GRUCZOŁY WYDZIELANIA WEWNĘRZNEGO-ENDOKRYNOLOGIA

HOMEOSTAZA-stan dynamicznej równowagi czynnościowej organizmu,której zachwianie

prowadzi do choroby lub śmierci. Stan zdrowia=utrzymanie homeostazy; choroba=zaburzenia homeostazy.

Ze względów fizjologicznych ważne są: ciśnienie parcjalne O2 i CO2,ponieważ wymiana gazowa w płucach odbywa się na zasadzie różnicy między ciśnieniem parcjalnym tych gazów we krwi żylnej tętnicy płucnej przepływającej przez pęcherzyki płucne, a ciśnieniem parcjalnym tych gazów w pęcherzykach płucnych.

PODZIAŁ OGÓLNY HORMONOW ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE ICH SYNTEZY I SPOSÓB ODDZIAŁYWANIA:

1. Hormony gruczołowe-tworzone w gruczołach dokrewnych i roznoszone przez krew.

2. Hormony tkankowe- powstające w wyspecjalizowanych komórkach niekiedy różnych tkanek i uwalnianie do krwi lub innych płynów ustrojowych.

3. Neurohormony- syntetyzowane przez komórki neurosekcyjne układu nerwowego i roznoszone do komórek wykonawczych przez krew.

4. Mediatory- neuroprzekaźniki tworzące w ciele komórki nerwowej zwanej neurytem, przenoszone przez krew, mają wpływ na sąsiednie komórki.

HORMONY- to endogenne (syntetyzowane w organizmie)związki organiczne regulujące i koordynujące funkcjonowanie tkanek i narządów oraz zapewniające homeostazę w organizmie.

MECHNIZM DZIAŁANIA HORMONÓW:

1. Większość hormonów wiąże się z białkami osocza.

2. Wszystkie hormony znajdujące się w płynach ustrojowych docierają do indywidualnych komórek.

3. Oddziaływanie hormonu na komórkę zależy od wyposażenia jej w swoiste białka receptorowe.

HORMON- wiąże się z odpowiednim receptorem komórkowym wskutek czego dochodzi do zwiększenia syntezy kwasu RNA i mRNA, a tym samym do aktywacji odpowiedniego genu i syntezy białka odpowiedzialnego za wykonanie czynności charakterystycznej dla danego hormonu.

WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE GRUCZOŁY DOKREWNE:

1. Szyszynka,

2. przysadka mózgowa,

3. tarczyca,

4. przytarczyce,

5. grasica,

6. trzustka,

7. kora i rdzeń nadnerczy,

8. jajniki i jądra.

HORMONY PRZYSADKI (PŁAT PRZEDNI)

1. somatotropina (STH)-hormon wzrostu,

2. prolaktyna (LTH)- hormon odpowiadający za produkcje mleka,

3. gonadotropina przysadkowa (FSH),

4. hormon luteinizujący (LH),

5. gonadotropina kosmówkowa (HCG),

6. hormon adrenokortykotropowy (ACTH),

7. hormon tyreotropowy (TSH).

SOMATOTROPINA (STH)- hormon wzrostu- przyśpiesza podziały komórek, wzmaga syntezę białek, węglowodanów i tłuszczów, podnosi zasoby glikogenu w mięśniach szkieletowych,szczególnie mocno działa na wzrost kości długich, stężenie tego hormonu wzrasta po wysiłkach fizycznych w następstwie głodzenia i w stanach emocjonalnych.

NADCZYNNOŚĆ PRZYSADKI W MŁODYM WIEKU powoduję nadmierny wzrost czyli gigantyzm.

NADMIERNA PRODUKCJA W WIEKU DOROSŁYM powoduję akromelagię objawiającą się nadmiernym powiększeniem żuchwy , warg, języka, stóp i rąk.

NIEDOCZYNNOŚĆ W MŁODYM WIEKU prowadzi do zatrzymania wzrostu i karłowatości, często towarzyszy temu infantylność, niedorozwój umysłowy i seksualny.

HORMONY GONADOTROPOWE- główne zadanie to pobudzenie hormonów sterydowych, do których należą:

1. Prolaktyna(laktotropina LTH) wpływa na wydzielanie mleka, pobudza instynkt macierzyński.

2. Gonadotropina przysadkowa FSH- pobudza pęcherzyki Graffa w których znajdują się komórki jajowe do dojrzewania,pobudza produkcję estradiolu.

