NERKA- 12x4x4, w przestrzeni pozaotrzewnowej na wysokości Th 12- L2.W części wklęsłej znajduje się wnęka, przez którą przechodzi tęt i żyła nerkowa oraz moczowód. Otoczona jest torebką łącznotkankową grubą warstwą tk tłuszczowej. Na przekroju widoczna jest część korowa i część rdzenna. Od strony kory do rdzenia nerki wnikają kolumny nerkowe (Bertina).
Część rdzenna nerki zbudowana jest z 8-18 piramid. Szczyty piramidy nazywane brodawkami znajdują się w świetle kielicha mniejszego. Na szczycie brodawki znajdują się ujścia kanalików zbiorczych dużego kalibru tzw. Przewody brodawkowe (Belliniego).
NEFRON- jest jednostką strukturalną i czynnościową nerki. Składa się z: Ciałka nerkowego (Malpighiego), Kanalika I rzędu, Pętli nefronu (Henlego), Kanalika II rzędu, wynosi 50-55 mm a ich ilość w obu nerkach to 4, 5-6mln.
KŁĘBUSZEK NERK - CIAŁKO NERKOWE STANOWI czynnościowe połączenie układu krążenia z kanalikiem nefronu. Składa się z kłębuszka naczyń włosowatych okienkowatych otoczonych torebką kłębuszka (Bowmana) posiadającą listek trzewny i listek ścienny w ciałku wyróżniamy bieguny naczyn i moczowy. śr od 170 do 200 mikrometrów, w nefronach 3-rdz są nieco większe niż w korowych.
naczynia: Tt doprowadzająca dzieli się na kilka, kilkanaście rozgałęz naczyń włosowatych okienkowatych, które uchodzą do tętniczki odprowadzającej.
torebka Bowmana - Blaszka ścienna torebki Bowmana wysłana jest nabłonkiem jednowarstwowym płaskim. Blaszka trzewna pokrywająca naczynia krwionośne zbudowana jest z komórek zwanych podocytami. Od ciała podocyta odchodzi parę dużych wypustek I rzędu, zaś od nich liczne drobne wypustki o niewielkiej pow podst opierające się o bł podst naczynia krwionośnego.
błona filtracyjna- Między wypustkami podocytów, równolegle do błony podstawnej jest rozpięta błona o gr ok. 6 nm (przepona szczeliny) zamykająca wszystkie szczeliny filtracyjne. Błona ta ma pory średnicy 4x14 nm. Powierzchnia wypustek pokryta jest podokaliksyną (sialoproteiną) silnym polianionem, zatrzymującym wraz z makrocząsteczkami błony podstawnej ujemnie naładowane cząsteczki np. albuminy.
filtracja osocza. Filtr - Kom śródbłonka zatrzymują komórki i cząsteczki powyżej 1 mln kD;
Błona podstawna będąca wspólnym wytworem śródbłonka i podocytów; Szczeliny filtracyjne i ich przepony (zatrzymują cząsteczki do ok. 125000 kD). Filtracja odbywa się na drodze mechanicznej oraz bariery elektrycznej.
NERKA Gł czynnością nefronu jest eliminacja z osocza krwi końcowych produktów przemiany materii. W nerce można zaobserwować cztery mechanizmy funkcjonowania: filtrację, resorpcję zwrotną, wydzielanie i synteza niektórych substancji.
2)Filtracja osocza odbywa się w kłębuszkach nerkowych, czemu sprzyja wysokie ciśnienie w naczyniach włosow. W przefiltrow moczu pierwot znajd się cukry proste, aminokwasy, mocznik, kwas moczowy, kreatynina, nieorganiczne fosforany i liczne jony.
3)Resorpcja zwrot zaczyna się natychmiast w kanaliku I rzędu. Całkowicie zostaje wchłonięta glukoza, aktywnie są wchłaniane drobne białka, aminokw i witaminy w 85% wody i jonów Na i Cl (zwrotne wchł tych jonów zależy od ciś krwi i nawod organizmu).
