WYKŁAD 2 12.10.2012
Filozofia odwołuje się do empirii i rzeczywistości. Nie jest ograniczona. Filozof nie dokonuje badań. Dziedzina twórczości i aktywności o wartości subiektywnej.
W relacjach między historią filozofii a filozofią można ujrzeć pewne odniesienia.
Relacja między filozofią a sztuką jest trochę inna. Jeśli filozofia to swobodna aktywność intelektualna to jest podobna do sztuki. Są dwie perspektywy:
Perspektywa dominująca, w której artysta jest człowiekiem swobodnym. Nie ma żadnego precedensu. Wszystko skupia się na osobie stwórcy a nie na jego dziele.
Perspektywa tradycyjna, w której artysta jest kimś kto pozwala formie stać się czytelną, namacalną.
W czasach Arystotelesa twierdzono, że aby tworzyć zgodnie z zasadami trzeba posiadać umiejętności praktyczne. Zgodnie z teorią można ujawnić dzieło i pozwolić mu stać się czytelnym dla innych.
Relacja między filozofią a religią – W odpowiedzi na punkty styczne to wszystkie relacje są możliwe. Od tego, że nie mają nic wspólnego aż po to, że religia jest inspiracja dla filozofii. Odnosi się ona do dogmatów i tradycji. Wyklucza możliwości asymilacji tych praw religijnych. Nie mają waloru zdań sensownych. Zaćmienie człowieczeństwa i powody deformacji myśli o człowieku są podobne i okoliczności powodujące zaćmienie są analogiczne.
Lewinas ( ?) wskazuje na dwa sposoby rozumienia drogi. Ten zracjonalizowany ( Odyseusz) i ten inny ( Abraham). Odyseusz kieruje się pamięcią o Itace, polega na odwadze i musi stawiać czoło kaprysom pogody i bogom. W sposób racjonalny podchodzi do zadania bycia w drodze. Abraham podąża inna drogą, kierowany obietnicami ulega rozchwianiu emocjonalnemu i ugania się za mrzonką; wyprowadza ludzi do ziemi Obiecanej, postępuje w ten sposób nieracjonalnie, ale kieruje się pragnieniem. Powołuje się na postać której nie widział i nie słyszał. Podąża ku nieznanemu, ku przyszłości w sferze pamięci i obietnicy.
Człowiek nie jest tym kim jest lecz tym kim nie jest. Człowiek nie jest prawdą. Jednostka szuka prawdy w sobie. Religia może być inspirująca. Racjonalny człowiek ( kategoria jest irracjonalna). W mitologii biblijnej jst często komplementarny i podobny do mitologii greckiej. Odwołuje się do autorytetu tak samo jak religia. Tak jak np. mit o Prometeuszu. Obróbka jedzenia za pomocą ognia świadczy o wysokiej kulturze. Prometeusz pogodził naturę i kulturę. Skłania się ku afirmacji przyjemności. Cena może być może być pozbawienie się dóbr. Dzięki niemu ta alternacja stała się rozłączna.
Są różnego rodzaju mity, które mogą być przydatne. Człowiek rozumie grozę cierpienia, widzi związek przyczynowo- skutkowy. Mity opowiadające o cierpieniu są ważne dla jednostek. Odwołują się do życia i cierpienia ludzkiego.
Początek filozofii
Początkiem filozofii było zwrócenie uwagi na problem początku świata i rzeczywistości. Mity też zadawały sobie to samo pytanie. Filozofia jednak pyta i uzasadnia sens tego pytania. Pytanie o początek to początek filozofii. Jest dwojaki kontekst tego pytania – czy chodzi tu o historyczny czy pozahistoryczny początek. Warunkiem uprawiania filozofii jest zdolność człowieka do zdumienia i zdziwienia. Zdumienie i podziw to pozytywna fascynacja świata, zdziwienie i wątpliwość to nieufność i krytyczny namysł. Już Platon i Arystoteles zwracają na to uwagę. Bycie samą trzciną zasługuje na pogardę, ale bycie trzciną myślącą zasługuje na podziw. Myślenie jest swego rodzaju wyzwaniem.
Immanuel Kant ( Niebo gwiaździste nade mną a prawo moralne we mnie). Świat jest doskonały, a Kant wie co ma niebo do prawa moralnego.
Chodzi o inne porządki. Był to problem, który go bardzo nurtował – status religii a status prawa moralnego. Nie umiał odpowiedzieć na pytanie o genezę prawa moralnego. Skąd to rozumowanie? Jest pełen podziwu, ale się też dziwi. Dla filozofów spełnić trzeba te dwa warunki. Muszą się uobecniać i moderować rzeczywistość.
Czas historyczny filozofii
Filozofia powstaje na przełomie VII i VI wieku p.n.e. Przyczyny geograficzne pojawiają się w koloniach jońskich gdzie ludziom żyje się dobrze i mają czas na to by filozofować. Filozofia, która w owym czasie się pojawia jest czymś pośrednim między mitem a rzeczywistością czy wiedzą. Racjonalna wiedza to taka, która mówi nam o tym jak nawadniać pola, jak budować piramidy. W Koloniach greckich nie widać przyłożenia między wiedza praktyczną a korzyściami z niej płynącymi.