3. Hormon luteinizujący LH- u kobiet pobudza jajeczkowanie i wytwarzanie progesteronu, pękanie pęcherzyka Graffa i powstanie ciałka żółtego, u mężczyzn pobudza komórki śródmiąższowe jąder do produkcji testosteronu.

4. Gonadotropina kosmówkowa (HCG) łożyskowa- jest wytwarzana przez kosmówkę i jej stężenie wzrasta w moczu podczas ciąży, utrzymuję, utrzymuję rozwój ciałka żółtego, które wytwarza progesteron niezbędny do utrzymania ciąży.

5. Hormon adrenokortykotropowy ACTH- pobudza korę nadnerczy do syntezy hormonów sterydowych.

6. Tyreotropina- wzmaga wyzwalanie tarczycy, wytworzonych tam hormonów i wydzielanie jodu(hormon tyreotropowy TSH).

PŁAT ŚRODKOWY PRZYSADKI MÓZGOWEJ:

1. Melanotropina MSH- rozszerzenie melanoforów i pobudza proces ciemnienia skóry.

TYLNY PŁAT PRZYSADKI MÓZGOWEJ:

1. Wazofresyna- hormon antydiuretyczny ADH- brak lub niedobór powodujęwydalanie bardzo dużej ilości rozcieńczonego moczu tzw. moczówkę prostą.

2. Oksytocyna- wzmaga skurcze mięśni gladkichmacicy podczas porodu.

SZYSZYNKA- produkuję hormon melatoninę,który wpływa na ośrodki regulujące sen.

HORMONY TARCZYCY:

*trójjodotyronina,

*czterojodotyronina (tyroksyna),

*kalcytonina.

Niedorozwój tarczycy i brak hormonów tarczycy u ludzi młodych powoduje matołectwo i karłowatość, u ludzi dorosłych zaś tzw. obrzęk śluzowaty.

W nadczynności tarczycy wzrasta poziom PPM, nawet o 50% i więcej. Objawy zewnętrzne tego stanu to wole i wytrzeszcz gałek ocznych tzw,.choroba Grovesa Basenova. Dodatkowo niepokój, drżenie wewnętrzne i drżenie kończyn, potliwość i wzmożone pragnienie, zaburzenia snu.

HORMON PRZYTARCZYC

1. Parathormon PTH- reguluję przemianę fosforowo- wapnową. Usunięcie przytarczyc prowadzi do hypokalcemi, skurczu mięśni tzw. tężyczki, drgawek i śmierć. Hypokalcemia- niski poziom wapnia we krwi.

2. Kalcytonina- hormon produkowany przez tarczycę- obniża stężenie jonów wapnia we krwi.

GRASICA

1. Tymozyna- powoduję wzrost właściwości immunologicznych limfocytów T, które biorą udział w odpowiedzi immunologicznej organizmu typu komórkowego.

HORMON NADNERCZY/KORA NADNERCZY

1. Hormony sterydowe- glikortykoidy-kortyzol-hormon wydzielany w warunkach dużego stresu.

2. Mineralokortykoidy-dezoksykatykasteron-rdzeń nadnerczy.

3. Adrenalina- działa pobudzająco na mięsieńsercowwy, przyśpieszając jego akcje, powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi, mobilizuje organizm dodzialania.

4. Noradrenalina- powoduje skurcze naczyń krwionośnych obwodowych i wzrost tetna i ciśnienia tętniczego

HORMON TRZUSTKI:

1. Insulina- wytwarzana w skupistach B wysepek Langerhausa,obniża poziom glukozy we krwi.

2. Glukagon- wytwarzany w wysepkach Alfa Langerhausa- podwyższa poziom glukozy we krwi pobudzając rozad glikogenu w wątrobie.

HORMONY GRUCZOŁÓW PŁUCIWYCH

1. Jądra-androgeny-testosteron, androstendion.

2. Jajniki- estrogeny-progesteron, estradiol,relaksyna.

KREW-tkanka płynna krążąca w naczyniach krwionośnych i w sercu w obiegu zamkniętm.

1. U kobiet stanowi około 6,5%, a u mężczyzn około 7% masy ciała, czyli w obiegu znajduję się około 5-5,5 litra krwi.

2. Krew tętnicza ma barwę szkarłatną, a żylna ciemnowiśniową.

3. Smak krwi jest lekko słony.

4. Krew skałada się z części płynnej czyli osocza i elementów morfologicznych ( erytrocytów, trombocytów,leukocytów).

FUNKCJE KRWI

1. Transportowa- zaopatruje komórki w tlen i składniki odżywcze oraz usuwa z nich produkty przemiany materii np. CO2, metabolity pośrednie np. kwas mlekowy z mięśni.

