Wykładnia Prawa

W procesie stosowania prawa przez organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracyjne, a także w wielu innych sytuacjach –dochodzi czasami do wątpliwości, co do znaczenie takiego lub innego przepisu. Wykładnia prawa jest środkiem pozwalającym na ich przezwyciężenie.

Wykładnią, czyli interpretacją prawa jest zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych zawartych w przepisach. Wątpliwości powodujące konieczność posługiwania się wykładnią wywoływane są różnymi przyczynami. Do najważniejszych należą: popełnione przy formułowaniu przepisów błędy językowe rozbieżność między gramatycznym sformułowaniem normy a celem, dla realizacji, którego powołana jest norma lub akt normatywny zmiana ustroju społeczno-gospodarczego lub politycznego i inne poważniejsze zmiany w stosunkach społecznych, które narzucają konieczność odmiennego rozumienia niektórych norm prawnych ogólny (abstrakcyjny) charakter norm prawnych mogący powodować wątpliwości, czy norma odnosi się do konkretnego stanu faktycznego. Stosowanie wykładnie pozwala na uelastycznienie przepisów prawny i dostosowanie ich do nowych sytuacji, jakie życie tworzy.

Prawo Konstytucyjne

Prawo konstytucyjne to zespół norm prawnych określających ustrojowe zasady funkcjonowania państwa, treść i sposoby zagwarantowania praw człowieka i obywatela oraz zaspokajania potrzeb społecznych, sposób tworzenia prawa, hierarchię źródeł prawa a także kompetencje i wzajemne relacje pomiędzy organami władzy państwowej.

Podstawowym aktem prawnym określającym ustrój państwa jest konstytucja, jej postanowienia znajdują rozwinięcie w szeregu ustaw. Najczęściej konstytucja ma postać jednego aktu prawnego, może mieć też kształt kilku aktów tej samej rangi.W demokratycznym państwie prawa przyjmuje się wymóg zgodności wszystkich aktów prawnych z konstytucją. Jest to wynikiem przyjętej hierarchii aktów prawnych, zgodnie z którą każda ustawa musi być zgodna z konstytucją (zasada konstytucyjności, zaś każde rozporządzenie wykonawcze nie może być sprzeczne z ustawą i konstytucją (zasada legalności). Do oceny zgodności aktów prawnych z normami wyższego rzędu powołany jest Trybunał Konstytucyjny.

Podmiot Prawa

Podmiot prawa - ten kto może posiadać prawa lub obowiązki, a więc ma zdolność prawną. Podmiotowość prawną nadaje prawo. Każdy człowiek jest podmiotem prawa od urodzenia do śmierci.

Podmiotem prawa jest:

osoba fizyczna

osoba prawna

jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, jeśli posiada zdolność prawną.

Osoba Fizyczna

Osoba fizyczna – prawne określenie człowieka w prawie cywilnym, od chwili urodzenia do chwili śmierci, w odróżnieniu od osób prawnych. Bycie osobą fizyczną pociąga za sobą zawsze posiadanie zdolności prawnej, czyli możliwość bycia podmiotem stosunków prawnych. Osoby fizyczne mają także zdolność do czynności prawnych, uzależnioną jednak od dalszych warunków. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się po osiągnięciu pełnoletności, ograniczoną zdolność do czynności prawnych od chwili ukończenia lat 13. Osoba fizyczna po ukończeniu 13 roku życia może zostać całkowicie pozbawiona zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniona całkowicie. Pełnoletni może zostać częściowo pozbawiony zdolności do czynności prawnych, czyli zostać ubezwłasnowolniony częściowo.

Osoba Prawna

Osoba prawna to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności. Wśród osób prawnych nauka prawa rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.

