Afryka: natura i specyfika konfliktów.
Afryka to region wyjątkowo niestabilny.
Rodzaje konfliktów w regionie:
Konflikty międzypaństwowe: w większości przypadków były konsekwencją istnienia odziedziczonych po epoce kolonialnej sporów terytorialnych lub granicznych.
Konflikty o charakterze wewnętrznym: dominowały, jednak z powodu współzależności międzypaństwowych z reguły bardzo szybko ulegały one umiędzynarodowieniu, a ich konsekwencje wykraczały poza granice państw, których dotknęły. Wyróżnia się 2 typy:
Konflikty o władzę: strony rywalizują o kontrolę systemu politycznego i gospodarczego danego państwa
Konflikty o charakterze secesjonistycznym: strona rebeliancka stawia sobie za cel stworzenie własnego państwa z części terytorium państwa już istniejącego,
Podział ten jest umowny, bo są też kraje, w których wystąpiły jednocześnie oba rodzaje tych konfliktów lub ich wewnętrzna ewolucja doprowadziła do zmiany celów realizowanych przez zaangażowane strony.
Konflikty powstałe w procesie dekolonizacji (charakter historyczny): do początku lat 90.XXw. były ważnym czynnikiem kształtującym regionalny porządek międzynarodowy.
Afryka zaczęła budzić się do niepodległego bytu po II wojnie światowej. Epoka kolonialna miała ogromne znaczenie: zmieniła się mapa polityczna kontynentu, zapoczątkowała procesy modernizacyjne, nierównomiernie zachodzące w regionie i poszczególnych krajach.
Przez ,,import’’ treści kulturowo- cywilizacyjnych tworzył napięcia między świadomością większej części społeczeństw afrykańskich- żyjących w ramach tradycyjnych form organizacji życia społecznego, a świadomością elit, głoszących konieczność przyspieszenia reform, likwidujących lukę rozwojową oddzielającą Afrykę od świata rozwiniętego.
Zróżnicowanie etniczne: istnienie kilkudziesięciu plemion w kraju jest praktycznie normą (np. w Nigerii zamieszkuje ponad 200 wspólnot etnicznych). Wielość grup etnicznych jest czynnikiem sprzyjającym ujawnieniu się sprzeczności między nimi. W wielu krajach afrykańskich system partyjny stał się odzwierciedleniem zróżnicowania etnicznego, a powstanie partii ,,etnicznych’’ tworzyło warunki do przenoszenia na poziom systemu politycznego państwa istniejących animozji, stereotypów czy niechęci, wynikających często z odległych doświadczeń historycznych, ale mających realny wpływ i często daleko idące konsekwencje dla istniejących stosunków społecznych.
Spory graniczne: pojawiały się ze względu na odmienne interpretacje zapisów umów zagranicznych. Większość umów pochodzi z czasów kolonialnych: nieprecyzyjne zapisy, zmiana warunków terenowych, odmienne interpretacje treści umów zagranicznych i współczesne interesy państw: powodowało to pojawianie się sporów i konfliktów.
Czynniki gospodarcze: chodzi o surowce naturalne. Przez nie w czasie wojny bogaciły się tez państwa trzecie, które podsycały konflikt i wspierały jego strony. Przez to wojna stawała się ,,przedsięwzięciem gospodarczym’’, przynoszącym profity zbyt wielu osobom, by były one zainteresowane wygaszeniem danego konfliktu. To przedłużało wojny, doprowadzając państwa do stanu upadku, a ludzi skazywało na biedę i uzależnienie od ,,panów wojny’’.
