Inspirowanie aktywności twórczej dziecka.
Opracowała nauczycielka Przedszkola nr 9 w Chorzowie.
Osobowość dziecka kształtuje się i rozwija od wczesnego dzieciństwa. Podstawowe znaczenie w tym rozwoju ma wiek przedszkolny. W tym okresie dziecko doznaje pierwszych przeżyć min. Emocjonalnych, dziecko dokonuje pierwszych obserwacji i gromadzi swoje spostrzeżenia i doświadczenia. W przedszkolu następuje maksymalny rozwój zdolności oraz innych procesów poznawczych., które różnicują się w miarę rozwoju dziecka. Wiążą się jednak z uwarunkowaniami środowiskowymi, a z drugiej z osobowościowymi dziecka.
Czy możemy w jakiś sposób rozpoznać zdolności twórcze u dzieci?
Związane są one z tworzeniem rzeczy nowych, nieznanych. W przypadku małych dzieci wszystkie czynności mają charakter aktywności twórczej, co możemy zaobserwować na co dzień np. w zabawach symbolicznych dzieci. Dzieci niezależnie od swoich doświadczeń, charakteryzują się dużą fantastyką wyobrażeniową, jest bujaniem w krainie barwnych i przyjemnych złudzeń. Dzięki wyobraźni czynności zabawowe dziecka uwewnętrzniają się i dziecko zyskuje w ten sposób większe pole działania i różnorodniejsze możliwości realizacji. Z pomocą wyobraźni wczuwa się w sytuacje niedostępne mu bezpośrednio w psychikę i czynności osób i istot z którymi żyje, wchodząc niejako w ich rolę.
Rozwój dziecka związany jest na ogół z aktywnością poznawczą dziecka, ma charakter twórczy. Każda sytuacja jest dla niego nieznana, z czego wynika, że każde dziecko działa twórczo. W dużej mierze zależy to od akceptacji środowiska, które powinno pozwolić dziecku na otwieranie się na nowe doświadczenia, które niesie świat, pozwala na rozwój ciekawości poznawczej, która będzie mu towarzyszyć w dalszym życiu, które powinno być ciekawe, radosne, pełne wrażeń. Bardzo ważną rolę odgrywają zabawy tematyczne, mające charakter twórczy, ze względu na tworzenie sytuacji i kreowanie postaci do tej pory nie widzianych. W twórczych zabawach sytuacje są często podobne do prawdziwych, choć niekiedy odbiegają od rzeczywistości. Dzieci tworzą różne światy, fantastyczne, ożywiając kamyki, papierki, pudełka, szmatki itp. Marzenia to też aktywność twórcza, jest to fantazjowanie często mało realne , subiektywne, a wyobrażane postacie lub zdarzenia często bardziej się dzieciom podobają niż te w popularnych zabawach .Warto więc zastanowić się nad problemem kształcenia i rozwijania zdolności twórczych dzieci, które w późniejszym okresie przyczyni się do ich twórczego rozwoju.
Źródłem inspiracji dziecięcej twórczości oprócz zabaw, zajęć, są bezpośrednie kontakty z otoczeniem społeczno-przyrodniczym, techniką i sztuką.
W swojej pracy dydaktyczno-wychowawczej ciągle poszukuję nowych metod i technik stymulujących twórczą aktywność dziecka. Kształtowaniu kreatywnych postaw służą odpowiednio organizowane zajęcia plastyczne, mające również charakter zabaw, w których pojawia się słowo, muzyka, ruch i gest. Tak organizowane zajęcia dają dziecku więcej satysfakcji, radości w pokonywaniu wysiłku, dają poczucie wartości tego co wykonują. Podstawowym sposobem rozwijania aktywności plastycznej są zadania o charakterze otwartym, a wybór należy do dziecka. Należy stawiać dzieciom zadania problemowe o pewnym stopniu trudności. Takie podejście stwarza okazję do eksperymentowania i zdobywania nowych doświadczeń, do poszukiwania rozwiązań. Cenne jest wzbogacanie zajęć plastycznych technikami twórczego myślenia jak np. burza mózgów, lista atrybutów, podobieństwa, przekształcenia. Przy ich zastosowaniu wzmaga się :
pobudzanie sfer rozwojowych dziecka,
naturalna ciekawość świata;
oryginalność pomysłów;
odkrywanie własnych możliwości twórczych;
rozwój poczucia własnej wartości, otwartości, samodzielności.