W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny.

spółka akcyjna,

spółdzielnia (Prawo spółdzielcze),

przedsiębiorstwo państwowe (ustawa o przedsiębiorstwach państwowych),

jednostki samorządu terytorialnego: gmina, powiat, województwo (ustawy o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa),

kościół i poszczególne jego jednostki organizacyjne - diecezje, parafie, organizacje kościelne itp. (ustawy regulujące status poszczególnych wyznań),

wyższa uczelnia (Prawo o szkolnictwie wyższym),

fundacja (ustawa o fundacjach),

państwowa lub samorządowa instytucja kultury, (ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej),

jednostka badawczo-rozwojowa (ustawa o jednostkach badawczo-rozwojowych),

partia polityczna (ustawa o partiach politycznych),

stowarzyszenie rejestrowe (Prawo o stowarzyszeniach),

samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (ustawa o zakładach opieki zdrowotnej),

związek zawodowy (ustawa o związkach zawodowych).

Czynność Prawna

Czynność prawna – świadome i zgodne z przepisami prawa zachowanie, zmierzające do wywołania skutków prawnych mocą odpowiednich oświadczeń woli składających się na treść czynności prawnej. Czynności prawne są podstawowym źródłem stosunków prawnych w obrębie prawa cywilnego. Aby dokonywać czynności prawnych trzeba mieć zdolność do czynności prawnych.

Klasyfikacje czynności prawnych

Ze względu na strony czynności prawnej można wyróżnić:

czynności prawne jednostronne, dla skuteczności czynności wystarczy oświadczenie woli jednej strony, są to między innymi: przyrzeczenie publiczne, sporządzenie testamentu, uznanie dziecka;

Ze względu na status stron:

czynności prawne między żyjącymi (łac. inter vivos);

czynności prawne na wypadek śmierci (łac. mortis causa) – czynność jest skuteczna dopiero po śmierci osoby, która jej dokonała, są dwie takie czynności w prawie polskim: testament

Ze względu na skutek prawny, jaki czynność wywołuje w sferze majątkowej osoby składającej oświadczenie woli:

Pełnomocnictwo

Pełnomocnictwo - w doktrynie prawa terminem pełnomocnictwo określa się zarówno:

czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające ściśle określoną osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Na podstawie tego umocowania pełnomocnik jest upoważniony do reprezentowania mocodawcy, w zakresie określonym w pełnomocnictwie, w stosunkach prawnych z innymi podmiotami prawa;

sam dokument pełnomocnictwa.

Udzielenie pełnomocnictwa

Udzielenie pełnomocnictwa wymaga złożenia oświadczenia woli, którego treścią jest upoważnienie określonej osoby do dokonania w imieniu i ze skutkiem prawnym dla mocodawcy czynności prawnej indywidualnie oznaczonej albo czynności określonych rodzajowo. To oświadczenie nie musi być złożone pełnomocnikowi, może być złożone skutecznie nawet wobec osoby trzeciej albo wobec nieograniczonego kręgu osób.

Pełnomocnictwo można odwołać w każdym czasie, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie zastrzeżono inaczej, a po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik obowiązany jest zwrócić pełnomocnictwo mocodawcy.

Przedstawicielstwo

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonywana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu osoby zwanej dalej reprezentowanym, oraz pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Przedstawicielstwo może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) lub na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Przykładowo: przedstawicielem ustawowym małoletnich dzieci są ich rodzice, natomiast prokurent jest pełnomocnikiem przedsiębiorcy podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.