Konsekwencje polityczne i społeczne konfliktów: kraje afrykańskie, które doświadczyły wojen, to najbiedniejsze państwa kontynentu i świata. Bieda i deficyt środków uniemożliwiają zaspokajanie potrzeb ludności, sprzyjając antagonizowaniu stosunków społecznych. Podział niewielkiego dochodu narodowego staje się przedmiotem gry interesów głównych sił politycznych. Przez niski poziom rozwoju gospodarczego państw afrykańskich ewolucja polityczna zmierza w kierunku autorytaryzmu, gdzie władza sprawowana jest w interesie wąskich grup społecznych i alienacji wobec pozostałych. Nawet tam, gdzie tworzono przesłanki demokracji przedstawicielskiej, lojalność plemienna może doprowadzić do wytworzenia ,,demokracji etnicznej’’, w ramach której partie polityczne organizują się nie na bazie wspólnoty interesów poszczególnych grup społecznych (jak w krajach rozwiniętych), ale na bazie przynależności plemiennej.
Słabość instytucji państwowych: ogranicza możliwość sprawnego funkcjonowania państwa i jego administracji. Różnice kulturowo- cywilizacyjne, niski poziom zaawansowania procesów narodowotwórczych: to wzmaga podatność na rozbicie jedności i stabilności.
Deficyt demokracji powoduje, że zmiana elit władzy możliwa jest tylko przez gwałtowane wydarzenia. Przemoc jest więc uprawnionym środkiem uprawiania polityki.
Wymienić najważniejsze regiony, gdzie w konflikty bądź stabilizację konfliktów zaangażowane są Stany Zjednoczone.
Wymienić najważniejsze regiony, gdzie w konflikty bądź stabilizację konfliktów zaangażowane są Chiny.
Wymienić najważniejsze regiony, gdzie w konflikty bądź stabilizację konfliktów zaangażowana jest Rosja.
Somalia, Etiopia (Konflikt Etiopia- Erytrea, pozycja państwa w regionie(kiedyś było to jedno z najbogatszych państw, dziś upada), czasy cesarza Haile Selassie ; Somali-państwo upadłe, w jaki sposób kraj leżący na samym skraju Afryki może destabilizować szlaki z Azji do Europy, piractwo morskie)
Angola i Namibia ( kto rządził przed okresem dekolonizacji(jakie państwo miało wcześniej kolonie na tym terenie), kto zaangażowany był w wojnę domową, skuteki wojny domowej, zakres chronologiczny, kto się w to angażował)
Liberia i Sierra Leone (dyktatura, wojna domowa, brudne diamenty, nazwiska dyktatorów).
Dyktatura: W 1980r., po odsunięciu elit amerykańskich od władzy, nowym szefem państwa Liberii został Samuel Doe. Szybko okazało się, że polityka władz zmierza w kierunku autorytaryzmu, a ich zapleczem stała się grupa etniczna Krahn, reżim prezydenta Doe cieszył się też wsparciem grupy etnicznej Mandingo. Polityka władz wywołała niezadowolenie społeczne wśród ludów Gio i Mano, zamieszkujących najbogatsze hrabstwo Nimba, liczebniejszych niż Krahn, a jednocześnie pozbawionych wpływów politycznych. W kraju zaczęły narastać animozje międzyetniczne, pogłębiane represyjnym charakterem polityki prowadzonej przez władze. W 1985r. doszło do nieudanej próby obalenia Doe, w kolejnym wojskowym zamachu, po którym władze zastosowały masowe represje wobec przeciwników; w regionie Nimba zamordowano ok. 2tys. osób z ludów Gio i Mano. Z czasem czystki etniczne stały się powszechną reakcją armii na wszelkie przejawy oporu wobec władzy; ten z kolei narastał, zwłaszcza w drugiej połowie lat 80.XXw., gdy nastąpiło całkowite załamanie gospodarki.
Wojna domowa:
Liberia: 1989r.: wybuchło antyrządowe powstanie. Przez granicę Liberii i Wybrzeża Kości Słoniowej przeszły oddziały Narodowego Patriotycznego Frontu Liberii (NPLF) dowodzone przez Charlesa Taylora.
Wsparcie NPFL: z zagranicy, obok Wybrzeża Kości Słoniowej, też ze strony Libii i Burkiny Faso (wynikały one z tego, że przywódcy państw wspierających NPFL byli skonfliktowani z prezydentem Doe).
