PIERWSZE ZASADY:1.Rzeczywista wiedza naukowa jest prawdziwa;2.Właściwości przedmiotów są wspólne dla klas przedmiotów;3.Język opisu naukowego wynika z własności opisywanych przedmiotów i zdarzeń;4.Język opisu naukowego posługuje się językiem izomorficznym wobec rzeczywistości. Wszystkie naukowe wyjaśnienia->charakter przyczynowy;wyjaśnienie takie powinno mieć jasno ujęte aspekty:przyczynę formalną,materialną,sprawczą,celową.Przyczyny celowe-wg Arystotelesa-takie zjawiska, kiedy wyst.świadomość celu i takie,kiedy nie ma tej świadom.lecz stan rzeczy determinuje sposób. Badanie naukowe=obserwacje->zdanie obserwacyjne ->zd.wyjaśniające->zd.interpretacyjne->wyjaśnienie naukowe.
ZAŁOŻENIA WIELKIEJ FILOZOF.NAUKI: 1.Realizm ontologiczny-świat istnieje realnie; 2.Realizm teoriopoznawczy-świat jest poznawalny(częściowo i niedoskonale); 3.Naturalizm ontologiczny-nie ostanieje nic oprócz realnego świata; 4.Natural. epistemologiczny-poznanie rzeczywistości jest jedynym poznaniem naukowym; Realizm ontologiczny:-świat skł.się z rzeczy i tylko z rzeczy;rzeczy są materialne,zmieniają się i wpływ.na siebie(relacje między nimi-> wynika proceduralność bad.nauk); rzeczy mają właściwości:wewn(np.atomowy ukł.cząst)i relacje(np.ciężar);wł.wewn dzielimy na:istotne(kręgosłup-bycie kręgowcem)i przypadkowe(bycie chorym) właściw.nie można oddzielić od rzeczy; rozróżniamy je i nadajemy im nazwy;zdania okr.jakąś właśc.to predykaty:powtarzane dla kolejnych rzeczy stają się koncepcjami; odrębny rodzaj właśc.rzeczy-dyspozycje (możliwości):dzielimy je na:przyczynowe (rozpuszczalność-zawsze),przypadkowe (rozpad jądra izotopu).orzeczenie o braku włsc.rzeczy to zd.obserw.Najczęściej występujące ujęcia filozofii nauki:-zbiór najogólniejszych poglądów na rzeczywistość, zgodnych z naukową wiedzą o świecie; -opinie tego,co jest treścią poznania naukowego; -najogólniejsza synteza tego,co wiadomo o rzeczywistości dzięki naukowcom; -analiza postępowania naukowców i procesu kumulowania wiedzy.
JOHN LONEE:metoda naukowa jako główne zagadnienie filozofii nauki(zagadnienie metafizyczne i epistemologiczne jako techniki); ALEXANDER BIRD: epistemologia naturalizowana jako główne zagadnienie filozofii nauki,metoda naukowa jako znaczne i niepewne narzędzie poznawcze.