4)Wydzie – część subst wydziel z moczem jest akt wydal przez kom: niewielkie ilości Na, Cl, wodor oraz K i kreatynina.
5)Wydzielanie dokrewne – renina i erytropoetyna,, Przekształcanie witaminy D3
7)Synteza czynników wasodilatacyjnych – PGA2 i PGE2
APARAT PRZYKŁĘBUSZKOWY – BUDOWA- jest narządem receptorowo – wydzielniczym.
Składa się z: Komórek przykłębuszkowych (JG) - zmodyfikowane miocyty warstwy środkowej t. doprowadzającej, wydzielają dokrwi enzym proteolityczny reninę. Komórek plamki gęstej- zmodyfikowane komórki nabłonka cz. krętej kanalika IIrz.
Są osmoreceptorami rejestrującymi zmiany ciśnienia osmotycznego moczu.
Komórek mezangium zewnętrznego—pośredniczą w przekazywaniu sygnału.
MOCZOWÓD - Ściana moczowodu zbudowana jest błony śluzowej błony mięśniowej i przydanki. Jest on wysłany nabłonkiem przejściowym, błona mięśniowa jest trójwarstwowa (podłużna, okrężna, podłużna).
Nabłonek przejściowy- Grubość nabłonka zmienia się wraz z wypełnieniem wysłanych nim struktur. Komórki baldaszkowate na wolnej powierzchni, liczne białka a w błonie komórkowej duża ilość cerebrozydów. W stanie obkurczenia w powierzchownej warstwie cytoplazmy występują liczne fałdy i wgłębienia będące rezerwą bł. komórkowej.
PĘCHERZ MOCZOWY- Ściana pęcherze składa się z: błony śluzowej pokrytej nabłonkiem przejściowym trójwarstwowym bł. mięśniowej (podłużna, okrężna, podłużna) oraz przydanki lub błony surowiczej.
CEWKA MOCZOWA- męska (ok.20cm); cz. Sterczowa (nabł. przejściowy), cz. błoniasta (nabłonek wielorzędowy walcowaty), cz. gąbczasta (nabłonek wielowarstwowy płaski). Cewka moczowa żeńska jest krótka (ok. 4 cm), pokr nabł wielowarst płaskim.
UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI Składa się z: jąder, Przewodów wyprowadzających nasienie (Kanalików prostych,
Przewodzików sieci jądra, Przewodów odprowadzających, Przewodów najądrza, Nasieniowodów, Przewodów wytryskowych
Cewki moczowej Prącia
Gruczołów dodatkowych: Pęcherzyków nasiennych Gruczołu krokowego, Gruczołów opuszkowo-cewkowych
HISTOGENEZA W pierwszym okresie rozwoju zewnętrzne narządy płciowe u obu płci są jednakowe. Wspólnym zawiązkiem tych narządów są: Nieparzysty guzek płciowy, Parzyste fałdy moczowo-płciowe, Wyniosłość płciowa
JĄDRA leżą w worku mosznowym, utworzonym ze skóry i tkanki podskórnej (błony kurczliwej). Przednie i boczne powierzchnie jąder pokryte są fałdem otrzewnej zwanym osłonką pochwową. Całe jądro pokryte jest łącznotkankową błoną białawą (grubość ok. 500µm), której wewnętrzną warstwę stanowi błona naczyniowa. Na tylnej powierzchni jądra błona biaława jest grubsza i luźniej utkana tworząc tzw. Śródjądrze. Od śródjądrza odchodzą łącznotkankowe blaszki dzieląc utkaniena200-300 stożkowatych płacików
Jądro- architektura utkania- Płacik jądra składa się z 1-4 kanalików krętych wysłanych nabłonkiem plemnikotwórczym oraz utkania śródmiąższowego zawierającego komórki endokrynowe (Leydiga).Kanaliki kręte są silnie poskręcane mają długość od 30 do 150 cm średnicę od 150 do 300µm. w częściach szczytowych płacika kanaliki kręte łączą się ze sobą tworząc kanaliki (cewki) nasienne proste długości od 1mm, które są początkowymi odcinkami dróg wyprowadzających nasienie.