Sojusznikiem władz Liberii była Nigeria. Na forum Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej z inicjatywy Nigerii zadecydowano o wysłaniu do Liberii zachodnioafrykańskich sił pokojowych- ECOMOG (Misja Obserwacyjna Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej). Przez to konflikt się przedłużył o kilka lat, co pociągnęło za sobą kolejne ofiary śmiertelne (konflikt kosztował życie ok. 150 tys. osób, z czego ok. 70tys. osób poniosło śmierć po przybyciu sił ECOMOG).
Wojna domowa trwała z przerwami do 1997r., kiedy udało się przeprowadzić wybory prezydenckie- większość Liberyjczyków wybrała Charlesa Taylora. Nie zapewnił on jednak stabilizacji wewnętrznej: podsycając konflikt w Sierra Leone, doprowadził do konfliktu Liberii ze wspólnotą międzynarodową. W 2003r. musiał zrzec się urzędu.
Sierra Leone: prezydent Joseph Momoh popierał stanowisko Nigerii w sprawie utworzenia sił ECOMOG w Liberii, przez co naraził swój kraj na represje ze strony NPFL. Do tego Freetown (stolica Sierra Leone), stała się głównym węzłem zaopatrzeniowym dla sił międzynarodowych.
Przy wsparciu NPFL, w 1991r. został powołany do życia Zjednoczony Ruch Rewolucyjny (RUF), którego przywódca Foday Sankoh wezwał prezydenta Momoha do ustąpienia z urzędu. Siły RUF wspierane przez NPFL rozpoczęły ofensywę przeciwko armii Sierra Leone. Kraj pogrążył się w wojnie domowej. W 1992r. Momoh został odsunięty od władzy.
Brudne diamenty: Rebelianci chcieli przejąć władzę, a zainicjowany proceder wydobywania surowców naturalnych (w tym diamentów) na terenach kontrolowanych przez siły zbrojnej opozycji uczynił z wojny opłacalny interes. Przez to zainteresowanie rozmowami pokojowymi było ograniczone. Stronie rządowej wsparcia udzieliły wojska Gwinei, skutecznie powstrzymując ofensywę rebeliantów. Rząd Strassera zaprosił zagranicznych najemników, by chronić obszary występowania diamentów przed siłami opozycji.
Dyktatorzy: gen. Julius Maad Bio (doszedł do władzy drogą zamachu stanu), Ahmad Tejan Kabbah, Johny Paul Koroma.
W 2002r. wojna w Sierra Leone zakończyła się. W celu osądzenia zbrodni wojennych został powołany Specjalny Sąd ds. Sierra Leone: najważniejszy oskarżony- Charles Taylor. Zarzucano mu zbrojenie i szkolenie rebeliantów oraz zbrodnie przeciwko ludzkości (m.in. ludobójstwo, okrucieństwo wobec ludności cywilnej, praktykowanie niewolnictwa, przymusowe wcielanie do wojska dzieci). W 2012r. został skazany na 50 lat więzienia.
Rwanada i Burundi (problem ludobójstwa oraz jego okres, spadek pozycji po jakich koloniach , kto się w to angażował)
Sudan (5-6 treściwych zdań, podział państwa- dwie odrębne kultury- wpływy islamskie i rdzenne, powstanie w Darfurze)
Kolumbia (relacje Kolumbia-Wenezuela, biznes narkotykowy, partyzantki o charakterze przestępczym)
Peru (świetlisty szlak, Tupamaros)
Tybet (na czym polega sytuacja w Tybecie)
Chiny – Tajwan (kto zaangażowany z zewnątrz, dlaczego to nie jest jedno państwo, stosunek Chin do Tajwanu (obecny ), dlaczego chińczycy nie są chińczykami w Tajwanie, jakie jest współczesne położenie konfliktu i kto do tego dążył)
Filipiny (wojna domowa, czas ,skutki , kto z kim walczył)
Indie – Pakistan (konflikt o kaszmir)
Pakistan jako potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego kilka zdan dlaczego.
