Skały klastyczne:

• Terygeniczne, okruchowe

• Składają się z fragmentów starszych skał, które uległy wietrzeniu

• Elementy skał klastycznych:

  • Klasty (materiał allogeniczny) – duże fragmenty starszych skał

  • Matriks (materiał allogeniczny) – drobny materiał otaczający większe ziarna

  • Cement – substancja wiążąca klasty:

    • Węglanowy

    • Krzemionkowy

Wielkość klastów – frakcja:

Rodzaj skały litej	Osad luźny	Rozmiar
Iłowiec	Ił	< 0,01 mm
Mułowiec	Muł	0,01-0,1 mm
Piaskowiec	Piasek	0,1-2 mm
Zlepieniec Brekcja	Żwir Gruz	> 2 mm

Kształt ziaren – interpretacja:

• Ostrokrawędziowe – krótki transport

• Zaokrąglone – długi transport

Wysortowanie materiału – interpretacja:

• Dobrze wysortowany – długi transport

• Źle wysortowany – krótki transport

SKAŁY WĘGLANOWE

Skały węglanowe – rodzaje skał:

• Wapień – składający się z kalcytu (>50% CaCO₃)

• Dolomit – składający się z dolomitu CaMg(CO₃)₂

• Margiel – skład: CaCO₃ + minerały ilaste

• Opoka – skład: CaCO₃ + krzemionka

Skład mineralny:

• Minerały główne: węglany, kalcyt, aragonit, dolomit

• Minerały poboczne: kwarc, minerały ilaste, hematyt

Powstawanie skał węglanowych:

• Wydzielanie CaCO₃ przez organizmy

• Bezpośrednie wytrącenia z wody:

Ca²⁺+2HCO₃→CaCO₃+H₂CO₃

• Powstają przy udziale organizmów: mięczaki, koralowce, glony, otwornice, bakterie. Organizmy produkują:

  • Luźny materiał węglanowy

  • Skorupy

  • Budowle węglanowe (rafy, stromatolity)

Masa podstawowa:

• Spaja elementy ziarnowe

• Stanowi samodzielną skałę

• Zaliczamy:

  • Mikryt (muł węglanowy)

  • Szkielety (klasty)

Wapienie biogeniczne (organogeniczne):

• Powstają przy udziale organizmów: mięczaki, koralowce, glony, otwornice, bakterie

• Mikryt – muł węglanowy wytrącany przez glony

• Podział wapieni organicznych:

  • Wapień mikrytowy z:

    • Amonitami

    • Małżami

    • Ślimakami

  • Muszlowiec

  • Wapienie rafowe

Rafy dzieli się na dwa typy:

• Przybrzeżne – występujące u spadzistych brzegów wysp lub stałego lądu

• Barierowe – dalej od brzegu stałego lądu

Wapienie chemiczne:

• Węglan wapnia wytrącany chemicznie bezpośrednio z wody (morskiej, słodkiej) bez udziału organizmów

• Powstaje: mikryt, ziarna obtoczone (ooidy, pizoidy)

Ooidy – ziarna o średnicy mniejszej niż 2 mm, wapienie ooidowe – oolity

Pizoidy – ziarna o średnicy większej niż 2mm

Osady węglanowe na dnie oceanu:

• Muły globigerynowe (otwornice)

• Muły pteropadowe

Skały krzemionkowe:

• Powstają w wyniku nagromadzenia szczątków organicznych zbudowanych z krzemionki (SiO₂):

  • Radiolarie

  • Okrzemki

  • Gąbki

• Wytrącenia z roztworu (chemicznie):

  • Wody morskiej

  • Gorących źródeł

Radiolaryty – nagromadzenie szkieletów radiolarii

Muły radiolariowe – występują we współczesnych oceanach głównie w strefie tropikalnej na głębokości 4200-8200 m

Diatomit – skała krzemionkowa zbudowana z okrzemek

Spikulity – skały powstałe z nagromadzenia krzemionkowych elementów szkieletowych gąbek

Skały chemiczce – ewaporaty:

• Powstają w wyniku krystalizacji minerałów przesyconych roztworów wodnych

• Z wody morskiej lub zbiorników lądowych

• W klimacie gorącym i suchym

Ewaporaty to:

• Siarczany:

  • Gips

  • Anhydryt

• Chlorki:

  • Halit

  • Sylwin

• Węglany:

  • Kalcyt

  • Aragonit

  • Dolomit

Kolejność wytrącania związków z wody morskiej podczas parowania:

1. CaCO₃ (najtrudniej rozpuszczalny)

2. CaSO₄ (gips/anhydryt)

3. NaCl (halit)

4. Inne mniej stabilne chlorki

Środowiska sedymentacji ewaporatów:

• Na lądzie:

  • Playa:

    • Jeziora pustynne wysychające okresowo

    • Naskorupienia ewaporatów (soli) tworzą twardą powłokę

  • Sebha:

    • Występuje na równi pływowej

    • Obszar pokryty solami i innymi ewaporatami wymieszanymi z iłem, grząski, trudny do przebycia

• Płytkie zbiorniki morskie

• Głębokie zbiorniki morskie – koncentracja stężonych solanek

Osady organiczne:

• Powstają w warunkach redukcyjnych (beztlenowych)

• Zawierają duże ilości materii organicznej

• Współczesne osady organiczne to:

  • Torf

  • Gytia – muł z materią organiczną pochodzącą z roślin wodnych (jeziora)

  • Sapropel – osad morski bogaty w materię organiczną

Kopalne surowce organiczne:

• Powstają z przeobrażenia materii organicznej nagromadzonej w większych ilościach w osadach

• Pod wpływem procesów sedymentacji i lityfikacji

• Główne:

  • Węgle:

    • Kamienny

    • Brunatny

  • Gaz ziemny

  • Ropa naftowa

Węgiel:

• Wyróżniono ponad 1200 rodzajów węgli zależnych od:

  • Rodzaju materiału organicznego

  • Stopnia uwęglenia

• Powstaje głównie w wyniku rozkładu materii roślinnej

• Jak powstaje:

  • Szczątki roślin gromadzą się w środowiskach lądowych (ale podmokłych): torfowiska, bagna, delty rzek

  • Aby powstał szczątki roślin muszą zostać od środowiska tlenowego – „pogrzebane” i „podgrzane”