Ekonomika rolnictwa-Jest dyscypliną nauk ekonomicznych zajmującą się badaniem zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w rolnictwie jako dziale gospodarki narodowej. Przedmiotem zainteresowania są problemy oszczędnego i racjonalnego gospodarowania zasobami, którymi dysponuje rolnictwo
Ekonomika rolnictwa poszukuje odpowiedzi na następujące pytania:
co produkować (asortyment produkcji)
ile produkować (skala produkcji)
jak produkować (technologia produkcji)
kiedy produkować (sezonowość rynkowa)
jak rozdysponować produkty (przetwarzać czy sprzedawać surowce)
jak i gdzie i komu sprzedawać produkcje (marketing)
Zadania ekonomiki i organizacji rolnictwa
Głównym zadaniem jest formułowanie prawidłowości rozwoju produkcji rolniczej
Zajmuje się zjawiskami :
ilościowymi, które mierzy
jakościowymi, które ocenia
Bada zakres i siłę działania praw ekonomicznych w rolnictwie i gospodarce żywnościowej z uwzględnieniem specyfiki branży
W szczególności do zadań ekonomiki rolnictwa należy:
wyjaśnienie zjawisk funkcjonowania gospodarki rolnej w kraju i w Unii Europejskiej
formułowanie teoretycznych podstaw polityki rolnej państwa
opracowanie metod analizy stanu i rozwoju gospodarki rolnej
Johan H. von Thűnen (1783-1850) w pracy Państwo izolowane przedstawił teorię lokalizacji produkcji rolniczej względem rynku zbytu.
Opracował teorię wpływu kosztów transportu na rozmieszczenie produkcji wokół centrum miejskiego (teoria renty gruntowej).
Struktura agrarna – ukształtowany historycznie i zmienny w czasie udział (%) gospodarstw.
W Polsće Po roku 1990 podjęto prywatyzacje gospodarstw państwowych (PGR) i PFZ a ziemię tę przejął Skarb Państwa (4725 tys. ha) przekazując ją Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (obecnie Agencji Nieruchomości Rolnych).
Podział gospodarstwa ze względu na możliwości ich rozwoju (a nie własność)
Gospodarstwo – w ujęciu ogólnym – można podzielić na:
rozwojowe,
o niskiej zdolności do rozwoju,
nierozwojowe,
upadające (wygaszające produkcje),
istniejąca tylko formalnie (nie prowadzenie produkcji).
Gospodarstwa rozwojowe
-mają możliwości przeznaczenia na dopłatę pracy dla zatrudnionego na poziomie parytetowym (satysfakcjonującym) np. średnim płaca w kraju tj. ok. 2500 zł netto/1miesiąc (i ok. 30000 zł na rok)
-mogą kreować akumulację dodatnią tj. inwestować netto (tj. inwestują więcej aniżeli wynosiła -naliczona amortyzacja) w zakup ziemi, budynki, maszyny i ciągniki
-posiadają kreatywne, nastawione, prorozwojowo kierownictwo,
-zwykle prowadzę intensywną produkcję
Biorąc pod uwagę siłę ekonomiczną gospodarstw (określoną w ESU)* i ich wielkość obszarową (ha) gospodarstwa w Polsce (wg IERiGZ PIB) można podzielić na:
Gospodarstwa upadające: wielkość ekonomiczną < 4 ESU* (lub trudna do ustalenia)
średnia powierzchnia ok. 3 ha (od 0,5 – 5 ha) właściciele z reguły utrzymują się z dochodów pozarolniczych lub transferów budżetowych (rent, emerytur)
zwykle nieinwestujące, ulegające dekapitalizacji
B.Gospodarstwa nierozwojowe:
wielkość ekonomiczna do 8 ESU
średnia powierzchnia UR 9,5 ha (1 – 15 ha)
dochody wynoszą ok. 50% średniego wynagrodzenia pozarolniczego
raczej nieinwestujące
C.Gospodarstwa o niskiej zdolności rozwoju (na granicy zdolności konkurencyjnej):
wielkość ekonomiczna 8-16 ESU
średnia powierzchnia ok. 20,0 ha (od ok. 15 ha do ok. 25 ha)
posiadają z reguły dochody parytetowe
prowadzą głównie inwestycje modernizacyjne (odtworzeniowe)
mogę one przejść zarówno do grupy rozwojowych jak i nierozwojowych
D. Gospodarstwa średnio-duże – (rozwojowe):
wielkość ekonomiczna 16-40 ESU.