2. Termoregulacyjna- odbiera ciepło z narządów (wątroba, pracujące mięśnie) i ogrzewa skóre poprzez którą następuję utrata nadmiaru ciepła.

3. Ochronna/obronna- bierze udział w unieczynnianiu obcych i szkodliwych dla organizmu substancji pochodzenia egzogennego i endogennego jak wirusów chorobotwórczych i komórek nowotworowych.

4. Homeostatyczna- utrzymuje stałe fizjologiczne właściwości środowiska wewnętrznego, reguluje zawartość wody, kwasów i zasad.

SKŁAD KRWI

1. Osocze około 55%, skład: fibrynogen i surowica (osocze pozbawione fibrynogenu nosi nazwę surowicy krwi).

• Surowica- woda 90%, związki organiczne 9%, sole mineralne 1%.

• Składniki organiczne- białka(albuminy, globuliny, fibrynogen), wolne kwasy tłuszczowe, trójglicerydy, fosfolipidy, cholesterol, aminokwasy, glukoza, mocznik, kwas moczowy,kreatynina, amoniak.

• Niewielkie ilości związków- sód, potas,wapń, fosfor, jod, żelazo.

2. Elementy morfologiczne 45%

• krwinki czerwone- erytrocyty,

• krwinki białe- leukocyty,

• granulocyty:

*kwasochłonne (eozynofile),

*zasadochłonne (bazofile),

*obojętnochłonne (neutrofile)- poruszają się najszybciej,

• agranulocyty(limfocyty)

• monocyty,

• płytki krwi (trombocyty) 150-200tys/mm3

ROLA BIAŁEK OSOCZA

1. Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej.

2. Utrzymanie ciśnienia osmotycznego.

3. Zapewnienie odpowiedniej lepkości osocza.

4. Zapewnienie obronnej funkcji organizmu.

5. Fibrynogen- bierze udział w krzepnięciu krwi.

Miejsce tworzenia elementów morfologicznych krwi: erytrocytów, leukocytów, trombocytów- szpik kostny czerwony:kręgów, żeber, mostka, kości biodrowych i miednicy(kości płaskie).

ERYTROCYTY(KRWINKI CZERWONE)

1. Pochodzą z komórek szpiku zwanymi erytroblastami.

2. Ich liczba zależy od wieku i płci .

3. U noworodków wynosi 7mln w 1mm3, u mężczyzn ok 5mln w 1mm3, a u kobiet 4,5mln w 1mm3.

4. Dojrzałe erytrocyty są pozbawione jąder, więcnie mogą się dzielić.

5. Żyją około 120dni, po czym ulegają rozpadowi w śledzionie.

6. Przyjmują kształt dwuwklęsłych krążków.

7. Kluczowa funkcja erytrocytów to aktywne wiązanie tlenu przez obecną w nich hemoglobinę i transport tego gazu do poszczególnych tkanek.

HEMOGLOBINA- to główny składnik erytrocytów w jej skład wchodzi globina i tlen.

1. Hem ma zdolność odwracalnego łączenia się z tlenem O2,dwutlenkiem węgla CO2 i tlenkiem węgla CO.

2. Utlenowanie- to proces łączenia się hemoglobiny z tlenem.

3. Odtlenowanie- odłączenie tlenu od hemoglobiny- zachodzi w tkankach.

4. Hemoglobina w połączeniu z tlenkiem węgla daję karboksymenoglobinę.

Opad lub odczyn biernackiego (OB)- oznacza szybkość opadania erytrocytów w mieszczonych w probówce z dodatkiem substancji przeciwkrzepliwych, u zdrowego człowieka wynosi 2-8mm/godz. Odczyn ten wzrasta w stanach zapalnych organizmu i u kobiet w ciąży. Szybkość opadania zależy od obecności przeciwciał w surowicy krwi, gdyż powodują one zlepianie się krwinek w wzrost gęstości.

REAKCJA NA ZMIANY CIŚNIENIA OSMOTYCZNEGO

1. Roztwór izotoniczny- stan równowagi dynamicznej-kształt erytrocytów nie ulega zmianie.

2. Roztwór hipotoniczny-erytrocyt pęcznieje i pęka (hemoliza-rozpad).

3. Roztwór hipertoniczny- erytrocyt kurczy się, jego powierzchnia staje się pomarszczona z wypustkami w kształcie kolców.