Własność

Własność – to najszersze, podstawowe prawo rzeczowe, pozwalające właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób (w jego ramach właściciel korzysta z maksimum uprawnień względem rzeczy). Oznaką korzystania z rzeczy są uprawnienia do posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy (pożytki rzeczy - naturalne, np. płody, jabłka z sadu i cywilne, np. czynsz z tytułu dzierżawy lub najmu, odsetki od pożyczki albo leasingu itp.) oraz dysponowania faktycznego rzeczą (przetwarzanie rzeczy, zużycie, a nawet zniszczenie). Z kolei przez rozporządzanie rozumie się uprawnienia do wyzbycia się własności (np. przeniesienie, zrzeczenie, czy rozrządzenie na wypadek śmierci) i do obciążenia rzeczy poprzez ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego, np. zastaw, hipoteka lub poprzez dokonanie czynności – zobowiązań dotyczących rzeczy o skutkach obligacyjnych tj. oddanie w dzierżawę, najem, pożyczkę, leasing. Uprawnienia te nie stanowią granic prawa własności, które zakreśla obowiązujące ustawodawstwo. Właściciel nie może ani korzystać z rzeczy, ani też nią rozporządzać w sposób sprzeczny z przepisami ustaw i z zasadami współżycia społecznego. Właścicielem może być każda osoba (fizyczna lub prawna), z pewnymi wyjątkami, np. właścicielem nieruchomości nie może być to cudzoziemiec bez stosownego zezwolenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Współwłasność polega na tym, że własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Ochrona własności oparta jest na systemie roszczeń (windykacyjne lub negatoryjne), jakie przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa. Własność jest funkcją rozwoju stosunków społecznych, politycznych i ekonomicznych. Na temat początków własności rzymskiej istnieje wiele hipotez. Powszechnie przyjmuje się, iż wcześniej wykształciło się prawo jednostki na rzeczach ruchomych, a dopiero później na nieruchomościach.

Współwłasność

Współwłasność – znana polskiemu prawu cywilnemu odmiana własności.

Współwłasność stanowi jedną z postaci własności podzielonej. Własność może być podzielona:

czasowo, co obecnie polskie prawo dopuszcza tylko w stosunku do rzeczy ruchomych,

według poszczególnych uprawnień składających się na własność, czego obecnie polskie prawo nie dopuszcza, według zakresu uprawnień przysługujących poszczególnym współwłaścicielom.

Współwłasność polega na tym, że dana rzecz należy niepodzielnie do wszystkich współwłaścicieli, zaś każdemu ze współwłaścicieli przysługują wszystkie atrybuty prawa własności (tzn. wszystkie uprawnienia składające się na własność). Niepodzielność oznacza, że każdemu ze współwłaścicieli przysługuje prawo do całej rzeczy, a nie do jej części odpowiadającej udziałowi (art. 195 kc).

Użytkowanie wieczyste

Użytkowanie wieczyste - specyficzne dla polskiego prawa cywilnego prawo podmiotowe dotyczące nieruchomości gruntowej, jeden z trzech rodzajów praw rzeczowych, obok własności i praw rzeczowych ograniczonych. Polega na oddaniu w użytkowanie nieruchomości gruntowej będącej własnością skarbu państwa, województwa, powiatu bądź gminy lub związku tych jednostek osobie fizycznej lub prawnej na czas określony 99 lat (wyjątkowo krócej, lecz nie mniej niż 40 lat). Dotyczy głównie gruntów położonych w granicach administracyjnych miast.

Zostało wprowadzone 14 lipca 1961 r. ustawą o gospodarce terenami w miastach i osiedlach. Aktualnie reguluje je tytuł II księgi drugiej kodeksu cywilnego. Konstrukcją nawiązuje luźno do wywodzącej się z prawa rzymskiego dzierżawy wieczystej i charakterystycznej dla prawa feudalnego własności podzielonej. Ratio legis wprowadzenia użytkowania wieczystego była zasada panująca w PRL, że nieruchomości gruntowe w miastach powinny być własnością państwa. Do 1989 r. użytkowanie wieczyste było praktycznie jedyną możliwością nabycia gruntów państwowych w miastach.