ZDANIA I TWIERDZENIA. Zdanie-wyrażenie mające wartośc logiczną(prawda/fałsz); Twierdzenie-wyrażenie wypowiedzi z asercją(wypowiadający przypisuje mu wartośc logiczną=prawdziwe),wybierają je naukowcy;zbiory twierdzeń dotyczące jednego obszaru badań to teorie. Zdania analityczne:1.Logiczne-prawdziwe z zasad logiki; 2.Tezy języka-odwołuje się do def. (wszyscy mańkuci są leworęczni);3.Nie mające związku ze światem poza językiem (światem rzeczy,przyrody) Zdania syntetyczne: powst.w warunkach empirycznych(najważniejsze dla przyrodników),mowie potocznej i filozofii. Zd.empiryczne:wartośc logiczna oceniana na podst.odwoływania się do rzeczywistości ponadjęzykowej;wartośc poznawcza oceniana na podst.intersubiektywnej sprawdzalności;prawdziwość-ustalana jest przez odwołanie do doświadczenia. Rodzaje zd.syntetyczych-empirycznych: 1.Jednostkowe(ten lew jest ranny) 2.Egzystencjalne(pozytywne z małym kwantyfikatorem); 3.Uogólnione(z wielkim kwanty-wszystkie lwy są drapieżnikami) 4.Ontologiczne(lwy istnieją)KONFIRMACJA: polega na:sprawdzeniu zgodności z rzeczywistością zd.syntet w odnieś.do rzeczy opisywanej(zauważenie zgodności); powtórzeniu sprawdzania wobec jak największej liczby rzeczy;sprawdzenie poprawności logicznej i językowej zd. obserwacyjnych;sformułowanie zd. uogolnionego obserwacyjnego; sformułowanie twierdzenia o potwierdzeniu (konfirmacji)zd.syntet. DYSKONFIRMACJA-spr.zgodn.z rzeczyw.zd.synt.w odn.do rzeczy opisywanej-zauważamy brak zgodności; (3kolejne takie same jak wyżej); sformułowanie twierdzenia o braku potwierdzenia. WERYFIKACJA-sprawdzenie prawdz.zd.synt.w odn.do rzeczy opisywanej; powtórzenie sprawdzenia wobec wszystkich rzeczy takich samych; sprawdz.poprawności logicznej i językowej zd.obserwacyjnych; sformułowanie zd. Uogólnionego obserwacyjnego i sformułow. twierdz.o sprawdzeniu(weryf) zd.syntet. Uważa się,że weryfikacja w praktyce nie jest możliwa,ze wzgl.na wymóg wielkiego kwantyfikatora. FALSYFIKACJA-sprawdzenie niepoprawności zd.synt.w odn.do rzeczy opisyw(2 kolejne takie same jw.);sformułow. Zd.uogólnionego obserwacyjnego i sformułowanie twierdzenia o potwierdzonej nieprawdziwości zd.syntet.(czyli o jego sfalsyfikowaniu)lub o niepowodzeniu falsyfikacji(czyli o jego potwierdzeniu). KORNOBORACJA-przeprowadzenie możliwie wielu postępowań falsyfikat.dot.tego samego zd.syntet.i tych samych rzeczy jednak przy zast.różnych metod i procedur doświadcz.po uzyskaniu choćby pojedynczej falsyfikacji,ogłoszeniu błędności zdania,przy braku powodzenia falsyfikacji,ogłoszeniu koroboracji zd.syntet,procedur i metod często podczas prób sfalsyfik.problemu. Zd.obserwacyjne-1.zd.proste o rzeczach; 2.zd.o pojęciach w odniesieniu do rzeczy (zjawisk);3.zd.o relacjach uogól. dedukcyjnie ze zd.o pojęciach i rzeczach.Nie są powiązane jedynie przedmiotem obserwacji,są też utworzone teoretycznie wg uprzednio posiadanej wiedzy. OBSERWACJE-odróżnianie obserw.od przyglądania się; obserw.instrumentalne jako główna gr.ośr. pośrednich ; systematycznośc,powtarzalność