NABŁONEK PLEMNIKOTWÓRCZY nabł wielowarstwowymi składa się z komórek podporowych i komórek szeregu spermatogenezy.
Komórki podporowe Sertoliego - Są wydłużonymi, rozgałęzionymi piramidalnymi komórkami nabłonkowymi rozciągają się od blaszki podstawowej „nabłonka płciowego” do światła kanalików krętych. Posiadają głębokie cytoplazmatyczne wypustki, którymi obejmują komórki płciowe. Posiadają duże blade owalne jądro zawierające widoczne jąderko. Komórki Sertoliego mają dobrze rozwiniętą zarówno gładką, jaki szorstką siateczkę śródplazmatyczną aparat Golgiego liczne mitochondria. Granice komórek są ściśle związane sąsiadującymi komórkami poprzez połączenia ścisłe (obwódki zamykające) tworząc ciągłą wyściółkę światła kanalika. Czynność: Fizyczne podparcie dla komórek szeregu spermatogenezy, Pośrednictwo w odżywianiu wzrastających plemników, Zapobieganie reakcjom autoimmunologicznym, Fagocytoza np. cytoplazmy resztkowej powstałej przebiegu spermiogenezy, Wytwarzanie płynu wypełniającego światło kanalików
SPERMIOGENEZA - proces przekształcania spermatydy w plemnik; trwa on około 3tygodni. Proces spermiogenezy zachodzi wyniku wytworzenia akrosomu (z aparatu Golgiego) formowania witki oraz kondensacji chromatyny.
PLEMNIK: 65µm, Liczba 20mln/ml, Liczba ruchliwych plemników min.60%, Szyb ruchu w dr płci 1,5mm/min, 3-4 dni.
KOMÓRKI ŚRÓDMIĄŻSZOWE LEYDIGA: Wywodzą sie z embrionalnego płciowego pasma mezodermy. Kom te, w odp na stymulację przysadkowego LH wydzielają testosteron. Komórki śródmiąższowe leżą skupiskach w tkance łącznej wiotkiej, między kanalikami krętymi, mają słabo kwasochłonną cytoplazmę z dobrze rozwiniętą siateczką śródplazmatyczną i Aparat Golgiego, białkowe kryształy Reinkiego, ziarna lipidów oraz duże blade jądro z 2 jąderkami.
REGULACJA SPERMATOGENEZY I WEWNĘTRZNEGO WYDZIELANIA JĄDRA: Hormon LH wpływa na komórki Leydiga (synteza i wydzielanie testosteronu i estrogenu). Testosteron jest konieczny dla rozwoju w pełni dojrzałych plemników.
Hormon FSH wpływa na rozwój nabłonka płciowego kanalikach krętych jądra; bezpośredni wpływ na spermatogenezę. Hormon jądrowy inhibina, hamuje wydzielanie FSH przysadce.
ABP (białko wiążące androgen) – powoduje utrzymanie wysokiego stężenia androgenu nabłonku płciowym
KANALIKI PROSTE I PRZEWODZIKI SIECI JĄDRA: Są początkowym odcinkiem dróg wyprowadzających nasienie, łączą kanaliki kręte jądra z najądrzem krótkie kanaliki proste wysłane są początkowo komórkami Sertoliego, pomiędzy którymi niema już szeregu spermatogenezy, następnie komórkami przechodzącymi sześcienne. Sieć jądra stanowi układ jamisto porozszerzanych kanałów wysłanych nabłonkiem sześciennym o dość zróżnicowanej wysokości komórek. Na wolnej powierzchni komórek nabłonka występują mikrokosmki lub pojedyncze rzęski.