średnia powierzchnia ok. 35,0 ha (25 – 100 ha).
dochód około 2 x parytetowy*.
inwestujące w środki trwałe.
E. Gospodarstwa duże:
wielkość ekonomiczna > 40 ESU.
średnia powierzchnia ok. 189,2 ha (> 100 ha).
dochód stanowi wynagrodzenie za pracę i zaangażowany kapitał (zyski)
finansujące kosztowne inwestycje
często ich właściciele (użytkownicy) prowadzą także inne firmy (zwykle prowadzą pełną rachunkowość)
Gospodarstwo powyżej 4 ESU uznaje się za żywotne ekonomicznie
„Za rolnika indywidualnego uważa się (art. 6) osobę fizyczną będącą właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych o obszarze nie mniejszym niż 1 ha ... i o łącznej powierzchni użytków rolnych nie większej niż 300 ha.”
Istota gospodarstwa rodzinnego:
Za gospodarstwa rodzinne z punktu widzenia teorii organizacji uważa się taki podmiot gospodarczy, który spełnia następujące warunki:
dochody z gospodarstwa są wyłącznym lub głównym źródłem dochodów rolnika
stanowią jedność w zakresie zarządzania i świadczenia pracy (jedności myśli i czynu)
rolnik stale zamieszkuje w swoim gospodarstwie,
praca ma głównie charakter rodzinny (a praca najemna na mniejszy udział niż praca własna)
rolnik posiada kwalifikacje rolnicze
stosuje się do zasad zrównoważonego rozwoju
nie przekracza dopuszczalnych norm obszarowych (< 300 ha)
Miary wielkości gospodarstwa w:
1.Pomiar poprzez produkcję towarową: Stany Zjednoczone (USA) –
pomiar (i podział na grupy) gospodarstw dokonuje się tu na podstawie rocznego przychodu (sprzedaży rocznej)
2. Jednostka holenderska wielkości gospodarstwa: Wielkość gospodarstwa mierzona jest w standardowych jednostkach gospodarczych tj. wartość produkcji czystej netto wytworzonej w gospodarstwie o typowych warunkach produkcji
3. Jednostka Brytyjska (SMD – Standard Man-Dey): Wyraża ona nakłady pracy jakie są potrzebne do prowadzenia gospodarstwa o określonej wielkości.
Europejska Jednostka Wielkości (ESU) – obowiązuje w krajach UE
wyrażona jest w euro
jest oparta o standardową nadwyżkę bezpośrednią
stanowi on różnicę pomiędzy wartością produkcji końcowej (potencjalnie towarowej) a kosztami zmiennymi bezpośrednimi danej działalności
dla każdego gospodarstwa sumuje się standardowe dochody wszystkich prowadzonych w nim działalności
Koszty bezpośrednie muszą spełniać trzy kryteria:
można je bez żadnej wątpliwości zaliczyć do określonej działalności
ich wielkość ma proporcjonalny związek ze skalą produkcji
mają bezpośredni wpływ na wielkość produkcji.