Użytkowanie wieczyste jest formą pośrednią pomiędzy własnością a prawami rzeczowymi ograniczonymi, z tym że bardziej zbliżone jest do własności. Prawo powstaje w wyniku zawarcia umowy w formie aktu notarialnego oraz wpisu do księgi wieczystej. Oddający w użytkowanie pozostaje właścicielem gruntu i pobiera z tego tytułu opłatę roczną od użytkownika. Użytkownik ma prawa zbliżone do właściciela. Korzysta z gruntu z wyłączeniem innych osób. Może prawem swobodnie rozporządzać, czyli sprzedać je, obciążać, zapisać w testamencie. Podlega ono egzekucji. Użytkownik wieczysty ma pełne prawo własności do budynków postawionych na gruncie. Przysługuje mu również prawo do żądania, przed zakończeniem umowy, przedłużenia użytkowania wieczystego na kolejne okresy od 40 do 99 lat. Właściciel może odmówić wyłącznie ze względu na ważny interes społeczny. Zastrzeżenie to ze względu na historyczną zmienność "interesu społecznego" może stanowić potencjalne zagrożenie dla prawa. Kolejnym ograniczeniem użytkowania wieczystego jest możliwość jego rozwiązania, gdy użytkownik wieczysty korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie.

Służebność

Służebność– ograniczone prawo rzeczowe, obciążające nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości zwanej władnącą (służebność gruntowa), albo zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb osoby fizycznej (służebność osobista). Jak każde ograniczenie prawo rzeczowe służebność ogranicza możność dysponowania obciążoną nieruchomością przez jej właściciela.

Powstanie służebności [edytuj]

Umowa

Umowa (łac. contractus) – w prawie cywilnym to zgodne porozumienie dwóch lub więcej stron, ustalające ich wzajemne prawa lub obowiązki. Według bardziej szczegółowej definicji umowa to stan faktyczny polegający na złożeniu dwóch lub więcej zgodnych oświadczeń woli zmierzających do powstania, uchylenia lub zmiany uprawnień i obowiązków podmiotów składających te oświadczenia woli. Umowy są zawsze co najmniej dwustronnymi czynnościami prawnymi. Występuje jednak wyjątek jednostronny – dotyczy to podpisania weksla.

Oprócz umów w rozumieniu prawa cywilnego istnieją także umowy administracyjne i umowy międzynarodowe

Umowa może występować:

w formie pisemnej,

w formie pisemnej z urzędowym potwierdzeniem podpisu,

w formie pisemnej z urzędowym potwierdzeniem daty,

w formie aktu notarialnego,

w formie przewidzianej ustawą szczególną,

inne, nie występujące w prawie polskim.

Podział administracyjny– podział terytorium państwa na mniejsze obszary, którego celem jest usprawnienie zarządzania krajem przez organy władzy centralnej i samorządowej.

Podział administracyjny jest rodzajem regionalizacji, tzn. podziału państwa na regiony (nazywane regionami administracyjnymi) uwzględniającego pewne kryteria geograficzne, historyczne, gospodarcze, społeczne oraz prawno-administracyjne. Wytyczenie jednostek podziału administracyjnego musi uwzględniać wykształcone już powiązania przestrzenne oraz przemieszczenia ludności. Trudność takiego podziału polega na tym, że granice regionów geograficznych tworzą strefy przejściowe, podczas gdy granice regionów administracyjnych muszą być jednoznaczne. Podział administracyjny jest zatem wynikiem pewnych kompromisów. Obecnie dużą wagę przywiązuje się do opinii społeczności lokalnych

Gmina - to wspólnota samorządowa mieszkańców na odpowiednim terytorium. Może występować również jako jednostka samorządu specjalnego np. gmina wyznaniowa, gmina szkolna.

W latach 1954 - 1972 w miejsce gmin powołano gromady. Od 1990 r. w Polsce gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą miejską.

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne.

Organy gminy rada gminy – władza uchwałodawcza i kontrolna

wójt, burmistrz, prezydent miasta – władza wykonawcza

Zadania gminy

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania te dzielimy na własne – nadane ustawowo i zlecone – przydzielane przez władze państwowe.