NAJĄDRZE składa się z głowy trzonu i ogona. Głowę najądrza stanowi 10-12 przewodzików odprowadzających jądra, silnie poskręcanych, długości 4-6cm i średnicy ok. 0,6 mm, wysłanych nabłonkiem jednowarstwowym złożonym z komórek z migawkami, komórek mikrokosmkami komórek podstawnych.
W trzonie i ogonie znajduje się przewód najądrza długości ok. 5m, wysłany nabłonkiem wielorzędowym, miejscami dwurzędowym, którego skład wchodzą komórki główne (walcowate) posiadające na wolnej powierzchni stereocilia oraz komórki podstawne.
NASIENIOWÓD- parzysty przewód łączący najądrze z częścią sterczową cewki moczowej. Składa się z odcinka zewnątrzbrzusznego i wewnątrzbrzusznego (bańka i przewód wytryskowy). Długość od 50 do 60 cm, grubość ok.3mm, światło ok.0,5mm.ścianatrójwarstwowa: błona śluzowa wytwarza 4-5 podłużnych fałdów, pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym walcowatym (komórki z rzęskami i bez rzęsek)liczne limfocyty; bł mięśniowa 3warstw (podłużna, okrężna, poprzeczna); przydanka.
PĘCHERZYKI NASIENNE - Są uchyłkami nasieniowodów, na przekroju widoczne liczne cewki wydzielnicze. Błona śluzowa tworzy wiele fałdów, które mają skomplikowany rysunek i dają obraz licznych jamek i jam z większym światłem w części środkowej. Fałdy są pokryte wielorzędowym nabłonkiem walcowatym nieurzęśonym, zawierającym limfocyty. Blaszka właściwa błony śluzowej zawiera liczne włókna sprężyste. Błona mięśniowa składa się dwóch warstw: wewnętrznej okrężnej i zewnętrznej podłużnej. Wydzielina pęcherzyków nasiennych zawiera fruktozę, globuliny, wit. C, PGA2, PGB2, PGF2. Wydzielanie przez pęcherzyki nasienne pobudzane jest przez androgeny a hamowane przez estrogeny.
PROSTATA otacza cewkę moczową tuż poniżej pęcherza. Składa się z 30-50 gruczołów pęcherzykowo-cewkowych rozmieszczonych w trzech koncentrycznych grupach (śluzówkowej, podśluzówkowej i głównej). Wyściółkę pęcherzyków stanowi dwuwarstwowy nabłonek walcowaty lub nabłonek sześcienny. Nabłonek produkuje płyn sterczowy, bogaty w kwas cytrynowy i kwaśną fosfatazę oraz amylazę, fibrynolizynę i tłuszcze. Gruczoł jest otoczony torebką zawierającą komórki mięśnia gładkiego, które kurczą się podczas ejakulacji, wyrzucając płyn do cewki moczowej. Charakterystyczną cechą prostaty jest obecność w świetle gruczołu kamyków sterczowych. Są to złogi glikoproteinowe, które z czasem wapnieją i stają się coraz liczniejsze. Prostata jest częstym miejscem chorób u starszych mężczyzn.
GRUCZOŁY OPUSZKOWO – CEWKOWE (COWPERA)- o kształcie fasoli, leżące na wysokości części błotnistej cewki moczowej, budowy cewkowatej. Komórki gruczołowe mają spłaszczone jądra, leżące u podstawy komórek oraz słabo barwliwą cytoplazmę. Wydzielają śluz. Przewody: nabłonek jednowarstwowy walcowaty, przechodzący w pobliżu ujścia cewki moczowej w nabłonek wielorzędowy walcowaty. Wydzielina bogata w fruktozę, inozytol, prostaglandyny i liczne białka.
PRĄCIE: Penis obejmuje trzy cylindry ciał jamistych i gąbczastego – silnie ukrwionej tkanki otoczonej przez wspólną osłonę tkanki łącznej i przykrytej przez nieowłosioną, cienką skórę.