Pakistan jest zagrożeniem głównie z tego powodu, że ma bardzo silną i waleczną opozycje wewnętrzną połączoną z islamem, której celem jest przejęcie władzy w tym kraju. Jest to widoczne w częstych zamachach terrorystycznych na władze państwowe. Celem fundamentalistów islamskich jest przejęcie władzy i arsenału nuklearnego. W sytuację Pakistanu zaangażowane są Stany Zjednoczone. Sytuacja jest trudna, ponieważ władza zdaje sobie sprawę, że potrzebna jest interwencja amerykanów, lecz z drugiej strony liczyć się musi z opinią publiczną, która nie toleruje obecności amerykanów.
Zaplecze na pograniczu pakistańsko-afgańskim: Nikomu w historii nie udało się wygrać wojny w Afganistanie, jest to teren trudny do zdobycia, gdyż na tym obszarze nie ma wpływów zewnętrznych, istnieje tam siedlisko terroryzmu i jest to problem dla Pakistanu, bo niby jest to teren Pakistanu a nie ma siły aby panującą sytuację opanować, ani wojsko ani władza, nie jest w stanie nic zrobić. Nie ma możliwości przejęcia kontroli nad Afganistanem, dlatego też terroryzm wewnętrzny w Pakistanie jest bardzo duży. Konflikty są na tle religijnym i politycznym. Państwo jest oficjalnym posiadaczem broni nuklearnej i może się ona dostać w niewłaściwe ręce, dlatego tez naukowcy alarmują, że trzeba na nie uważać.
Sri Lanka (wojna domowa, Tamilskie tygrysy, kto jest kim, przyczyna, kiedy się zaczęło- w ostatnich latach dopiero się skończyło)
Afganistan (problem talibów, mudżahedinów , inwazja amerykańska, (a później przejecie sojuszu północno- atlantyckiego i państw wspierających) wraz z wojną radziecko – afgańską (w jakim czasie i jak się skończyła))
Irak (wojna z Iranem- jak się skończyła, i ile trwała, (Stany Zjednoczone wspierały Irak))
Wojna iracko- irańska 1980-1988: powodem było odrzucenie przez Iran irackich żądań: zwrotu trzech wysp w cieśninie Ormuz, renegocjacji porozumienia z 1975r. (Irak chciał posiadać cały obszar wodny Szatt al-Arab) oraz przyznania autonomii irańskiemu ostanowi Chuzestan, zamieszkanemu przez ludność arabską. Polityczna przyczyna: obawa przed rozszerzeniem się irańskiej rewolucji na terytorium Iraku i inne państwa muzułmańskie, i to nie tylko Bliskiego Wschodu.
USA i ZSRR zachęcały Saddama Husajna do wojny.
Irak miał wsparcie USA i ZSRR polityczne i militarne. USA dostarczyły technologie wojskowe, broń chemiczną i informacje wywiadowcze.
Jak się skończyła: wojna nie pozwoliła na rozwiązanie żadnego z problemów. Działania wojenne ustały na mocy zawieszenia broni, przy czym obie strony przypisywały sobie zwycięstwo. W 1990r. Irak i Iran podpisały układ pokojowy.
Iran – zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego (program nuklearny, sprzeciw wobec opinii międzynarodowej, sankcje nakładane na ten kraj, niechęć tego kraju do zrezygnowania z Teheranu. Władze Iranu nie kryją nienawiści do Stanów Zjednoczonych i Zachodu (siedlisko szatana z siedziba w Waszyngtonie) )
konflikt iracko – irański
konflikt izraelsko – arabski (wymienić wojny, co Izrael na tym zyskał a co stracił, problem strefy gazy, Jerozolima , wzgórze Golan dla Izraela miejscem strategicznym (jak się dobrze ustawi wyrzutnie rakietowe, to może spokojnie celować w Telawiwe)
Pierwsza wojna izraelsko- arabska: została wszczęta w 1948r. Państwa arabskie nie uznały Izraela i ich wojska wkroczyły na teren Palestyny. Zakończyła się ona w 1949r. porozumieniem o zawieszeniu broni między Izraelem a częścią państw arabskich. W wojnie Izrael zwyciężył militarnie, utrwalił państwowość i powiększył swoje terytorium przyznane przez ONZ. Egipt objął administrację nad Okręgiem Gazy. Jerozolima została podzielona między Izrael na zachodzie i Jordanię na wschodzie. Państwa arabskie jednak nadal nie uznawały Izraela.