Formalna klasyfikacja gospodarstw rolnych - typ rolniczy gospodarstwa:
-Jest określany na podstawie udziału poszczególnych działalności w tworzeniu ogólnej wartości standardowej nadwyżki bezpośredniej (SGM) w gospodarstwie
-Gospodarstwa, w których udział jednego typu działalności przekracza 2/3 łącznej SGM nazywane są jednokierunkowymi (specjalistycznymi)
-Gospodarstwa, w których udział dwóch typów działalności zawiera się w przedziale od 1/3 łącznego SGM do 2/3 łącznego SGM nazywane są „dwubiegunowymi” (dwukierunkowymi)
-Gospodarstwa w których żaden z typów działalności nie przekracza 1/3 SGM są określane jako „mieszane”
Gospodarstwa pow. 40 ESU użytkują 11,2% UR a o wielkości 16 – 40 ESU posiadają dalsze 17,7% ziemi. To one (łącznie) mają duży wpływ na produkcję towarową.
W zakresie waloryzacji spożycia (wyodrębnionego na podstawie stopy i struktury spożycia wyróżnia się trzy jego typy:
Typ 1: typowy dla krajów o najniższej stopie życiowej, udział wydatków na żywność jest 50%
Typ 2: typowy dla krajów o średnim poziomie rozwoju gospodarczego 25% < S < 50%
Typ 3: typy dla krajów o najwyższej stopie życiowej S < 25%
Funkcje to zadania i świadczenia jakie wykonuje rolnictwo na rzecz społeczeństwa i gospodarki:
Produkcja żywności.
Produkcja surowców dla przemysłu spożywczego.
Jest rynkiem zbytu dla pozarolniczych działów produkcyjnych i usługowych.
Tworzy produkt krajowy (PKB).
Jest uczestnikiem wymiany międzynarodowej
Jest producentem nieżywnościowych surowców odtwarzalnych (energetycznych i użytkowych).
Jest „buforem” zatrudnienia a w przeszłości (1945 – 1990) „źródłem” pozyskania siły roboczej
Pełni funkcje akumulacyjne (źródło środków na inne cele inwestycyjne-pozarolnicze)
Jest działem gospodarki narodowej traktowanym odmiennie i poddawanym interwencjonizmowi państwowemu
Jest organizatorem przestrzeni w której żyje człowiek
Zmniejszenie udziału rolnictwa w tworzeniu PKB wynika głównie z:
-ograniczania produkcji rolniczej zwłaszcza roślinnej, ale także zwierzęcej
pogarszania się relacji cen produktów rolnych do cen środków produkcji.
-W krajach wysoko rozwiniętych udział ten spadł w ciągu ca 100 lat z 40-50% do około 2-3% w tym czasie produkcja przemysłowa wzrosła ca 40 krotnie (4000 %).
-Kurczenie się działu rolnictwa jest jednym z następstw rozwoju gospodarczego.
Pozakomercyjne funkcje rolnictwa to funkcje:
Zielone-Obejmujące kształtowanie i ochronę krajobrazu kulturowego, zapewnienie racjonalności agrotechnicznej, dobrostanu zwierząt, utrzymanie dobrej kultury rolnej.
Żółte-Obejmują utrzymanie spójności i żywotności obszarów wiejskich, podtrzymanie miejsc pracy, walorów kulturowych, tradycji.
Błękitne-Obejmują zarządzanie zasobami wodnymi, zapobieganie erozji, powodziom
Białe-Obejmują dostęp do żywności i bezpieczeństwo żywnościowe, zapewnienie różnorodności żywności i jej wysokich walorów dietetycznych, wytwarzanie żywności funkcjonalnej, produkcja rolna na potrzeby medycyny.
Agrobiznes nie jest strukturą integralną o charakterze podmiotowym, cele gospodarcze nie osiąga jako całości lecz cele te osiągają poszczególne podmioty gospodarcze.