Ciała jamiste – każde z tych dwóch ciał zawiera tętnicę głęboką prącia i otoczone są przez grubą, włóknistą tkankę łączną.
Ciało gąbczaste prącia – pojedynczy, mały, brzuszny cylinder otoczony przez cieńszą warstwę tkanki łącznej. Jego rozszerzona przednia część tworzy żołądź prącia. Wzdłuż całej jego długości biegnie cewka moczowa, która uchodzi na szczycie żołędzi.
Tkanka jamista – zbudowana z beleczek ciał jamistych połączonych z błoną białawą.
W beleczkach występują komórki mięśniowe gładkie i włókna sprężyste.
UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI: Narządów płciowych wewnętrznych: jajniki, jajowody, macica pochwa
Narządów płciowych zewnętrznych: przedsionek pochwy, wargi sromowe większe i mniejsze, łechtaczka.
JAJNIK jest parzystym narządem położonym wewnątrzotrzewnowo. Przedni brzeg jajnika, czyli wnęka jest miejscem wejścia/wyjścia naczyń krwionośnych i nerwów. Powierzchnia jajnika jest pokryta nabłonkiem jednowarstwowym, u osób młodych walcowatym lub sześciennym, u starszych płaskim. Pod nabłonkiem leży warstwa tkanki łącznej tworzącej cienką torebkę zwaną błoną białawą, brak w niej naczyń krwionośnych. Na przekroju wyróżniamy część korową i nieostro odgraniczoną część rdzenną.
JAJNIK – ZRĄB Zrąb jajnika stanowi tkanka łączna włóknista wiotka zawierająca fibroblasty, fibrocyty, mastocyty, makrofagi i pojedyncze komórki mięśniowe oraz włókna kolagenowe i retikulinowe. Zrąb stanowi podporę dla pęcherzyków jajnikowych w różnym stanie rozwoju oraz ciałka żółtego. Komórki zrębu uczestniczą w produkcji hormonów oraz biorą udział w regulacji cyklu jajnikowego.
Jajnik – pęcherzyki Liczba pęcherzyków w obu jajnikach, w momencie urodzenia wynosi ok. 400000,
z tej liczby tylko 0, 1%(ok..400) ulega pełnemu rozwojowi i zawarta w nich kom jajowa zostaje wydzielona do jajowodu. Pozostałe pęcherzyki stopniowo zanikają.
W korze jajnika występują: Pęcherzyki pierwotne, Pęcherzyki wzrastające Pęcherzyki dojrzewające, Pęcherzyk dojrzały
Pęcherzyki pierwotne - Pęcherzyki pierwotne (zawiązkowe) rozmieszczone są na obwodzie kory jajnika, pod torebką. Pęcherzyk pierwotny składa się z oocytu I rzędu zahamowanego na etapie profazy (późnego diplotenu) I podziału redukcyjnego oraz otaczającej komórkę jajową pojedynczej warstwy płaskich komórek pęcherzykowych (ziarnistych) o charakterze nabłonkowym.
Pęcherzyki wzrastające (bezjamiste) - Oocyt I rz. Powiększa średnicę z 40 do 80 µm, zwiększa się ilość organelli, pojawiają się kropelki tłuszczu i ziarna lipochromowe. Przemieszczające się na obwód lizosomy stają się ziarnami korowymi. Owocyt wytwarza otoczkę przezroczystą (zona pellucida). Komórki pęcherzykowe (ziarniste) – przyjmują kształt sześcienny,
a następnie walcowaty oraz namnażają się i dzielą na kilka warstw. Łącznotkankowy zrąb otaczający pęcherzyk zaczyna się przekształcać w osłonkę pęcherzyka (theca folliculi). Osłonka ta początkowo składa się z wydłużonych fibroblastów, a następnie różnicuje na osłonkę pęcherzyka wewnętrzną zawierającą naczynia krwionośne i komórki tkanki łącznej oraz osłonkę pęcherzyka zewnętrzną zawierającą głównie włókna kolagenowe.
