Twórczość i ekspresja plastyczna dzieci

w wieku przedszkolnym

Definicja twórczości zależy od tego kto ją formułuje. Uczeni rozumieją ją raczej

wąsko stwierdzając, iż oznacza ona giętkość myślenia czy płynność wyobrażeń albo

zdolności do wysuwania nowych pomysłów lub umiejętności widzenia czegoś w nowych

relacjach. W niektórych przypadkach mianem twórczości określa się zdolność oryginalnego

ujmowania zjawisk. Zwykle myśli się o twórczości jako o produktywnej, konstruktywnej

aktywności.

Plastyka w wychowaniu dzieci odgrywa ogromną żywotną rolę, jest dla nich twórczą

dynamiczną aktywnością.

Twórczość plastyczna jest dla dziecka przede wszystkim środkiem wyrazu.

Dziecko jest istotą dynamiczną, twórczość staje się dla niego wyrazem myśli i przeżyć.

Nawet bardzo małe dziecko, nie zdając sobie sprawy z trudności prowadzenia ołówka

jest bardzo zadowolone mogąc „gryzmolić” kredką. Wyraża w ten sposób ważne dla niego

treści, a satysfakcja jaką mu to daje jest wyraźnie widoczna. Wiara we własne siły, której

źródłem mogą być tego rodzaju wypowiedzi staje się podstawą rozwoju bardziej

zaawansowanych form twórczości plastycznej.

Wypowiadanie się artystyczne podlega rozwojowi i jest odzwierciedleniem psychiki

dziecięcej. W dziełach twórczych dziecko wyraża swe myśli, uczucia, zainteresowania

oraz wiedzę o otoczeniu.

Dziecko wypowiadające się artystycznie w sposób charakterystyczny dla swego poziomu

rozwojowego, uczy się niezależności myślenia i wyrażania swych sądów środkami jakimi

dysponuje.

Czynność rysowania czy malowania jest sama w sobie procesem uczenia się, a każde

„dzieło” dziecka jest odzwierciedleniem uczuć, zdolności intelektualnych, wrażliwości

percepcyjnej, rozwoju fizycznego, społecznego, zapału twórczego i świadomości tego co

piękne.

Mimo, iż dzieci różnią się między sobą istnieją ogólne cechy rozwojowe typowe

dla danego wieku, co sprawia, że wytwory plastyczne dzieci zmieniają się również.

Bardzo małe dziecko cieszy się z możliwości „gryzmolenia”. Stopniowo bazgrota przechodzi

w umiejętność rysowania koła, kraty, drabinki, typowych głowonogów, aż do form

zgeometryzowanych nabierających coraz bardziej wyrazistych kształtów.

Większość dzieci w wieku przedszkolnym potrafi rysować wielką ilość przedmiotów.

Pięciolatek zręczniej posługuje się liniami prostymi, swobodniej operuje formą koła, łuku.

Wkrótce pojawia się linia podstawy i dzieci umieszczają na niej u dołu arkusza papieru

rysowane przedmioty. U sześciolatka kontur przedmiotów czy istot rysowanych przez dziecko

posiada już pewną płynność. Jest rysowany linią ciągła, zdecydowaną, określającą wyraziście

kształt postaci i rzeczy.

Te wczesne stadia rozwojowe odznaczają się bezpośrednim i świeżym użyciem koloru,

dowodzą także wielkiego zaufania dzieci do własnych wypowiedzi.

Przemiany, jakie zachodzą w wytworach artystycznych są bezpośrednim

odzwierciedleniem przeobrażeń dokonujących się w samym dziecku.

Wszystkie zmienne, które prowadzą do powstawania różnić indywidualnych, różnych

osobowości i zainteresowań wpływają także na wytwory artystyczne.

2

Możliwości dzieci w zakresie twórczości plastycznej są wielkie i zdumiewające. Prace

ich są niezwykle ciekawe i bogate, zwłaszcza wtedy, kiedy stworzy się warunki i atmosferę

sprzyjające rozwojowi działalności artystycznej.

Rozwój twórczości artystycznej rozpoczyna się już w momencie, gdy dziecko stawia

pierwsze znaki na papierze. Czyni to na swój własny i niepowtarzalny sposób.

W rozwoju twórczości dzieci można dostrzec, obserwując ich rysunki i malowidła,

niezależne, często wyobrażeniowe traktowanie sztuki.

Dzieciom niepotrzebna jest zręczność w trakcie tworzenia, potrzebny jest im natomiast

pewien stopień emocjonalnej niezależności, swobody w odkrywaniu nowego

i eksperymentowaniu, zarówno w zakresie treści, jak i artystycznych środków wyrazu.

Każdy wytwór artystyczny jest źródłem twórczego przeżycia.

Ekspresja rysunkowa dziecka w wieku przedszkolnym jest przejawem jego

aktywności życiowej, wywołanej pragnieniem poznania otaczającej rzeczywistości.