analiow.przyczynowego i kontekstowego; selektywność ober.uzależnione od spodziewań wcześniejszej wiedzy i spodziewanych korzyści.Wynik obserw- DANE:zbiór prostych zd.obserw.,o pojęciach w odniesieniu do rzeczy,wynik obserwacji, pomiarów;cząstka wiedzy o czastce rzeczywistości;dane obiektywne(dot. Świata zewn.);dane subiekt(w psychologii). Zbiór danych pozwala na rozważ.domniemań, stawianie hipotez i dochodzenie twierdzeń; hipoteza jest domn.przekszt.w zd. twierdzące;twierdzenie jest potwierdzeniem hipotezy poddaną konfirmacji z wynikiem pozytywnym. DOMNIEMANIE-zwykłe zdanie obserwac.uogólnione sformułowane na podstawie danych; HIPOTEZA-zdanie obserwac.uogólnione połączone ze wskazaniem możliwości jego potwierdzenia lub sklasyfikowania; -ekstensywne:na podst. analogii i kreatywne:na podst.danych niedostępnych. Twierdzenie może być prawem przyrody jeśli z jego potwierdzenia wynika jego uniwersalność. Twierdzenie jest prawem,gdy:-jest uogólnione;jest częścią jakiegoś opisu rzeczywistości zd.teoret z założenia hipotetyczno-dedukcyjnymi; zostało potwierdzone i nie zostało sfalsyfikowane a przyznaniu mu statusu prawa przyrody;z jego potwierdzenia wynika jego uniwersalność. Prawo pierwszego rodzaju-zdanie o relacjach między pojęciami dotyczącymi własności rzeczy tego samego rodzaju;prawa te są złożonymi właściw. rzeczy. Prawo drugiego rodzaju-zdanie o relacjach między pojęciami dot.wł.rzeczy tego samego rodzaju i pojęciami dot.różnych rodzajów rzeczy. Konstrukt-obiekt konceptualny,oddający uogólnione wł.realnych rzeczy w relacji do nas jako poznających świat obserwatorow; dot.tylko ludzkiego poznania-tworzone dla potrzeb opisu rzeczyw.;nie mają statusu ontycznego, mają jedynie status epistemiczny; przypisywanie im istnienia powoduje powst. zd. wadliwych metafaz.; tworzone do celów związ.z opisem rzeczy i ich relacji, można je zmieniać;k.są komunikacyjne i eksploracyjne choć upraszczają relacje,kt.dotyczą;przykład k.-modelu:takson;przykład k.-relacyjnego: drzewo filogenetyczne Teoremat Ludwiga-organiczny zajmującą nową niszę ekol.o genotypach obniżających w niszy wyjściowej fitness mogą być włączone do puli genotypów populacji wyjściowej;org.to rzeczy,fitness to konstrukt. Prawo 3go rodzaju-zd.wprowadzające regułę z prawa 2go rodzaju,ujmuje relację między pojęciami i prawami lub między różnymi prawami 2go rodzaju.np.prawo Ohma. Prawa 4go rodzaju-naukowe:prawa niższe rodzajów są naukowe,gdy nie przejawia si,ę w nich wpływ badacza,jest to wymóg obiektywności; filozoficzne:gdy nie są sprzeczne z podst.założeniami ontologicznymi i epistemologicznymi (wymóg spójności).EINSTEIN:wyróżniał poj.pierwotne,wtórne i prawa przyrody. Pierwotne:bezpośrednio i intuicyjnie związane z postrzeganiem zmysłowym (ciśnienie,ciepło);wtórne: zw.pośrednio z postrzeg.zmysłowym; prawo przyrody: związki dostrzegane między poj.pierw. analizowane przy pomocy poj.wtór. wyrażające twierdzenia teorii;