Działalność plastyczna nie powinna ograniczać się do podejmowania ciągle tych samych zadań, na tych samych materiałach, w tych samych miejscach. Im ciekawsze miejsce i bogactwo materiałów, tym bardziej pobudzona wyobraźnia i ciekawszy jej wytwór.
Ogromne znaczenie ma zastosowanie gimnastyki twórczej ruchu według R. Labana z elementami metody C. Orffa. W tych zabawach dziecko łączy ruch z elementami słowa, rytmu muzyki, pobudza inwencję twórczą, pomysłowość i fantazję. Ogromna potrzeba ruchu w tym wieku wzbogacona dodatkowo wykorzystaniem różnorodnych przyborów do ćwiczeń, wymaga zaradności oraz samodzielności w działaniach indywidualnych i zespołowych. K. Orff w swojej koncepcji odnośnie rozwijania twórczych możliwości dziecka odrzuca dotychczasową metodę naśladownictwa, a proponuje muzykę tworzoną spontanicznie przez samo dziecko.
Zainteresowanie muzyką kształtuje się u dzieci w pewien szczególny sposób. Już bardzo wcześnie obserwuje się przykłady muzycznej ekspresji twórczej u dzieci, gdy podczas zabawy wyśpiewują one swoje własne , oparte na kilku dźwiękach rymowanki, wyliczanki, śpiewanki. Bawi je rytmizacja słów, zmiana akcentów, często piosenka w połączeniu z tekstem i akcją staje się obiektem zainteresowania, a dziecko śpiewające czuje się współtwórcą.
Z piosenką wiążą się również wszystkie formy muzykowania, sprawiające satysfakcję i radość poprzez zagranie na instrumencie znanej melodii bądź rytmu. Dodatkowym elementem wyzwalania dziecięcej inwencji twórczej jest taniec, wymagający większej precyzji ruchu, dzięki czemu dziecko ma możliwość dużej dowolności i swobody ruchowej.
Element twórczy inspirowany przez muzykę zawierają również zajęcia plastyczno-muzyczne wiążące się ze słuchaniem muzyki. Są to różnorodne formy swobodnych wypowiedzi plastycznych wywołanych przeżyciem muzycznym. Dziecko zdolne jest do tworzenia zarówno pod wpływem wierszy, bajek, baśni , komponując ciekawe formy plastyczne. Wykonane różnymi technikami cechuje zwykle ciekawe zestawienie form, żywe barwy, a dziecko przeżywa radość tworzenia. Przeżycia związane z utworem literackim dzieci wyrażają też w ruchu, tańcu i śpiewie, dlatego chętnie organizują przedstawienia teatralne, są reżyserami i aktorami. W naszych oddziaływaniach wychowawczych odwołujemy się do spontanicznej twórczości dziecięcej, do rysunków, ulepianek, wydzieranek , w których dziecko przedstawia i tworzy własną wizję rzeczywistości bez przestrzegania jakichkolwiek reguł lub planu.
Reasumując, twórczą aktywność można interpretować jako „fakt, występujący w różnych dziedzinach działalności ludzkiej , bądź jako dyspozycję twórczego działania, którą każdy człowiek w odpowiednich warunkach może zrealizować proporcjonalnie do wielkości tej dyspozycji i stosownie do zakresu sprzyjających warunków” (Z. Cackowski, 1979). Działania stymulujące dyspozycje twórcze wymagają od nas wytworzenia odpowiedniej atmosfery, która w przyszłości wpłynie na ukształtowanie ludzi współdziałających ze sobą, akceptujących się nawzajem, równych sobie i poprawnie się komunikujących.
Halina Gola