Źródłem tej spontanicznej twórczości jest naturalna u dziecka potrzeba ruchu i działania

oraz podświadoma potrzeba ekspresji, czyli potrzeba wyrażania rysunkiem swych myśli,

przeżyć i emocji.

Rysunek jest obok mowy jedną z pierwszych form ekspresji plastycznej dziecka,

prostym i bezpośrednim środkiem, jakim dziecko może określić swoje istnienie na świecie,

swój własny świat, samo siebie.

Autentyczność twórczości rysunkowej dziecka przejawia się w oryginalności

i nowości jego wypowiedzi. Dziecko nie zna reguł postępowania, nie zna przyjętych przez

świat dorosłych konwencji. Wypowiada się w swej sztuce spontanicznie, własnym językiem

czy to wpadając na trop nieoczekiwanych skojarzeń, wyobrażeń czy to dokonując własnych

odkryć naiwnie i szczerze.

Wszystko co dziecko odczuje dozna dostrzeże jest nowe i interesujące. Jego percepcja świata,

wyobraźnia kierowane są emocjami, a te emocje są instynktowne i żywiołowo wyrażane

prostymi strukturami rysunkowymi.

Charakterystyczne cechy sztuki dziecka, jak zwięzłość, lapidarne uproszczenia,

geometryzacja i deformacja rysunku oraz wyrazistość, świeże i odkrywcze spojrzenie

nasuwają analogię ze sztuką prymitywną ludzi pierwotnych, sztuką naiwnych realistów

i sztuką ludową.

Naiwne i szczere rysunki dziecka fascynowały i fascynują wielkich współczesnych

malarzy, takich jak Pablo Picasso, Paul Klee czy Marc Chagall.

Świeżość natchnienia, szczera i naiwna wizja świata są inspiracją dla wielu artystów.

Wytwory dziecięcej twórczości zadziwiają śmiałością rozwiązań kompozycyjnych,

oryginalnością formy, bogactwem uczuć i instynktem plastycznym.

Życie w wielkim i nieznanym świecie dostarcza dziecku przeżyć i umożliwia

gromadzenie doświadczeń. Przede wszystkim pobudza jego wyobraźnię, uzewnętrznioną

następnie w twórczej działalności.

W przedszkolu dzieci mogą pozwolić sobie na życie w świecie fantazji, w świecie

sztuki dopuszczającej zniekształcenia i niedokładności w odtwarzaniu rzeczywistości.

Dzieci mają możliwość wyrażania swoich myśli w sposób dowolny i subiektywny. Wszystkie

ich poczynania wiążą się na każdym kroku z wyobraźnią dziecka.

Mały człowiek zaczynający odkrywać świat chłonie go wszystkimi zmysłami,

nadsłuchuje, wącha, dotyka, patrzy i patrzy …

Dziecko w nieustannym dążeniu do podboju świata wypowiada się właściwymi sobie

środkami, a więc słowem, malarstwem, gestem a cała ta działalność zmierza do naturalnego

rozwoju sił twórczych, oryginalnych reakcji na problemy jakie stawia przed nim życie.

3

Twórczość dziecka ma swoistą wartość, która może stanowić żyzne podłoże do

nauczania i wychowania.

Budzi ona stale rosnące zainteresowania. Badali ją i opisywali pedagogowie, psychologowie,

socjologowie i artyści. Co skłania dziecko do wyrażania swoich przeżyć w formie twórczości

artystycznej?

Obserwacja procesu twórczego u dzieci, wykazuje, że siłą, która uruchamia dziecięcą

ekspresję jest wyobraźnia sprzęgnięta z silnym przeżyciem emocjonalnym.

Wyobraźnia i twórczość są ze sobą bardzo silnie związane, a zależność ich polega głównie

na tym, że wyobraźnia kształtuje się i rozwija w procesie działalności twórczej.

Każda jednostka ludzka dysponuje możliwościami znacznie większymi niż zdaje sobie

z tego sprawę.

Ufne i twórcze dziecko, gorąco pragnie wyrażenia swoich myśli, wykazuje wrażliwość wobec

ludzi i przedmiotów wokół niego.

Dziecko cieszy możliwość wykazania aktywności twórczej, widzi w plastyce coś co przynosi

radość.

Sztuka dziecka wzrusza odbiorców swoją szczerością podmiotowym zaangażowaniem

i niepowtarzalnym wdziękiem.

Oglądanie rysunków dziecięcych jest zawsze przyjemne. Odznaczają się one bowiem

świeżością spojrzenia, które jest istotą dzieciństwa. Małe dzieci wyrażają swe pomysły

i uczucia ze szczerością, która niemal peszy dorosłych.

Czasem nawet zawodowi artyści zazdroszczą dzieciom spontaniczności w malarstwie,

ich bezpośredniości, otwartości, intuicyjnego poczucia kompozycji, które są tym, czego

pragnie sam artysta.

Opracowała mgr Beata Orda