Pęcherzyki dojrzewające ( jamiste, wtórne) - Pomiędzy komórkami pęcherzykowymi(ziarnistymi) pojawiają się przestrzenie wypełnione płynem pęcherzykowym. Płyn pęcherzykowy jest produktem wydzielania komórek ziarnistych oraz przesączem z naczyń krwionośnych osłonki wewnętrznej pęcherzyka; zawiera znaczne ilości kwasu hialuronowego, czynniki przeciwzakrzepowe, FSH, estrogeny oraz szereg enzymów.
Pęcherzyk dojrzały (ostateczny, Graafa) -Pęcherzyk średnicy ok. 1cm, wypełniony płynem pęcherzykowym, do światła jamy uwypukla się wzgórek jajonośny, w obrębie, którego znajduje się oocyt I rzędu, przekształcający się tuż przed owulacją pod wpływem wyrzutu LH w oocyt II rzędu (zahamowany na etapie metafazy oraz ciałko kierunkowe). Na osłonce przezroczystej występują komórki ziarniste tworzące wieniec promienisty. Osłonka pęcherzyka składa się z: warstwy zewnętrznej osłonki pęcherzyka, warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka – komórki syntezują i wydzielają testosteron, warstwy ziarnistej (w komórkach tej warstwy testosteron ulega konwersji do 17-β-estradiolu; w warstwie tej powstaje większość estrogenów w tym najbardziej aktywny estradiol). Pod wpływem LH komórki ziarniste ulegają luteinizacji i zaczynają produkować progesteron.
OWULACJA (JAJECZKOWANIE) Tuż przed owulacją pęcherzyk Graffa zajmuje prawie całą grubość kory jajnika
a nawet wystaje ponad jego powierzchnię. Owulacja jest poprzedzona znacznym wzrostem stężenia LH we krwi. Dochodzi do ścieńczenia błony białawej i podstawnej pokrywającej pęcherzyk. Pod wpływem prostaglandyn dochodzi do miejscowego niedokrwienia błon na wystającej części pęcherzyka, powstaje plamka jasna (stigma). Pozostała część ściany pęcherzyka pozostaje silnie unaczyniona. LH (hormon luteinizujący) poprzez cyklazę adenylową, cAMP, kinazę A, aktywator plazminogenu przekształca plazminogen w plazminę, która z kolei uaktywnia kolagenozę rozkładającą ścianę pęcherzyka. Sama owulacja trwa 1-2 minuty
i polega na pęknięciu pęcherzyka oraz wpłynięciu płynu pęcherzykowatego wraz z komórką jajową (oocyt II rzędu w metafazie) otoczoną osłonką przezroczystą i wieńcem promienistym. W tym czasie strzępki jajowodu okrywają jajnik w miejscu owulacji i przechwytują komórkę jajową.
CIAŁKO ŻÓŁTE - Czas trwania ciałka żółtego zależy od losów komórki jajowej. Jeżeli oocyt nie zostaje zapłodniony ciałko przekształca się w ciałko menstruacyjne, które ulega degeneracji tłuszczowej polegającej na gromadzeniu się lipidów. Następnie ciało to przechodzi w ciałko białawe, które zanika w ciągu następnych paru cykli. Jeżeli komórka jajowa zostaje zapłodniona i zarodek następnie ulegnie inplantacji, to ciałko powiększa się do ok.2 cm i przekształca w ciałko żółte ciążowe. W komórkach syntetyzowane są duże ilości hormonów sterydowych (progesteronu i estrogenów) oraz oksytocyna i relaksyna. Około 1 miesiąca ciąży produkcję hormonów przejmuje łożysko, a ciałko żółte ulega stopniowej degeneracji, pozostawiając bliznę na pow jajnika.
