości ukierunkowywania naszego postrzegania. Słowa mają tworzyć rzeczywistość, a nie tylko ją opisywać. Celem jest redefinicja pojęcia lub rzeczywistości.
M. Marody podaje kilka czynników skutecznej manipulacji:
efektywność w odwoływaniu się do potrzeb i wartości charakterystycznych dla sterowanej grupy
intensywność i stopień unifikacji przekazywanych treści
brak dostępu do wizji konkurencyjnych
próżnia pojęciowa
Teoria racjonalnego wyboru
Zakłada ona, że wyboru dokonują racjonalne jednostki, których preferencje są trwałe i kompletne, oraz że kierują się pobudkami egoistycznymi w tym sensie, iż sugerują się interesem własnym i dążą do maksymalizacji użyteczności. Mamy kilka podstawowych założeń teorii racjonalnego wyboru. Po pierwsze jednostki dokonują wyboru samodzielnie. Po drugie, jednostki podejmują decyzje o swoich wyborach czy przyjmowanych zachowaniach, dążąc do założonych celów na podstawie własnych preferencji. Po trzecie, preferencje jednostek są spójne i w miarę stabilne, co sugeruje daleko idące uporządkowanie preferencji. Po czwarte, jednostki posiadają wiedzę na temat dostępnych możliwości oraz konsekwencji podejmowania określonych decyzji Po piąte, jednostki wybierają zgodnie z ograniczonymi regułami wyboru, co pomniejsza ich swobodę, lecz nie musi oznaczać irracjonalności.
Krytyka
Jeden z argumentów krytycznych wskazuje na to, iż grupa panująca zawęża opcje wyboru do takich, które będą akceptowane przez grupę. Jednostce może się wydawać, iż jest kreatorem własnego życia, gdy tak naprawdę wybiera tylko wariant z przygotowanej oferty.
Założenia teorii racjonalnego wyboru znajdują się w opozycji wobec teorii norm społecznych, która wskazuje, że zachowania człowieka powinny być rozpatrywane jako konsekwencja zinternalizowania norm społecznych a nie jako racjonalność jednostki. Jest tak ponieważ wiele podejmowanych przez ludzi wyborów politycznych wynika z przyjętych stereotypów, tradycji, przywiązania do symboli a więc elementów porządku społecznego reprodukowanego w procesach socjalizacji i socjotechniki.
Krytycznie do tej teorii podchodzi również H. Simon autor koncepcji ograniczonej racjonalności, wskazującej, iż człowiek nie dąży do optymalnego wariantu działania lecz zadowala się pierwszą satysfakcjonującą opcją. Nie badamy wszystkich wariantów, gdyż bierzemy pod uwagę pierwszy zadowalający.
Funkcje propagandy
Świadome oddziaływanie na odbiorcę poprzez systematyczne rozpowszechnianie określonych poglądów, idei, haseł za pomocą środków perswazji intelektualnej i emocjonalnej w celu pozyskania zwolenników i nakłonienie ich do zachowań pożądanych z punktu widzenia nadawcy przekazu.
integracyjna – stabilizacja istniejącego systemu społecznego i politycznego
adaptacyjna – zdobycie akceptacji dla ideologii, nowych struktur władzy i systemu politycznego
informacyjno-interpretacyjna – przekazywanie i poprawne odczytywanie trści
dezinformacyjna i demaskatorska – korzystanie z fałszywych informacji przez wroga oraz ich odkrywanie u siebie
Kody językowe
Kod językowy – system powiązanych ze sobą znaków językowych, obejmujący wyrazy i zasady ich łączenia w większe całości myślowe, służący członkom danej społeczności w celu wzajemnego komunikowania się.
B. Bernstein wyróżnia dwa podstawowe typy kodów:
ograniczony – to najprostsza forma komunikacji (osoby używają krótkich zdań, bądź równoważników zdań, często posługują się spójnikami i przysłówkami). Do wyrażania ekspresji często używa się mimiki, gestów. Pojawiają się we wszystkich grupach zakładających podobieństwo w sferze identyfikacji i oczekiwań rozmówców, np. grupy przyjacielskie, więźniów, pary małżeńskie.
wypracowany – rozwinięta forma komunikowania, cechuje ją bogate słownictwo, wysoki poziom abstrakcji, liczne epitety
Różnice miedzy marketingiem politycznym a gospodarczym lock/ harris
W celu zrozumienia specyfiki działań marketingowych w sferze polityki należy dokładnie przyjrzeć się różnicom między marketingiem gospodarczym a politycznym. Ich szczegółową analizę przeprowadził A. Lock i P. Harris. Wskazują oni na siedem głównych różnic w tym zakresie:
Czas: Uprawnieni do głosowania wyborcy wybierają kandydata lub partię polityczną zawsze w tym samym czasie – w dniu, w którym zostało zaplanowane głosowanie. Natomiast konsumenci mają możliwość dokonania zakupów produktów w różnym czasie, w zależności od ich potrzeb i możliwości.