3 cechy filoz.nauki:1.wszechświat jest racjonalny,istnieją pr.przyrody,kt.można odkrywać;2.pr.przyrody są proste i spójne tak,że teorie też takie są;3.pr.przyr.są pr.matemaycznymi; Prawo nauki jakościowe: twierdz.ujmujące stałą relację między wł.rzeczy lub zdarzeniami,należą tu prawa przyczynowe i rozwojowe;Pr. Nauki ilościowe:zależność o charakt.funkcji między parametrami ciała lub ukł.materialnego. Każde prawo powinno być zd.teoretycznym-o relacjach,uogólnione dedukcyjne ze wskazanym zakresem obowiązyw., niezależne od języka;są ściśle ogólne, otw.ontologicznie i epistemologicznie, dobrze potwierdzone,przynależą do teorii, pełnią f.eksploatacyjną i predykcyjną,np. prawo połowicznego rozpadu. Pr.przyrody- uniwersalne da całej przyr=ogólne. Twierdz-potw.hipotezy,proste i szczegółowe,pr. przyrody,obudowane warunkami. Modus ponendo panes-jest z przesłanki p,wynika q, a przesłanka p jest prawdziwa to fakt q też jest prawdziwy (-jeżeli jest mróz kałuże zamarzają –dziś jest mróz –kałuże są frozen) Modus fallendo fallens-jeśli przesłanka p i fakt q są prawdziwe to z zaprzecz.faktu q wynika zaprzecz.przesłanki q.(Jeśli Jaś jest dzieckiem to jest niepełnoletni). Stan rzeczy- zbiór właściwości rzeczy w danej chwili, zmiana st.rzeczy to wydarzenie.Jesli zmiany wyst.w sosób ciągły-proces.Fakt-rzecz w okr. Stanie o okr.sumie właściwości,wydarzenie zmieniające stan rzeczy (konstrukty nie są faktami). Fenomen-zmyzłowe dośw.rzeczy, wydarz.lub procesu; nie jest synonimem faktu,jest subiektywny,zależy od naszego postrzeg.świata. Teorie naukowe logiki i matemat: -są system.dedukcyjnymi,-są w pełni zaksjomatowane(mają kompletny zestaw twierdzeń wyjaśnionych przyjmowanych bez dowodu),-sa w pełni sformalizowane(mają pełny zestaw reguł wnioskowania). Teorie naukowe nauk doświadczalnych:-złozone ze zd.teoret, -zd. teoret.są spójne,logiczne i matematyczne, -referencyjne zdanie teorii jest twierdz,-tw.teorii są konsekwentne,schematyczne;-tw.teorii są interpretowane empirycznie,na podst.tw.można przeprowadzić doświadcz.i przewidzieć wnioski.Teoria naukowa-cechy: -obejmuje co najmniej 1zd.teoret.będące twierdz.potwierdzonym doświadczalnie, spójnym logicznie i nie sklasyfikowanym;-zd.to ma określony obszar obowiązywania moc wyjaśnioną na tym obszarze;-podczas wyjaśniania się stos.pojęcia specyf.dla teorii; -tw.teorii pozwala na przewidyw faktów, obserwacji lub wyników obsz.obowiązyw.
Kryterium naukowości-jeżeli tw.teorii jest tak skonstruowane,że niemożliwa jest falsyfikacja,to nie jest to teori naukowa. Jeśli istnieje sposób,by sfalsyf.teorię,to dodatkowo trzeba:-określić reguły wykraczając jej obszar obowiązywania;-wskazać reguły korespondencji dla pojęc tworzących ramy pojęciowe teorii;-określić reguły formowania predykcji,czyli przewidywania faktów,obserwacji,wyników dla obszaru obowiązywania. Darwinowska teoria ewolucji:1.żywe org.się zmieniają; 2.zmiany org.nast.stopniowo i płynnie; 3.w miarę zmian powst.nowe gatunki;4.na org. działa w ich środ.natural.selekcja powodująca przeżycie najlepiej przystosowanych; 5.wszystkie org.pochodzą od wspólnego przodka.