JAJNIK – RDZEŃ I WNĘKA W części rdzennej jajnika poza bardzo licznymi naczyniami krwionośnymi występują rozproszone komórki endokrynowe powstałe z warstwy wewnętrznej osłonki pęcherzyka, uwalniające estrogeny. Liczba tych komórek jest zmienna, najwięcej jest ich u noworodków. Szczególnie intensywnie wydzielają one hormony w okresie pokwitania, kiedy to estrogeny wpływają na wykształcenie drugorzędowych cech płciowych. U kobiet w okresie prokreacyjnym stanowią one ok. 1% wagi jajnika. W okresie menopauzy ich ilość ulega zmniejszeniu. Komórki wnękowe zawierające w cytoplazmie kryształy Reinkego (jak kom. Leydiga w jądrze), przyjmuje się, że syntezują one i wydzielają męskie hormony płciowe androgeny (testosteron)
JAJOWÓD (TUBA UTERINA) jest parzystym przewodem długości ok. 12-15 cm. Anatomicznie składa się z lejka, bańki, cieśni i części śródściennej., Ściana jajowodu zbudowana jest z silnie pofałdowanej błony śluzowej, błony mięśniowej (wewnętrznej okrężnej i zewnętrznej podłużnej) i błony surowiczej.
MACICA jest pojedynczym narządem kształtu gruszkowatego 30 – 40 gramów. Anatomicznie składa się z dna, trzonu i szyjki, w ścianie macicy wyróżniamy: błonę śluzową (endometrium), błonę mięśniową (myometrium) oraz błonę surowiczą (perimetrium).
Macica – błona śluzowa – blaszka właściwa Blaszka właściwa błony śluzowej zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej wiotkiej. Pomiędzy włóknami tkanki łącznej występują liczne gwiaździste fibroblasty i fibrocyty, (które w momencie inplantacji jaja płodowego przekształcają się w komórki doczesnej), makrofagi, granulocyty, limfocyty, komórki plazmatyczne i komórki tuczne. Przez blaszkę właściwą przebiegają liczne gruczoły cewkowe. Blaszka właściwa błony śluzowej posiada warstwę czynnościową ulegającą stałym przemianom zgodnym z cyklem jajnikowym; warstwę podstawną, która nieznacznie ulega przemianom cyklicznym i stanowi bazę dla odbudowy warstwy czynnościowej.
CYKL MENSTRUACYJNY trwa 28 dni i jest zależny od hormonalnego cyklu jajnikowego. Cykl składa się z następujących faz:
Wzrostu (faza proliferacyjna, estrogenowa) – 3–14 dzień, Wydzielniczej (faza sekrecyjna, progesteronowi) – 15-27 dzień,
Niedokrwiennej (faza ischemiczna) – kilka godzin, Złuszczeniowej (faza deskwamacji) – 28-3 dzień.
Faza wzrostu - stymulowana przez estrogeny, błona śluzowa przyrasta od około 1 do 3 mm. W okresie początkowym następuje odtworzenie nabłonka powierzchownego poprzez migrację komórek z części końcowych gruczołów warstwy podstawnej (dna gruczołów). Zarówno w nabłonku jak i zrębie widać liczne komórki dzielące się mitotycznie. Pod koniec tej fazy warstwa czynnościowa błony śluzowej właściwej różnicuje się na leżącą pod nabł warstwę zbitą oraz leżącą głębiej warstwę gąbczastą.
Faza wydzielania - stymulowana przez progesteron. Następuje dalsze pogrubienie błony śluzowej do 5-6 mm, wynikające z powiększenia komórek zrębu, obrzęku macierzy oraz gromadzenia się wydzieliny w gruczołach. Gruczoły cewkowe ulegają spiralizacji. Całe utk staje się luźniejsze. W kom gwiaździstych (fibrocytach) pojawiają się ziarna wypełnione glikogenem i lipidami.