LEUKOCYTY(KRWINKI BIAŁE)

1. Są większe od erytrocytów,mają płatowate jądro komórkowe.

2. Pozbawione są hemoglobiny.

3. Liczebność u zdrowego człowieka wynosi 5-6tys/mm3.

4. Leukocytoza-to zwiększona liczba leukocytów.

5. Leukopenia to zmniejszona liczba leukocytów.

GRANULOCYTY OBOJĘTNE- NEUTROFILE(zawierają ziarnistości w cytoplazmie)

1. Największa grupa 60-75% ogólnej liczny leukocytów, posiadają zdolność ruchu pełzakowatego i duże możliwości fagocytarne(pożeranie).

2. Przechodzą przez naczynia włosowate do tkanek, gromadząc się w miejscach zapalnych.

3. Fagocytują bakterie i powodują powstanie ropy- mętnego płynu zawierającego leukocyty, bakterie i szczątki obumarłej tkanki.

4. Żyją 2-4dni.

5. Wzrost liczby neutrfili obserwuję się w ostrych chorobach zakaźnych, w pierwszym okresie każdego zapalenia oraz przy szybko rozwijających się nowotworach(wzrost nawet do 100tys).

GRANULOCYTY KWASOCHŁONNE- EOZONOFILE

1. Stanowią 2-4% ogólnej liczby leukocytów.

2. Wykorzystują zdolność ruchu pełzakowatego i fagocytozy ale w mniejszym stopniu niż neutrofile.

3. Zwalczają głównie pasożyty jelitowe i regulują reakcje alergiczne.

4. Żyją ok 24h.

GRANULOCYTY ZASADOCHLONNE-BAZOFILE

1. Stanowią0,3-0,9% wszystkich leukocytów i są mniejsze.

2. Prawie nie wykazują ruchów pełzakowatych i nie mają zdolności fagocytarnych.

3. Zawierają i wydzielają do osocza heparynę- substancję przeciwkrzepliwą.

AGRANULOCYTY-MONOCYTY

1. Stanowią 4-8% leukocytów i są największymi komórkami krwi.

2. Pełnią funkcję obronną, immunologiczną przy współpracy z limfocytami.

3. Uwalniają czynniki hamujące wzrost komórek nowotworowych i interferon hamujący namnażanie wirusów.

4. Wykazują zdolność ruchu pełzakowatego i fagocytowania.

5. We krwi przebywają 2 dni a potem wędrują do tkanek żyjąc 2 miesiące jako tzw. histiocyty.

LIMFOCYTY

1. Stanowią 20-30% ogólnej liczby leukocytów.

2. Zawierają duże jądro komórkowe, wypełniające prawie całą komórkę.

3. Są mało ruchliwe, mają małe zdolności fagocytarne.

4. Występują dwie grupy limfocytów: limfocyty B i limfocyty T.

LIMFOCYTY B

1. Długość życia 5-10dni.

2. Miejsce tworzenia- to szpik kostny.

3. Miejsce stacjonowania to węzły chłonne.

4. Są prekursorami plazmocytów-komórek wytwarzających przeciwciała.

LIMFOCYTY T

1. Długość życia wynosi 4-10lat (zapamiętują informacje odnośnie przeciwciał)

2. Odpowiadają za wywołanie odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego np. przy odrzucie przeszczepu.

3. Okresowo przebywają i namnażają się w grasicy, następnie wędrują do węzłów chłonnych.

4. Na powierzchni ich błony komórkowej znajdują się przeciwciała mogące wiązać antygeny (białka obcogatunkowe).

TROMBOCYTY- PŁYTKI KRWI

1. Występują w liczbie 200-250tys/mm3.

2. Nie posiadają jąder komórkowych.

3. Długość życia to 8-12dni, potem usuwane z krwioobegu przez układ siateczkowo- śródbłonkowy.

4. Rola w układzie-bierze udział w krzepnięciu kwi poprzez gromadzenie się w miejscu zranienia i uwalnianie hormonu serotoniny, który powoduje skurcz naczyń krionoścnych i hamuje krwawienie.

UPROSZCZONY PRZEBIEG PROCESU KRZEPNIĘCIA KRWI

1. Po zranieni płyki ulegają zlepianiu i dochodzi do ich rozpadu.

2. Z uszkodzonych trombocytów uwalniany jest enzym trombokinaza, który katalizuję reakcje aktywacji nieczynnej protrombiny (wytwarzanej w wątrobie i występującej w osoczu) w trombinę.

3. Trombina przekształca rozpuszczalny w osoczu fibrynogen w nierozpuszczalną fibrynę.