Skały klastyczne:
Terygeniczne, okruchowe
Składają się z fragmentów starszych skał, które uległy wietrzeniu
Elementy skał klastycznych:
Klasty (materiał allogeniczny) – duże fragmenty starszych skał
Matriks (materiał allogeniczny) – drobny materiał otaczający większe ziarna
Cement – substancja wiążąca klasty:
Węglanowy
Krzemionkowy
Wielkość klastów – frakcja:
Rodzaj skały litej | Osad luźny | Rozmiar |
---|---|---|
Iłowiec | Ił | < 0,01 mm |
Mułowiec | Muł | 0,01-0,1 mm |
Piaskowiec | Piasek | 0,1-2 mm |
Zlepieniec Brekcja |
Żwir Gruz |
> 2 mm |
Kształt ziaren – interpretacja:
Ostrokrawędziowe – krótki transport
Zaokrąglone – długi transport
Wysortowanie materiału – interpretacja:
Dobrze wysortowany – długi transport
Źle wysortowany – krótki transport
SKAŁY WĘGLANOWE
Skały węglanowe – rodzaje skał:
Wapień – składający się z kalcytu (>50% CaCO3)
Dolomit – składający się z dolomitu CaMg(CO3)2
Margiel – skład: CaCO3 + minerały ilaste
Opoka – skład: CaCO3 + krzemionka
Skład mineralny:
Minerały główne: węglany, kalcyt, aragonit, dolomit
Minerały poboczne: kwarc, minerały ilaste, hematyt
Powstawanie skał węglanowych:
Wydzielanie CaCO3 przez organizmy
Bezpośrednie wytrącenia z wody:
Ca2++2HCO3→CaCO3+H2CO3
Powstają przy udziale organizmów: mięczaki, koralowce, glony, otwornice, bakterie. Organizmy produkują:
Luźny materiał węglanowy
Skorupy
Budowle węglanowe (rafy, stromatolity)
Masa podstawowa:
Spaja elementy ziarnowe
Stanowi samodzielną skałę
Zaliczamy:
Mikryt (muł węglanowy)
Szkielety (klasty)
Wapienie biogeniczne (organogeniczne):
Powstają przy udziale organizmów: mięczaki, koralowce, glony, otwornice, bakterie
Mikryt – muł węglanowy wytrącany przez glony
Podział wapieni organicznych:
Wapień mikrytowy z:
Amonitami
Małżami
Ślimakami
Muszlowiec
Wapienie rafowe
Rafy dzieli się na dwa typy:
Przybrzeżne – występujące u spadzistych brzegów wysp lub stałego lądu
Barierowe – dalej od brzegu stałego lądu
Wapienie chemiczne:
Węglan wapnia wytrącany chemicznie bezpośrednio z wody (morskiej, słodkiej) bez udziału organizmów
Powstaje: mikryt, ziarna obtoczone (ooidy, pizoidy)
Ooidy – ziarna o średnicy mniejszej niż 2 mm, wapienie ooidowe – oolity
Pizoidy – ziarna o średnicy większej niż 2mm
Osady węglanowe na dnie oceanu:
Muły globigerynowe (otwornice)
Muły pteropadowe
Skały krzemionkowe:
Powstają w wyniku nagromadzenia szczątków organicznych zbudowanych z krzemionki (SiO2):
Radiolarie
Okrzemki
Gąbki
Wytrącenia z roztworu (chemicznie):
Wody morskiej
Gorących źródeł
Radiolaryty – nagromadzenie szkieletów radiolarii
Muły radiolariowe – występują we współczesnych oceanach głównie w strefie tropikalnej na głębokości 4200-8200 m
Diatomit – skała krzemionkowa zbudowana z okrzemek
Spikulity – skały powstałe z nagromadzenia krzemionkowych elementów szkieletowych gąbek
Skały chemiczce – ewaporaty:
Powstają w wyniku krystalizacji minerałów przesyconych roztworów wodnych
Z wody morskiej lub zbiorników lądowych
W klimacie gorącym i suchym
Ewaporaty to:
Siarczany:
Gips
Anhydryt
Chlorki:
Halit
Sylwin
Węglany:
Kalcyt
Aragonit
Dolomit
Kolejność wytrącania związków z wody morskiej podczas parowania:
CaCO3 (najtrudniej rozpuszczalny)
CaSO4 (gips/anhydryt)
NaCl (halit)
Inne mniej stabilne chlorki
Środowiska sedymentacji ewaporatów:
Na lądzie:
Playa:
Jeziora pustynne wysychające okresowo
Naskorupienia ewaporatów (soli) tworzą twardą powłokę
Sebha:
Występuje na równi pływowej
Obszar pokryty solami i innymi ewaporatami wymieszanymi z iłem, grząski, trudny do przebycia
Płytkie zbiorniki morskie
Głębokie zbiorniki morskie – koncentracja stężonych solanek
Osady organiczne:
Powstają w warunkach redukcyjnych (beztlenowych)
Zawierają duże ilości materii organicznej
Współczesne osady organiczne to:
Torf
Gytia – muł z materią organiczną pochodzącą z roślin wodnych (jeziora)
Sapropel – osad morski bogaty w materię organiczną
Kopalne surowce organiczne:
Powstają z przeobrażenia materii organicznej nagromadzonej w większych ilościach w osadach
Pod wpływem procesów sedymentacji i lityfikacji
Główne:
Węgle:
Kamienny
Brunatny
Gaz ziemny
Ropa naftowa
Węgiel:
Wyróżniono ponad 1200 rodzajów węgli zależnych od:
Rodzaju materiału organicznego
Stopnia uwęglenia
Powstaje głównie w wyniku rozkładu materii roślinnej
Jak powstaje:
Szczątki roślin gromadzą się w środowiskach lądowych (ale podmokłych): torfowiska, bagna, delty rzek
Aby powstał szczątki roślin muszą zostać od środowiska tlenowego – „pogrzebane” i „podgrzane”