Teoria naukowa powinna być: 1.otw.ontologicznie:jeśli w obszarze obowiąż.odkryjemy nowe rodzaje rzeczy,twierdz.teorii powinno być otw.również dla nich; 2.otw. epistemologicznie -jeśli podczas badań zmienimy powody doświadczalne lub metody badań wyniki uyskane nowymi metodami powinny być dalej zgodne z teorią
Otwartość ontologiczna teorii-jeśli w obszarze obowiązywania odkryjemy nowe rodzaje rzeczy,tw.teorii powinno być słuszne nawet dla nich;-jeśli tw.teorii nie jest sluszne dla nowo odkrytych rzeczy,teoria zostaje odrzucona,bo nie posiada mocy eksplenacyjnej; jeśli teoria zostaje zawężona to pojawia się nowa,zawężona. Otwartość epistemologiczna teorii:-jeżeli w obszarze obow.teorii zmienimy metody badawcze lub reguły interpret.wyników,tw.teorii powinno być słuszne również dla nich;-jeśli tw.nie wyjaśnia inaczej uzykanych wyników,teoria zostaje odrzucona,bo nie posiada mocy eksplenacyjnej.Teorie nauk doświadczalnych: tw.każdej teorii należy ujmować w logicznych kategor,prawdy i fałszu;-z tw.teorii wynika opis rzeczywistości, który z nią koresponduje lub nie(prawdziy lub fałszywy);-z tw.teorii wynika wiedza o przedmiotach teoret.,kt.nie dają się bezpośred.obiektyw.badać,ta wiedza staje się przesłanką do ich realnego istnienia; przedmioty teoret.są intencjonalnie oddzielone od podmiotu; IMNE LAKATOS:teoria naukowa to jedno gł.tw.przyjmowane jedynie na podst.jego mocy wyjaśnionej,bez procesów sprawdzających ani falsyfikacyjnych; tw.to stanowi „twardy rdzeń” teorii;-jeśli zostanie sfalsyfikowane teoria upada;-do czasu chroni je pas ochronny hipotez pomocniczych; -hip.pomocn.podlegają potwierdz.i falsyfik.;-jeśli pojawiają się nowe fakty,tworzą się wyjaśniające je hipotezy ad hoc;przykład twardego rdzenia:teoria atomistyczna w chemii:wszystkie r.chem. polegają na łączeniu/rozdzielaniu atomów. Procesy heurystyczne:sposoby postępowania prowadz.do odkrywania nowych faktów lub zależności i porów. nowo uzyskanej wiedzy ze starymi przekonaniami. MARIO BUNGE:teoria realistyczna to sys. Hipotetyczno-dedukcyjny zbud.z hipotez wynikających z raczej uprzedniej wiedzy związ.z rzeczyw.i logicznie i referencyjnie;-każda teoria wynika ze zd.obserwa;-każda teoria jest zorganizowanym zb.hipotez w różnym stopniu potwierdzonych;-teorię dotyczącą tego samego obszaru obowiązywania mogą tworzyć sys.teorii. Osobliwości epistemologiczne biologii:

-przedmiot poznania jest skończony;-poznający jest integralną częścią poznaw. przedm;-podstaw.pojęcia nie mają naukowo poprawnych definicji; Problemy językowe biologii:-mylenie faktów i teorii;-opis rzeczy jest zd.obserwac.;-mylenie porządku i płaszczyzn;-zd.metafizyczne źle skonstr.
O znaczeniu słów: 1.znaczenie;2.sygnał (przebiegi impulsów,każde słowo jest sygnałem);3.znaczenie niesione przez zakodowany sygn.4.ilość porządku systemu; 5.wiedza; 6.komunikacja informacji przez zachowanie społeczne; Interpretacje ratunkowe:-inform.semantyczna=znaczenie zależne od odbiornika;-inf.teleosemantyczna =znacz.zależne od funkcji utożsamianej z zaprogramowanym celem;-inf.jako konstrukt; -inf.jako metafora. WIEDZA: wiedzieć-mieć przekonanie prawdziwe i uzasadnione;wiedza to stan umysłu:-pozwala na obserwację;-stany kojarzenia pozwalają na analizy; -st.kojarz. wielokrotnego pozwalają na zapamiętywanie; -zapamiętywanie pozwala na porównywanie i syntezy;wiedza człow= zapamiętywanie i obserwacje własne;jest to też rozumowanie. Nie istnieje poza rozumami ludzi.