Faza niedokrwienna - rozpoczyna się w wyniku gwałtownego spadku poziomu progesteronu i estrogenu. Dochodzi do zwiększenia przepuszczalności błon lizosomalnych, wydostawaniu się z lizosomów fosfolipaz i powstawania prostaglandyn (zwłaszcza PGFa2). Prostaglandyny powodują skurcz ściany tętnić spiralnych na granicy błony podstawnej. W wyniku niedokrwienia i następowego niedotlenienia dochodzi do obumarcia warstwy czynnościowej.
Faza złuszczania Po okresie niedokrwienia naczynia tętnicze warstwy podstawnej ulegają rozszerzeniu, przerwaniu ulegają ściany naczyń (spiralnych) wcześniej niedokrwi obumarłych. Krew wydob się do warstwy czynnościow oddzielając ją od warstwy podstawnej.
POCHWA jest łącznotkankowo – mięśniowym kanałem rozciągającymi się od przedsionka do macicy. U dojrzałej kobiety ma ona długość 7-9 cm i z normalną macicą w przodozgięciu tworzy kąt ponad 900. Ściana pochwy zbudowana jest z czterech warstw:
Nabłonka wielowarstwowego płaskiego, Błony śluzowej bogatej we włókna elastyczne i w naczynia i cienkich ścianach, głównie żył i żyłek; Warstwy włóknisto mięśniowej: warstwa miocytów gładkich okrężnych, warstwa miocytów gładkich podłużnych. Przy dolnym końcu warstwa ta zawiera także włókna mięśniowe szkieletowe, znajdowane głównie wokół ujścia pochwy, na wysokości błony dziewiczej;
oPrzydanki tkanki łącznej zawierającej liczne grube włókna elastyczne, duże naczynia krwionośne, nerwy i skupienia komórek zwojowych.
GRUCZOŁ MLECZNY stanowi zmodyfikowaną formę gruczołu skórnego (potowego). Jest to gruczoł złożony, cewkowo-pęcherzykowy, o budowie zrazikowej. Każdy z 15-25 zrazików posiada własny przewód wprow uchodz na brodawce sutkowej.
Brodawka pokryta jest skórą w naskórku, której są liczne melanocyty. Wokół ujścia brodawki znajdują się gruczoły otoczkowe Montgomerego. Brodawkę stanowi tkanka łączna włóknista zbita zawierająca komórki mięśniowe gładkie tworzące zwieracz. Do zatoki mlecznej uchodzą przewody z poszczególnych zrazików.
GRUCZOŁ SUTKOWY (MLECZNY)- Kom gruczołowe wykazują wydzielanie apokryfowe. W początkowym okresie laktacji wydzielina gruczołu jest zbliżona składem do osocza i nazywana jest siarą. W mleku poza przesączem z naczyń krwionośnych znajduje się wydzielina z komórek gruczołowych. W wydzielinie tej znajdują się m.in. składniki białkowe (kazeina, alfa-laktoalbumina), trój glicerydy wydzielane, jako kulki otoczone błoną komórkową, IgA. Zaprzestanie karmienia i związany z tym spadek poziomu prolaktyny i oksytocyny prowadzi początkowo do zalegania wydzieliny, a następnie w wyniku ucisku i niedokrwienia do uszkodzenia komórek gruczołowych oraz ich rozpadu. Rozpadłe komórki zostają sfagocytowane przez makrofagi. Zanikają komórki wydzielnicze i w ich miejsce napływają komórki tłuszczowe.
Rak gruczołu piersiowego: Rak piersi powstaje z nabłonka przewodów wyprowadzających albo końcowych odcinków wydzielniczych. Rak piersi szybko daje przerzuty drogą naczyń limfatycznych do węzłów dołu pachowego, przez krwiobieg do płuc, kości mózgu.Metodami wczesnego wykrywania są: samokontrola piersi, mammografia, USG. Brak albo mutacja genu BRCA1 jest ściśle związana z powstawaniem raka piersi. cytologiczne badanie metodą FNA (cienkoigłowa punkcja) jest przydatną techniką dla diagnozy zmiany gruczołu piersiowego.