Druga wojna izraelsko- arabska: doszło do niej w 1956r. Po nacjonalizacji Kanału Sueskiego Wielka Brytania, Francja i Izrael podjęły wspólną akcję wojskową przeciw Egiptowi. Wojska izraelskie przekroczyły granicę 29.10., zajmując Okręg Gazy i terytoria na półwyspie Synaj, a wojska brytyjskie i francuskie dołączyły 5.11., uzasadniając interwencję koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa w strefie kanału. Wojska te zostały usunięte pod presją Związku Radzieckiego i Stanów Zjednoczonych, ale jednocześnie została odblokowana dla izraelskiej żeglugi morskiej zatoka Akaba i port w Eljacie.
Trzecia wojna izraelsko- arabska: zwana ,,wojną sześciodniową’’, trwała od 5 do 11.06.1967r. Według Izraela była to wojna obronna, sprowokowana zagrożeniem ze strony państw arabskich, gdyż rozbudowały one armię, zamknęły statkom izraelskim dostęp do Morza Czerwonego, a Egipt żądał wycofania sił ONZ. W czasie działań wojennych Izrael zajął Okręg Gazy, półwysep Synaj aż po Kanał Sueski, jordański Zachodni Brzeg i wschodnią część Jerozolimy, a także mające strategiczne znaczenie syryjskie Wzgórza Golan, w rezultacie dokonując zmiany granic i powiększając swoje terytorium.
Czwarta wojna izraelsko- arabska: wybuchła w 1973r., gdy Egipt i Syria chciały odzyskać swoje terytoria. Wojna zakończyła się akcją rozjemczą. Rokowana w sprawie zawieszenia broni pozwoliły na nawiązanie bezpośredniego kontaktu między Egiptem a Izraelem i późniejsze podjęcie rozmów na temat normalizacji stosunków. 17.09.1978r. w Camp David (USA), prezydent Egiptu Anwar as-Sadat i premier Izraela Menachem Begin podpisali dokumenty określające warunki pokoju na Bliskim Wschodzie i między państwami. Traktat pokojowy przewidywał koniec wojny między Egiptem a Izraelem i stopniowy zwrot półwyspu Synaj Egiptowi. Normalizacja stosunków spowodowała bojkot Egiptu przez kraje arabskie, który trwał do końca lat 80. XXw. W konsekwencji wojny Jom Kipur i rewolucji w Iranie konflikt bliskowschodni nabrał nowej jakości. Dzięki wsparciu ze strony USA wzmocniła się pozycja Izraela, a obalenie szacha w Iranie uczyniło ten kraj głównym sojusznikiem amerykańskim na Bliskim Wschodzie. Państwa arabskie zrezygnowały z polityki bezpośredniej konfrontacji z Izraelem z powodu osłabienia Syrii, zneutralizowania Egiptu, zacieśnienia stosunków USA z Arabią Saudyjską i zaangażowania Iraku w wojnę z Iranem.
W unormowaniu stosunków między Syrią a Izraelem najważniejszym problemem jest sprawa okupowanych i zaanektowanych przez Izrael Wzgórz Golan, których zwrotu domaga się Syria.
Wzgórza Golan: dla Syrii kontrola nad Wzgórzami Golan oznacza odzyskanie strategicznych korzyści - dla Izraela zaś utrzymanie tych terenów jest kwestią istnienia tego państwa (właśnie dlatego, że jak się dobrze ustawi rakiety to można celować w Tel Awiw).