Źródła wiedzy-przekształcone rzeczy: -książki(przekształcony papier);-nośniki pamięci(zmodyf urządzenia elektron) Rodzaje wiedzy ludzkiej: 1.w. potoczna (powszech); 2.w.naukowa(racjonalna);
3.w.twórców i odbiorców sztuki(artyst-literacka); 4. W.spekulatywna (filozof.) nie obowiązuje tu racjonalność; 5.w.irracjonalna
2 podst.warunki ludzkiej wiedzy: 1.prawdziwość tw.składających się na wiedzę; 2.przekonanie o prawdziwości twierdzeń uważanych za skład.wiedzy; przekonanie o zdolności odróżniania prawdy i fałszu:-przekonanie pokrywające się z wiarą, -szerszy obszar stosowania wiary. W.spekulatywna(filozof.): 1.w.twierdzeń (propozycji): -zd.obserwac.i teoret, przekazywane z pewnością(wiarą)co do ich prawdziwości; -zd.wynikające z episteme (poznawania) 2.w.możliwości-zdolności: -zd.obserwac.i teoret.przekazywane jako inst..postępowania-umiejętność –zd. będące skutkiem doxa(tworzenia).W.naukowa (racjonalna):-wymóg silnej zasady racjonalności(logika,spójne pojęcia,empiria); -wymóg intersubiektywności; -wymóg intesubiekt.sprawdzalności; W.pozanaukowa:-wymóg słabej zasady racjonalności; W.pseudonaukowa: pozorowana intersubiektywna komunikatywność;Twierdz.uzasadnione: -poprawne logicznie;-dowiedzione:zgodnie z innymi zd.wcześniej uznane za prawdziwe; -sprawdzone empirycznie:zgodnośc uzyskana met.naukowymi; Tw.nieuzasadnione: hipotezy,domniemania, przypuszczenia. Problem ciągłości wiedzy naukowej: 1.kumulatywizm(skrajny i umiarkowany); 2.podejście dialektyczne; 3.anty -kumulatywizm: koncepcja permanentnej rewolucji naukowej, koncepcja ewolucji i rewolucji; paradygmat- np.ziemia w centrum wszechświata-nie sprawdza się prawdziwości paradygmatów.Wyjaśnianie w naukach przyr: -jako cel sam w sobie; -dla zrozumienia (z.jako kategoria psycholog.; z.jako zaakceptowanie części wiedzy); -jako postępowanie naukowe. Rodzaje wyjaśnienia: 1.definiowanie; 2.wyjaśnianie; 3.predykcja. Definiowanie: -definiendum to nazwa charakt.lub unikalna; -definieus to cecha charakt.lub unikalna,właśc..dla zbioru rzeczy lub konstruktów,określa znaczenie definiendum, np.eukariota to org.posiad. jądro kom.; niepoprawne: brak cechy nie jest cechą zd:prokariota to org.nie posiadające jądra kom,jest wadliwa metafizycznie, zd.to jest czynnością różnicowania komunikacyjnego,a nie definiowania. KONCEPCJA CELOWEGO ZJAWISKA wg Brandona: zjaw.jest celowe jego wyst.zwiększa adaptywność przez zwiekszenie jego fitness; związanie cech z adaptacją bez predykcji np.teleononia zewn
Kon.celowych zjawisk:-adaptacja jako zjaw;-hist.wyjaśnianie zjawisk (niewystarcz); -wyjaśnianie przez cel-wystarcz.i właściwe poznawczo; Celowośc z pkt.widzenia filoz. nauki:koncepcja programów mających cel (program w DNA ma jako cel apoptozę,co sprowadza tezę teleonaiczną?do absurdu. Konc.celowej naturalnej selek:na warunki selekcji skład.się czynn.biotyczne i abiot, powst.przyczynowo,a nie celowo; czynn. deterministyczne nie mogą działać celowo. Kon.intencjonalistyczna-stopniowana: celowośc zal.od