-dochodowe (maksymalizacja zysku …)
-efektywnościowe (np. maksymalizacja, produkcja towarowa, produkcji czystej na 1 rbg…)
-produkcyjne (maksymalizacja wydajności z 1ha, od 1 sztuki…)
Czynnik produkcji w agrobiznesie to:praca, ziemia, kapitał, zarządzanie
jest środkiem produkcji mającym tzw. cechy szczególne tj. takie, które nadają rolnictwu specyfikę i różnią rolnictwo jako dział gospodarki od innych są to:
-przyrodniczy charakter ziemi i ograniczone możliwości ingerencji człowieka w ziemię (nie można zamieniać piasku w czarnoziem)
-występowanie problemowych dla rolnictwa terenów marginalnych związanych z jakością ziemi
W Polsce jest:
gleb klas V i VI – 34%
gleb o nieprawidłowych stosunkach wodnych ok. 10%
gleb nadmiernie suchych ok. 30%
gleb położonych na obszarach o niesprzyjających warunkach klimatycznych ok. 20%
Ziemia-Jej wielkie znaczenie i szczególne zainteresowanie ekonomiczne wynika z faktu że:
występuje ograniczoność zasobów ziemi
istnieje biologiczny przymus (bezalternatywność) konsumpcji żywności
Ważnymi właściwościami wpływającymi na ekonomikę rolnictwa są także takie cechy ziemi jak:
niepomnażalność
niezniszczalność (części szkieletowej)
nieprzemieszczalności
przestrzenność
Z ekonomicznego punktu widzenia ważnymi miarami oceny ziemi rolniczej są:
Produkcyjność ziemi tj. jej wydajność techniczna, technologiczną mierzoną np. plonem/1ha
Produktywność oznacza wartość produkcji ocenionej w kategoriach wynikowych lub globalnych (produkcja globalna, końcowa, czysta) w zł na 1ha
Oceniając z punktu widzenia produkcyjno-ekonomicznego zasoby ziemi bierzemy pod uwagę
ilość ziemi (jaką dysponuje kraj, gospodarstwo)
strukturę użytków i zasiewów
jakość ziemi (klasy bonitacji)
kompleksy przydatności gleb (13 kompleksów wg IUNiG)
Praca-Określana jest także jako siła robocza lub kapitał ludzki.
Ma charakter ilościowy i jakościowy i stanowi iloczyn osób zdolnych do pracy (zatrudnionych) razy czas pracy.
Prawidłowością jest, że miarę rozwoju gospodarczego maleje znaczenie przyrostu zatrudnienia w agrobiznesie natomiast wzrasta wpływ kapitału ludzkiego (tj. wiedzy i umiejętności).
Potencjał intelektualny i jego wykorzystanie w gospodarce, w tym w agrobiznesie jest głównym elementem strategii przewagi jednego państwa nad drugim
Praca oceniany jest w ekonomice rolnictwa poprzez pomiar:
zasobów siły roboczej tj. zastosowanych lub możliwych do zastosowania w rolnictwie
liczby ludności pracującej w rolnictwie tj. właścicieli gospodarstw indywidualnych, osoby zatrudnione na zasadzie stosunku pracy
liczby udziałowców spółek rolniczych
liczby członków RSP
W Polsce pracuje wyłącznie lub głównie w rolnictwie (2010 r.) 2,3 mln osób
W przeliczeniu na 100 ha UR zatrudnienie wynosi średnio
17 osób/100 ha UR w gospodarstwach indywidualnych
2,5 osób/100 ha UR w gospodarstwach osób prawnych (wielkoobszarowych)
a w Małopolsce 41 osób/100 ha UR
Kapitał-Stanowi rzeczowe składniki procesu produkcji (środki trwałe i obrotowe).
Składniki bierne to środki trwałe takie jak: budynki, budowle, maszyny, narzędzia, urządzenia wodno-melioracyjne, śr. transportu.
Składniki czynne to: środki obrotowe, które zużywają się całkowicie w danym cyklu produkcyjnym np. nawozy, pasze, paliwo, ale także zapasy produkcyjne i środki pieniężne.
Wzrost kapitału jest zwykle odwrotnie proporcjonalnie do ilościowo ujmowanego niezbędnego czynnika pracy.