529 r. p.n.e. – Justynian rozwiązał Akademię Platońską. To nie znaczy jednak, że w tym roku coś się skończyło ( starożytność przeszła w średniowiecze).
Podokresy:
VII/ VI w. p.n.e. – era archaiczna; najdawniejszy okres
V w. p.n.e. – okres oświecenia ateńskiego; przenosi się pierwsze ośrodki filozoficzne do Aten
IV w. p.n.e. – okres systemów; powstały wtedy najważniejsze systemy
III – I w. p.n.e. – okres szkół; powstają szkoły, które mają na względzie człowieka; rysują się szkoły, które wyraźnie zwracają uwagę na zainteresowania człowieka np. Epikurejczycy, Stoicy, Sceptycy
I w. p.n.e. – VI w. n.e. – okres synkretyczny, w którym dochodzą do głosu sprzeczne propozycje filozoficzne i religijne; godzi się przesłanki filozoficzne z propozycjami religijnymi
Filozofia archaiczna – teksty Platona, Arystotelesa. Teokrasta, Diogenesa
Określenia synonimiczne – używane przez jońskich filozofów przyrody, fizjologów, Malezyjczyków. Wielkim osiągnięciem było wypracowanie pierwszych kategorii filozoficznych – hymn na cześć człowieka.
150 lat później o Hezjodzie – rolniku pozbawionym przez ojca ojcowizny. Dzieło to było narracją autobiograficzną o próbach odzyskania ziemi przez Hezjoda. Koleje losów procesów są przedstawione w tle, uwzględnia też to co robi człowiek by odzyskać własność; funkcjonuje w skomplikowanej rzeczywistości. Mamy prawo, które Hezjod chce przywołać i potrzebna jest wiedza by sobie poradzić z tym wszystkim. Przyroda jest zmienna. Pory roku się zmieniają i wszystko ma swój czas. Jest to analiza czasu, który pokazuje zmienność porządku. Prawo przyrody – człowiek sam jest w stanie tworzyć prawo i stosować się do niego. Przyroda jest sprawiedliwa i inspirująca ( Arche – klucz do przyrody).
Teogonia – kształtowano kompetencje; opowieść o początku świata wyłaniającego się z chaosu i uosabiają siły przyrody ( Bogowie). Bóg jak i człowiek odpowiada za część sił przyrodniczych. Przyroda jest obca i nie ma pojęć. Np. drzewo to ludzkie słowo. I ono nie wie, że tak się je nazywa.
Tales ( 625 – 545)- był pierwszym, który spojrzał na przyrodę w sposób oryginalny i atrakcyjny. Tą perspektywę respektowano zresztą przez setki lat. Hylozois to pogląd, który mówi o tym ,ze wszystko co jest w sferze przyrody to żyje. Nie może coś być realne i nie żyć. Pytanie defindencji to ujawnić to co rzeczywiste. To co realne jest żywe np. może to być kamień. Jakie jest jednak kryterium, ze coś żyje ? Otóż ruch świadczy, że coś żyje. Nie musi się cały czas coś ruszać bowiem jest to dosyć szeroka kategoria. To co realne zawsze się porusza się w danej chwili, jest zdolne do ruchu albo może być źródłem ruchu. To co widać to część prawdy o świecie. Przyroda się ukrywa a człowiek musi ją rozszyfrować i odkryć. Pewne rzeczy się przyciągają. Tales odkrył zasadę świadczącą o realności świata – chciał zapytać o wspólna materię świata, o Arche, o klucz do rzeczywistości.
Tales postrzega świat w dwóch kategoriach – czasowo i przestrzennie. Arche ma oba te sensy jako początek. To również słowo znaczące o sile i potędze. Słowo wskazuje na wewnętrzny potencjał; na zasadę organizowania świata ( zasada formalna i materialna). Świat jest z czegoś uformowany. Tales uważa, że arche to może to być także woda. Woda podtrzymuje życie. Każdy organizm jej potrzebuje by przeżyć. Woda także potrafi się zmienić – zmienia stan skupienia. Woda jest wodą ale może stać się także kwiatem bądź owocem.
Anaksymander – odwraca się od teorii Talesa. Tetyda ucieka przed Peleusem i zmienia się w różne rzeczy po kolei. Woda w ten sposób jest jednocześnie w różnych stanach . Można spekulować i uciekać w abstrakcję. Apeiron czyli nieograniczone może być początkiem wszystkiego, ale nie można mówić, że jest. W apeironie są wszystkie jakości. Wyłaniają się przeciwieństwa i wchodzą w początek czasu. Stanie się zgubą za niesprawiedliwość czasu. Sprawiedliwością ta była ta niejakość świata. A jakości uruchamiają czas i musi w ten sposób mieć jakiś początek i koniec.
Anaksymenes ( 585 – 525) – stara się odpowiedzieć na pytanie. Arche to powietrze. Jest nienamacalne, zapewnia bezpieczeństwo. Odwołuje się do doświadczenia z dmuchaniem powietrza, żeby za pomocą języka ilościowo odpowiedzieć na jakość. Pytanie o jakość nie wiadomo jak zmierzyć i jak na nie odpowiedzieć.