intencji;przyczyną działania jest zdolnośc do wyobrażania celu,wyst.w świecie zwierz w dużym stopniu. Kon. teleosemantyczna: dział.w przyr.jest zawsze spopod.przez wyprzedzające czynn. sprawcze i nasz opis jest celowościowy (teleologiczny) co jest antropomorfizmem i przez to jest łatwo rozumiane,więc skuteczne komunikac,jednak język opisu jest błędny metafizycznie. Koncepcja łącząca intencję z teleosematyką:żaba łapie muchę językiem mając wyobrażenie punktu w kt. będzie za 2 sek.; jest to forma wyobrażenia celu,a konkretnie przewidywanie sytuacji;zd. do tworzenia takich reprezent.jest adaptacją polegającą na przeksz.wyobrażenia w umyśle na intencję stającą się przycz.sprawc
ARYSTOTELES:-bad.nauk.opierają się na badaniach; -wyniki obserw.ujmujemy w zd.obserwac.mówiąc o rzeczach,ich wlaściw i relacjach między rzeczami; -na podst.zd. obserw.dochodzimy do zd.wyjaśniających; -na ich podst->zd.interpret; -zd.inter skład się na wyjaśnienia naukowe. Hipostaza-poj.umysłu,wyróżniamy go na podst. aktywności (myślenia,twórczości),nie jest to konstrukt-nie stworzyliśmy go,nie jest to rzecz w sobie.KARL RAJMUJND POPPER. Wszelka wiedza zdobyta,wszelkie proc. uczenia się poleg.na mody. Pewnych form wiedzy lub dyspozycji,kt.istniały poprzednio; -wszelki wzrost wiedzy polega na doskonaleniu istniejącej wiedzy,kt. zmieniami w nadziei zbliżenia się ku prawdzieWiedza:subiektywna:w.oryginalna, składa się z dyspozycji organizmów; obiektywna:skł.się z logicznej treści naszych teorii,przypuszczeń,hipotez,twierdzeń. Wszelka wiedza ontologiczna obejmuje3 światy:1.świat rzeczy fiz; 2.świat dośw. świadomościowych, 3.świat logicznych treści książek,pojęć i idei.Trzecim światem możemy odkrywać nowe problemy,kt.tkwiły w nim,zanim zostały odkryte i zanim ktokolwiek je sobie uświadomił,to Zn.zanim pojawiło się w św.drugim coś,co by im odpowiadało np.liczby pierwsze. Silne założenie ontologiczne:pojawia się wątpliwość logiczna-skoro nie było czegoś,co by im odpowiadało,nie ma dowodu na to,że istniały;jeżeli nie istniały,to pojawia się problem kreacji.
Naturalne rodzaje rzeczy:-rzeczy mające wspólne cechy,są one jedn.podst-rzeczy jednego rodzaju naturalnego mogą tworzyć klasy będące kolekcjami(największy zb. rzeczy natural1rodzaju to atomy i cząst.). Skoro reakcje zmysłów uznajemy za właśc..rzeczy,to:uznajemy barwy,dźwięki za rzeczy,właściwości. Koncepcja jakości wtórnych:-reakcje zmysłów uznajemy za właśc.rzeczy obserwowanych,są one dost.w drodze analizy logicznej; zd.obserwac. ujmujące jakości wtórne są fałszywe w odniesieniu do poznawanego świata,zd. obserwac.ujmujące wartości wt.są częściowo prawdziwe w odniesieniu do nas. Wiedza dotyczy rzeczy różnie skomplikowanych: -rzeczy mogą być złożone z różnych el; -el.składowe mogą ze sobą współdziałać; rzecz złożona ze współdział.el.tworzy system; -sys.o różnej złożoności tw.hierarchię; -badania sys.o coraz większej złożoności to metody redukcjonistyczne; -badanie rzeczy o rosnącej złożoności to kompozycjonizm;