Cena: Podczas gdy konsument kupujący towar zawsze zna jego cenę – wartość wyrażoną w pieniądzach – to wyborca nigdy nie płaci za możliwość podjęcia decyzji wyborczej.
Indywidualne preferencje: Wyborca zdaje sobie sprawę, że o wyborze decyduje większość głosujących i musi zaakceptować ostateczny wynik głosowania, nawet jeśli jest on niezgodny z jego preferencjami. Stanowi to bardzo wyraźną różnicę w odniesieniu do wyrobów konsumenckich, w których wynik podjęcia decyzji o nabyciu towaru jest zupełnie niezależny od tego, jak do danego towaru ustosunkują się inni konsumenci.
Dominacja na rynku: W wyborach politycznych zwycięzca bierze wszystko. Najbliższym odpowiednikiem marketingu gospodarczego w takiej sytuacji jest zdobycie pozycji monopolisty na rynku.
Znajomość towaru: Partia polityczna czy kandydat jest złożonym produktem. Którego wyborca w zasadzie nie może „rozpakować” i nie wie, co jest wewnątrz. Chociaż do marketingu gospodarczego należą także produkty i usługi, których konsument nie może podczas kupowania otworzyć i sprawdzić, jednak liczba takich niemożliwych do „rozpakowania” pakietów znajdujących się na rynku wyborczym jest zdecydowanie większa. Ponadto konsument może zmienić zdanie i wymienić prawie natychmiast produkty czy usługi na inne, jeśli te, które już nabył, mu się nie podobają, chociaż taka zmiana może pociągnąć za sobą duże koszty. Natomiast wyborcy ze zmianą decyzji muszą czekać do następnych wyborów, czyli przynajmniej kilka lat.
Nowe i międzynarodowe „marki”: Wprowadzenie nowej marki w formie nowej partii politycznej jest stosunkowo trudne i zawsze odległe w czasie. Z kolei w marketingu gospodarczym funkcjonuje wiele marek, które uzyskały status międzynarodowy.
Popularność „marek”: W marketingu gospodarczym marki wiodące są zawsze najbardziej popularne. W marketingu politycznym obserwuje się dość częste zjawisko, że jeśli dana partia wygra wybory, jej poparcie, wyrażone w sondażach opinii publicznej, gwałtownie zaczyna maleć. Taka sytuacja jest niewątpliwie związana z faktem, że partia rządząca podejmuje decyzje często źle odbierane przez różne grupy społeczne
Różnica między marketingiem społecznym a komercyjnym
Głównym celem m. społecznego jest zastosowanie technik marketingu do promocji idei służących dobru wspólnemu natomiast m. komercyjnego maksymalizacja zysków własnej działalności. Marketing społeczny ma na celu wpływanie na zachowania społeczne nie dla korzyści reklamującego, ale dla korzyści grupy docelowej i całego społeczeństwa.
Funkcje mitów
Poznawcza – za pomocą mitów poznajemy rzeczywistość (specyficzna wiedza).
Identyfikacyjno-integracyjna – związana z system wartości jednostki i grupy. Jeżeli jednostka zna mity uznane przez grupę, zna tez jej system wartości. Jeżeli ludzie wierzą w podobne mity, to wierzą w te same wartości.
Kompresacyjna – celem jej jest dostarczenie wartości i informacji, których w danym czasie historycznym nam najbardziej brakuje; mity odnoszą się do przeszłości, a dowartościowują współczesność. Np.: „Trylogia” – ku pokrzepieniu serc.
Koncepcja zróżnicowania B. Bernsteina
W ramach współczesnego języka mówionego wyodrębnić można dwa style mówienia, które swe źródło maja w psychologicznych i społecznych doświadczerniach jednostek.
Dokonano podziału na dwie główne grupy:
Klasa robotnicza charakteryzuje się językiem publicznym (proste zdania, krótkie rozkazy i pytania, symbolizm na niskim poziomie, ubogie słownictwo)
Klasa średnia charakteryzuje się językiem formalnym (gramatyczny porządek, używanie przymiotników, symbolizm ekspresyjny)
Różnice miedzy socjalizacją a socjotechniką
Różni je przede wszystkim cel, który w trakcie procesów reprodukcji pragnie się osiągnąć. Socjalizacja ukierunkowana jest na maksymalne przystosowanie jednostek i zbiorowości społecznych do rzeczywistości w której przyszło im żyć, natomiast celem socjotechniki jest doskonalenie istniejącego porządku poprzez przywiązywanie ludzi do wskazanych wartości i ideałów.
Podmioty wpływu w socjalizacji łatwo widoczne w socjotechnice ukryte.
Zasięg socjalizacji to całe społeczeństwo a socjotechniki zróżnicowane grupy.
Typ reprodukcji porządku społecznego w socjalizacji to typ prosty a w socjotechnice rozszerzony.
Determinanty wpływające na kształtowanie się kodów językowych
Wieź emocjonalna, podobieństwo kulturowe, szkoła, stosunek między rodzicami i dziećmi, grupa rówieśnicza.