Istotne dla ekonomiki gospodarstw, ale także i polityki gospodarczej są następujące cechy szczególne rolnictwa:
-specyfika rolnictwa wynikająca z większej elastyczności popytu aniżeli produkcji
-specyfika wynikająca z działania praw Engla i Kinga
-występowanie tzw. paradoksów rynkowych (Giffena, Veblena, spekulacyjny)
-duża podatność producentów i produktów na pośrednictwo w zbycie
-przestrzenny charakter produkcji i wynikająca stąd duża transportochłonność i energochłonność
-duże zróżnicowanie form prawnych i wielkości podmiotów gospodarczych w tym wielka liczebność podmiotów (gospodarstw) niekomercyjnych (samozaopatrzeniowych)
-niedoskonałości rynków międzynarodowych, powszechny w produkcji rolnej protekcjonizm a w handlu (dumping)
Rozróżnia się dwa zasadnicze sposoby zwiększania produkcji rolnej
Ekstensywny – rozszerzanie powierzchni upraw bez zwiększania nakładów jednostkowych – produkcja niskonakładowa
Rolnictwo tzw. konwencjonalne (system konwencjonalny) ze względu na poziom intensywności nakładów ponoszonych na produkcję dzieli się na:
Ekstensywne (niskonakładowe)
Intensywne (średnie nakłady środków plonotwórczych)
Intensywne (wysoko nakładowe)
Drugi system rolnictwa tj. rolnictwa ekologicznego oparty jest o oszczędne operowanie nakładami na produkcję zwłaszcza nakładami kapitału
Intensywność produkcji-Rozumie się przez to pojęcie poziom nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej (kapitału obrotowego) ponoszonych w przeliczeniu na jednostkę powierzchni użytkowanej rolniczo (na 1 ha UR).
Intensywność produkcji mierzy więc poziom nakładów poniesionych na produkcję rolną,
nakłady te (najczęściej) odnoszone są do czynnika ziemi lub sztuki inwentarza
Wyróżnia się tu produkcję:
intensywną: opartą o technologie pracochłonne np. 2000 godz./1ha uprawy truskawek, poziomek itp.
intensywna opartą o duże nakłady kapitałowe np. 12000 zł nakładów kapitału na 1 ha uprawa sadowniczych (sad łanowy – bardzo gęsty)
W produkcji zwierzęcej intensywność produkcji ocenia się na podstawie nakładów kapitału obrotowego ponoszonych na sztukę inwentarza np. 1SD/rok
Za gospodarstwo intensywne uznaje się taki podmiot, w którym poziom nakładów na 1 ha UR jest większy od przeciętnego.
Intensyfikacja-To proces zwiększania poziomu nakładów na jednostkę powierzchni w danym cyklu produkcyjnym.
Ep = 1 – to punkt określony jako optimum technicznej efektywności nakładu globalnego
Ep = 0 – to punkt maksimum produktywności
Po osiągnięciu punktu Ep = 1 producent ma alternatywę; czy zatrzymać się w tym punkcie (efektywność największa) czy też dalej zwiększać produkcję
Intensywność organizacji-Oznacza udział pracochłonnych i nakładochłonnych działalności w strukturze produkcji gospodarstwa, regionu, kraju.
Tak więc rolnictwo jest intensywnie zorganizowane w danej gminie, regionie, gdy:
wysoki jest udział (w strukturze upraw) warzyw, owoców, ziół
wysoki jest udział roślin przemysłowych np. buraków cukrowych
wysoki jest stan pogłowia (i jego obsada na 100 ha UR)
Podatki powinny spełniać cele polityki gospodarczej, ekonomicznej i społecznej tj. pełnić następujące funkcje:
fiskalną (dochody do budżetu),
redystrybucyjną (rozdysponowanie środków na działy budżetowe),
stymulacyjną (motywować do aktywności gospodarczej),
społeczną (socjalną),
informacyjną (ich wysokość i pobór wskazuje na stan gospodarstw).
Renta ekonomiczna występuje w sytuacji rzadkości zasobów ziemi (jej niedoboru).