Kurdowie (gdzie występują, jakie są z nimi problemy, Kurdowie tureccy, Kurdowie iraccy, maja podobna sytuacje do Palestyńczyków, brak możliwości utworzenia własnego państwa, w państwie irackim możliwa autonomia, ale nie w Turcji, działalność terrorystyczna przeciwko Turcji)
Syria (wojna domowa, reakcja ONZ, NATO, Rosji, Iranu i państw zachodnich, z drugiej strony prezydent Syrii który nie ustąpi Asad)
Bałkany (Bośnia, Kosowo) (Kosowo-kto był stroną konfliktu, jak to się skończyło, Bośnia- kto z kim walczył i dlaczego)
Bośnia i Hercegowina: w 1992r. BiH proklamowała niepodległość- zostało to uznane przez Wspólnotę Europejską i USA. Muzułmanie byli za tym, ale Serbowie i Chorwaci chcieli przyłączyć zamieszkiwane tereny do Jugosławii i Chorwacji- mieli wsparcie władz tych państw. Serbowie utworzyli Serbską Republikę BiH, a Chorwaci Republikę Chorwacką Herceg-Bosna.
Kto z kim walczył:
Serbowie i Muzułmanie,
Serbowie i Chorwaci,
Chorwaci i Muzułmanie (mniejszy zasięg),
Doszło też do konfliktu zbrojnego między Muzułmanami.
W 1995r. w wyniku rokowań pokojowych w Dayton, zostało podpisane w Paryżu porozumienie kończące wojnę i tworzące podwaliny konstrukcji ustrojowej Bośni i Hercegowiny.
Kosowo (konflikt serbsko-albański): w latach 90.XXw. Albańczycy zbudowali w Kosowie równoległy do oficjalnego system odrębnych albańskich instytucji życia politycznego i społecznego (szkolnictwo, zdrowie, podatki), a społeczność serbska i albańska funkcjonowały w niezależnych od siebie przestrzeniach. Taka sytuacja trwała do 1997r.
Na początku 1998r. coraz częściej dochodziło do starć Wyzwoleńczą Armią Kosowa a jugosłowiańskimi siłami bezpieczeństwa.
Jak to się skończyło: W 2007r. Kosowo zadeklarowało niepodległość. W czerwcu 2009 roku Kosowo zostało członkiem Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. 12 grudnia 2010r. w Kosowie odbyły się pierwsze wybory parlamentarne po deklaracji niepodległości, wywołane uchwaleniem wotum nieufności wobec dotychczasowego rządu, w których ponownie najlepszy wynik uzyskała DPK premiera Thaciego.
Hiszpania – Kraj Basków – Katalonia (separatyzm terroryzm, kto tam podkładał bomby i gdzie)
IRA (przyczyna sporu Irlandii Północnej)
Gruzja – Rosja (Gruzja- w wyniku wojny odłączone Osetia i Adżaria, problem z policja Adżarię, Osetia i Adżaria – ogłosiły niepodległość- kto ją uznał a kto nie, kiedy wojna, skutek wojny (2008))
Armenia i Azerbejdżan (całość w książce) (górski karabach)
tzw. „wiosna arabska” (wszystko, przez jakie państwa się przetoczyła, nazwiska rządzących którzy w tej wojnie upadli i przypisanie ich do kraju)
konflikty surowcowe : główne obszary konfliktogenne i główni aktorzy (ostatni wykład, trójkąt strategiczny)
zagrożenia asymetryczne - scharakteryzować (nie konflikty asymetryczne, tylko zagrożenia asymetryczne !!!!!!!) są generowane przez podmioty poza państwowe, nie są konwencjonalne , na szczycie tych zagrożeń jest terroryzm, narkotyki itd… wszystko co wpływa na destabilizacje państw zachodu, nie jest typowym konfliktem państwowym