Powiat

Powiat (w Polsce) – jednostka samorządu terytorialnego II stopnia i podziału administracyjnego, obejmująca część obszaru województwa. Ich funkcjonowanie reguluje ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym .

W Polsce wyróżnia się dwa rodzaje powiatów:

powiaty ziemskie – skupiają od kilku do kilkunastu sąsiadujących ze sobą gmin,

powiaty grodzkie – miasta na prawach powiatu (gmina o statusie miasta, wykonująca zadania powiatu

Województwo

Województwo – jednostka podziału administracyjnego wyższego stopnia w Polsce, od 1990 r. jednostka zasadniczego podziału terytorialnego dla administracji rządowej, od 1999 r. także jednostka samorządu terytorialnego.

Podział kraju na województwa ma swoje korzenie w okresie rozbicia dzielnicowego, stąd ich zróżnicowanie pod względem wielkości w czasach I Rzeczypospolitej. Pierwsze województwa powstawały na przełomie XIV i XV w.

Decyzja administracyjna

Decyzja administracyjna jest to akt administracyjny zewnętrzny wydany w trybie określonym w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego lub innych ustaw regulujących sferę indywidualnych praw i obowiązków obywateli np. Ordynacja podatkowa lub Prawo celne.

Odwołanie

odwołanie — określenie prawne używane w postępowaniu administracyjnym

pot. odwołanie — jakikolwiek (zwyczajny lub nadzwyczajny) środek zaskarżenia (w tym odwoławczy):

w postępowaniu administracyjnym → odwołanie lub zażalenie

w postępowaniach sądowych → apelacja lub zażalenie, dawniej także kasacja

w postępowaniach sądowych nadzwyczajnych → skarga kasacyjna, skarga o wznowienie postępowania

skarga do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą

skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

odwołanie — sposób zakończenia stosunku pracy opartego o mianowanie lub powołanie

PostanowieniePostanowienia wydaje sąd, Trybunał Stanu, Trybunał Konstytucyjny, prokurator, organ administracji publicznej w sprawach dotyczących poszczególnych kwestii wynikających w toku konkretnego postępowania (postępowanie administracyjne, cywilne, karne) oraz Prezydent RP, Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu.

Postanowienie w postępowaniu Postanowienie powinno zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę jego wydania, oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania.

Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie. Postanowienia, od których służy stronom zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, doręcza się na piśmie.

Zażalenie

Zażalenie - jednolita nazwa stosowanych w różnych postępowaniach (sądowych i pozasądowych) środków odwoławczych od orzeczeń wpadkowych (tzn. nie rozstrzygających co do istoty sprawy).

Instytucja zażalenia jest znana wszystkim systemom prawnym rodziny prawa kontynentalnego, zaś system common law przewiduje środki o podobnej naturze. Dalsze uwagi są oparte na prawie polskim. Rodzaje zażaleń:

1 Zażalenie w prawie polskim

2 Zażalenie w postępowaniu cywilnym

3 Zażalenie w postępowaniu administracyjnym

4 Zażalenie w postępowaniu sądowoadministracyjnym

5 Zażalenie w postępowaniu karnym

Zażalenie w prawie polskim

Instytucję zażalenia znają wszystkie najważniejsze postępowania w polskim prawie: postępowanie cywilne, postępowanie karne i postępowanie administracyjne. Szczegółowe regulacje w każdej z tych procedur są, oczywiście, odmienne, lecz istota zażalenia jest ta sama. Specyfika zażalenia polega:

na jego funkcji: służy ono od orzeczeń (nie zaś czynności faktycznych), ale tylko od orzeczeń nie rozstrzygających co do istoty sprawy; z reguły zaskarżeniu zażaleniem podlega rozstrzygnięcie w postaci postanowienia,

na jego skutku: jest ono dewolutywne, to znaczy powoduje rozpoznanie spornej kwestii przez organ wyższej instancji.