Stanowi ona tzw. dochód rezydualny gospodarstwa, albo też dochód uzyskiwany przez właściciela czynnika wytwórczego z tytułu jego produkcyjnego udostępnienia lub zagospodarowania.
Renta gruntowa jest to szczególny rodzaj renty ekonomicznej, Ogólnie ujmując stanowi sumę czynszu dzierżawnego
Renta gruntowa zwykle określana jest jako różnica między zyskiem netto z ziemi uprawnej lepszej jakości i korzystniej zlokalizowanej a zyskiem netto ziemi gorszej jakości i bardziej oddalonej od rynków zbytu
Renta różniczkowa I – jest dochodem (nadwyżką) powstającą z różnicy pomiędzy indywidualnym dochodem, (wartością produktów) uzyskiwanym na działkach o korzystnych warunkach wytwarzania a dochodem (wartością produktów) uzyskanym na działkach o najmniejszej wydajności ziemi.
Renta różniczkowa II – jest dochodem uzyskiwanym w wyniku zastosowania kolejnych dawek nakładów kapitałowych (lub pracy).
Renta absolutna – jest dochodem z gruntów marginalnych rolniczo, ma charakter renty monopolowej i jest nadwyżką wartości danego dobra ponad jej cenę rynkową wynikającą z samej jej wartości rolniczej lub gdyby nie posiadała pewnych specyficznych cech położenia np. ziemia nadająca się do uprawy lnu, chmielu, ciepły staw itp.
D. Ricardo (1772-1823) jako pierwszy wyjaśnił tworzenie się renty gruntowej, Wyszedł z założenia, że ziemia nie jest homogeniczna i różnicuje ją jakość w konsekwencji urodzajność i cena
Problem renty gruntowej badał także w XIX w Johann H. v. Thünena (1783 – 1850) ekonomista niemiecki, przedstawiciel klasycznej szkoły angielskiej w ekonomii
Rentę planistyczną tj. korzyści nadzwyczajne wynikające ze zmian w planach przestrzennych gminy i umożliwienie zamiany ziemi rolnej na działkę budowlaną.
Rentę górniczą to korzyści z posiadania (i użytkowania) ziemi w której są cenne zasoby np. woda mineralna, węgiel, gaz, minerały itp. (ograniczają to przepisy prawne)
Rentę kapitałową (z tytułu posiadania) to korzyści z tytułu posiadania ziemi np. działki rolnej, czy budowlanej której cena rynkowa wykazuje tendencje wzrostowe.
Z tytułu posiadania ziemi można uzyskać także rentę (czyli korzyść nadzwyczajną) z tytułu dopłat bezpośrednich (obszarowych) UE.
Podatek rolny-Płacony jest od gruntów sklasyfikowanych jako użytki rolne. Obliczany jest dla gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha fizyczny lub przeliczeniowy
Podatek leśny-Podstawa opodatkowania stanowi powierzchnia lasu zajętego pod działalność leśną wynikającą z ewidencji gruntów
Podatek od nieruchomości-Jest to podatek majątkowy, wymierzany od powierzchni gruntów, powierzchni użytkowej budynków, wartości budowli (np. chodników).
Podatek dochodowy Podatkiem dochodowym w rolnictwie zostały objęte jedynie tzw. działy specjalne produkcji rolnej. Może on być rozliczony:
na podstawie ewidencji przychodów i rozchodów (wymagane prowadzenie książki rachunkowej)
na podstawie szacunkowych norm dochodów tj. ryczałtowo
Podatek od towarów i usług VAT-Rolnik jako producent kupując środki do produkcji rolnej płaci w ich cenie VAT (np. za paliwo, nawozy, pestycydy, maszyny, rolnicze)
Podatek ten może rolnik rozliczyć:
W formie rozliczeń ryczałtowych-ta forma nie pozwala rozliczyć całego VAT ale jest prostsza
Na zasadach ogólnych-Dotyczy rolników których roczna sprzedaż netto wynosiła pow. 20 tys. zł. i wybiorą ta formę opodatkowania
Według Wilkina – instytucje dzielą się na:
Instytucje formalne: to normy prawa, organizacje gospodarcze, społeczne, kulturalne-regulujące zachowanie ludzkie oraz ich efekty w tym ekonomiczne w różnych dziedzinach życia.
Instytucje nieformalne to m.in. normy moralne, zasady etyczne, tradycje, sposoby myślenia i sposoby zachowań.
Według Williamsona instytucje dzielą się na:
Instytucje tworzące otoczenie instytucjonalne tj. ustrój polityczny, wymiar sprawiedliwości, prawo własności.
Instytucje kierujące: przedsiębiorstwa, administracja samorządy, urzędy
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi realizuje różnorodne, wynikające z ukształtowania działania o charakterze:
WTO ma charakter wielostronnej konwencji międzynarodowej dotyczącej zasad polityki handlowej
Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa
Do zadań Inspekcji należy nadzór nad zdrowiem roślin, obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin oraz wytwarzaniem oceną i obrotem materiałem siewnym
Kółka rolnicze-samorząd rolniczy i podmioty gospodarcze realizujące różne usługi rolnicze i wiejskie na rzecz rolnictwa i mieszkańców wsi oraz działalności społeczno-zawodowej (związkowej)
Rolnicze związki zawodowe, pełnia funkce:
reprezentacji gospodarczych zrzeszeń rolników wobec administracji państwowej
ochrony interesów ekonomicznych i socjalnych swoich członków
tworzą grupę nacisku (lobby)
są wyrazicielami woli politycznej swych członków
Izby Rolnicze-Są najważniejszym ogniwem samorządu gospodarczego rolnictwa-Główne działania sprowadzają się do ochrony konsumentów i walki z zafałszowaniem na rynku żywności, eliminuje nieuczciwą konkurencję, propaguje znaki i certyfikaty jakości.
Interwencjonizm państwowy w rolnictwie jest więc formą aktywności państwa w rolnictwie, którego celem jest korygowanie, uzupełnianie, ograniczanie lub wzmacnianie mechanizmu rynkowego. Jest to polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych i gospodarki narodowej
Zalety i wady interwencjonizmu państwowego w rolnictwie
Ocena zalet i wad interwencjonizmu uzależniona jest w znaczącej mierze od szkół ekonomicznych
Inaczej ten problem widzą zwolennicy interwencjonizmu (keynesiści) a inaczej ekonomiści liberalni
Bez wątpienia do zalet aktywnej polityki państwa w rolnictwie zaliczyć można
sprzyja stabilizacji w rolnictwie i w gospodarstwach
wpływa pozytywnie na poziom dochodów rolników
stabilizuje rynki rolne
podtrzymuje użytkowanie rolnicze ziemi niskiej jakości i położonej peryferyjnie
wspiera doradztwo i postęp w rolnictwie
Najważniejsze wady interwencjonizmu państwowego w rolnictwie to:
rozbudowa biurokracji służącej wdrażaniu interwencjonizmu
podtrzymuje podmioty gospodarcze ekonomicznie słabe
ogranicza swobodę podejmowania decyzji
uzależnia rolników od finansowania budżetowego
sprzyja powstawaniu nadprodukcji żywności
jest nieproporcjonalnie kosztowny do osiąganych korzyści
Parametry SGM, w obecnych warunkach ekonomicznych uzyskujące dla niektórych działalności rolniczych wartość ujemną, zastąpiono parametrami standardowej produkcji (SO), których wartość niezależnie od warunków nie będzie niższa od „0”.
Standardowa Produkcja (SO), zastępująca Standardową Nadwyżkę Bezpośrednią (SGM), staje się kryterium ekonomicznym stanowiącym podstawę klasyfikacji gospodarstw rolnych według standardów Unii Europejskiej.
W Polsce podstawą ustroju rolnego są gospodarstwa rodzinne
Użytki zielone (łąki i pastwiska) zajmują 21,7% powierzchni użytków rolnych